Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
60<br />
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM<br />
Për qindjet relativisht<br />
të larta të aborteve të<br />
raportuara në këto vende<br />
sugjerojnë që qasja në<br />
kontraceptivë modern<br />
mbetet problematike<br />
Çrregullimet e qarkullimit<br />
të gjakut, të frymëmarrjes<br />
si dhe çrregullimet e tjera<br />
jo infektive (posaçërisht<br />
kanceri) e lëndimet në<br />
aksidente, janë kërcënimet<br />
kryesore shëndetësore<br />
ndaj mirëqenies njerëzore<br />
Sipas një parashikimi<br />
‘optimist’, prej 4 gjer në<br />
5.4 milionë njerëz në<br />
Federatën Ruse mund ta<br />
kenë virusin HIV/ AIDS deri<br />
në vitin 2020<br />
sisteme ndërkombëtare të vlerësimit të cilësisë,<br />
dhe <strong>për</strong> tu siguruar që sistemet universitare të<br />
akreditimit janë në <strong>për</strong>puthje me standardet<br />
botërore. Avokimi rreth OZHM-ve mund të jetë në<br />
gjendje që të ngritë sasinë e resurseve të Ndihmës<br />
zyrtare zhvillimore, të cilat qarkullojnë në sektore<br />
arsimore, posaçërisht në Kaukaz dhe Moldavi. Këto<br />
resurse mund të mos paraqesin ndonjë ndryshim,<br />
sidoqoftë, nëse futen në struktura të pareformuara<br />
të cilat nuk janë në gjendje t’i <strong>për</strong>gatisin të rinjët<br />
(apo të ritrajnojnë prindërit e tyre) <strong>për</strong> të qenë<br />
konkurrentë në një botë e cila është duke shkuar<br />
drejt globalizimit.<br />
Objektivi 3: Nxitja e barazisë gjinore dhe<br />
fuqizimi i gruas<br />
Në disa aspekte, statusi i femrave në Federatën<br />
Ruse si dhe vendet e BSHP-së Perëndimore është<br />
i krahasueshëm në mënyrë të favorshme atë të<br />
meshkujve. Ka më shumë femra të regjistruara në<br />
institucione të larta arsimore se sa meshkuj në këto<br />
vende: <strong>për</strong> qindja e studentëve universitar femra<br />
ndaj meshkujve është rreth 1.11 (në Ukrainë) gjer<br />
1.26 – 1.28 (në Federatën Ruse dhe Bellorusi).<br />
Femrat gjithashtu <strong>për</strong>bëjnë 50 – 56 <strong>për</strong> qind të<br />
fuqisë punëtore jo-bujqësore në Federatën Ruse,<br />
Ukrainë, Bellorusi dhe Moldavi. Gjithashtu është<br />
me rëndësi që BSHP-ja Perëndimore dhe Kaukazi<br />
është një nënrajon në Evropën Qendrore dhe<br />
Lindore / BSHP ku <strong>për</strong> qindja e femrave në fuqinë<br />
punëtore duket të jetë stabile. Epidemia e HIV/<br />
AIDS e cila është duke u paraqitur në Rusi dhe<br />
Ukrainë (popullata e këtyre dy shteteve <strong>për</strong>bëjnë<br />
85 <strong>për</strong> qind të popullatës së <strong>për</strong>gjithshme në këto<br />
shtete) është kryesisht sëmundje e meshkujve të<br />
rinj që janë shfrytëzues intravenozë të narkotikëve.<br />
Meshkujt e rinj në Federatën Ruse kanë dy herë<br />
më shumë gjasa sesa femrat që të vdesin nga<br />
tuberkulozi. Trendet e vdekshmërisë së meshkujve<br />
të raportuara në vendet e BSHP-së Perëndimore<br />
janë si të pazakonta ashtu edhe shqetësuese:<br />
femrat jetojnë më gjatë se meshkujt <strong>për</strong> 11 – 13<br />
vite në Federatën Ruse, Ukrainë dhe Bjellorusi<br />
(krahasuar me 4 – 5 vite në Shtetet e Bashkuara<br />
dhe Japoni).3<br />
Pabarazitë gjinore të cilat i disavantazhojnë femrat<br />
sidoqoftë paraqesin sfi da të vështira <strong>për</strong> shtetet<br />
e BSHP-së Perëndimore dhe të Kaukazit. Nivelet<br />
e larta të arsimimit të femrave nuk kthehen lehtë<br />
në lëvizje pozitive në karrierë dhe në ato të të<br />
ardhurave që do të ishin të krahasueshme me të<br />
meshkujve. Edhe pse femrat në vitin 2002 janë<br />
llogaritur <strong>për</strong> 64 <strong>për</strong> qind të të gjithë punonjësve<br />
profesionistë dhe teknik në Gjeorgji, Federatë Ruse<br />
dhe Ukrainë, ato kanë mbajtur vetëm 37 – 38 <strong>për</strong><br />
qind të pozitave më të larta në Federatën Ruse<br />
dhe Ukrainë, dhe vetëm 28 <strong>për</strong> qind në Gjeorgji.<br />
Të ardhurat e femrave e shprehur në <strong>për</strong> qindje të<br />
të ardhurave të meshkujve vlerësohen që janë nga<br />
dy të tretat në Armeni dhe Federatë Ruse gjer në<br />
vetëm 40 <strong>për</strong> qind në Gjeorgji. Kuvendet e këtyre<br />
shteteve janë ndër institucionet me më së paku<br />
<strong>për</strong>faqësim gjinor në rajon të Evropës Qendrore<br />
dhe Lindore / BSHP-së: femrat në vitin 2003 kanë<br />
<strong>për</strong>bërë rreth 5 <strong>për</strong> qind të parlamentarëve në<br />
Armeni dhe Ukrainë, 9 – 10 <strong>për</strong> qind në Gjeorgji,<br />
Federatë Ruse dhe Azerbajxhan.<br />
Raportet kombëtare të OZHM-ve shfaqin dallimet<br />
gjinore në qasje ndaj arsimimit fi llestar. Raporti<br />
i Azerbajxhanit zgjeron këtë <strong>për</strong> të <strong>për</strong>fshirë<br />
edhe arsimimin e lartë, ku synohet dallimi<br />
gjinor në shkollim <strong>për</strong>tej mbarimit të arsimimit<br />
detyrues. Raporti i Gjeorgjisë thekson që femrat<br />
janë të nën<strong>për</strong>faqësuara në të gjitha nivelet e<br />
sistemit arsimor, gjë që më së te<strong>për</strong>mi është e<br />
qartë në universitete. Raportet kombëtare <strong>për</strong><br />
Armeninë, Gjeorgjinë dhe Moldavinë gjithashtu<br />
<strong>për</strong>qendrohen në <strong>për</strong>faqësimin e femrave në<br />
kuvend. Raportet e Bellorusisë dhe Gjeorgjisë<br />
paraqesin shqetësime lidhur me <strong>për</strong>qindjen e<br />
pozitave të zëna nga femrat në legjislacionin lokal;<br />
Raportet nga Armenia, Bellorusia dhe Gjeorgjia<br />
gjithashtu <strong>për</strong>qendrohen në <strong>për</strong>qindjen e tyre të<br />
pozitave të larta në organet kombëtare ekzekutive.<br />
Raporti i Ukrainës kërkon <strong>për</strong>gjysmimin e dallimit<br />
të pagave mesatare ndërmjet meshkujve dhe<br />
femrave nga vitet 1990 - 2015, <strong>për</strong>derisa raportet<br />
e Armenisë dhe Bellorusisë <strong>për</strong>qendrohen në<br />
zbritjen e numrit të të femrave të papunësuara<br />
(të cilat në Bellorusi <strong>për</strong>bëjnë dy të tretat e numrit<br />
të gjithmbarshëm), posaçërisht në mesin e atyre<br />
të cilat vuajnë nga papunësia afatgjate. Raporti<br />
gjeorgjian kërkon nxitjen e pjesëmarrjes së fuqisë<br />
punëtore të femrave <strong>për</strong>mes ngritjes së ndihmës<br />
sociale si dhe zhvillimit të institucioneve publike<br />
parashkollore.<br />
Brengat e tilla janë shumë të <strong>për</strong>shtatshme<br />
dhe duhet të adresohen. Sidoqoftë, në Kaukaz<br />
dhe Moldavi, nuk është e qartë se si zgjidhjet e<br />
propozuara mund të harmonizohen me kufi zimet<br />
ekzistuese fi skale, si dhe nivelin e lartë të migrimit<br />
jashtë vendit të të dyja gjinive (por posaçërisht të<br />
meshkujve), i cili bëhet <strong>për</strong>mes formave ligjore<br />
dhe atyre joligjore. Mëtej, ekzistojnë rreziqe të cilat<br />
paraqiten nga pavëmendja relative ndaj shkaqeve<br />
dhe pasojave të trendeve të pafavorshme<br />
demografi ke të cilat prekin meshkujt në këto<br />
vende, posaçërisht në shtetet e Federatës Ruse<br />
dhe të BSHP-së Perëndimore. Në Kaukaz, migrimi<br />
i madh i meshkujve (në kërkim të punësimit<br />
fi timprurës në Rusi dhe vende të Organizatës<br />
<strong>për</strong> Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik) është<br />
duke zgjeruar mosbalancimet në mes të gjinive,<br />
posaçërisht në vendet rurale. Këto mosbalancime<br />
nuk janë shkëputje <strong>për</strong> femra: disa analizues kanë<br />
argumentuar që mungesa e meshkujve në pjesët<br />
rurale të Kaukazit është duke shpie në kthimin e<br />
martesave poligamike <strong>për</strong> femrat të cilat ndihen<br />
që duhet të jenë të martuara <strong>për</strong> shkaqe të sigurisë<br />
sociale dhe ekonomike. Në Federatën Ruse dhe<br />
vendet e BSHP-së Perëndimore, nivelet relativisht të