Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
28<br />
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM<br />
Anëtarësimi në BE<br />
mund ti japë shtytje<br />
rritjes edhe më tej <strong>për</strong>mes<br />
<strong>për</strong>mirësimit të<br />
ambientit afarist si dhe<br />
ofrimit të fondeve <strong>për</strong><br />
zhvillim rajonal dhe<br />
infrastrukturë transporti<br />
Theksi i BE-së në<br />
<strong>për</strong>fshirjen sociale si dhe<br />
sh<strong>për</strong>ndarjet relativisht të<br />
barabarta të të ardhurave<br />
në vendet e BE-së<br />
sugjerojnë që varfëria<br />
relative është brengë e<br />
tanishme e këtyre vendeve<br />
Shkollimi i fëmijëve<br />
romë pengohet nga një<br />
kombinim i statusit të<br />
ulët socio-ekonomik të<br />
komuniteteve të rbomëve,<br />
si dhe paragjykimeve<br />
të mbajtura nga<br />
mësimdhënësit dhe<br />
administratorët e<br />
shkollave<br />
parasysh benefi tet shumë të ulëta dhe pagesat<br />
e prapambetura. Gratë më të vjetra në vendet<br />
rurale, posaçërisht ato të cilat janë të paafta <strong>për</strong><br />
të rritur artikujt e tyre ushqimore, shpesh janë<br />
në rrezik të veçantë.63<br />
Në anën tjetër, gratë në shumë vende të Evropës<br />
Qendrore dhe Lindore / BSHP-së gëzojnë nivele<br />
relativisht të larta të pjesëmarrjes në fuqi<br />
punëtore, si dhe të politikave të cilat nxisin<br />
pjesëmarrjen në qeveri. Asnjë nga këto shtete<br />
nuk shfaqin nivele të ulëta joproporcionale të<br />
zhvillimit të ndërlidhur me gjininë, krahasuar<br />
me statusin e tyre sipas Indeksit mbi Zhvillimin<br />
Njerëzor. Sidoqoftë, garancitë ligjore si dhe<br />
konkurenca e tregut janë shumë shpesh të<br />
pamjaftueshme <strong>për</strong> të luftuar stereotipet<br />
kulturore të cilat kontribuojnë drejt dallimeve<br />
të konsiderueshme të pagesës ndërmjet gjinive,<br />
ndarjes së profesioneve, qasjes inferiore në<br />
asete dhe kredi si dhe praninë e dhunës ndaj<br />
grave. Investrimet e vogla në emancipimin e<br />
gruas dhe të vajzave mund të prodhojë shëndet,<br />
arsimim dhe rezultate sociale të pafavorshme,<br />
posaçërisht në vendet më të varfëra të Evropës<br />
Qendrore dhe Lindore dhe të BSHP-së. Gratë<br />
në shumicën e vendeve të Evropës Qendrore<br />
dhe Lindore dhe të BSHP-së janë posaçërisht<br />
të ndjeshme ndaj papunësisë, gjë që ka pasur<br />
ndikimin më të pafavorshëm në familjet e<br />
kryesuara nga femrat. Diskriminimi gjinor me<br />
rastin e hyrjes në treg është brengë e posaçme<br />
në vendet të cilat kanë benefi te të zvogëluara<br />
amësie, dhe ku punëdhënësit nuk bartin kostot<br />
e pushimeve të nënave punonjëse <strong>për</strong> lindje të<br />
fëmijëve dhe <strong>për</strong>kujdesje ndaj foshnjave.<br />
Gratë gjithashtu janë ndikuar seriozisht<br />
nga jostabiliteti politik, luftërat, ngritja e<br />
kriminalitetit si dhe format e tjera të dhunës<br />
dhe pasigurisë njerëzore në shumë vende<br />
të EQL/BShP-së. Dhuna ndaj grave ka marrë<br />
forma të tmerrshme (shumë raste të dhunimit)<br />
gjatë vargut të luftërave të Jugosllavisë. Gratë<br />
kanë gjasa të bëhen objekte të trafi kimit dhe<br />
prostitucionit me dhunë, posaçërisht në rajonet<br />
e shkatërruara nga varfëria dhe lufta. Një studim<br />
në Evropën Juglindore shfaq që shumica e grave<br />
të trafi kuara vijnë nga dy shtetet më të varfra të<br />
Evropës, Shqi<strong>për</strong>ia dhe Moldavia. Abuzimi fi zik<br />
nga bashkëshorti apo partneri mbetet formë<br />
e gjërë e dhunës ndaj grave, një formë e cila<br />
në shumë vende ende nuk i është nënshtruar<br />
hulumtimit të hollësishëm apo debatit publik.<br />
Sipas anketave të fundit të shëndetësisë<br />
riprodhuese, pothuaj një nga tri gra në Rumani<br />
si dhe një nga pesë në Federatën Ruse, Ukrainë<br />
dhe Azerbajxhan janë viktima të abuzimit të<br />
tillë. Gratë kanë zhvilluar strategji të fuqishme<br />
<strong>për</strong> tu <strong>për</strong>ballur me këto vuajtje, dhe si të tilla<br />
mund të shërbejnë si shembull <strong>për</strong> familjet dhe<br />
komunitetet e tyre. Gratë e kanë ngritur vetveten<br />
nga papunësia dhe varfëria <strong>për</strong>mes themelimit<br />
të bizneseve të tyre; kanë gjetur kanale<br />
alternative të aktivitetit politik, duke shfrytëzuar<br />
mundësitë bazë të ofruara nga demokratizimi<br />
dhe decentralizimi. Në raste kur ka qenë e<br />
mundur, gratë gjithashtu kanë shfrytëzuar<br />
mundësitë arsimore pastranzicionale, kështu<br />
që në shumë vende të Evropës Qendrore dhe<br />
Lindore / BShP-së (posaçërisht më të pasurat)<br />
ato janë më të arsimuara se meshkujt. Dhe në<br />
të gjitha këto vende, gratë jetojnë më gjatë se<br />
meshkujt. Në Federatën Ruse si dhe vendet<br />
perëndimore të Evropës Qendrore dhe Lindore,<br />
këto dallime morale të bazuara në gjini janë të<br />
theksuara.<br />
Të gjitha vendet e Evropës Qendrore dhe<br />
Lindore / BSHP-së janë palë të Konventës mbi<br />
Eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit<br />
ndaj grave, si dhe kanë pranuar Platformën e<br />
<strong>veprim</strong>it të Konferencës së katërt të Kombeve<br />
të Bashkuara mbi gratë në Pekin. Këto dy<br />
nisma kanë implikime <strong>për</strong> të gjitha fushat e<br />
zhvillimit njerëzor, gjë që i obligon qeveritë dhe<br />
organizatat e shoqërisë civile <strong>për</strong> tu siguruar që<br />
dimensioni gjinor të mos humbet nga agjenda<br />
e OZHM-ve. Përveç realizimit të Konventëd <strong>për</strong><br />
eliminimin e të gjitha formave të diskriminimit<br />
ndaj grave si dhe principeve të Pekinit, vendet<br />
e Evropës Qendrore dhe Lindore dhe të BSHPsë<br />
ballafaqohen me sfi dat e të kuptuarit më të<br />
mirë të implikimeve gjinore të politikave fi skale<br />
dhe të tjera tregtare, si dhe zbatimit më të<br />
efektshëm të ligjeve ndaj diskriminimit gjinor.<br />
Shumica e vendeve më të mëdha të Evropës<br />
Qendrore dhe Lindore gjithashtu ballafaqohen<br />
me sfi dën e ndryshimit alarmues të jetëgjatësisë<br />
së meshkujve e cila është paraqitur.<br />
Grupet e rrezikuara: romët<br />
Etniciteti është një shtytës potencial i varfërisë<br />
dhe pabarazisë në shtetet e EQL/BSHP-së. Të<br />
vlerësuar në rreth 3 – 5 milion njerëz të cilët<br />
banojnë kryesisht në Evropë Qendrore dhe<br />
Juglindore (me komunitete posaçërisht të<br />
mëdha në Bullgari, Hungari, Rumani, Serbi dhe<br />
Sllovaki), romët <strong>për</strong>faqësojnë një rast studimi në<br />
aspekt të margjinalizimit. Romët në <strong>për</strong>gjithësi<br />
zënë pozitat më të ulëta sociale në aspekt të<br />
të ardhurave, papunësisë dhe standardeve të<br />
jetesës. Një anketë e bërë në vitin 2002 nga<br />
<strong>UNDP</strong>/ Organizata Ndërkombëtare e Punës<br />
(ILO) tregon se shpenzimet në familjet e romëve<br />
kanë arritur vetëm 29 gjer në 45 <strong>për</strong> qind të<br />
mesatareve kombëtare në disa nga këto shtete.<br />
Në katër nga pesë shtete të anketuara, 84 gjer në<br />
91 <strong>për</strong> qind të antarëve të familjeve rome kanë<br />
jetuar nën nivelet kombëtare të ekzistencës në<br />
vitin 2001. Rreth gjysma e romëve në Sllovaki<br />
dhe Hungari dhe mbi 80 <strong>për</strong> qind të atyre në<br />
Bullgari dhe Rumani kanë jetuar me më pak se<br />
4 $ në ditë sipas Paritetit të Fuqisë Blerëse të