Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo Korniza për veprim - UNDP Kosovo
56 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Këto vende kanë raportuar rritje të fuqishme ekonomike gjatë viteve 2000 – 2004 Përqindja e popullatës së Moldavisë që jeton me më pak se 2.15 $ në ditë sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse të shprehur në dollarë amerikan është afër 43 për qind madhësisë së këtij grupi nga 47 në 33 për qind. Raporti i Bullgarisë kërkon që të ofroj furnizime qendrore me ujë për të gjitha vendbanimet gjer në vitin 2015 (1.3 për qind të popullatës kanë pasur mungesë të tillë në vitin 1990, dhe përmirësimet në këtë fushë nuk kanë qenë evidente në dekadën e parë të tranzicionit). Nga viti 2002 gjer në vitin 2015, Rumania synon që të dyfi shoj për qindjen e popullatës me qasje të qëndrueshme në ujë të pijshëm, i cila do të siguronte një ngritje prej 150 për qind në disponueshmëri të sistemeve të centralizuara të furnizimit me ujë në vendet rurale. Caku global për një përmirësim domethënës të jetërave të banorëve të lagjeve të varfra është ridefi nuar në shumicën e vendeve të Evropës Juglindore në aspekte të kushteve të përmirësuar të strehimit dhe të atyre sanitare. Raporti i Bullgarisë koncentrohet në sigurimin që të gjitha qytezat dhe vendbanimet me më tepër se 2000 banorë do të jenë të lidhura me objekte të trajtimit të ujërave të zeza gjer në vitin 2015, gjë që do të paraqiste një përmirësim prej 150 për qind mbi nivelet e vitit 2000. Raporti i Kroacisë gjithashtu kërkon zbritje të numrit të atyre të cilët kanë mungesë në qasje në objekte të tilla për 40 për qind gjer në vitin 2015. Raporti i OZHM-së i Shqipërisë kërkon ngritjen e shpenzimeve shtetërore për ambientin, si dhe futjen e çështjeve të zhvillimit të qëndrueshëm në planprogramin mësimor shkollor. Raportet gjithashtu kërkojnë përmirësime domethënëse në sigurinë e përgjithshme të shtëpive. Raporti i Maqedonisë defi non grupin e synuar si popullatën e cila jeton në vende që nuk i plotësojnë ‘kushteve për jetesë normale’. Edhe pse numri i amvisërive në rrethana të tilla ka qenë vetëm 614 në vitin 2002, kjo shifër paraqit një shumëfi shim prej 20 herë në krahasim me vitin 1994. Raporti nga Bosnja dhe Hercegovina ka sugjeron sigurimin e kushteve adekuate të jetesës si reagim ndaj shkatërrimit të rëndë të infrastrukturës gjatë luftës. Zvogëlimi i numrit të fushave të cilat duhet të deminohen në 20 për qind në vitin 2015, si dhe rikthimi i pronave (pjesa e popullatës pa pronësi duhet të zbritet për dy të tretat gjatë periudhës) jgjithashtu janë synime të raportit. Pa marrë parasysh përparimin e vazhdueshëm në rindërtimin pas luftës, raporti i Bosnjës dhe Hercegovinës parashikon që shumica e popullatës në vitin 2015 ka pak gjasë që të ketë qasje në objekte të përmirësuara sanitare. Objektivi 8: Partneritetet globale për zhvi llim në Evropën Juglindore Raportet kombëtare mbi OZHM-të nga Evropa Juglindore theksojnë kërcënimet e ndërlidhura me vartësinë e tepruar potenciale nga ndihmat dhe huat e huaja, si dhe theksojnë rëndësinë e tërheqjes së investimeve të huaja të drejtpërdrejta. Raporti bullgar kërkon trefi shimin e investimeve të huaja të drejtpërdrejta ndërmjet viteve 2001 dhe 2015 në nivelin prej 15 për qind të BPV-së, përderisa borxhi i huaj duhet të zbritet në 55 për qind të BPV-së në vitin 2015 (një e treta e proporcionit të vitit 1990). Raporti i Bosnjës kërkon zbritjet e barrës së borxhit të vendit si dhe vartësisë nga ndihmat përmes përmirësimit gradual të bilancit tregtar dhe përmirësimit të rolit të Investimeve të Huaja të Drejtëpërdrejta në fi nancimin e tregtisë së Bosnjës, si dhe defi citeve të llogarive rrjedhëse. Nivelet në rritje të Investimeve të huaja të drejtëpërdrejta do të mundësojnë që fondet e Ndihmës zyrtare zhvillimore të pakësohen nga niveli i tanishëm që paraqet një të gjashtën e BPV-së në një për qind të BPV-së në vitin 2015. Raporti maqedon kërkon rritje të investimeve të huaja për të mbuluar nga nivelet e tanishme prej rreth 2 për qind të BPVsë në ato që janë parë në vitin rekord 2001 (12 për qind të BPV-së). Niveli se sa është ekonomia e Maqedonisë e hapur, krahasuar me shumën e importeve dhe eksporteve relative ndaj BPV-së, do të ngritët nga 80 për qind të BPV-së në 120 për qind gjer në vitin 2015, përderisa rritja e përshpejtuar e eksportit do të zvogëlojë defi citin tregtar nga 20 në 12 për qind të BPV-së në këtë kohë. Gjer në vitin 2015, Shqipëria pret që të katërfi shoj hyrjen vjetore të Investimeve të huaja të drejtëpërdrejta, nga 150 milionë $, sa ishin në vitin 2002.Zhvillimi i shoqërive informative shfaqet si prioriteti i OZHM8 në disa nga raportet kombëtare. Raporti I Rumanisë kërkon dyfi shimin e numrit të njerëzve të ndërlidhur me rrjete të telefonisë fi kse gjatë viteve 2001 - 2015. Norma e depërtimit të kompjuterëve personalë do të ngritët për së paku 20 për qind në baza vjetore, gjë që do të shpie në një ngritje të shtatëfi shtë gjatë viteve 1998 - 2015 (mbi 130 kompjuterë personalë për 1,000 banorë). Bosnja dhe Hercegovina parashikon një zgjerim të qëndrueshëm me vitin e synuar 2015 në aspekte të telefonisë fi kse (për të mbuluar çerekun e popullatës), depërtimin e kompjuterëve personal (një ngritje katërfi sh krahasuar me vitin 2001) si dhe ngritje në shfrytëzim të internetit (nga 1 në 15 për qind). Rritja eksponenciale në shpenzime hulumtuese dhe zhvillimore, për të arritur 1 për qind të BPV-së, gjithashtu do t’i përkrahë këto trende. Raporti shqiptar parashikon trefi shimin e numrit të linjave telefonike dhe shfrytëzuesve të telefonave mobilë gjer në vitin 2015, dhe kërkon ngritjen e depërtimit të kompjuterëve personalë dhe të internetit për 35 për qind. Prodhimi i energjisë elektrike duhet të rritet për 50 për qind gjatë kësaj kohe, përderisa humbjet në bartjen e rrymës elektrike duhet të zbriten përgjysmë.3
Anëtarësimi i afërt i tyre në BE (tani është duke u pritur në vitet 2007 - 2008), ka gjasë që të shtyjë Bullgarinë dhe Rumaninë për të vepruar sa më shumë si donatorë, duke ofruar Ndihmë zyrtare zhvillimore dhe ndihmë teknike për vendet në zhvillim. Këto vende do të përballen me sfi dat e njëjta me të cilat janë duke u përballur tani shtetet e reja anëtare në ndërtimin e kapaciteteve të nevojshme për tu siguruar që resurset e tyre modeste (por me potencial që të kenë ndikim) të ndihmës teknike të ofrohen me maksimumin e efi kasitetit. Edhe pse nuk ka gjasë që ti bashkëngjitet BE-së kaq shpejtë, Turqia tanimë e ka vendosur veten si kontribuues udhëheqës ndaj iniciativës së Organizatës së Kombeve të Bashkuara për bashkëpunim teknik ndërmjet vendeve në zhvillim. Agjencia për Zhvillim Ndërkombëtar e Turqisë që nga viti 1992 është duke ofruar ndihmë teknike për shumë vende në zhvillim – përfshirë fqinjët e Turqisë në Ballkan dhe Kaukaz, si dhe në Azinë Qendrore. Kroacia - BPV-ja për kokë banori e së cilës është në një nivel me shtete e reja anëtare të BE-së, Poloninë, Lituaninë dhe Letoninë - ka gjasë që të ngritë rolin e saj si donatorë. Federata Ruse, BSHP-ja Perëndimore dhe Kaukazi Ky grup i cili përbën shtetet e BSHP-së të cilat nuk janë pjesë e Azisë Qendrore, është jashtëzakonisht heterogjen. Përfshinë Federatën Ruse - shtetin më të madh të Evropës Qendrore dhe Lindore dhe BSHP-të nga aspekti i madhësisë, popullatës apo BPV-së dhe disa nga shtetet e tij më të vogla (Moldavia, Armenia dhe paksa më i madh Figura 3.2 Rritja mesatare vjetore e BPV-së në disa vende të zgjedhura, 2000 – 2004 (në përqindje) 12 10 8 6 4 2 0 Polonia Hungaria Gjeorgjia Federata Ruse Burimi: Njësia e informative e Economis-titt. Azerbajxhani). Po ashtu, përfshinë vendet siç janë Ukraina dhe Gjeorgjia të cilat gjatë viteve 2003 – 2004 kanë përjetuar kryengritje properëndimore në emër të demokracisë dhe lirisë, si dhe vendeve, siç është Bellorusia, të cilat kanë kërkuar në mënyrë të qartë mbrojtjen e strukturave politike dhe ekonomike të periudhës sovjetike. Këto vende gjithashtu kanë një sërë ngjashmërishë, jo të gjitha këto janë për tu lakmuar. Të gjitha janë duke u përballur me zbritje të numrit të popullatave, për shkak të normave negative të rritjes së natyrshme të popullatave dhe migrimit jashtë vendit (përpos Azerbajxhanit dhe Federatës Ruse e cila absorbon miliona emigrantësh ilegalë nga këto apo vende të tjera të BSHP-së për çdo vit). Të gjitha këto vende përpos Ukrainës dhe Bellorusisë kanë përjetuar konfl ikte të armatosura që nga rënia e Bashkimit Sovjetik. Situata pas këtyre konfl ikteve – asnjëri prej të cilëve nuk duket të jetë afër ndonjë zgjidhjeje defi nitive – ndikon negativisht në prospektet zhvillimore. Kjo është posaçërisht e vërtetë në rastin e vendeve të Kaukazit jugor (Gjeorgji, Armeni dhe Azerbajxhan), të cilat duhet të gjejnë resurset për të përkrahur qindra mijëra refugjatë dhe persona të zhvendosur. Në anën tjetër, të gjitha këto vende kanë raportuar rritje të fuqishme ekonomike gjatë viteve 2000 – 2004. Jo vetëm që kjo rritje ka qenë mbi normat e regjistruara në BE dhe shtetet e reja anëtare të saj: për disa vende (p.sh. Armenia, Azerbajxhani), këto norma kanë qenë ndër më të lartat në botë (tabela 3.2). Deri në një masë kjo rritje e fuqishme është pritur, pasi që të gjitha këto vende kanë regjistruar rënie të mëdha në BPV pas rënies së Bashkimit Sovjetik – rënie të cilat ende nuk janë kompensuar (përpos Bellorusisë dhe Armenisë). Të dhënat e Ukraina Armenia Azerbajxhani Agjendat kombëtare e OZHM-ve Varfëria ekstreme është vërtetuar si çështje kyçe në pothuaj të gjitha raportet kombëtare të OZHM-së në BSHP-në Perëndimore dhe Kaukaz Federata Ruse dhe vendet e BSHP-së Perëndimore kanë pësuar kthime mbrapa në qasje në arsimim gjatë viteve të 1990-ta 57
- Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
- Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
- Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
- Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
- Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
- Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
- Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
- Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
- Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
- Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
- Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
- Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
- Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
- Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
- Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
- Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
- Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
- Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
- Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
- Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
- Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
- Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
- Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
- Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
- Page 67: në shumicën e këtyre vendeve, sh
- Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
- Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
- Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
- Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
- Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
- Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
- Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 87 and 88: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 89 and 90: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 91 and 92: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 93 and 94: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 95 and 96: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 97 and 98: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 99 and 100: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 101 and 102: 5Përfundimet
- Page 103 and 104: kombëtare mund të bëhen të rën
- Page 105: • identifi kimin më të mirë t
- Page 108 and 109: 96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
- Page 110 and 111: 98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
- Page 112 and 113: 100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
- Page 115 and 116: Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
- Page 117 and 118: Pakti i Stabilitetit për Evropën
Anëtarësimi i afërt i tyre në BE (tani është duke u<br />
pritur në vitet 2007 - 2008), ka gjasë që të shtyjë<br />
Bullgarinë dhe Rumaninë <strong>për</strong> të vepruar sa më<br />
shumë si donatorë, duke ofruar Ndihmë zyrtare<br />
zhvillimore dhe ndihmë teknike <strong>për</strong> vendet<br />
në zhvillim. Këto vende do të <strong>për</strong>ballen me<br />
sfi dat e njëjta me të cilat janë duke u <strong>për</strong>ballur<br />
tani shtetet e reja anëtare në ndërtimin e<br />
kapaciteteve të nevojshme <strong>për</strong> tu siguruar që<br />
resurset e tyre modeste (por me potencial që të<br />
kenë ndikim) të ndihmës teknike të ofrohen me<br />
maksimumin e efi kasitetit. Edhe pse nuk ka gjasë<br />
që ti bashkëngjitet BE-së kaq shpejtë, Turqia<br />
tanimë e ka vendosur veten si kontribuues<br />
udhëheqës ndaj iniciativës së Organizatës<br />
së Kombeve të Bashkuara <strong>për</strong> bashkëpunim<br />
teknik ndërmjet vendeve në zhvillim. Agjencia<br />
<strong>për</strong> Zhvillim Ndërkombëtar e Turqisë që nga<br />
viti 1992 është duke ofruar ndihmë teknike <strong>për</strong><br />
shumë vende në zhvillim – <strong>për</strong>fshirë fqinjët e<br />
Turqisë në Ballkan dhe Kaukaz, si dhe në Azinë<br />
Qendrore. Kroacia - BPV-ja <strong>për</strong> kokë banori e së<br />
cilës është në një nivel me shtete e reja anëtare<br />
të BE-së, Poloninë, Lituaninë dhe Letoninë - ka<br />
gjasë që të ngritë rolin e saj si donatorë.<br />
Federata Ruse, BSHP-ja<br />
Perëndimore dhe Kaukazi<br />
Ky grup i cili <strong>për</strong>bën shtetet e BSHP-së të cilat nuk<br />
janë pjesë e Azisë Qendrore, është jashtëzakonisht<br />
heterogjen. Përfshinë Federatën Ruse - shtetin<br />
më të madh të Evropës Qendrore dhe Lindore<br />
dhe BSHP-të nga aspekti i madhësisë, popullatës<br />
apo BPV-së dhe disa nga shtetet e tij më të<br />
vogla (Moldavia, Armenia dhe paksa më i madh<br />
Figura 3.2 Rritja mesatare vjetore e BPV-së në disa vende të zgjedhura, 2000 – 2004 (në <strong>për</strong>qindje)<br />
12<br />
10<br />
8<br />
6<br />
4<br />
2<br />
0<br />
Polonia Hungaria Gjeorgjia Federata<br />
Ruse<br />
Burimi: Njësia e informative e Economis-titt.<br />
Azerbajxhani). Po ashtu, <strong>për</strong>fshinë vendet siç janë<br />
Ukraina dhe Gjeorgjia të cilat gjatë viteve 2003 –<br />
2004 kanë <strong>për</strong>jetuar kryengritje properëndimore<br />
në emër të demokracisë dhe lirisë, si dhe vendeve,<br />
siç është Bellorusia, të cilat kanë kërkuar në<br />
mënyrë të qartë mbrojtjen e strukturave politike<br />
dhe ekonomike të periudhës sovjetike.<br />
Këto vende gjithashtu kanë një sërë ngjashmërishë,<br />
jo të gjitha këto janë <strong>për</strong> tu lakmuar. Të gjitha<br />
janë duke u <strong>për</strong>ballur me zbritje të numrit të<br />
popullatave, <strong>për</strong> shkak të normave negative të<br />
rritjes së natyrshme të popullatave dhe migrimit<br />
jashtë vendit (<strong>për</strong>pos Azerbajxhanit dhe Federatës<br />
Ruse e cila absorbon miliona emigrantësh ilegalë<br />
nga këto apo vende të tjera të BSHP-së <strong>për</strong> çdo<br />
vit). Të gjitha këto vende <strong>për</strong>pos Ukrainës dhe<br />
Bellorusisë kanë <strong>për</strong>jetuar konfl ikte të armatosura<br />
që nga rënia e Bashkimit Sovjetik. Situata pas<br />
këtyre konfl ikteve – asnjëri prej të cilëve nuk<br />
duket të jetë afër ndonjë zgjidhjeje defi nitive<br />
– ndikon negativisht në prospektet zhvillimore.<br />
Kjo është posaçërisht e vërtetë në rastin e<br />
vendeve të Kaukazit jugor (Gjeorgji, Armeni dhe<br />
Azerbajxhan), të cilat duhet të gjejnë resurset <strong>për</strong><br />
të <strong>për</strong>krahur qindra mijëra refugjatë dhe persona<br />
të zhvendosur.<br />
Në anën tjetër, të gjitha këto vende kanë raportuar<br />
rritje të fuqishme ekonomike gjatë viteve 2000 –<br />
2004. Jo vetëm që kjo rritje ka qenë mbi normat e<br />
regjistruara në BE dhe shtetet e reja anëtare të saj:<br />
<strong>për</strong> disa vende (p.sh. Armenia, Azerbajxhani), këto<br />
norma kanë qenë ndër më të lartat në botë (tabela<br />
3.2). Deri në një masë kjo rritje e fuqishme është<br />
pritur, pasi që të gjitha këto vende kanë regjistruar<br />
rënie të mëdha në BPV pas rënies së Bashkimit<br />
Sovjetik – rënie të cilat ende nuk janë kompensuar<br />
(<strong>për</strong>pos Bellorusisë dhe Armenisë). Të dhënat e<br />
Ukraina Armenia Azerbajxhani<br />
Agjendat kombëtare e OZHM-ve<br />
Varfëria ekstreme është<br />
vërtetuar si çështje kyçe në<br />
pothuaj të gjitha raportet<br />
kombëtare të OZHM-së në<br />
BSHP-në Perëndimore dhe<br />
Kaukaz<br />
Federata Ruse dhe vendet e<br />
BSHP-së Perëndimore kanë<br />
pësuar kthime mbrapa<br />
në qasje në arsimim gjatë<br />
viteve të 1990-ta<br />
57
Change language