Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

48 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Raportet në disa shtete të reja anëtare kërkojnë vënien në dispozicion të arsimimit të mesëm për shumicën e të rinjve gjer në vitin 2015 Zgjerimi i arsimimit universitar në këto vende nevojitet për të bashkërenduar aftësitë e tyre të kapitalit njerëzor me kërkesat e tregut të fuqisë punëtore Pa marrë parasysh faktin që shpesh gëzojnë nivele më të larta të arsimimit, pagat mesatare të femrave nuk janë në të njëjtin nivel me ato të meshkujve Objektivi 2: Arritja e arsimimit gjithëpërfshirës fi llestar në vendet e reja anëtare të BE-së Regjistrimi pothuajse gjithëpërfshirës në shkollat fi llore në këto vende është arritur para vitit 1990 dhe është ruajtur që nga atëherë. Për qindja e mbarimit të shkollimit fi llestar shtrihet nga 96 për qind në Slloveni në 98 për qind në Republikën Çeke dhe Hungari. 10 Pa marrë parasysh pakënaqësinë e gjërë me sistemet e arsimimit në këto vende, normat e braktisjes së shkollës në arsimimin fi llestar janë zvogëluar në masë të konsiderueshme që nga viti 1990. Hungaria e ka zbritur normën e braktisjes së shkollimit në 2 për qind nga 16 për qind në vitin 1990. Raporti i Sllovakisë dhe ai i Hungarisë pranojnë që zvogëlimi i peshës së dallimeve rajonale dhe përjashtimit social që janë aq të qarta në rastin e romëve, kërkojn përmirësime domethënëse në qasje ndaj arsimimit kualitativ. Raporti hungarez posaçërisht thekson problemet e paraqitura nga arsimimi fi llestar i ndarë për shumë nxënës romë. Pasi që regjistrimet në shkollat fi llestare si dhe normat e përfundimit në përgjithësi nuk janë problem në këto vende, raportet kombëtare përqendrohen në arsimimin e mesëm dhe universitar. Raportet në disa shtete të reja anëtare kërkojnë që arsimimi i mesëm të jetë në dispozicion për shumicën e të rinjve gjer në vitin 2015, në mënyrë që të përmirësohen aftësitë e tyre me rastin e hyrjes në treg të fuqisë punëtore. Gjithashtu janë propozuar ngritje ambicioze në qasje të arsimimit universitar. Në përputhje me Agjendën e Lisbonës, disa raporte kërkojnë ngritjen e kohëzgjatjes së arsimimit të detyruar dhe arsimim të vazhdueshëm të të rriturve. Raporti i Letonisë propozon masa për të nxitur regjistrimin e gjithmbarshëm në arsimim të mesëm (përfshirë edhe segmentin profesional) gjer në vitin 2005. Raporti i Sllovenisë kërkon regjistrim gjithëpërfshirës në shkolla të mesme (përfshirë segmentin e arsimimit profesional) gjer në vitin 2015. Raporti i Sllovenisë kërkon ngritjen e normave të mbarimit të shkollës së mesme nga 87 në 95 për qind, përderisa regjistrimi në shkolla të larta të mesme në Lituani duhet të bëhet gjithëpërfshirës. Raporti i Çekisë kërkon ngritjen e për qindjes së 15 vjeçarëve të regjistruar në shkolla të mesme nga 40 për qind në vitin 1990 në 75 për qind gjer në vitin 2015. Gjatë tranzicionit, këto vende kanë përjetuar përmirësime të rëndësishme në qasje në arsimim universitar: për qindja e 19 vjeçarëve të cilët janë regjistruar në universitete në Republikën Çeke, Hungari dhe Poloni ka arritur dyfi shin gjatë viteve 1990 - 2002. Pa marrë parasysh këtë, 11 - 12 për qind të popullatës në Republikën Çeke dhe Sllovaki me diploma më të larta sesa ato të shkollimit të mesëm (që janë ndër për qindjet më të larta në vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BShP-së); por kjo është vetëm gjysma e mesatareve të BE-së. Raportet nga Republika Çeke, Sllovakia dhe Polonia për këtë arsye kanë rekomanduar përcaktimin e synimeve më të larta lidhur me regjistrimin universitar. 11 Zgjerimi i arsimit universitar në këto vende është i nevojshëm për të bashkërenduar ndihmën e kapitalit të tyre njerëzor me kërkesat e paraqitura të tregjeve të fuqisë punëtore. Të dhënat në dispozicion nga disa prej këtyre vendeve janë mjaft brengosëse në këtë aspekt: sipas një studimi, mbi 33 për qind të popullatës hungareze, dhe 42 për qind të polakëve dhe sllovenëve, janë analfabetë funksionalë. Vetëm norma prej 15 për qind e analfabetizmit funksional të Republikës Çeke është e krahasueshme me ato që gjenden në shumicën e vendeve të industrializuara. 12 Raporti i Sllovakisë pranon që adresimi i analfabetizmit funksional në mesin e 15 vjeçarëve është kyç për zbritjen e normave të larta të papunësisë së Sllovakisë. Gjithashtu pranon që një çerek i popullatës sllovake mbi moshën 25 vjeçare nuk kanë më tepër sesa shkollimin fi llor. 13 Veç kësaj, raporti për Slloveninë kërkon ngritje graduale të numrit të të rriturve që përmirësojnë aftësitë e tyre përmes arsimimit të vazhdueshëm. Si përmbledhje, raportet kombëtare të OZHMsë sugjerojnë që sfi dat arsimore me të cilat përballen shtetet e reja anëtare janë në përputhje me agjendën e Lisbonës: inkurajimi i fl eksibilitetit, lëvizshmërisë dhe mundësive më të mëdha të tregut të fuqisë punëtore pa rrezikuar sigurinë sociale. Perspektivat për sukses në këtë fushë me gjasë janë ngushtë të ndërlidhura me pyetjet e gjithmbarshme të reformimit të politikës sociale brenda BE-së. Objektivi 3: Nxitja e barazisë gjinore dhe fuqizimi i femrave në shtetet e reja anëtare të BE-së Zbatimi kombëtar i OZHM3 për shtetet e reja anëtare është paraqitur ndoshta më së miri në raportin kombëtare sllovak të OZHM-ve, i cili kërkon eliminimin e pengesave drejt arritjes së “barazisë së mundësive për meshkujt dhe femrat në të gjitha fushat e jetës”. Politikat para tranzicionit të nxitjes së qasjes së femrave në arsimim, punësim si dhe shëndetësi kanë lënë një trashëgimi të përzier. Në njërën anë, këto vende kanë pozita relativisht të mira në rangimet botërore të barazisë gjinore dhe fuqizimit. Femrat në Evropën Qendrore gëzojnë qasje të krahasueshme (me meshkujt) në arsimim të mesëm, dhe në realitet tejkalojnë në numër meshkujt në institucione të arsimimit të lartë. 14 Tranzicioni gjithashtu ka ofruar mundësi
të reja për ndërmarrësinë e femrave: femrat janë më mirë të përfaqësuara në mesin e pronarëve të ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme në disa nga vendet e reja anëtare sesa në shtetet anëtare të mëhershme. Proporcioni i pagave të femrave ndaj të meshkujve në Lituani dhe Letoni (0.67 dhe 0.69) është pothuajse dy herë më i lartë sesa proporcioni i raportuar në Maltë dhe Qipro (ku femrat përfi tojnë një proporcion prej 0.37 dhe 0.47 ndaj meshkujve). 15 Sidoqoftë, pa marrë parasysh faktin që shpesh gëzojnë nivele më të larta të arsimimit, përfi timet mesatare të femrave nuk janë të njëjtit nivel me të meshkujve. Mëtej, ristrukturimi i politikës ekonomike dhe sociale në disa raste ka zvogëluar kontrollin e femrave mbi jetën e tyre. Femrat mbesin seriozisht të nënpërfaqësuara në pozita udhëheqëse në institucione afariste dhe politike, dhe kanë më shumë gjasë që të preken nga papunësia, posaçërisht të një kohëzgjatjeje më të madhe. Raportet kombëtare nga Republika Çeke, Lituania, Polonia, Sllovakia dhe Sllovenia theksojnë barazinë gjinore në ambiente publike, profesionale familjare, si dhe fuqizimin e femrave në këto ambiente. Pranimi në BE edhe mëtej ka theksuar rëndësinë e sigurimit që mundësitë për një jetë të ndershme dhe avancim në sferat profesionale dhe publike janë të barabarta për të dyja gjinitë. Nevoja për të minimizuar dallimet e paarsyeshme në paga ndërmjet meshkujve dhe femrave theksohet si simptomi më i dukshëm i pabarazive më të përgjithshme të tregut të fuqisë punëtore. Çështjet e qasjes në tregun e fuqisë punëtore dhe bashkërendimit të kushteve të punës me nevojat e femrave gjithashtu janë me rëndësi. Raportet kombëtare të OZHM-ve në shtetet e reja anëtare në përgjithësi trajtojnë dallimin ndërmjet pagave të femrave dhe meshkujve si simptomin më të theksuar të pabarazisë gjinore. Raportet e tri shteteve (Republikës Çeke, Lituanisë dhe Sllovenisë) kanë vendosur këtë çështje si më të lartën në agjendat e tyre të OZHM 3. Edhe pse proporcioni i pagave të femrave ndaj atij të meshkujve është përmirësuar paksa që nga mesi i viteve të 1990-ta, 16 ende mbesin pabarazi të konsiderueshme. Raporti lituanez kërkon “sigurimin e pagave të barabarta për punë të barabartë dhe punë të vlerës së barabartë”, përderisa raportet e tjera vendosin vlerën e synuar për pagat e femrave (krahasuar me të meshkujve) në shifrën prej 80 dhe 90 për qind (Republika Çeke dhe Sllovenia). Strukturat e punësimit duhet të ndryshohen në mënyrë që të eliminohen këto dallime, pasi që në shumicën e vendeve femrat janë të nënpërfaqësuara në profesionet e paguara mirë. Vendimmarrja e femrave është një fushë tjetër brengosëse në mesin e shteteve të reja anëtare, dhe raportet e dy vendeve (Republikës Çeke dhe Sllovenisë) rekomandojnë përcaktimin e synimeve për përfaqësimin parlamentar të femrave. Edhe pse femrat përbëjnë gjer në 70 për qind të punonjësve profesionalë dhe teknik në shtetet e reja anëtare postkomuniste, mesatarisht përfaqësimi i tyre në nivelin e zyrtarëve, menaxherëve të lartë si dhe të parlamentit janë të një për qindje pak më të lartë se gjysma e kësaj shifre. Përfaqësimi i femrave në pozita të autoritetit është në gjysmën e këtyre niveleve në Qipro dhe Maltë.1 Raportet kombëtare kërkojnë vëmendje ndaj asaj që mund të jetë ‘maksimumi i thyeshëm’ në afarizëm, si dhe nevojën për të stimuluar interesimin e femrave në kërkim të pozitave të arta. Synimet e përpiluara në raportin lituanez pretendojnë një ngritje në përfaqësimin e femrave në kuvend, këshilla të qytetit si dhe në afarizëm. Një strategji afatgjate e ngritjes së vetëdijes në mesin e femrave, siç është kërkuar në raportin lituanez, duket të jetë esenciale për ngritjen e normave tejet të ulëta të përfaqësimit parlamentar në shtetet e Evropës Qendrore, të cilat nuk kanë tejkaluar shifrën prej 15 për qind që nga pjesa e hershme e viteve të 1990-ta. Ndikimi i pabarabartë i ristrukturimit të tregut të fuqisë punëtore mbi meshkujt dhe femrat merr vëmendje të veçantë në raportin polak, i cili (që së bashku me Sllovakinë) raporton papunësinë më të lartë me rastin e fi llimit të tranzicionit; ky dallim është zgjeruar në 30 për qind gjer në vitin 2000. Papunësia afat-gjate tanimë prek femrat polake 50 për qind më shumë sesa meshkujt polakë. Në përgjithësi, raportet kombëtare sugjerojnë që barazia gjinore mbetet një synim vështirë i arritshëm në vendet e reja anëtare, synim ky i cili në mënyrë të ndryshme edhe është ndihmuar dhe penguar nga pasojat sociale të tranzicionit. Mbetet për tu parë nëse përparësitë e arsimimit më të mirë si dhe mundësitë e fuqisë punëtore për femrat (posaçërisht ato me aftësi të larta) do të tejkalojnë zbritjet e mbrojtjes sociale si dhe sigurinë socio-ekonomike të ndërlidhur me gjendjet e mbitatimuara të mirëqenies dhe normat e larta të papunësisë. Objektivi 4: Zvoglimi i vdekshmërisë së foshnjave në vendet e reja anëtare të BE-së Vendet e reja anëtare të BE-së kanë përjetuar zbritje domethënëse në normat e vdekshmërisë së foshnjave dhe fëmijëve nën pesë vjeçar, të cilat në përgjithësi krahasohen në mënyrë mjaft të favorshme me normat në vende të tjera të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHPsë. Vdekshmëria e foshnjave dhe fëmijëve nën pesë vjeçar në Republikën Çeke është zbritur përgjysmë që nga viti 1990, si dhe ka zbritur Agjendat kombëtare e OZHM-ve Raportet kombëtare kërkojnë vëmendje për atë që mund të quhet ‘maksimumi i thyeshëm’ në afarizëm Shtetet e reja anëtare të BE-së kanë pasur zbritje të konsiderueshme të normave të vdekshmërisë së foshnjave dhe të fëmijëve nën pesë vjeçar Shtetet e reja anëtare të BE-së tanimë gëzojnë normat më të ulëta të vdekshmërisë së nënave në lindje në mesin e vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së 49
Page 1 and 2:
Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3:
Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7:
VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9:
VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14: Përmbledhje
Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 101 and 102: 5Përfundimet
Page 103 and 104: kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105: • identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109: 96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111:
98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113:
100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116:
Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118:
Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120:
http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121:
http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?