Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
në shumicën e këtyre vendeve, shumë raporte<br />
theksojnë sigurimin që këto vende të mbesin të<br />
lira nga kjo sëmundje. Sëmundjet e bartshme<br />
seksualisht (<strong>për</strong>pos HIV/AIDS) gjithashtu rrallë<br />
janë diskutuar në këto raporte kombëtare <strong>për</strong>pos<br />
raportit bullgar, i cili <strong>për</strong>fshinë zotimin <strong>për</strong> të<br />
zbritur katërfi shore të paraqitjes së sifi lisit të<br />
regjistruar në vitin 2000 në mënyrë që të arrihen<br />
nivelet e <strong>për</strong>afërta të kësaj sëmundjeje me ato<br />
të kohës para tranzicionit. Përmbushja e këtyre<br />
zotimeve do të kërkoj qasje të gjërë publike<br />
ndaj shërbimeve kualitative shëndetësore,<br />
posaçërisht në aspekt të vënies në dispozicion<br />
të ilaçeve bazë si dhe kontraceptivëve. Raporti<br />
i Bosnës dhe Hercegovinës kërkon ngritjen e<br />
shpenzimeve publike në shëndetësi <strong>për</strong> dy të<br />
tretat gjatë viteve 2001 – 2015, si dhe shtrirjen<br />
e sigurimit <strong>për</strong> të gjithë qytetarët. Shteti duhet<br />
gjithashtu të siguroj që numri i shtretërve të<br />
spitalit të mirëmbahet si dhe radhët e mjekëve të<br />
ngrihen <strong>për</strong> një të tretën në po këtë periudhë.32<br />
Këto masa janë parë të nevojshme <strong>për</strong> të zbritur<br />
<strong>për</strong> qindjen e popullatës e cila nuk ka qasje të<br />
tillë nga 50 në 5 <strong>për</strong> qind. Raporti kombëtar<br />
i Rumanisë, në anën tjetër, synon personat e<br />
pastrehë dhe pa dokumentacion (<strong>për</strong>fshirë<br />
romët) të cilët tani <strong>për</strong> tani nuk janë të mbuluar<br />
nga sistemi i sigurimit të shëndetësisë publike.<br />
Objektivi 7: Sigurimi i qëndrueshmërisë<br />
mjedisore në Evropën<br />
Juglindore<br />
Të dhënat mbi Indeksin e Qëndrueshmërisë<br />
Mjedisore të paraqitura në tabelën 2.2 sugjerojnë<br />
që cilësia e mjedisit në Evropën Juglindore është<br />
<strong>për</strong>afërsisht në <strong>për</strong>puthje me mesataret globale,<br />
edhe pse është nën mesataret e niveleve të BEsë.<br />
Performansa nën mesatare e të tri vendeve<br />
më të populluara të Evropës Juglindore – Turqisë,<br />
Rumanisë dhe Serbisë e Malit të Zi – nuk është<br />
posaçërisht inkurajuese në këtë aspekt. Në anën<br />
tjetër, vlerësimi i shkëlqyeshëm i dhënë nga<br />
Indeksi mbi Qëndrueshmërinë Mjedisore <strong>për</strong><br />
Kroacinë dhe Shqi<strong>për</strong>inë janë të rëndësishme:<br />
performansa e Shqi<strong>për</strong>isë (vendit më të varfër<br />
të Evropës Juglindore) sugjeron që pasuria nuk<br />
duhet të jetë parakusht <strong>për</strong> administrim të mirë<br />
mjedisor.<br />
Zbritjet e theksuara në prodhimtari industriale<br />
dhe bujqësore të cilat kanë ardhur si rezultat i<br />
ngecjes së zhvillimit ekonomik gjatë tranzicionit<br />
luftërat në ish-Jugosllavi gjithashtu kanë<br />
shkaktuar zbritje të theksuara në lëshim të<br />
gazrave në Evropën Juglindore. Nivelet e lëshimit<br />
të karbon-dioksidit janë zbritur <strong>për</strong>gjysmë në<br />
Bullgari dhe Rumani, dhe <strong>për</strong> pothuaj 80 <strong>për</strong><br />
qind në Shqi<strong>për</strong>i gjatë viteve 1990 – 1999. (këto<br />
vende <strong>për</strong> këtë arsye janë në pozitë të mirë që<br />
të ‘shesin’ të drejtat e tyre <strong>për</strong> të lëshuar gazra<br />
që krijojnë efektin e serrës sipas marrëveshjes<br />
së Kjotos.) Pa marrë parasysh këtë, lëshimet e<br />
karbon-dioksidit <strong>për</strong> njësi të BPV-së në Evropën<br />
Juglindore mbesin mjaft lartë mbi mesataret<br />
globale, ku vetëm Shqi<strong>për</strong>ia, Kroacia dhe Turqia<br />
funksionojnë relativisht mirë në këtë aspekt.33<br />
Politikat rregulluese të cilat mbajnë çmimet<br />
vendore të energjisë elektrike nën nivelet e<br />
rivendosjes së çmimeve, dekurajimi i ruajtjes<br />
dhe investimi në teknologji më të pastra, duket<br />
mjaf problematik në këtë aspekt.<br />
Shumë amvisëri në komunitete më të varfra<br />
rurale vazhdojnë që të kenë mungesë të ujit të<br />
pijshëm si dhe të kushteve sanitare të duhura.<br />
Më te<strong>për</strong> se një e treta e të gjitha amvisërive<br />
shqiptare kanë pasur mungesë të ujit të pijshëm<br />
brenda shtëpisë në vitin 1998, dhe që 73 <strong>për</strong><br />
qind të puseve të amvisërive kanë <strong>për</strong>mbajtur<br />
nivele të larta të baktereve. (Shumica e këtyre<br />
amvisërive kanë qenë të vendosura në rajone<br />
rurale.)3 Kohëve të fundit, rritja e <strong>për</strong>shpejtuar<br />
e konsumit privat, i cili është paraqitur me<br />
tranzicionin ka krijuar ngritje të theksuara<br />
të kërkesave <strong>për</strong> automjete dhe produkte të<br />
paketuara, të cilat kanë pasur <strong>për</strong> rrjedhojë<br />
ngritjen e ndotjes së ajrit si dhe krijimin e<br />
mbeturinave të ngurta.<br />
Raportet kombëtare mbi OZHM-të <strong>për</strong> këtë<br />
nënrajon theksojnë ndotjen e ajrit dhe ujit, si<br />
dhe mbrojtjen e hapësirave të kushtuara pyjeve<br />
dhe biodiverzitetit. Bullgaria dhe Rumania kanë<br />
caktuar caqet e tyre të lëshimeve të gazrave <strong>për</strong><br />
vitin 2015 duke ju referuar obligimeve të tyre<br />
ndaj Marrëveshjes së Kjotos. Raporti kombëtar<br />
bullgar kërkon ngritjen e <strong>për</strong>qindjes së atyre të<br />
cilët <strong>për</strong>fi tojnë nga sistemet e organizuara të<br />
mbledhjes së mbeturinave dhe largimit të tyre<br />
në 95 <strong>për</strong> qind gjer në vitin 2015, duke e ngritur<br />
këtë nga shifra e 80 <strong>për</strong>qindëve e regjistruar në<br />
vitin 2000. Raporti i Rumanisë kërkon ngritjen<br />
e <strong>për</strong> qindjes së territoreve të pyllëzuara nga 27<br />
<strong>për</strong> qind në vitin 2002 në 35 <strong>për</strong> qind të tokës<br />
së gjithmbarshme të pyllëzuar në vitin 2040,<br />
<strong>për</strong>derisa Maqedonia është zotuar ndaj zgjerimit<br />
të hapësirave të saja të pyllëzuara nga 35 <strong>për</strong><br />
qind në vitin 1990 në 38 <strong>për</strong> qind të territorit<br />
të vendit në vitin 2015. Raporti kombëtar i<br />
Maqedonisë gjithashtu ka kërkuar një ngritje prej<br />
60 <strong>për</strong> qind të rritjes së territoreve të hapësirave<br />
të mbrojtura gjatë viteve 2000 – 2015. Toka e<br />
pyllëzuar e Bosnjës dhe Hercegovinës duhet<br />
të mbulojë mbi gjysmën e vendit gjer në vitin<br />
2015, <strong>për</strong>derisa toka e dedikuar <strong>për</strong> ruajtje të<br />
biodiverzitetit duhet të zgjerohet nga 0.5 sa janë<br />
tani në 6 <strong>për</strong> qind në vitin 2015.<br />
Raporti i Shqi<strong>për</strong>isë kërkon sigurimin që vetëm<br />
2 <strong>për</strong> qind të popullatës të mbetet pa qasje<br />
në burime të <strong>për</strong>mirësuara të ujit gjer në vitin<br />
2015. Përparimi më i ngadalshëm nga Bosnja<br />
dhe Hercegovina, duke marrë parasysh kushtet<br />
e vështira pas luftës, parashikon zbritjen e<br />
Agjendat kombëtare e OZHM-ve<br />
Raportet e OZHM-ve<br />
kombëtare nga vendet<br />
e Evropës Juglindore<br />
theksojnë kërcënimet e<br />
ndërlidhura me vartësinë<br />
potencialisht të tepruar<br />
nga ndihmat dhe huat e<br />
huaja<br />
Agjencia <strong>për</strong> Zhvillim<br />
ndërkombëtar e Turqisë<br />
që nga viti 1992 ka ofruar<br />
ndihmë teknike <strong>për</strong> shumë<br />
vende në zhvillim<br />
55