Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

34 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Varfëria në Federatën Ruse, BShP-ve perëndimore dhe Kaukaz është vazhdimisht duke u feminizuar Epidemia HIV/ AIDS e cila tani ka marrë hov në Federatën Ruse mund të ketë për rezultat gjer më 7 milion vdekje Më tepër se 40,000 njerëz vdesin nga tuberkulozi në Rusi dhe Ukrainë në baza vjetore ditë sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse të shprehur në dollarë amerikanë. Në anën tjetër, gjysma e popullatës së krahinës së Kosovës në vitin 2001 është vlerësuar se është në kategorinë e linjës së varfërisë ekstreme (jeton me më pak se 1.60 $ në ditë sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse të shprehur në dollarë amerikanë), dhe janë raportuar që 12 për qind vuajnë nga uria. 93 Me përjashtimin e Kroacisë, këto vende nuk kanë qenë në gjendje që të tërheqin të hyra të Investimeve të Huaja të Drejtëpërdrejta të krahasueshme me ato të marra nga shtetet anëtare të BE-së. 94 Përderisa kjo është pjesërisht për shkak të brengave mbi stabilitetin postkonfl iktit të këtyre vendeve, të hyrat relativisht të ulëta të Investimeve të Huaja të Drejtëpërdrejta gjithashtu refl ektojnë vonesa në ndërmarrjen e reformave ekonomike dhe administrative të nevojshme për të përmirësuar klimën e investimeve. Papunësia është brengë e veçantë: normat e papunësisë në Ballkanin perëndimor në vitin 2004 kanë pasur një mesatare prej 22 për qind, përfshirë një shifër mahnitëse prej 50 për qind në Kosovë. Për shtetet kandidate të BE-së Kroacinë, Bullgarinë dhe Rumaninë, norma mesatare ka qenë paksa më e ulët në shifrën prej 16 për qind (krahasuar me 13 për qind për shtetet e reja anëtare postkomuniste). 95 Turqia nuk është vend postkomunist, dhe profi let e saja demografi ke dhe zhvillimore dallojnë nga ato të fqinjëve të saj veriperëndimor. Demokracia parlamentare si dhe ekonomia e tregut janë zhvilluar pothuaj që nga zanafi lla e Republikës së Turqisë në vitet e 1920-ta. Turqia ka përjetuar përmirësime të rëndësishme në zhvillimin njerëzor gjatë viteve të 1980-ta. Përparimi është ngadalësuar në vitet e 1990-ta, të cilat janë shënuar nga infl acioni i përshpejtuar si dhe borxhi i jashtëm i cili është rritur në mënyrë të përshpejtuar, të cilat kanë shpie drejt krizave të monedhave në vitet 1999 dhe 2001. Turqia është përgjigjur ndaj këtyre sfi dave duke adaptuar një agjendë të reformës politike proevropiane, zbatimi i së cilës është përshpejtuar pas zgjedhjeve parlamentare të nëntorit të vitit 2002. Gjer në kohën kur Komisioni Evropian ka ftuar Turqinë që të fi llojë negocimet mbi pranimin në dhjetor të vitit 2004, BPV-ja për kokë banori e Turqisë është ngritur në 7,000 $ sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse të shprehur në dollarë amerikanë, mbi nivelet e raportuara në ekonomitë e tjera të EJL përpos Bullgarisë dhe Kroacisë. Sidoqoftë, në krahasim me këto shtete Turqia mbetet një shtet i ri, ku popullata e saj rritet për rreth 1 milion në vit. Duke ju falënderuar pjesërisht gjendjes relativisht të vogël të mirëqenies si dhe tregut të parregulluar të fuqisë punëtore, papunësia në Turqi në përgjithësi ka mbetur nën 10 për qind gjatë 15 viteve të fundit (me përjashtim të stagnimit ekonomik që ndodhi pas krizave të monedhës). Për dallim nga vendet e tjera të EJL, Turqia ka një histori të gjatë të ofrimit të ndihmës teknike, posaçërisht brenda kornizës së iniciativës së Kombeve të Bashkuara për bashkëpunim teknik në mesin e vendeve në zhvillim. Turqia sidoqoftë ka raportuar diferenca të mëdha në standarde të jetesës ndërmjet Stambollit dhe Ankarasë që janë të pasura në njërën anë dhe pjesëve të pazhvilluara lindore të vendit në anën tjetër. Turqia gjithashtu përballet me çështje të mëdha lidhur me decentralizimin e fuqisë shtetërore për të nxitur zhvillimin lokal të ekonomisë, jo vetëm në krahasim me shtetet e reja anëtare, por gjithashtu krahasuar me shtetet kandidate Kroacinë dhe Bullgarinë. Femrat janë posaçërisht të ndjeshme ndaj normave të larta të papunësisë të raportuara në shumë vende të Evropës Juglindore, të cilat mund të kenë ndikim më të pafavorshëm në të ardhurat e familjevea të udhëhequra nga femrat. Përjashtimi social në mesin e femrave është shpesh më i shprehur në vendet e goditura më rëndë nga konfl iktet apo papunësia strukturore: në krahinën e Kosovës, 64 për qind të femrave janë të papunë, krahasuar me 41 për qind të normës së papunësisë në mesin e mashkujve. 96 Edhe pse gratë në përgjithësi përbëjnë shumicën e popullatës, ato shpesh përbëjnë pjesë shumë më të vogla të fuqisë punëtore, për shkak të normave ndjeshëm më të ulëta të pjesëmarrjes në fuqinë punëtore. Femrat e këtij nënrajoni gjithashtu janë në mesin e femrave që më së paku janë të përfaqësuara në institucionet publike: përfaqësimi i femrave në kuvendet kombëtare zakonisht është në numra njëshifror. Normat në zbritje të regjistrimit në shkollim janë ndër pasojat e konfl ikteve ushtarake të cilat brengosin shtetet pasardhëse të Jugosllavisë. Përderisa në vitin 1989 Jugosllavia ka raportuar regjistrime në shkollën fi llor prej 96 për qind, gjer në vitin 1992 kjo për qindje ka rënë nën 90 për qind, niveli i cili ka ngelur në përgjithësi në shumicën e shteteve pasardhëse. Krahasuar me këtë, regjistrimi në shkolla fi llore në Shqipëri, Bullgari dhe Rumani (ku nuk ka pasur luftë) ka arritur kufi rin në shifrën prej 90 për qind në fi llim të viteve të 1990-ta, dhe pas kësaj është kthyer (apo edhe ka tejkaluar) nivelet qe kanë ekzistuar para tranzicionit. Trendet e regjistrimit në arsimimin e lartë të mesëm (për 16 – 18 vjeçarët) mbesin më problematike: këto kanë rënë nga 75 - 85 për qind para tranzicionit gjer në 60 për qind gjer në vitin 1993, nga ku ende duhet të bëjnë një kthim të fuqishëm. Edhe pse të dhënat e shëndetësisë publike mbi trendet epidemiologjike në Evropën Juglindore janë të mangëta, ato në përgjithësi janë në disfavor krahasuar me vendet e reja anëtare, përderisa duken mjaftë të mira krahasuar me shumë vende të BSHP-së. Rastet e tuberkulozit dhe HIV/ AIDS mbesin të ulëta, por duket
Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulozi në Federatën Ruse dhe BSHP-në perëndimore si dhe ndikimi afatgjatë zhvillimor Zbritja e numrit të popullatës. Përveç nëse nuk ndërmerret veprim i menjëhershëm, rritja e vazhdueshme e rasteve të HIV/ AIDS mund të shpie në 7 milionë vdekje shtesë, gjë që zvogëlon popullatën në vitin 2020 në 128 milionë nga 142 milionë sa është tani. Humbja e gjithmbarshme e popullatës mund të arrijë në 20 milionë gjatë 30 viteve të ardhme, për shkak të vdekshmërisë në rritje si dhe zbritjes së natalitetit. Ekziston frika që gjer në vitin 2045 popullata e Federatës Ruse mund të zbresë nën 100 milionë ku jetëgjatësia do të zbresë nga 77 në 65 vite. Rritja ekonomike dhe ndikimi sektoral. BPV-ja e Federatës Ruse mund të zbritet për 5 për qind gjer në vitin 2020 dhe 11 për qind gjer në vitin 2045, për shkak të furnizimit të zbritur të fuqisë punëtore, produktivitetit të fuqisë punëtore dhe kostove të trajtimit dhe benefi teve sociale. Përvoja ndërkombëtare sugjeron që epidemia ka gjasë që të koncentrohet në rajone brenda shteteve, ekonomitë e të cilëve janë të dedikuara ndaj aktiviteteve në ekstraktuese (naftës, gazit, thëngjillit), për shkak të shpërnguljes së fuqisë punëtore nëpër këto vende. Rëndësia e sektoreve ekstraktuese për Rusinë, Ukrainën dhe Azerbajxhanin thekson rëndësinë e këtij kërcënimi. Varfëria dhe pabarazia. HIV/AIDS dhe tuberkulozi janë më të përhapura në mesin e të varfërve, të cilët janë të mbipërfaqësuar në grupe të tilla të rreziqeve, siç janë të burgosurit, rekrutët ushtarak si dhe punonjëset e seksit komercial. Gjinia dhe siguria. Për shkak se janë të koncentruara në mesin e meshkujve të rinj, HIV/ AIDS dhe tuberkulozi janë edhe më tej duke rënduar mosbalancimin demografi k dhe gjinor në Federatën Ruse, në vendet e BSHP-së dhe të Kaukazit. Popullata në zbritje e meshkujve është duke vendosur presion në rënien e martesave dhe normave reproduktive dhe është duke zbritur rekrutimin ushtarak. Mirëmbajtja e ushtrive të tilla mund të bëhet joreale pasiqë profi li shëndetësor i ushtarëve të posarekrutuar bëhet më i padëshirueshëm. Për mëtej, përvoja e ushtrisë Afrikane të Nënsaharës tregon që ambientet ushtarake mund të jenë mjaft të favorshme ndaj faktorëve të tillë të lartë të ekspozimit ndaj seksit komercial, shfrytëzimit intervenoz të narkotikëve dhe kontaktit të pambrojtur me gjak njerëzor. Burimi: UNDP 2004b dhe UNDP RBEC 2004b. se janë në ngritje. Trendet e tuberkulozit në rajonet rurale dhe në mesin e komuniteteve me të ardhura të ulëta në përgjithësi ofrojnë brengat më të mëdha, posaçërisht pasi që sistemet gjithëpërfshirëse parandaluese nuk janë mirëmbajtur gjithmonë. Përderisa rastet e HIV/ AIDS mbesin nën 0.1 për qind në shumicën e vendeve, dy të tretat e 40,000 rasteve të nënrajonit janë raportuar në Serbi dhe Mal të Zi dhe në Rumani, ku normat janë raportuar në 0.3 për qind. Sëmundjet që barten përmes seksit siç janë sifi lisi dhe gonorea, të cilat njëherit është menduar se janë zhdukur tërësisht, gjithashtu janë rishfaqur, dhe duket se janë të koncentruara në grupet me rrezik të lartë për HIV. Turpërimi pengon zbulimin dhe trajtimin e hershëm, të cilat janë kyçe për reagim efektiv ndaj këtyre sëmundjeve. Si edhe në vendet e reja anëtare, ndotja industriale në EJL ka rënë në masë të theksuar si rezultat i ristrukturimit dhe miratimit të standardeve më strikte mjedisore. Siç është shfaqur në tabelën 2.2, vendet e EJL në përgjithësi raportojnë Indikatorë të Qëndrueshmërisë Mjedisore të cilat janë mbi mesataret globale. Në anën tjetër, qasja në ujë të pijshëm si dhe uji i instaluar nëpër shtëpi mbetet problematik për komunitetet rurale, posaçërisht në rajonet e izoluara malore. Resurset natyrore dhe ujore si dhe objektet e ujërave të zeza janë vënë në theks përmes popullimit në nivel të lartë si dhe lëvizjes së refugjatëve. Rreth gjysma e të gjithë refugjatëve dhe personave të zhvendosur në rajonin e Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së janë mbajtur në shtetet pasardhëse të Jugosllavisë: mbi 1.6 milion janë regjistruar në Bosnje dhe Hercegovinë dhe Serbi dhe Mal të Zi në vitin 1998. Është e qartë që shumë mbetet për tu bërë në mënyrë që të përmirësohet siguria njerëzore në EJL, posaçërisht në Ballkanin perëndimor. Pasiguria lidhur me formën e ardhme të Serbisë dhe Malit të Zi në përgjithësi, dhe krahinën e Kosovës në veçanti, vendosin hije në perspektivën zhvillimore të Ballkanit perëndimor. Në anën tjetër, pranimi i pritur i Bullgarisë dhe Rumanisë në vitin 2007 - 2008 mund të ndihmojë në stabilizimin e mëtejmë të nënrajonit, si dhe të përforcojë aftësinë e ‘bazës Evropiane’ për të vendosur Turqinë dhe Ballkanin perëndimor në rrugën e cila tanimë është kaluar nga shtetet e reja anëtare. Kjo duhet të ndihmojë në përshpejtimin e futjes së reformave ekonomike dhe të qeverisjes të cilat, janë të nevojshme për shtetet e EJL-së që të tërheqin Investime të Huaja të Drejtëpërdrejta për të modernizuar ekonomitë e tyre, si dhe të për lëvizur më afër thelbit ekonomik të Evropës. Nëse përvoja e vendeve të reja anëtare shërben si ndonjë udhërrëfyes, lëvizja e tillë duhet të jetë në përputhje me frymën e Deklaratës së OZHM-të dhe trendet zhvillimore Puna jashtë vendit e cila ofron shuma të mëdha parashë të dërguara në shtëpi është bërë fenomen i gjërë në vendet si Moldavia dhe Armenia Federata Ruse si dhe vendet e BSHP-së Perëndimore dhe të Kaukazit kanë trashëguar pozita të favorshme sa i përket qasjes në arsimim fi llor gjithëpërfshirës 35
Page 1 and 2: Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3: Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7: VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14: Përmbledhje
Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 97 and 98:
OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 99 and 100:
OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 101 and 102:
5Përfundimet
Page 103 and 104:
kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105:
• identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109:
96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111:
98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113:
100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116:
Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118:
Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120:
http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121:
http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?