Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
52<br />
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM<br />
Dallimet në qasje të<br />
arsimimit janë posaçërisht<br />
të dukshme në raste të<br />
banorëve rural, femrave<br />
dhe romëve.<br />
Normat e pjesëmarrjes në<br />
fuqi punëtore <strong>për</strong> femra<br />
janë relativisht të larta,<br />
dhe normat e papunësisë<br />
gjithashtu tejkalojnë ato të<br />
meshkujve, të cilat tanimë<br />
janë larta<br />
kjo shifër <strong>për</strong> Shqi<strong>për</strong>inë është regjistruar në 25<br />
<strong>për</strong> qind në vitin 2002. Hapësira të deprivuara<br />
gjenden anembanë Evropës Juglindore, duke<br />
prekur familje të mëdha (në Bullgari, Kosovë,<br />
Rumani), romët (në Bullgari, Maqedoni dhe<br />
Serbi e Mal të Zi), Turqit etnikë (në Bullgari) si<br />
dhe refugjatët dhe personat e zhvendosur (Serbi<br />
dhe Mal të zi si dhe Bosnje dhe Hercegovinë).<br />
Varfëria është shumë më e shpeshtë në rajonet<br />
rurale sesa ato urbane të Evropës Juglindore:<br />
normat e varfërisë rurale janë dyfi sh mbi ato<br />
të normave urbane në Rumani, katër herë më<br />
të larta në Bullgari, dhe 2.5 herë më të larta në<br />
Shqi<strong>për</strong>i (ku rreth 80 <strong>për</strong> qind të banorëve rural<br />
janë të varfër). Një model i ngjashëm vazhdon<br />
në Serbi, ku pa marrë parasysh zbritjet e fundit<br />
të rajoneve urbane, normat e varfërisë në vende<br />
rurale mbesin të larta.<br />
Theksi i BE-së në <strong>për</strong>fshirje sociale, si dhe nivelet<br />
relativisht të larta të të ardhurave të vendeve të<br />
Evropës Juglindore, kanë shpie autorët e shumë<br />
raporteve të OZHM-ve të këtyre vendeve që<br />
të ridefi nojnë OZHM1 në aspekt të varfërisë<br />
relative.2 Rreth <strong>për</strong> qind të popullatës Rumane<br />
ka qenë nën linjën e reviduar të varfërisë (të<br />
caktuar sipas shpenzimeve të konsumit) në<br />
vitin 2002; qeveria është zotuar që të zvogëloj<br />
<strong>për</strong>gjysmë <strong>për</strong>masat e këtij grupi gjer në vitin<br />
2009. Një masë tjetër e varfërisë relative është<br />
zbatuar në Maqedoni, ku qeveria ka pranuar<br />
propozimet <strong>për</strong> të zbritur <strong>për</strong>gjysmë numrin e<br />
atyre shpenzimet e konsumit të të cilëve janë<br />
nën 70 <strong>për</strong> qind të vlerës mesatare kombëtare<br />
(kalkuluar sipas bazës së vitit 2002). Dallimi i<br />
varfërisë duhet gjithashtu që të zvogëlohet<br />
më te<strong>për</strong> se <strong>për</strong>gjysmë. Raporti i Bosnjës dhe<br />
Hercegovinës kërkon zbritjen e koefi cientit Gini<br />
<strong>për</strong> pabarazi në të ardhura nga 0.26 në 0.20<br />
ndërmjet viteve 2000 dhe 2015. Me një Gini<br />
koefi cient prej 0.43, Shqi<strong>për</strong>ia shfaq një ndër<br />
nivelet më të larta të pabarazisë në të ardhura<br />
në nënrajon. Ngjashëm, raporti kombëtar i<br />
OZHM-ve i Malit të Zi kërkon një ngritje prej<br />
50 <strong>për</strong> qind të pjesës së konsumit kombëtar të<br />
gëzuar nga një e pesta më e varfër e popullatës<br />
ndërmjet viteve 1990 dhe 2015 (nga 10 deri në<br />
15 <strong>për</strong> qind).2 Që nga viti 1998 më pak se 5 <strong>për</strong><br />
qind të popullatës së Kroacisë ka rënë nën kufi rin<br />
më gjithë<strong>për</strong>fshirës global prej 4.30 $ sipas<br />
Paritetit të Fuqisë Blerëse të shprehur në dollarë<br />
amerikanë, raporti kombëtar ka propozuar<br />
miratimin e një linje relative të varfërisë, sipas<br />
së cilës më te<strong>për</strong> se një e gjashta e popullatës<br />
është klasifi kuar si e varfër.2 Raporti kombëtar i<br />
Kroacisë kërkon <strong>për</strong>gjysmimin e kësaj shifre gjer<br />
në vitin 2015.<br />
Siç është rasti në shumë vende të Evropës<br />
Qendrore dhe Lindore / BSHP-së, varfëria në<br />
Evropën Juglindore është e ndërlidhur <strong>për</strong> së<br />
afërmi me papunësinë, normat e raportuara <strong>për</strong><br />
të cilën dallojnë nga 6 <strong>për</strong> qind në Rumani tek<br />
rreth 50 <strong>për</strong> qind në Kosovë. Edhe në vendet<br />
me norma relativisht të ulëta të papunësisë,<br />
tregjet dobët të rregulluara të fuqisë punëtore<br />
shpesh shtyjnë punësimin në sektorin joformal<br />
(I cili mendohet se mbulon 33 <strong>për</strong> qind të<br />
atyre të punësuar në Bosnje dhe Hercegovinë).<br />
Punonjësit e rinj shpesh duket të jenë në mesin<br />
e atyre të cilët janë vërtet të papunësuar: gjysma<br />
e të rinjve në Maqedoni janë raportuar që janë<br />
të papunë.<br />
Objektivi 2: Arritja e arsimimit<br />
gjithë <strong>për</strong> fshirës fi llor në<br />
Evropën Juglindore<br />
Vendet e Evropës Juglindore në <strong>për</strong>gjithësi<br />
kanë qenë në gjende që të mirëmbajnë, dhe në<br />
disa raste zgjerojnë, fushë<strong>veprim</strong>in e arsimimit<br />
fi llestar. Normat e shkollimit në këto vende<br />
gjithashtu janë mbi ato të vendeve me nivele të<br />
krahasueshme të zhvillimit njerëzor. Disa vende<br />
tanimë kanë qenë të suksesshme që të kthehen<br />
në normat e regjistrimit në arsimim të mesëm<br />
të cilat kanë ekzistuar para tranzicionit (mbi<br />
68 <strong>për</strong> qind në Bullgari). Arritja e këtij qëllimi<br />
duhet kë jetë e mundshme <strong>për</strong> vendet e tjera<br />
në nën-rajon, pasi që shumica kanë zgjeruar<br />
arsimimin e detyrueshëm në nëntë vite dhe më<br />
te<strong>për</strong>. Përparimi në mbajtjen e rinisë më gjatë<br />
në sistemin shkollor gjithashtu është inkurajues,<br />
pasi që <strong>për</strong> qindjet e braktisjes së shkollimit<br />
mbeten minimale në disa vende (p.sh. Bosnje<br />
dhe Hercegovinë, Kroaci, Rumani). Ekziston<br />
hapësirë <strong>për</strong> zbritje të mëtejme të normave të<br />
braktisjes së shkollimit, posaçërisht në vendet<br />
rurale. OZHM2 duhet të jetë më së te<strong>për</strong>mi<br />
relevant <strong>për</strong> ato pjesë të Evropës Juglindore<br />
ku qasja në arsimim kualitativ është e kufi zuar<br />
nga infrastruktura ose fi nancimi joadekuat, apo<br />
edhe nga <strong>për</strong>jashtimi social. Zbritjet e normave<br />
të regjistrimit nga nivelet prej afër 100 <strong>për</strong> qind<br />
në vitin 1990 në 90 <strong>për</strong> qind në Shqi<strong>për</strong>i dhe<br />
84 <strong>për</strong> qind në Maqedoni <strong>për</strong>gjatë viteve 2000<br />
– 2002 janë arsye <strong>për</strong> brengosje. Problemet e<br />
tjera <strong>për</strong>fshijnë madhësitë e mëdha të klasave<br />
urbane (p.sh. 45 – 50 studentë <strong>për</strong> klasë në<br />
qytetet shqiptare) , stafi arsimor dobët i trajnuar,<br />
ndërtesa shkollore të vjetruara, dhe posaçërisht<br />
presione të mëdha fi nancimi <strong>për</strong> shkollat rurale.<br />
Shkollat boshnjake paraqesin posaçërisht rast<br />
të vështirë: edhe pse ndërtesat shkollore janë<br />
rindërtuar që nga mesi i viteve të 1990-ta <strong>për</strong>mes<br />
ndihmës ndërkombëtare, ekziston furnizim i<br />
pamjaftueshëm i pajisjeve. Pothuaj 60 <strong>për</strong> qind<br />
nuk kanë asnjë lloj librarie, si dhe shumica nuk<br />
kanë qasje në internet.<br />
Dallimet në qasje në arsimim janë posaçërisht<br />
të dukshme në rastin e banorëve rural, femrave<br />
dhe Romëve. Përderisa 87 <strong>për</strong> qind të fëmijëve<br />
urban në Shqi<strong>për</strong>i mbarojnë klasën e pestë,