Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo Korniza për veprim - UNDP Kosovo
28 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Anëtarësimi në BE mund ti japë shtytje rritjes edhe më tej përmes përmirësimit të ambientit afarist si dhe ofrimit të fondeve për zhvillim rajonal dhe infrastrukturë transporti Theksi i BE-së në përfshirjen sociale si dhe shpërndarjet relativisht të barabarta të të ardhurave në vendet e BE-së sugjerojnë që varfëria relative është brengë e tanishme e këtyre vendeve Shkollimi i fëmijëve romë pengohet nga një kombinim i statusit të ulët socio-ekonomik të komuniteteve të rbomëve, si dhe paragjykimeve të mbajtura nga mësimdhënësit dhe administratorët e shkollave parasysh benefi tet shumë të ulëta dhe pagesat e prapambetura. Gratë më të vjetra në vendet rurale, posaçërisht ato të cilat janë të paafta për të rritur artikujt e tyre ushqimore, shpesh janë në rrezik të veçantë.63 Në anën tjetër, gratë në shumë vende të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së gëzojnë nivele relativisht të larta të pjesëmarrjes në fuqi punëtore, si dhe të politikave të cilat nxisin pjesëmarrjen në qeveri. Asnjë nga këto shtete nuk shfaqin nivele të ulëta joproporcionale të zhvillimit të ndërlidhur me gjininë, krahasuar me statusin e tyre sipas Indeksit mbi Zhvillimin Njerëzor. Sidoqoftë, garancitë ligjore si dhe konkurenca e tregut janë shumë shpesh të pamjaftueshme për të luftuar stereotipet kulturore të cilat kontribuojnë drejt dallimeve të konsiderueshme të pagesës ndërmjet gjinive, ndarjes së profesioneve, qasjes inferiore në asete dhe kredi si dhe praninë e dhunës ndaj grave. Investrimet e vogla në emancipimin e gruas dhe të vajzave mund të prodhojë shëndet, arsimim dhe rezultate sociale të pafavorshme, posaçërisht në vendet më të varfëra të Evropës Qendrore dhe Lindore dhe të BSHP-së. Gratë në shumicën e vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore dhe të BSHP-së janë posaçërisht të ndjeshme ndaj papunësisë, gjë që ka pasur ndikimin më të pafavorshëm në familjet e kryesuara nga femrat. Diskriminimi gjinor me rastin e hyrjes në treg është brengë e posaçme në vendet të cilat kanë benefi te të zvogëluara amësie, dhe ku punëdhënësit nuk bartin kostot e pushimeve të nënave punonjëse për lindje të fëmijëve dhe përkujdesje ndaj foshnjave. Gratë gjithashtu janë ndikuar seriozisht nga jostabiliteti politik, luftërat, ngritja e kriminalitetit si dhe format e tjera të dhunës dhe pasigurisë njerëzore në shumë vende të EQL/BShP-së. Dhuna ndaj grave ka marrë forma të tmerrshme (shumë raste të dhunimit) gjatë vargut të luftërave të Jugosllavisë. Gratë kanë gjasa të bëhen objekte të trafi kimit dhe prostitucionit me dhunë, posaçërisht në rajonet e shkatërruara nga varfëria dhe lufta. Një studim në Evropën Juglindore shfaq që shumica e grave të trafi kuara vijnë nga dy shtetet më të varfra të Evropës, Shqipëria dhe Moldavia. Abuzimi fi zik nga bashkëshorti apo partneri mbetet formë e gjërë e dhunës ndaj grave, një formë e cila në shumë vende ende nuk i është nënshtruar hulumtimit të hollësishëm apo debatit publik. Sipas anketave të fundit të shëndetësisë riprodhuese, pothuaj një nga tri gra në Rumani si dhe një nga pesë në Federatën Ruse, Ukrainë dhe Azerbajxhan janë viktima të abuzimit të tillë. Gratë kanë zhvilluar strategji të fuqishme për tu përballur me këto vuajtje, dhe si të tilla mund të shërbejnë si shembull për familjet dhe komunitetet e tyre. Gratë e kanë ngritur vetveten nga papunësia dhe varfëria përmes themelimit të bizneseve të tyre; kanë gjetur kanale alternative të aktivitetit politik, duke shfrytëzuar mundësitë bazë të ofruara nga demokratizimi dhe decentralizimi. Në raste kur ka qenë e mundur, gratë gjithashtu kanë shfrytëzuar mundësitë arsimore pastranzicionale, kështu që në shumë vende të Evropës Qendrore dhe Lindore / BShP-së (posaçërisht më të pasurat) ato janë më të arsimuara se meshkujt. Dhe në të gjitha këto vende, gratë jetojnë më gjatë se meshkujt. Në Federatën Ruse si dhe vendet perëndimore të Evropës Qendrore dhe Lindore, këto dallime morale të bazuara në gjini janë të theksuara. Të gjitha vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së janë palë të Konventës mbi Eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit ndaj grave, si dhe kanë pranuar Platformën e veprimit të Konferencës së katërt të Kombeve të Bashkuara mbi gratë në Pekin. Këto dy nisma kanë implikime për të gjitha fushat e zhvillimit njerëzor, gjë që i obligon qeveritë dhe organizatat e shoqërisë civile për tu siguruar që dimensioni gjinor të mos humbet nga agjenda e OZHM-ve. Përveç realizimit të Konventëd për eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit ndaj grave si dhe principeve të Pekinit, vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore dhe të BSHPsë ballafaqohen me sfi dat e të kuptuarit më të mirë të implikimeve gjinore të politikave fi skale dhe të tjera tregtare, si dhe zbatimit më të efektshëm të ligjeve ndaj diskriminimit gjinor. Shumica e vendeve më të mëdha të Evropës Qendrore dhe Lindore gjithashtu ballafaqohen me sfi dën e ndryshimit alarmues të jetëgjatësisë së meshkujve e cila është paraqitur. Grupet e rrezikuara: romët Etniciteti është një shtytës potencial i varfërisë dhe pabarazisë në shtetet e EQL/BSHP-së. Të vlerësuar në rreth 3 – 5 milion njerëz të cilët banojnë kryesisht në Evropë Qendrore dhe Juglindore (me komunitete posaçërisht të mëdha në Bullgari, Hungari, Rumani, Serbi dhe Sllovaki), romët përfaqësojnë një rast studimi në aspekt të margjinalizimit. Romët në përgjithësi zënë pozitat më të ulëta sociale në aspekt të të ardhurave, papunësisë dhe standardeve të jetesës. Një anketë e bërë në vitin 2002 nga UNDP/ Organizata Ndërkombëtare e Punës (ILO) tregon se shpenzimet në familjet e romëve kanë arritur vetëm 29 gjer në 45 për qind të mesatareve kombëtare në disa nga këto shtete. Në katër nga pesë shtete të anketuara, 84 gjer në 91 për qind të antarëve të familjeve rome kanë jetuar nën nivelet kombëtare të ekzistencës në vitin 2001. Rreth gjysma e romëve në Sllovaki dhe Hungari dhe mbi 80 për qind të atyre në Bullgari dhe Rumani kanë jetuar me më pak se 4 $ në ditë sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse të
shprehur në dollarë amerikan. Familjet rome gjithashtu kanë shënuar norma të papunësisë mjaft lart mbi mesataret kombëtare. Romët posaçërisht janë prekur shumë nga zbritjet pas vitit 1990 të subvencioneve të strehimit, shërbimeve komunale dhe përkujdesjes shëndetësore. Strehimi i romëve zakonisht konsiderohet si nënstandard: sipas të dhënave të anketave të UNDP/ Organizatës Ndërkombëtare të Punës, për qindja e vendbanimeve rome pa ujë të pijshëm ka qenë rreth 32 - 34 për qind në Sllovaki dhe Hungari Rubrika 2.2 Procesi i hyrjes në BE gjer në 65 për qind në Rumani. Proporcioni i familjeve rome në këto vende të cilat kanë mungesë të objekteve të trajtimit të kanalizimit ka dalluar prej 46 për qind në Sllovaki gjer në 62 – 63 për qind në Rumani dhe Hungari. 1 Kushtet nën standarde të banimit kontribuojnë drejt treguesve të ulët të shëndetësisë të raportuara në shumë komunitete të Romëve: normat e vdekshmërisë së foshnjave në familjet e Romëve janë dy herë mbi mesataret kombëtare në disa shtete të reja anëtare të BE-së, dhe në rastin e Bullgarisë 240 foshnja të vdekura për 1,000 lindje paraqet një shifër që është gjashtë herë Tranzicioni në demokracitë e tregut në Evropën Qendrore dhe Lindore pasqyron integrimin e këtyre vendeve në Bashkësinë Evropiane. Tetë vende postkomuniste kanë përfunduar marrëveshjet e asocimit ndërmjet viteve 1990 dhe 1996, gjë e cila ka ofruar qasje preferenciale në tregun e veçantë të BE-së si dhe ka kodifi kuar aspiratat e këtyre vendeve për pranim eventual si anëtare të plota. Në Samitin e vitit 1993 të Kopenhagës, BE-ja ka ritheksuar vullnetin e vet për t’iu ofruar anëtarësim të gjitha shteteve të interesuara që janë në asocim, si dhe ka paraqitur kriteret ekonomike dhe politike të cilat duhet ti përmbushin anëtarët e mundshëm. Kriteret e Kopenhagës specifi kojnë që një vend kandidat duhet: - Të jetë demokraci stabile, e cila respekton të drejtat njerëzore, sundimin e ligjit dhe mbrojtjen e minoriteteve - Të ketë ekonomi funksionale të tregut; dhe - Të miratojë rregullat, standardet dhe politikat e përbashkëta të cilat përbëjnë kornizën ligjore të BE-së. 83 Qipro dhe Malta kanë qenë dy shtetet e para të cilat janë diskutuar në këtë raport për të dorëzuar aplikimet e tyre për anëtarësim në BE (në vitin 1990) të përcjella nga Hungaria dhe Polonia (1994). BE-ja ka vërtetuar gatishmërinë e saj për të hyrë në negociata me kandidatë në samitin e Madridit në fund të vitit 1995. Pas rishikimit të konvergjencës ligjore dhe institucionale ndaj standardeve të BE-së, BE-ja ka fi lluar bisedimet mbi pranimin me gjashtë shtete (Qipron, Republikën Çeke, Estoninë, Hungarinë, Poloninë dhe Slloveninë) në vitin 1998. Negocimet kanë fi lluar me gjashtë vende të tjera (Bullgarinë, Letoninë, Lituaninë, Maltën, Rumaninë dhe Sllovakinë) në vitin 2000. Samiti i Kopenhagës në dhjetor të vitit 2002 ka përfunduar negociatat me këto 10 vende, gjë e cila e ka mundësuar zgjerimin më të madh në historinë e BE-së në maj të vitit 2004. Procesi i pranimit kombinon miratimin e strukturave ligjore, institucionale, politike dhe ekonomike të vendit kandidat me ato të organit të përbashkët të standardeve të BE-së (ligjet dhe praktikat, të njohura si acquis communautaire) me ndihmë teknike të fi nancuar nga BE-ja për të ndërtuar kapacitetet institucionale të nevojshme për të zbatuar acquis. Ndarja e acquis në 31 fusha (‘kapituj’) mbi të cilat mbahen negociata paralele mundëson përparim të përshpejtuar, gjë e cila kërkon angazhim të madh nga kuvendet (miratimi i ligjeve të nevojshme për harmonizim me acquis), kabinetet qeveritare (koordinimi i përpjekjeve dhe miratimi i strategjive kombëtare), ministrive (zbatimi i ndryshimeve ligjore dhe institucionale si dhe raportimi tek partnerët e BEsë), si dhe të ekipeve të negocimit në vendet kandidate. Komisioni Evropian (në bashkëveprim të përafërt me Këshillin dhe Parlamentin Evropian) mbikëqyrin progresin e negociatave përmes lëshimit të raporteve vjetore, ku paraqiten hollësi mbi gjendjen e veprimeve si dhe përmenden mangësitë. Fondet e dedikuara të parapranimit adresojnë nevojat e zhvillimit institucional. 84 Zgjerimi i majit të vitit 2004 pritet që të përcillet nga një zgjerim i mëtejmë. Bullgaria dhe Rumania kanë përfunduar negociatat në vitin 2004 si dhe pritet që të bashkëngjiten në vitin 2007 ose 2008. Në tetor të vitit 2005 BE-ja ka hapur negociata pranimi me Kroacinë dhe Turqinë. Në dhjetor Komisioni Evropian i ka dhënë Maqedonisë statusin e kandidatit. Prospekti i anëtarësimit eventual i është zgjeruar Shqipërisë si dhe vendeve të tjera pasardhëse të Jugosllavisë. Ukraina, Moldavia, Gjeorgjia dhe Armenia gjithashtu e kanë bërë pranimin në BE si objektiv afatgjatë të politikës së jashtme, dhe ndonëse BE-ja nuk ka vërtetuar këto aspirate në mënyrë të drejtpërdrejtë, marrëdhëniet me këto vende janë duke u ngritur brenda kornizës së Politikës së Fqinjësisë Evropiane. Burimi: http:/ / europa.eu.int. OZHM-të dhe trendet zhvillimore 29
- Page 1 and 2: Raporti regjional i OZHM-së për E
- Page 3: Ekipi i raportit Bashkërendues i p
- Page 6 and 7: VI u bazuar në deklaratat e udhëh
- Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
- Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
- Page 13 and 14: Përmbledhje
- Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
- Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
- Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
- Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
- Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
- Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
- Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
- Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
- Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
- Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
- Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
- Page 39: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
- Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
- Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
- Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
- Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
- Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
- Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
- Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
- Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
- Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
- Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
- Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
- Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
- Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
- Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
- Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
- Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
- Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
- Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
- Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
- Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
- Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 87 and 88: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
- Page 89 and 90: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
shprehur në dollarë amerikan. Familjet rome<br />
gjithashtu kanë shënuar norma të papunësisë<br />
mjaft lart mbi mesataret kombëtare.<br />
Romët posaçërisht janë prekur shumë nga<br />
zbritjet pas vitit 1990 të subvencioneve<br />
të strehimit, shërbimeve komunale dhe<br />
<strong>për</strong>kujdesjes shëndetësore. Strehimi i romëve<br />
zakonisht konsiderohet si nënstandard: sipas<br />
të dhënave të anketave të <strong>UNDP</strong>/ Organizatës<br />
Ndërkombëtare të Punës, <strong>për</strong> qindja e<br />
vendbanimeve rome pa ujë të pijshëm ka qenë<br />
rreth 32 - 34 <strong>për</strong> qind në Sllovaki dhe Hungari<br />
Rubrika 2.2 Procesi i hyrjes në BE<br />
gjer në 65 <strong>për</strong> qind në Rumani. Proporcioni<br />
i familjeve rome në këto vende të cilat kanë<br />
mungesë të objekteve të trajtimit të kanalizimit<br />
ka dalluar prej 46 <strong>për</strong> qind në Sllovaki gjer në 62<br />
– 63 <strong>për</strong> qind në Rumani dhe Hungari. 1 Kushtet<br />
nën standarde të banimit kontribuojnë drejt<br />
treguesve të ulët të shëndetësisë të raportuara<br />
në shumë komunitete të Romëve: normat e<br />
vdekshmërisë së foshnjave në familjet e Romëve<br />
janë dy herë mbi mesataret kombëtare në disa<br />
shtete të reja anëtare të BE-së, dhe në rastin e<br />
Bullgarisë 240 foshnja të vdekura <strong>për</strong> 1,000<br />
lindje paraqet një shifër që është gjashtë herë<br />
Tranzicioni në demokracitë e tregut në Evropën Qendrore dhe Lindore pasqyron integrimin<br />
e këtyre vendeve në Bashkësinë Evropiane. Tetë vende postkomuniste kanë <strong>për</strong>funduar<br />
marrëveshjet e asocimit ndërmjet viteve 1990 dhe 1996, gjë e cila ka ofruar qasje preferenciale<br />
në tregun e veçantë të BE-së si dhe ka kodifi kuar aspiratat e këtyre vendeve <strong>për</strong> pranim eventual<br />
si anëtare të plota. Në Samitin e vitit 1993 të Kopenhagës, BE-ja ka ritheksuar vullnetin e vet <strong>për</strong><br />
t’iu ofruar anëtarësim të gjitha shteteve të interesuara që janë në asocim, si dhe ka paraqitur<br />
kriteret ekonomike dhe politike të cilat duhet ti <strong>për</strong>mbushin anëtarët e mundshëm. Kriteret e<br />
Kopenhagës specifi kojnë që një vend kandidat duhet:<br />
- Të jetë demokraci stabile, e cila respekton të drejtat njerëzore, sundimin e ligjit dhe mbrojtjen<br />
e minoriteteve<br />
- Të ketë ekonomi funksionale të tregut; dhe<br />
- Të miratojë rregullat, standardet dhe politikat e <strong>për</strong>bashkëta të cilat <strong>për</strong>bëjnë kornizën<br />
ligjore të BE-së. 83<br />
Qipro dhe Malta kanë qenë dy shtetet e para të cilat janë diskutuar në këtë raport <strong>për</strong> të<br />
dorëzuar aplikimet e tyre <strong>për</strong> anëtarësim në BE (në vitin 1990) të <strong>për</strong>cjella nga Hungaria dhe<br />
Polonia (1994). BE-ja ka vërtetuar gatishmërinë e saj <strong>për</strong> të hyrë në negociata me kandidatë në<br />
samitin e Madridit në fund të vitit 1995. Pas rishikimit të konvergjencës ligjore dhe institucionale<br />
ndaj standardeve të BE-së, BE-ja ka fi lluar bisedimet mbi pranimin me gjashtë shtete (Qipron,<br />
Republikën Çeke, Estoninë, Hungarinë, Poloninë dhe Slloveninë) në vitin 1998. Negocimet<br />
kanë fi lluar me gjashtë vende të tjera (Bullgarinë, Letoninë, Lituaninë, Maltën, Rumaninë dhe<br />
Sllovakinë) në vitin 2000. Samiti i Kopenhagës në dhjetor të vitit 2002 ka <strong>për</strong>funduar negociatat<br />
me këto 10 vende, gjë e cila e ka mundësuar zgjerimin më të madh në historinë e BE-së në maj<br />
të vitit 2004.<br />
Procesi i pranimit kombinon miratimin e strukturave ligjore, institucionale, politike dhe<br />
ekonomike të vendit kandidat me ato të organit të <strong>për</strong>bashkët të standardeve të BE-së (ligjet<br />
dhe praktikat, të njohura si acquis communautaire) me ndihmë teknike të fi nancuar nga BE-ja <strong>për</strong><br />
të ndërtuar kapacitetet institucionale të nevojshme <strong>për</strong> të zbatuar acquis. Ndarja e acquis në 31<br />
fusha (‘kapituj’) mbi të cilat mbahen negociata paralele mundëson <strong>për</strong>parim të <strong>për</strong>shpejtuar, gjë<br />
e cila kërkon angazhim të madh nga kuvendet (miratimi i ligjeve të nevojshme <strong>për</strong> harmonizim<br />
me acquis), kabinetet qeveritare (koordinimi i <strong>për</strong>pjekjeve dhe miratimi i strategjive kombëtare),<br />
ministrive (zbatimi i ndryshimeve ligjore dhe institucionale si dhe raportimi tek partnerët e BEsë),<br />
si dhe të ekipeve të negocimit në vendet kandidate. Komisioni Evropian (në bashkë<strong>veprim</strong><br />
të <strong>për</strong>afërt me Këshillin dhe Parlamentin Evropian) mbikëqyrin progresin e negociatave <strong>për</strong>mes<br />
lëshimit të raporteve vjetore, ku paraqiten hollësi mbi gjendjen e <strong>veprim</strong>eve si dhe <strong>për</strong>menden<br />
mangësitë. Fondet e dedikuara të parapranimit adresojnë nevojat e zhvillimit institucional. 84<br />
Zgjerimi i majit të vitit 2004 pritet që të <strong>për</strong>cillet nga një zgjerim i mëtejmë. Bullgaria dhe<br />
Rumania kanë <strong>për</strong>funduar negociatat në vitin 2004 si dhe pritet që të bashkëngjiten në vitin<br />
2007 ose 2008. Në tetor të vitit 2005 BE-ja ka hapur negociata pranimi me Kroacinë dhe Turqinë.<br />
Në dhjetor Komisioni Evropian i ka dhënë Maqedonisë statusin e kandidatit.<br />
Prospekti i anëtarësimit eventual i është zgjeruar Shqi<strong>për</strong>isë si dhe vendeve të tjera pasardhëse<br />
të Jugosllavisë. Ukraina, Moldavia, Gjeorgjia dhe Armenia gjithashtu e kanë bërë pranimin në<br />
BE si objektiv afatgjatë të politikës së jashtme, dhe ndonëse BE-ja nuk ka vërtetuar këto aspirate<br />
në mënyrë të drejt<strong>për</strong>drejtë, marrëdhëniet me këto vende janë duke u ngritur brenda kornizës<br />
së Politikës së Fqinjësisë Evropiane.<br />
Burimi: http:/ / europa.eu.int.<br />
OZHM-të dhe trendet zhvillimore<br />
29
Change language