Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Parathënie
Ky raport shqyrton trendet zhvillimore në 32 vende dhe teritore të Evropës Qendrore dhe Lindore
(EQL) dhe në Bashkësinë e Shteteve të Pavarura (BSHP), duke u përqendruar në probleme, siç janë:
të ardhurat joadekuate, qasja në shkollim, jobarazia gjinore, kushtet shëndetësore, ndotja e mjedisit
dhe qeverisja e dobët. Këto çështje janë thelbësore për zbutjen e varfërisë dhe për zhvillim të qëndrueshëm
të njerëzimit, të cilat janë cekur në Deklaratën e Mijëvjeçarit dhe janë përmbledhur në
Objektivat Zhvillimore të Mijëvjeçarit (OZHM).
OZHM-të përfshijnë ato elemente të Deklaratës së Mijëvjeçarit, të cilat mund të maten dhe përdoren
për të përcjellur përparimin deri në vitin 2015. Treguesit numerikë të ndërlidhur me OZHM-të janë
krijuar duke patur parasysh zhvillimin e dobët që e karakterizon Afrikën dhe disa pjesë të Azisë
Jugore e Juglindore.
Historitë ekonomike, sociale dhe politike të zhvillimit të dobët të Evropës Lindore dhe të teritoreve
të ish-Mbretërisë Ruse dhe, më vonë, të Bashkimit Sovjetik dallojnë nga ato të regjioneve të tjera.
Andaj, ekspertët zhvillimor shpesh gabojnë në konsiderimin e vendeve të Evropës Lindore dhe të
BSHP-së si regjion më pak apo më shumë të zhvilluar, ku përkundër çrregullimeve të 15 viteve të
fundit, çështjet e varfërisë dhe të OZHM-ve nuk vlejnë. Këto mendime janë të gabuara nga së paku
dy arsye. Arsyeja e parë është se vendet më të varfëra të këtij regjioni janë më të vërtetë të varfëra, ku
në bazë të BPV-së, ato mund të krahasohen me shumë vende të Afrikës. Ndërsa arsyeja e dytë është
se në shumë vende shërbimet sociale të trashëguara nga periudha paratranzitore nuk kanë qenë të
ndërtuara në baza të shëndosha dhe me kalimin e kohës janë përkeqësuar. Rënie domethenëse e
treguesve të vdekshmërisë në Bashkimin Sovjetik është vërejtur që në mesin e viteve të 70-ta. Në
frymën e solidaritetit shoqëror dhe duke besuar se zhvillimi i njerëzimit mund të arrihet vetëm me
trajtimin e varfërisë në nivel kombëtar, kjo thekson nevojën e përshtatjes së synimeve dhe treguesve
të OZHM-ve ndaj kushteve në regjion.
Në shumicën (por jo në të gjitha vendet) e EQL/BSHP-së, disa nga synimet e OZHM-ve në nivel global
tanimë janë përmbushur. Por pasi që shumë prej këtyre synimeve nuk i pasqyrojnë plotësisht sfi dat
zhvillimore të ndërlidhura me tranzicionin, shumica e vendeve të regjionit e kanë përshtatur agjendën
e OZHM-ve për të pasqyruar më mire specifi kat e vendit. Pas përshtatjes ndaj rrethanave të
vendit, OZHM-të mund të zbatohen në regjion e madje edhe në shtetet e reja anëtare të Bashkësisë
Evropiane (BE) që janë të zhvilluara. Ky proces i përshtatjes u zhvillua gjatë hartimit të raporteve
të OZHM-së në secilin vend, ku janë identifi kuar sfi dat që janë specifi ke për vendin dhe synimet
zhvillimore në 29 vende dhe teritore të EQL/BSHP-së. Raportet e këtyre shteteve janë hartuar nga
ekspertët vendorë në bashkëpunim me ekipet e OKB-së nëpër ato vende. Shumica prej këtyre raporteve
janë miratuar zyrtarisht edhe nga qeveria.
Ky raport paraqet një përmbledhje të përgjithshme të sfi dave zhvillimore në nivel të regjionit dhe
të shtetit, të agjendave kombëtare të OZHM-ve dhe të përparimit drejt përmbushjes së objektivave
të vendit. Ky përparim nuk ka qenë i barabartë, edhe në rastet kur është krahasuar me synimet
e miratuara në nivel të vendit. Anadaj, disa vende në regjion gjenden në rrezik real të mospërmbushjes
së OZHM-ve. Megjithatë, në dritën e llojllojshmërisë së qasjeve specifi ke për një vend dhe
të synimeve e treguesve të vendit, raporti nuk tenton të ofrojë krahasime të përparimeve të bëra në
mes të vendeve të ndryshme. Por, në fakt, ka për qëllim që të nxisë aktivitete, të avancojë reformat
e nevojshme për arritjen e objektivave të vendit dhe të përkrahë zbatimin e praktikave më të mira
në të gjitha vendet.
Ky raport vë theksin në disa prej masave më të gjëra të nevojshme për përmbushjen e agjendave
të OZHM-ve në nivel kombëtar. Këto masa përfshijnë hapa të tillë, siç janë: qeverisja më e mirë,
avancimi i udhëheqjes së proceseve nga vendorët dhe krijimi i mjediseve të shëndosha për hartimin
e politikave. OZHM-të duhet të shqyrtohen në një kontekst më të gjërë, që përfshinë vlera të tilla universale,
siç janë: të drejtat njerëzore, demokracia dhe qeverisja e mirë. Kjo është fryma e Deklaratës
së Mijëvjeçarit (www.un.org/millennium/declaration/ares552e.htm), e cila cek paqën, sigurinë dhe
çarmatimin, zhvillimin dhe çrrënjosjen e varfërisë, mbrojtjen e mjedisit tonë të përbashkët, qeverisjen
e mirë, demokracinë dhe të drejtat e njeriut, mbrojtjen e kategorive të rrezikuara dhe fuqizimin
e Organizatës së Kombeve të Bashkuara, si dhe kanalizon një grup të objektivave të ndërlidhura
zhvillimore në një agjendë globale. Përvoja nga historia dëshmon qartë se në një aspekt afatgjatë
vetëm shoqëritë e hapura dhe demokratike do të jenë të afta për të krijuar një prosperitet afatgjatë
dhe zhvillim të qëndrueshëm njerëzor. Për më tepër, në botën tonë të globalizuar, shoqëritë presin
nga udhëheqësit e tyre që të ofrojnë të mira publike dhe që të udhëheqin qeveri të ndershme, duke
V