Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

32 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Papunësia është brengë e posaçme: nivelet e papunësisë në Ballkanin perëndimor në vitin 2004 kanë arritur rreth 22 për qind Përjashtimi social në mesin e grave zakonisht është më delikat në fushat të cilat janë të prekura më rëndë nga konfl ikti apo papunësia strukturore Normat e përhapjes së tuberkulozit dhe HIV/ AIDS mbeten të ulëta, por duket se janë duke u ngritur gjetjen e punës, si dhe papunësia në mesin e më të arsimuarve paraqet destimulim të madh për vazhdim të arsimimit. Në të njëjtin aspekt, cilësia (jo sasia) e mësimdhënies duken të jenë problem në një numër të këtyre vendeve. Të dhënat nga anketa ndërkombëtare mbi arsimimin e të rriturve tregon se qytetarët e Hungarisë, Polonisë dhe Sllovenisë hasin në vështirësi të mëdha në interpretimin e informatave krahasuar me qytetarët e vendeve të tjera të Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik, posaçërisht lidhur me përpunimin e të dhënave sasiore, kuptimit të tekstit, si dhe mësimit të aftësive të reja të punës. Këto probleme të cilat janë theksuar në raportet kombëtare të Objektiveve Zhvillimore të Mijëvjeçarit për këto vende, theksojnë nevojën për reforma të mëtejme në tregjet e fuqisë punëtore si dhe në sistemet e arsimimit. Edhe pse regjistrimi në shkollat fi llestare dhe të mesme si dhe normat e përfundimit në vendet e reja anëtare në përgjithësi janë mjaft të krahasueshme me shifrat e vendeve të tjera të Organizatës për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik, edhe sistemet e arsimimit shpesh dështojnë që të adresojnë në mënyrë të efektshme çështjet e përjashtimit social për romët si dhe grupet e tjera të rrezikuara. Të dhënat e anketimit të UNDP/ Organizatës Botërore për Punë shfaqin që më pak se 5 për qind të romëve në Republikën Çeke, Hungari dhe Sllovaki kryejnë shkollën e mesme, dhe deri në 30 për qind nuk kryejnë arsimimin fi llor. Suksesi në shkollë i fëmijëve romë pengohet nga kombinimi i statusit të ulët socio-ekonomik të komuniteteve të romëve, gjë që është evidente në nivelin e ulët të përgatitjes parashkollore, si dhe në paragjykimet e mbajtura nga mësimdhënësit dhe administratorët e shkollave lidhur me potencialin e grupit për sukses. Gjasat për integrim të suksesshëm në tregun e fuqisë punëtore mëtej pakësohen për studentët romë në klasa të ndara në baza etnike. Anketat e UNDP/ Organizatës Botërore për Punë kanë shfaqur se nga 12 deri në 23 për qind të fëmijëve romë në tri vendet e rajonit shkojnë në klasë në të cilat studentët e shumicës etnike janë vetëm minoritet.1 Fëmijët romë shpesh janë të zënë në një qark vicioz: me aftësi të pamjaftueshme në gjuhën e shumicës ata vendosen në klasë përmirësimi ku kualiteti i shkollimit është më i ulët. Si rezultat i kësaj, rihyrja e tyre në sistemin e shkollimit publik është e vështirë, gjë që rezulton në një nivel shumë më të lartë të normës së braktisjes së shkollimit në mesin e fëmijëve romë. Edhe pse normat e vdekshmërisë së nënave në vendet e reja anëtare janë relativisht të ulëta, ato ende mbesin dyfi sh mbi mesataren e BE-së. Normat e abortit janë zvogëluar përgjysmë në Republikën Çeke, për dy të tretat në Hungari, si dhe kanë zbritur nga shifra e lartë prej mbi 40 gjer në rreth 6 raste për 1,000 femra në Sllovaki, duke ju falënderuar disponueshmërisë më të lartë të mjeteve kontraceptive si dhe vetëdijes mbi metodat moderne të planifi kimit të familjes. Në anën tjetër, Polonia raporton numra minimal të aborteve pasi që është miratuar një ligj kufi zues në vitin 1993, i cili ngritë çështje mbi rreziqet e mundshme për gratë të cilat i nënshtrohen abortit joligjor. Gratë në disa vende ende përballen me pengesa në shfrytëzimin e gjërë të metodave moderne kontraceptive: hulumtimet e fundit tregojnë që vetëm 19 për qind të grave në Poloni, 31 për qind në Lituani, 39 për qind në Letoni dhe 41 për qind në Sllovaki, përdorin mjete moderne kontraceptive, krahasuar me 63 për qind në Republikë Çeke dhe 68 për qind në Hungari. Pasi që shëndetësia gjithashtu ndikohet nga kushtet e strehimit dhe kushtet sanitare, banorët e varfër dhe rural kanë më tepër gjasë që të përballen me rreziqe më të mëdha shëndetësore. Përderisa vetëm 1 për qind e popullatës së përgjithshme në Hungari dhe Sllovaki kanë mungesë të mundësive adekuate sanitare, një e treta e romëve në këto vende nuk kanë sisteme të brendshme të furnizimit me ujë në vendet në të cilat banojnë, 37 gjer në 41 për qind nuk kanë banjo, dhe 44 gjer në 46 për qindëve u mungon vaska e toaletit me ujë. Vetëm gjysma e romëve të Sllovakisë dhe pak më tepër se një e treta e romëve në Hungari jetojnë në vendstrehime të pajisura me sisteme të kanalizimit. Pasi që shumica më e madhe e amvisërive rome në Hungari dhe Sllovaki (91 dhe 85 për qind, respektivisht) janë nën linjën kombëtare të varfërisë, kushtet e tilla të pafavorshme sanitare nuk paraqesin ndonjë çudi. Funksionimi i tyre brenda shteteve anëtare të BE-së është fatkeq nga aspekti i zotimit të këtyre vendeve ndaj konventave ndërkombëtare dhe Evropiane mbi antidiskriminimin dhe të drejtat socioekonomike, si dhe obligimet e marra përsipër gjatë negociatave të tyre për pranim në BE. Shtetet e reja ta BE-së përmbajnë disa nga rajonet më të paprekura të Evropës si dhe resurse të mëdha të shumëllojshmërisë biologjike, përfshirë pyje të egra, moçale si dhe bregdete të bukura. Lëshimet e gazrave industriale kanë zbritur në masë të theksueshme gjatë stagnimit ekonomik në kohën e tranzicionit, si dhe zotimet mjedisore të marra përsipër gjatë pranimit në BE kanë ndihmuar në zbatimin e politikave të qëndrueshme mjedisore. Në anën tjetër, hapësirat e tilla të populluara në masë aq të dendur siç është Bohemia Veriore apo Silesia e Epërme, me histori të industrializimit në masë të madhe që ka vazhduar për 200 vite, vazhdojnë të jenë burime kryesore të substancave kancerogjene, si dhe të lëshimeve sulfurike të cilat kontribuojnë në shiun acidik.
Qipro dhe Malta kanë përjetuar një degradim mjedisor, kryesisht për shkak të turizmit masiv. Fushëveprim i rëndësishëm për përmirësime në kualitetin e mjedisit mbetet tek këto vende, pasi që të gjitha 10 shtetet e reja anëtare kanë kërkuar periudha të gjata tranzitore për harmonizim të standardeve të tyre mjedisore me ato të BE-së. Zbatimi i sistemeve të integruara të kontrollit të ndotjes së industrisë dhe trajtimi i mbeturinave të ujërave të zeza urbane dhe i paketimit janë çështje posaçërisht kundërthënëse. Edhe pse nuk ndodh që gjithmonë të shihen në një mënyrë të tillë, integriminë BE i 10 anëtarëve të vet të rinj përbën shembull udhëheqës për zbatimin e OZHM-ve (‘partneritete të reja për zhvillim’). Qasje e privilegjuar në (si dhe premtimi për përfshirje të plotë në) tregun e vetëm të BE-së, kombinuar me ndihmë të vazhdueshme teknike për zhvillim institucional në sektoret publike, private dhe të OJQ-ve, kanë qenë kyçe në ofrimin e ndihmës për shtetet e reja anëtare për të tërhequr të hyrat e nevojshme të Investimeve të Huaja të Drejtëpërdrejta të nevojshme për të modernizuar sektoret e tyre të prodhimit, energjisë dhe shërbimeve. Përmirësimet që kanë qenë si rezultat në prospektet e zhvillimit njerëzor për shtetet e reja anëtare nuk kanë mbetur pa u vërejtur nga fqinjët e tyre në Evropën Juglindore dhe në disa vende të BSHP-së, për të cilat objektivet e pranimit dhe integrimit në BE kanë marrë rëndësi thelbësore. Gjithashtu, tranzicionet e tyre kryesisht të suksesshme në demokraci të tregut ju kanë mundësuar shteteve të reja anëtare postkomuniste një sërë praktikash të mira në zhvillimin dhe tranzicionin të cilin ato tanimë dëshirojnë që ta bartin tek fqinjët e tyre lindor dhe jugor. Që nga fundi i viteve të 1990ta, këto vende (me ndihmën e UNDP-së si dhe të agjencive të tjera të Kombeve të Bashkuara) kanë zhvilluar kapacitetin institucional të nevojshëm për të qenë donatorë të efektshëm të ndihmës teknike dhe tanimë në masë më të madhe edhe të ndihmës fi nanciare. Si të tilla këto vende janë në pozitë që të japin kontribute të rëndësishme për partneritete të reja të bashkëpunimit zhvillimor. Evropa Juglindore Nënrajoni i Evropës Juglindore përfshinë nëntë shtete dhe territore: Shqipërinë, Bosnjën dhe Hercegovinën, Bullgarinë, Kroacinë, Maqedoninë, krahinën e Kosovës, Rumaninë, Serbinë dhe Malin e Zi dhe Turqinë. Ky nënrajon është dy herë më i madh sesa ai i shteteve të reja anëtare: 124 milion banorët e tij përbëjnë 26 për qind të popullatës së rajonit të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së. Turqia është vendi më i madh dhe më i populluar i këtij grupi, me pothuajse gjysmën e territorit dhe 56 për qind të popullatës. Të gjitha kanë aspiratë që të anëtarësohen në BE: Bullgaria dhe Rumania janë përcaktuar që ti bashkëngjiten BE-së në vitin 2007 – 2008; Kroacia dhe Turqia kanë fi lluar negociatat për pranim në BE në tetor të vitit 2005; Maqedonisë i është mundësuar statusi i kandidatit në dhjetor të vitit të njëjtë; tri vendet e tjera të mbetura ose janë të mbuluara me Marrëveshje të stabilizim-asocimit ose janë në proces të negocimit. Zotimi i BE-së ndaj integrimit të këtyre vendeve paraqet bazë me rëndësi për përpjekjet e tyre për stabilitet ekonomik dhe rindërtim të paskonfl iktit. Përmes theksimit që perspektiva e pranimit është e hapur për të gjitha vendet e nënrajonit, BE-ja shfrytëzon këtë identitetet Evropian dhe aspiratat e këtyre shteteve si shtytje për të inkurajuar konvergjencën drejt standardeve të qeverisjes demokratike dhe të ekonomisë së tregut. Që nga viti 2000, një sërë Marrëveshjesh të Stabilizimit dhe Asocimit janë nënshkruar ndërmjet shteteve të BE-së, atyre pasardhëse të Jugosllavisë dhe të shtetit të Shqipërisë, ku është ofruar liberalizim i gjërë tregtar. Ndihma Evropiane gjithashtu ka theksuar bashkëpunimin e ngritur ndërmjet këtyre vendeve, posaçërisht në zhvillimin e korridoreve transportuese ndërmjet vendeve, përmirësimin e doganave dhe të bashkëpunimit të kontrollit kufi tar, shtytja e shkëmbimit arsimor si dhe zhvillimit ndihma për këto dy vende është ngritur në 1.5 miliard € për periudhën e viteve 2004 - 2006, me 1 miliard € shtesë në formë të akordimeve vjetore për Turqinë gjatë asaj kohe. 91 Ripërtritja e Kroacisë nga shkatërrimet e kohës së luftës së fi llimit të viteve të 1990-ta është ndihmuar nga zhvillimi i marrëdhënieve të fuqishme tregtare me BE-në. Rritja mesatare e BPV-së prej 4.3 për qind është raportuar ndërmjet viteve 1994 dhe 2004, me një ngritje të vërtetë të pagave prej rreth 6 për qind në vit. Nuk është çudi që të dhënat e opinionit publik tregojnë që përkrahja e popullarizuar për pranimin në BE është mjaft e fuqishme. Rruga drejt pranimit ka qenë shumë më e vështirë për këto vende sesa që ka qenë për vendet të cilat i janë bashkangjitur BE-së në vitin 2004. Shtetet pasardhëse të Jugosllavisë janë goditur posaçërisht nga konfl iktet ushtarake, të cilat kanë zgjatur pothuajse një dekadë. Bosnja dhe Hercegovina, e cila është shkatërruar nga tri vite të luftimeve të rënda, ka humbur mbi 250,000 jetë, apo rreth 6 për qind të popullatës totale. Gjysma e banorëve të vendit janë shtyrë që të largohen nga shtëpitë e tyre në mënyrë të përhershme, si dhe 1.2 milion kanë kërkuar strehim jashtë vendit. 92 Si shembull mund të cekim se vështirësitë, të cilat kanë qenë si rezultat i këtyre konfl ikteve, nuk janë gjithmonë të dukshme në të dhënat mbi varfërinë absolute të nënrajonit, ku: më pak se 5 për qind e popullatës kroate jeton me më pak se 4.30 $ në OZHM-të dhe trendet zhvillimore Rreth gjysma e gjithë refugjatëve dhe personave të zhvendosur në rajonin e Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së janë mbajtur në shtetet pasardhëse të Jugosllavisë Këto shtete kanë përfi tuar nga rritja shumë e fuqishme ekonomike përgjatë viteve 2000 – 2005; sidoqoftë, kjo rritje është përcjellë nga zbritja e BPV-së në fi llim të viteve të 1990-ta Pagat të cilat paguhen në këto vende nuk mbulojnë gjithmonë kostot bazë të jetesës, posaçërisht në rajonet rurale 33
Page 1 and 2: Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3: Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7: VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14: Përmbledhje
Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 95 and 96:
OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
5Përfundimet
Page 103 and 104:
kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105:
• identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109:
96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111:
98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113:
100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116:
Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118:
Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120:
http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121:
http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?