Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

54 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Kualiteti i ambientit në EJL është përafërsisht në një nivel me mesataret globale, edhe pse nën nivelet e BE-së Raportet kombëtare të OZHM-së për vendet e EJL theksojnë ndotjen e ajrit dhe ujit, si dhe mbrojtjen e rajoneve të pyjeve dhe biodiverzitetit Objektivet 4 dhe 5: Zbritja e normave të vdekshmërisë së fëmijëve dhe vdekshmërisë së nënave në lindje në Evropën Juglindore Vendet e Evropës Juglindore kanë arritur zbritje substanciale në vdekshmëri të fëmijëve, pa marrë parasysh kushtet shumë më pak të favorshme fi llestare si dhe tranzicionet më të vështira ekonomike krahasuar me shtetet e reja anëtare të BE-së. Bosnja dhe Hercegovina, Bullgaria, Rumania dhe Serbia dhe Mali i Zi kanë sjellë normat e vdekshmërisë së fëmijëve nën moshën 5 vjeçare në 16 – 21 raste për 1,000 lindje si dhe vdekshmërinë e fëmijëve në 14 - 19 raste, në këtë mënyrë janë arritur nivelet e Letonis, Federatës Ruse dhe të Ukrainës. Kroacia ka zbritur të dyja normat në numra njëshifror, që gjithashtu janë të krahasueshme me shtetet e reja anëtare të BE-së. në Turqi vdekshmëria e foshnjave ka zbritur nga 52 në 38 raste për 1,000 lindje gjatë viteve 1990 - 2002, përderisa në Shqipëri është regjistruar një zbritje prej 37 në 21 për 1,000 lindje. 28 Sidoqoftë, OZHM4 globale ruan rëndësinë e vete për vendet e Evropës Juglindore, pasi që për qindjet e tyre të vdekshmërisë së foshnjave dhe fëmijëve mbesin mbi nivelet e shteteve të reja anëtare të BE-së, si dhe në BE në përgjithësi. Në Serbi, ku norma kombëtare për imunizim ndaj fruthit tejkalon 95 për qind, ekzistojnë mospajtime lidhur me romët, personat e zhvendosur si dhe banorët e rajoneve më të varfëra. Këto vende gjithashtu raportojnë për qindje të lartë të vdekshmërisë të nënave gjatë lindjes dhe të aborteve, si dhe mbizotërim relativisht të ulët të metodave moderne kontraceptive. Tri vende (Shqipëria, Rumania dhe Turqia) në vitin 2000 kanë regjistruar 49 apo më tepër raste të vdekshmërisë së nënave gjatë lindjes për 100,000 lindje. Në të gjitha vendet e rajonit përpos Rumanisë, më shumë femra kanë vdekur gjatë lindjes së fëmijëve në vitin 2000 sesa në vitin 1995. Këto tendenca negative kanë marrë dimensione më dramatike në Bosnje dhe Hercegovinë (ku norma është rritur përmbi dyfi sh gjatë kësaj periudhe), dhe Shqipëria (me një ngritje prej 77 për qind). 29 Të dhënat e fundit të anketave tregojnë që femrat rumane mesatarisht i nënshtrohen dy aborteve gjatë jetës së tyre (shiko tabelën 2.6), 30 përderisa vetëm 30 për qind shfrytëzojnë kontraceptivët modern. Disponueshmëria e kontraceptivëve është paksa më e ulët në Bullgari (ku një nga katër femra shfrytëzon metoda moderne kontraceptive), dhe për qindja është edhe më e ulët në Shqipëri, Bosnje dhe Mal të Zi (një nga gjashtë). 31 Objektivi 6: Lufta kundër HIV/ AIDS, tuberkulozit si dhe sëmundjeve të tjera në Evropën Juglindore Fatmirësisht, HIV/ AIDS në Evropën Juglindore ende duhet të marrë proporcione epidemike, dhe format virulente të tuberkulozit nuk kanë pasur ndikim domethënës në profi let shëndetësore të këtyre vendeve. Në këto aspekte, Evropa Juglindore është më me fat krahasuar me së paku disa nga shtet e reja anëtare të BE-së (për qindjet e përhapjes së HIV-it në Estoni janë mjaft shqetësuese në këtë aspekt), dhe disa nga vendet e BSHP-së (posaçërisht Federata Ruse dhe Ukraina). Sidoqoftë, brengat mbi ndalimin dhe ndryshimin e kahjes së shpërndarjes së HIV/ AIDS janë prezente në këtë nënrajon, posaçërisht në Rumani, e cila ka qenë një ndër vendet e para në rajon që kanë provuar shpërthimin e HIV-it (në mesin e viteve të 1980-ta, për shkak të produkteve të kontaminuara të gjakut). Kapaciteti i sistemeve të shëndetësisë publike për të monitoruar trendet epidemike në këtë rajon është një brengë tjetër e përbashkët. Brengat lidhur me tuberkulozin janë adresuar qartazi në raportet kombëtare të OZHM-ve të vendeve të Evropës Juglindore. Zotimi global për të ndaluar shfaqjen e tuberkulozit duket i pandryshuar pothuaj në të gjitha raportet. Raporti i Shqipërisë kërkon që të zvogëlohet numri i rasteve të reja të regjistruara nga 20 për 100,000 njerëz në vitin 2003 në 17 në vitin 2009, si dhe për tu siguruar që të gjithë personat e prekur të pranojnë Kursin e shkurtër të trajtimit të drejtpërdrejtë gjer në vitin 2015. Raporti shqiptar kërkon një zbritje prej 45 për qind të normës së vdekjeve në këtë periudhë. Raporti bullgar kërkon zbritjen e paraqitjes së tuberkulozit për një të pestën për këtë periudhë (1990–2015) duket mjaft ambicioze, pasi që ngritja e theksuar e rasteve të reja të regjistruara gjatë viteve të 1990-ta nënkupton që vendi tani do të ketë nevojë që të zvogëloj përgjysmë normën e tanishme gjer në vitin 2015. Gjithashtu kërkon sigurimin e pjesëmarrjes së plotë me kursin e shkurtër të trajtimit të drejtpërdrejtë, në mënyrë që të ngritet mëtej shërimi (nga 70 për qind të të gjitha rasteve në vitin 2000 në 83 për qind në vitin 2015). Raporti nga Bosnja dhe Hercegovina parashikon eliminimin e vdekshmërisë së ndërlidhur me tuberkulozin gjer në vitin 2015 tërësisht, në mënyrë që numri i rasteve të reja pritet që të bie 60 për qind nën nivelet e vitit 2001. Raporti i Rumanisë kërkon ndërprerjen e ngritjes së paraqitjes së tuberkulozit gjer në vitin 2005, në mënyrë që të arrihet një zbritje prej 15 për qind të normës së vitit 2002 gjer në vitin 2015. Pasi që malaria është zhdukur dekada më parë
në shumicën e këtyre vendeve, shumë raporte theksojnë sigurimin që këto vende të mbesin të lira nga kjo sëmundje. Sëmundjet e bartshme seksualisht (përpos HIV/AIDS) gjithashtu rrallë janë diskutuar në këto raporte kombëtare përpos raportit bullgar, i cili përfshinë zotimin për të zbritur katërfi shore të paraqitjes së sifi lisit të regjistruar në vitin 2000 në mënyrë që të arrihen nivelet e përafërta të kësaj sëmundjeje me ato të kohës para tranzicionit. Përmbushja e këtyre zotimeve do të kërkoj qasje të gjërë publike ndaj shërbimeve kualitative shëndetësore, posaçërisht në aspekt të vënies në dispozicion të ilaçeve bazë si dhe kontraceptivëve. Raporti i Bosnës dhe Hercegovinës kërkon ngritjen e shpenzimeve publike në shëndetësi për dy të tretat gjatë viteve 2001 – 2015, si dhe shtrirjen e sigurimit për të gjithë qytetarët. Shteti duhet gjithashtu të siguroj që numri i shtretërve të spitalit të mirëmbahet si dhe radhët e mjekëve të ngrihen për një të tretën në po këtë periudhë.32 Këto masa janë parë të nevojshme për të zbritur për qindjen e popullatës e cila nuk ka qasje të tillë nga 50 në 5 për qind. Raporti kombëtar i Rumanisë, në anën tjetër, synon personat e pastrehë dhe pa dokumentacion (përfshirë romët) të cilët tani për tani nuk janë të mbuluar nga sistemi i sigurimit të shëndetësisë publike. Objektivi 7: Sigurimi i qëndrueshmërisë mjedisore në Evropën Juglindore Të dhënat mbi Indeksin e Qëndrueshmërisë Mjedisore të paraqitura në tabelën 2.2 sugjerojnë që cilësia e mjedisit në Evropën Juglindore është përafërsisht në përputhje me mesataret globale, edhe pse është nën mesataret e niveleve të BEsë. Performansa nën mesatare e të tri vendeve më të populluara të Evropës Juglindore – Turqisë, Rumanisë dhe Serbisë e Malit të Zi – nuk është posaçërisht inkurajuese në këtë aspekt. Në anën tjetër, vlerësimi i shkëlqyeshëm i dhënë nga Indeksi mbi Qëndrueshmërinë Mjedisore për Kroacinë dhe Shqipërinë janë të rëndësishme: performansa e Shqipërisë (vendit më të varfër të Evropës Juglindore) sugjeron që pasuria nuk duhet të jetë parakusht për administrim të mirë mjedisor. Zbritjet e theksuara në prodhimtari industriale dhe bujqësore të cilat kanë ardhur si rezultat i ngecjes së zhvillimit ekonomik gjatë tranzicionit luftërat në ish-Jugosllavi gjithashtu kanë shkaktuar zbritje të theksuara në lëshim të gazrave në Evropën Juglindore. Nivelet e lëshimit të karbon-dioksidit janë zbritur përgjysmë në Bullgari dhe Rumani, dhe për pothuaj 80 për qind në Shqipëri gjatë viteve 1990 – 1999. (këto vende për këtë arsye janë në pozitë të mirë që të ‘shesin’ të drejtat e tyre për të lëshuar gazra që krijojnë efektin e serrës sipas marrëveshjes së Kjotos.) Pa marrë parasysh këtë, lëshimet e karbon-dioksidit për njësi të BPV-së në Evropën Juglindore mbesin mjaft lartë mbi mesataret globale, ku vetëm Shqipëria, Kroacia dhe Turqia funksionojnë relativisht mirë në këtë aspekt.33 Politikat rregulluese të cilat mbajnë çmimet vendore të energjisë elektrike nën nivelet e rivendosjes së çmimeve, dekurajimi i ruajtjes dhe investimi në teknologji më të pastra, duket mjaf problematik në këtë aspekt. Shumë amvisëri në komunitete më të varfra rurale vazhdojnë që të kenë mungesë të ujit të pijshëm si dhe të kushteve sanitare të duhura. Më tepër se një e treta e të gjitha amvisërive shqiptare kanë pasur mungesë të ujit të pijshëm brenda shtëpisë në vitin 1998, dhe që 73 për qind të puseve të amvisërive kanë përmbajtur nivele të larta të baktereve. (Shumica e këtyre amvisërive kanë qenë të vendosura në rajone rurale.)3 Kohëve të fundit, rritja e përshpejtuar e konsumit privat, i cili është paraqitur me tranzicionin ka krijuar ngritje të theksuara të kërkesave për automjete dhe produkte të paketuara, të cilat kanë pasur për rrjedhojë ngritjen e ndotjes së ajrit si dhe krijimin e mbeturinave të ngurta. Raportet kombëtare mbi OZHM-të për këtë nënrajon theksojnë ndotjen e ajrit dhe ujit, si dhe mbrojtjen e hapësirave të kushtuara pyjeve dhe biodiverzitetit. Bullgaria dhe Rumania kanë caktuar caqet e tyre të lëshimeve të gazrave për vitin 2015 duke ju referuar obligimeve të tyre ndaj Marrëveshjes së Kjotos. Raporti kombëtar bullgar kërkon ngritjen e përqindjes së atyre të cilët përfi tojnë nga sistemet e organizuara të mbledhjes së mbeturinave dhe largimit të tyre në 95 për qind gjer në vitin 2015, duke e ngritur këtë nga shifra e 80 përqindëve e regjistruar në vitin 2000. Raporti i Rumanisë kërkon ngritjen e për qindjes së territoreve të pyllëzuara nga 27 për qind në vitin 2002 në 35 për qind të tokës së gjithmbarshme të pyllëzuar në vitin 2040, përderisa Maqedonia është zotuar ndaj zgjerimit të hapësirave të saja të pyllëzuara nga 35 për qind në vitin 1990 në 38 për qind të territorit të vendit në vitin 2015. Raporti kombëtar i Maqedonisë gjithashtu ka kërkuar një ngritje prej 60 për qind të rritjes së territoreve të hapësirave të mbrojtura gjatë viteve 2000 – 2015. Toka e pyllëzuar e Bosnjës dhe Hercegovinës duhet të mbulojë mbi gjysmën e vendit gjer në vitin 2015, përderisa toka e dedikuar për ruajtje të biodiverzitetit duhet të zgjerohet nga 0.5 sa janë tani në 6 për qind në vitin 2015. Raporti i Shqipërisë kërkon sigurimin që vetëm 2 për qind të popullatës të mbetet pa qasje në burime të përmirësuara të ujit gjer në vitin 2015. Përparimi më i ngadalshëm nga Bosnja dhe Hercegovina, duke marrë parasysh kushtet e vështira pas luftës, parashikon zbritjen e Agjendat kombëtare e OZHM-ve Raportet e OZHM-ve kombëtare nga vendet e Evropës Juglindore theksojnë kërcënimet e ndërlidhura me vartësinë potencialisht të tepruar nga ndihmat dhe huat e huaja Agjencia për Zhvillim ndërkombëtar e Turqisë që nga viti 1992 ka ofruar ndihmë teknike për shumë vende në zhvillim 55
Page 1 and 2:
Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3:
Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7:
VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9:
VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11:
X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14:
Përmbledhje
Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 101 and 102: 5Përfundimet
Page 103 and 104: kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105: • identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109: 96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111: 98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113: 100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116: Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118:
Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120:
http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121:
http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 124 and 125:
112 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?