Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo Korniza për veprim - UNDP Kosovo
46 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Formulimi i përgjithshëm i objektivave kryesore duket pothuaj i pandryshuar; miratimi kombëtar dominon në nivele të synimit dhe indikatorit të OZHM-së Figura 3.2 Raportet kombëtare të OZHM-ve si dhe pronësia kombëtare në vendet e Evropës Qendrore dhe Perëndimore dhe të BSHP-së Vendi/ Territori Viti Niveli i pronësisë lokale Shqipëria 2002 and 2004 I kodifi kuar në legjislacionin kombëtar Armenia 2001 and 2005 Raporti miratohet nga qeveria ** Azerbajxhan 2004 Është përfshirë në Dokumentin Strategjik mbi Zbritjen e Varfërisë Bellorusia 2005 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar Bosnja dhe Hercegovina 2003 and 2004 Raporti miratohet nga qeveria Bulgaria 2003 Raporti miratohet nga qeveria Kroacia 2004 Raporti miratohet nga qeveria Qipro – Nuk publikohet asnjë raport Republika Çeke 2004 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar Estonia – Nuk publikohet asnjë raport Gjeorgjia 2004 Raporti miratohet nga qeveria Hungaria 2004 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar Kazakistani 2002 and 2005 Raporti miratohet nga qeveria*** Kosova 2004 Raporti miratohet nga qeveria Kirgistani 2003 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar Letonia 2005 Raporti miratohet nga qeveria Lituania 2002 and 2004 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar Malta – Nuk publikohet asnjë raport Mali i Zi 2002* and 2005 Raporti miratohet nga qeveria Maqedonia 2005 Raporti miratohet nga qeveria Moldavia 2005 Raporti miratohet nga qeveria Polonia 2002 Raporti miratohet nga qeveria Rumania 2003 Raporti miratohet nga qeveria Federata Ruse 2005 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar**** Serbia 2002* and 2005 Raporti miratohet nga qeveria Sllovakia 2004 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar Sllovenia 2004 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar Taxhikistani 2003 I kodifi kuar në legjislacionin kombëtar Turqia 2005 Raporti miratohet nga qeveria Turkmenistani 2004 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar Ukraina 2003 and 2005 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar Uzbekistani * Raporti për Serbinë dhe Malin e zi. 2006 Nuk ka ndonjë miratim të qartë qeveritar ** një raport i vitit 2001 që nuk është miratuar nga qeveria *** një raport i vitit 2005 që nuk është miratuar nga qeveria **** raporti i OZHM-së për Federatën Ruse është miratuar si raport i Zhvillimit Njerëzor. Source: http:/ / www.undp.org/ mdg/ countryreports.htm; UNDP RBEC. Këto raporte theksojnë llojllojshmërinë e agjendave dhe qasjeve kombëtare, si dhe brengat e përbashkëta zhvillimore. Është i dukshëm një variacion i konsiderueshëm në përzgjedhjen e viteve që shërbejnë si bazë për krahasim, si dhe në metodologjitë e shfrytëzuara në defi nimin e synimeve dhe indikatorëve kombëtar të OZHMsë. Kjo në përgjithësi parandalon ndonjë krahasim kuptimplotë të përparimit kombëtar ndaj OZHMve duke u bazuar vetëm në këto raporte. Sidoqoftë, raportet kombëtare mund të shërbejnë si mjet bazë analitik.3 Vendet e reja anëtare të BE-së Objektivi 1: Zhdukja e varfërisë ekstreme dhe urisë Shtetet e reja të BE-së gëzojnë norma shumë më të ulëta të varfërisë absolute sesa vendet e tjera të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHPsë, duke ju falënderuar niveleve më të larta para-tranzicionit të zhvillimit ekonomik si dhe sukseseve të gjithmbarshme me reformat. Disa
vende, siç janë: Republika Çeke dhe Sllovenia, kanë eliminuar varfërinë absolute tërësisht. Hungaria dhe Sllovakia kanë zvogëluar në masë domethënëse numrin e atyre të cilët jetojnë me më pak se 4.30 $ sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse. Në anën tjetër, çështjet e varfërisë, deprivimit si dhe pabarazisë relative janë relevante edhe për vendet anëtare më të pasura, posaçërisht pasi që në përputhje me theksin e BE-së mbi përjashtimin social – për qindjet e varfërisë kombëtare në përgjithësi maten në aspekte të atyre me të ardhura nën 60 për qind të mesatareve kombëtare. Sipas këtij defi nimi, varfëria në shumë prej këtyre vendeve është zgjeruar që nga viti 1990, dhe tani është prej 8 për qind në Republikën Çeke në 21 për qind në Sllovaki. Autorët e raporteve kombëtare të OZHM-ve në shumicën e vendeve kanë riformuluar objektivin global me qëllim të përgjysmimit të për qindjes së njerëzve të cilët jetojnë me të ardhura nën mesataret kombëtare. Raportet nga Hungaria dhe Sllovenia kërkojnë zbritjen e numrit të atyre të cilët jetojnë me më pak se 60 për qind të të ardhurave mesatare, përderisa raporti Lituanez synon 15 për qind të popullatës së vendit e cila gëzon më pak se gjysmën e mesatares së shpenzimeve të konsumatorit. Raporti Lituanez kërkon zbritje të numrit të atyre të cilët jetojnë me më pak se 40 dhe 60 për qind të të ardhurave mesatare, si dhe të pabarazisë të të ardhurave. Varfëria absolute ende është e pranishme në mesin e grupeve të ndjeshme sociale dhe etnike, dhe zbritja e saj duhet të jetë prioritet anembanë vendit. Raporti Sllovak kërkon ngritjen e gjysmës së 2.6 për qind të popullatës së saj (kryesisht rome) që tani për tani është nën linjën e varfërisë prej 2.15 $ në ditë sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse mbi këtë nivel, në mënyrë që të zvogëlohet numri i atyre nën nivele të varfërisë absolute në nivelet të cilat gjenden në Poloni dhe Hungari. Raporti kombëtar gjithashtu interpreton OZHM1 në aspekt të ndërprerjes së përhapjes së varfërisë në mesin e romëve, nga të cilët 85 për qind janë të identifi kuar që jetojnë në minimumin e ekzistencës. Raporti Hungarez identifi kon numrin e atyre që janë të papunësuar në aspektin afatgjatë, të të pastrehëve, si dhe grupeve të romëve të cilët më së tepërmi janë të kërcënuar nga përjashtimi social, kryesisht për shkak të statusit të tyre të ulët arsimor. Për dallim, raporti Çek kërkon vëmendje ndaj gjendjes së vështirë të nënave që janë prind i vetëm, për të cilat normat e varfërisë janë trefi shuar në Republikën Çeke si dhe janë dyfi shuar në Hungari. Raporti Çek gjithashtu kërkon zbritjen e normave të varfërisë në 20 për qind (që është matur të jetë 1.6 herë nën minimumin e ekzistencës) në mesin e nënave që janë prind i vetëm, gjë që do të paraqiste një zbritje domethënëse ndaj normës prej 35 për qind të shënuar në vitin 1995. 6 Kërkesat për të zbritur dallimet hapësinore brenda shteteve, posaçërisht atyre që ndikojnë në hapësirat rurale dhe të izoluara, gjithashtu paraqiten dukshëm në këto raporte. Duke marrë parasysh normën e gjithmbarshme relativisht të ulët të papunësisë (6 për qind) në vend, raporti Hungarez paraqet që zbritjet e mëtejme në normën kombëtare mund të arrihen vetëm përmes përqendrimit në tregjet e fuqisë punëtore në nivel rajonal dhe lokal. Raporti nga Sllovenia propozon një sërë masash për të ngritur pasurinë e hapësirës më të disavantazhuar të vendit në 70 për qind të asaj të rajonit më të pasur. Raporti Lituanez shfaq që nivelet e varfërisë në rajonet rurale tregon nivelet e varfërisë urbane për një faktorë prej 2.5, dhe që varfëria relative ndikon në rreth 28 për qind të popullatës rurale. 7 Këto raporte gjithashtu dallojnë papunësinë si shkaktar kryesor të varfërisë. Ky është rasti posaçërisht në Sllovaki dhe Poloni, ku normat e papunësisë shtrihen në 16 - 20 për qind. Të papunësuarit në Sllovaki është raportuar që të kenë pesë herë më shumë gjasa të jetojnë në varfëri se sa popullata e përgjithshme. Këto raporte trajtojnë papunësinë afatgjate si çështje urgjente, pasi që shumica më e madhe e të papunëve vazhdojnë të mos kenë punë për më tepër se një vit, dhe në këtë mënyrë rrezikojnë që të humbasin aftësitë e tyre. Raporti Slloven kërkon shpenzim më të madh për trajnim për të papunët, punësim të subvencionuar, paga minimale, benefi te të pensioneve dhe të paaftësive, si dhe politika mbi familjen dhe strehimin. 8 në krahasim me këtë, raporti polak kërkon zbritje prej 50 për qind të numrit të atyre të cilët kualifi kohen për ndihmë sociale, përderisa raporti çek kërkon që të shoh numrin e përgjithshëm të pranuesve të ndihmës sociale të zbritur për 15 për qind. 9 Në përgjithësi rekomandimet për përmbushjen e OZHM1 në shtetet e reja anëtare pasqyrojnë obligimet e tyre si vende të BE-së, posaçërisht përballë Statutit mbi Përfshirjen Sociale si dhe Agjendës së Lisbonës për konkurrencë ekonomike dhe siguri sociale. Sidoqoftë, tensionet janë të dukshme ndërmjet rekomandimeve për të ngritur shpenzimet sociale në njërën anë, krahasuar me reformat e propozuara të tregut të fuqisë punëtore dhe të politikës sociale për të mënjanuar grackat e varfërisë përmes zbritjes së papunësisë afatgjate në anën tjetër. Përderisa është e qartë që do të jenë të nevojshme përzierjet e matura e të dyja qasjeve, për qindjet e mëdha të BPV-së (45 - 50 për qind) të shpërndara në mesin e këtyre shteteve sugjerojnë që - së paku në vendet e reja që janë më pak të pasura – kufi zimet buxhetore ka gjasë që të kufi zojnë iniciativat e reja shpenzuese në këtë fushë. Agjendat kombëtare e OZHM-ve Varfëria absolute ende gjendet në mesin e grupeve sociale dhe etnike të ndjeshme, dhe raportet kombëtare të OZHM-ve argumentojnë që zvogëlimi i saj duhet të jetë prioritet në gjithë nënrajonin Raportet gjithashtu paraqesin papunësinë si shkakun kryesor të varfërisë Regjistrimi pothuaj gjithëpërfshirës në shkollat fi llore në këto vende është arritur para vitit 1990 dhe është mirëmbajtur që nga atëherë 47
- Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
- Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
- Page 13 and 14: Përmbledhje
- Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
- Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
- Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
- Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
- Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
- Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
- Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
- Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
- Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
- Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
- Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
- Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
- Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
- Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
- Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
- Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
- Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
- Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
- Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
- Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
- Page 57: Kjo është posaçërisht e dukshme
- Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
- Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
- Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
- Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
- Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
- Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
- Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
- Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
- Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
- Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
- Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
- Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 87 and 88: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 89 and 90: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 91 and 92: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 93 and 94: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 95 and 96: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 97 and 98: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 99 and 100: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 101 and 102: 5Përfundimet
- Page 103 and 104: kombëtare mund të bëhen të rën
- Page 105: • identifi kimin më të mirë t
vende, siç janë: Republika Çeke dhe Sllovenia,<br />
kanë eliminuar varfërinë absolute tërësisht.<br />
Hungaria dhe Sllovakia kanë zvogëluar në masë<br />
domethënëse numrin e atyre të cilët jetojnë me<br />
më pak se 4.30 $ sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse.<br />
Në anën tjetër, çështjet e varfërisë, deprivimit<br />
si dhe pabarazisë relative janë relevante edhe<br />
<strong>për</strong> vendet anëtare më të pasura, posaçërisht<br />
pasi që në <strong>për</strong>puthje me theksin e BE-së mbi<br />
<strong>për</strong>jashtimin social – <strong>për</strong> qindjet e varfërisë<br />
kombëtare në <strong>për</strong>gjithësi maten në aspekte<br />
të atyre me të ardhura nën 60 <strong>për</strong> qind të<br />
mesatareve kombëtare. Sipas këtij defi nimi,<br />
varfëria në shumë prej këtyre vendeve është<br />
zgjeruar që nga viti 1990, dhe tani është prej 8<br />
<strong>për</strong> qind në Republikën Çeke në 21 <strong>për</strong> qind në<br />
Sllovaki.<br />
Autorët e raporteve kombëtare të OZHM-ve në<br />
shumicën e vendeve kanë riformuluar objektivin<br />
global me qëllim të <strong>për</strong>gjysmimit të <strong>për</strong> qindjes<br />
së njerëzve të cilët jetojnë me të ardhura nën<br />
mesataret kombëtare. Raportet nga Hungaria<br />
dhe Sllovenia kërkojnë zbritjen e numrit të atyre<br />
të cilët jetojnë me më pak se 60 <strong>për</strong> qind të të<br />
ardhurave mesatare, <strong>për</strong>derisa raporti Lituanez<br />
synon 15 <strong>për</strong> qind të popullatës së vendit e<br />
cila gëzon më pak se gjysmën e mesatares së<br />
shpenzimeve të konsumatorit. Raporti Lituanez<br />
kërkon zbritje të numrit të atyre të cilët jetojnë<br />
me më pak se 40 dhe 60 <strong>për</strong> qind të të ardhurave<br />
mesatare, si dhe të pabarazisë të të ardhurave.<br />
Varfëria absolute ende është e pranishme në<br />
mesin e grupeve të ndjeshme sociale dhe<br />
etnike, dhe zbritja e saj duhet të jetë prioritet<br />
anembanë vendit. Raporti Sllovak kërkon<br />
ngritjen e gjysmës së 2.6 <strong>për</strong> qind të popullatës<br />
së saj (kryesisht rome) që tani <strong>për</strong> tani është nën<br />
linjën e varfërisë prej 2.15 $ në ditë sipas Paritetit<br />
të Fuqisë Blerëse mbi këtë nivel, në mënyrë që të<br />
zvogëlohet numri i atyre nën nivele të varfërisë<br />
absolute në nivelet të cilat gjenden në Poloni<br />
dhe Hungari. Raporti kombëtar gjithashtu<br />
interpreton OZHM1 në aspekt të ndërprerjes<br />
së <strong>për</strong>hapjes së varfërisë në mesin e romëve,<br />
nga të cilët 85 <strong>për</strong> qind janë të identifi kuar që<br />
jetojnë në minimumin e ekzistencës. Raporti<br />
Hungarez identifi kon numrin e atyre që janë<br />
të papunësuar në aspektin afatgjatë, të të<br />
pastrehëve, si dhe grupeve të romëve të cilët<br />
më së te<strong>për</strong>mi janë të kërcënuar nga <strong>për</strong>jashtimi<br />
social, kryesisht <strong>për</strong> shkak të statusit të tyre të<br />
ulët arsimor. Për dallim, raporti Çek kërkon<br />
vëmendje ndaj gjendjes së vështirë të nënave që<br />
janë prind i vetëm, <strong>për</strong> të cilat normat e varfërisë<br />
janë trefi shuar në Republikën Çeke si dhe janë<br />
dyfi shuar në Hungari. Raporti Çek gjithashtu<br />
kërkon zbritjen e normave të varfërisë në 20<br />
<strong>për</strong> qind (që është matur të jetë 1.6 herë nën<br />
minimumin e ekzistencës) në mesin e nënave<br />
që janë prind i vetëm, gjë që do të paraqiste një<br />
zbritje domethënëse ndaj normës prej 35 <strong>për</strong><br />
qind të shënuar në vitin 1995. 6<br />
Kërkesat <strong>për</strong> të zbritur dallimet hapësinore<br />
brenda shteteve, posaçërisht atyre që ndikojnë<br />
në hapësirat rurale dhe të izoluara, gjithashtu<br />
paraqiten dukshëm në këto raporte. Duke marrë<br />
parasysh normën e gjithmbarshme relativisht<br />
të ulët të papunësisë (6 <strong>për</strong> qind) në vend,<br />
raporti Hungarez paraqet që zbritjet e mëtejme<br />
në normën kombëtare mund të arrihen vetëm<br />
<strong>për</strong>mes <strong>për</strong>qendrimit në tregjet e fuqisë punëtore<br />
në nivel rajonal dhe lokal. Raporti nga Sllovenia<br />
propozon një sërë masash <strong>për</strong> të ngritur pasurinë<br />
e hapësirës më të disavantazhuar të vendit në 70<br />
<strong>për</strong> qind të asaj të rajonit më të pasur. Raporti<br />
Lituanez shfaq që nivelet e varfërisë në rajonet<br />
rurale tregon nivelet e varfërisë urbane <strong>për</strong> një<br />
faktorë prej 2.5, dhe që varfëria relative ndikon<br />
në rreth 28 <strong>për</strong> qind të popullatës rurale. 7<br />
Këto raporte gjithashtu dallojnë papunësinë<br />
si shkaktar kryesor të varfërisë. Ky është rasti<br />
posaçërisht në Sllovaki dhe Poloni, ku normat<br />
e papunësisë shtrihen në 16 - 20 <strong>për</strong> qind. Të<br />
papunësuarit në Sllovaki është raportuar që<br />
të kenë pesë herë më shumë gjasa të jetojnë<br />
në varfëri se sa popullata e <strong>për</strong>gjithshme. Këto<br />
raporte trajtojnë papunësinë afatgjate si çështje<br />
urgjente, pasi që shumica më e madhe e të<br />
papunëve vazhdojnë të mos kenë punë <strong>për</strong> më<br />
te<strong>për</strong> se një vit, dhe në këtë mënyrë rrezikojnë<br />
që të humbasin aftësitë e tyre. Raporti Slloven<br />
kërkon shpenzim më të madh <strong>për</strong> trajnim<br />
<strong>për</strong> të papunët, punësim të subvencionuar,<br />
paga minimale, benefi te të pensioneve dhe<br />
të paaftësive, si dhe politika mbi familjen dhe<br />
strehimin. 8 në krahasim me këtë, raporti polak<br />
kërkon zbritje prej 50 <strong>për</strong> qind të numrit të<br />
atyre të cilët kualifi kohen <strong>për</strong> ndihmë sociale,<br />
<strong>për</strong>derisa raporti çek kërkon që të shoh numrin<br />
e <strong>për</strong>gjithshëm të pranuesve të ndihmës sociale<br />
të zbritur <strong>për</strong> 15 <strong>për</strong> qind. 9<br />
Në <strong>për</strong>gjithësi rekomandimet <strong>për</strong> <strong>për</strong>mbushjen<br />
e OZHM1 në shtetet e reja anëtare pasqyrojnë<br />
obligimet e tyre si vende të BE-së, posaçërisht<br />
<strong>për</strong>ballë Statutit mbi Përfshirjen Sociale si<br />
dhe Agjendës së Lisbonës <strong>për</strong> konkurrencë<br />
ekonomike dhe siguri sociale. Sidoqoftë,<br />
tensionet janë të dukshme ndërmjet<br />
rekomandimeve <strong>për</strong> të ngritur shpenzimet<br />
sociale në njërën anë, krahasuar me reformat<br />
e propozuara të tregut të fuqisë punëtore dhe<br />
të politikës sociale <strong>për</strong> të mënjanuar grackat e<br />
varfërisë <strong>për</strong>mes zbritjes së papunësisë afatgjate<br />
në anën tjetër. Përderisa është e qartë që do të<br />
jenë të nevojshme <strong>për</strong>zierjet e matura e të dyja<br />
qasjeve, <strong>për</strong> qindjet e mëdha të BPV-së (45 -<br />
50 <strong>për</strong> qind) të sh<strong>për</strong>ndara në mesin e këtyre<br />
shteteve sugjerojnë që - së paku në vendet<br />
e reja që janë më pak të pasura – kufi zimet<br />
buxhetore ka gjasë që të kufi zojnë iniciativat e<br />
reja shpenzuese në këtë fushë.<br />
Agjendat kombëtare e OZHM-ve<br />
Varfëria absolute ende<br />
gjendet në mesin e<br />
grupeve sociale dhe<br />
etnike të ndjeshme, dhe<br />
raportet kombëtare të<br />
OZHM-ve argumentojnë<br />
që zvogëlimi i saj duhet<br />
të jetë prioritet në gjithë<br />
nënrajonin<br />
Raportet gjithashtu<br />
paraqesin papunësinë<br />
si shkakun kryesor të<br />
varfërisë<br />
Regjistrimi pothuaj<br />
gjithë<strong>për</strong>fshirës në shkollat<br />
fi llore në këto vende është<br />
arritur para vitit 1990 dhe<br />
është mirëmbajtur që nga<br />
atëherë<br />
47
Change language