Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

26 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Sfi dat e ndërtimit të solidaritetit postko munist, si dhe të reformimit të politikave sociale për dhënien e ndihmave atyre që kanë më së tepërmi nevojë për ndihmë mbesin kryesisht të pazgjidhura Statistikat zyrtare në shumë vende të Evropës Qendrore dhe Lindore / BShP-së tregojnë që gratë janë shpesh më të varfra në aspekte absolute në krahasim me meshkujt Keqpërdorimi fi zik nga bashkëshorti apo partneri mbetet formë më se e zakonshme e dhunës ndaj grave në shkollim fi llestar, të mesëm apo të lartë – këto në përgjithësi janë ngritur – por më tepër ndaj sistemeve të pareformuara arsimore të cilat përgatisin të diplomuar me aftësi të cilat dobët i janë përshtatur trendeve të tregut të fuqisë punëtore. Skema të fi nancimit të arsimimit të bazuara në subvencionet e përgjithshme buxhetore nganjëherë nuk janë në përputhje me politikat thelbësore pro-të varfërve, pasi që parandalojnë synimin e ndihmës arsimore për familjet më të varfra të cilat më së tepërmi kanë nevojë për përkrahje. Çështje të ngjashme vërehen në sektorin e shëndetësisë. Mplakja e popullatës nënkupton ngritje të nevojave për përkujdesje mjekësore shtesë, (që shpesh kushton shumë) të cilat sistemet publike shëndetësore të shteteve të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSH P-së nuk janë të pajisura mirë që ti ofrojnë. Rëndësia e Virusit të Imunodefi cencës te Njeriu (HIV)/ Sindromit të Imunodefi cencës së Fituar (AIDS), tuberkulozit si dhe e mbështetjes në sëmundje të qarkullimit thekson rëndësinë e përkujdesjes parandaluese si dhe mënyrës së shëndoshë të jetesës. Këto trende përfshijnë marrëdhënie të ndryshme ndërmjet individëve, mjekëve, si dhe sistemeve shëndetësore dhe arsimore krahasuar me atë që është bërë tradicionalisht në këto vende, ku në shëndetësi publike janë përqendruar sisteme shëndetësore me qasje ‘nga lartë poshtë’ si dhe luftimi i sëmundjeve ngjitëse. Ato gjithashtu theksojnë nevojën për arsimim më të mirë lidhur me shëndetësinë si dhe punë me komunitetin nga OJQ-të si dhe aktorët e tjerë joqeveritar puna e të cilave duhet të akomodohet nga ministritë apo shëndetësia publike. Si edhe në arsimim, dhënia e përgjithshme e përkrahjes buxhetore për institucionet shtetërore të përkujdesit shëndetësor - krahasuar me dhënien e ndihmës pacientëve të cilët shfrytëzojnë këto shërbime – mund të pengoj synimin e ofrimit të shërbimeve mjekësore atyre të cilëve ato më së tepërmi u nevojiten. Zbritjet në pjesëmarrjen e BPV-së të dedikuar shëndetësisë, arsimimit si dhe shërbimeve të tjera sociale me fi nancim publik në shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BShP-së janë vetëm një pjesë e punës. Përmirësimet ekonomike të cilat kanë ndodhur pas vitit 1999 kanë shpie në përgjithësi në ngritje të konsiderueshme të shpenzimeve reale në shëndetësi dhe arsim, si nga burime publike ashtu edhe nga ato private. Ndoshta, gjë që është më me rëndësi, projektimi dhe zbatimi i reformave është dashur që të përshtatë sektoret shëndetësore dhe arsimore me realitetet demografi ke, teknologjike dhe ekonomike të shekullit 21, në të njëjtën kohë duke siguruar qasje për ata të cilët kanë më së tepërmi nevojë. Këto çështje mbesin sfi da kyçe në pothuaj të gjitha shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së. Këto detyra janë të përshkruara në hollësi në raportet kombëtare të Objektiveve Zhvillimore të Mijëvjeçarit për anëtaret e reja të BE-së si dhe shtetet kandidate, ku këto trende demografi ke, teknologjike dhe të tregut të fuqisë punëtore janë më të theksuara, dhe ku qeveritë kanë fi lluar që të luftojnë me sfi dat e vështira të politikës sociale të cilat këto nënkuptojnë. Përparim i veçantë është bërë në reformimin e pensioneve, ku sisteme pensionale të fi nancuara plotësisht janë vënë në veprim në Kroaci, Hungari, Kazakistan, Letoni, Poloni dhe Sllovaki. Më pak përparim është bërë në reformimin e arsimimit dhe posaçërisht në sistemet e përkujdesjes shëndetësore. OZHM dhe trendet e zhvillimit Varfëria dhe pabarazia Ndërmarrjet shtetërore të epokës socialiste në shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BShP-së kanë krijuar nevojë të madhe për fuqi punëtore si dhe kanë ofruar një llojllojshmëri të shërbimeve sociale në formë ndihme për punonjësit e tyre. Punësimi i plotë si dhe mungesa e statistikave sociale të cilat janë nevojitur për të luftuar varfërinë kanë nënkuptuar që nivelet absolute të raportuara para tranzicionit për këto vende kanë qenë shumë më të ulëta sesa ato të rajoneve të tjera. Në vitin 1990, vetëm rreth 7 për qind e popullatës është vlerësuar se jeton në apo nën Paritetin e Fuqisë Blerëse të shprehur në dollarë amerikan (PPP) prej 2.15 $ në ditë. Kjo ka qenë nën normat e raportuara për Amerikën Latine (11 për qind), për Azinë Lindore dhe Paqësorin (mbi 30 për qind), si dhe Azinë Jugore (45 për qind). Tranzicionet dhe konfl iktet e viteve të 1990-ta kanë shpie drejt ndryshimeve dramatike në pozitën e shteteve të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së. Gjer në vitin 1999, kjo pjesë ka qenë gjer në 20 për qind, krahasuar me 11 për qind për Amerikën Latine, si dhe 16 për qind për Azinë Lindore dhe Paqësorin. Shifrat e atyre në varfëri absolute në shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BShPsë janë ngritur nga 31 milion në vitin 1990 në 102 milion në vitin 1998 – 9.1 Mosushqimi është bërë çështje sociale me rëndësi të madhe në shumë shtete të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së: vlerësimet e pjesës së popullatës e cila është e paushqyer është rreth 5 gjer në 25 për qind.2 Pabarazitë në të ardhura dhe varfëria relative gjithashtu janë ngritur gjatë viteve të 1990-ta. Para tranzicionit shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së kanë raportuar nivele të ulëta të të ardhurave dhe pabarazi në konsum, ku koefi cienti ‘Gini’ i pabarazisë së konsumit është shtrirë nga 0.21 (Hungari) gjer në 0.31 (Kirgistan).3 Pabarazitë në shumë vende janë ngritur shpejtë, ku gjer në vitet 2000 - 2003 është tejkaluar vlera prej 0.30 në shumë vende
(Figura 2.12). Trende të ngjashme kanë qenë të dukshme në shpërndarjen e pasurisë. Në pjesën e parë të viteve të 1990-ta, proporcionet e të ardhurave të 20% të pjesës më të lartë të popullatës krahasuar me të ardhurat e 20% të pjesës më të ulët në shumicën e shteteve të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së kanë qenë shumë të ulëta në krahasim me vende të tjera me nivele të ngjashme të zhvillimit ekonomik. Këto proporcione nuk kanë tejkaluar numrin tre për Bellorusinë dhe Sllovakinë, në Hungari, Latvi, Poloni, Rumani dhe Ukrainë kanë qëndruar ndërmjet 3.7 dhe 3.9, si dhe në Bullgari 4.7. Në vitet 1996 - 2001, dallimi është zgjeruar në 4 – 6 për këto vende, me ç’rast Federata Ruse ka raportuar një proporcion prej 10.5. Fatmirësisht, përmirësimi ekonomik i cili ka ndodhur në fund të viteve të 1990-ta duket se ka zbritur varfërinë absolute. Të dhënat e fundit të Bankës Botërore shfaqin që Federata Ruse ka zvogëluar përgjysmë varfërinë absolute nga 21 në 9 për qind gjatë viteve 1999 - 2002. Taxhikistani, vendi më i varfër i rajonit, në aspekt të BPV për kokë banori ka zbritur për qindjen e atyre të cilët jetojnë me më pak se 2.15 $ në ditë (në aspekt të Paritetit të Fuqisë Blerëse të shprehur në dollarë amerikan - PPP) nga 91 për qind në 74 për qind gjatë viteve 1999 - 2003. Të dhënat e anketimi të buxhetit të amvisërive për vitin 2003 sugjerojnë që normat e varfërisë së të ardhurave në Armeni janë duke zbritur shumë më shpejtë sesa që është parashikuar në dokumentin strategjik të vendit në vitin 2003 mbi zvogëlimin e varfërisë. Për qindja e popullatës së klasifi kuar që jeton me më pak se 2.15 $ në ditë në Kazakistan ka zbritur nga 31 në 21 për qind gjatë viteve 1999 - 2002, si dhe ka zbritur edhe mëtej që nga kjo kohë. Disa lajme të mira gjithashtu janë paraqitur në të dhënat që kanë të bëjnë me varfërinë. Në Armeni, koefi cienti Gini për konsumin ka rënë nga 0.3208 në vitet 1998 - 9 në 0.2850 në vitin 2003-a një vlerë tipike për shumë vende Evropiane. Në Federatën Ruse, koefi cienti Gini në konsum ka rënë nga 0.3527 në vitin 1997 në 0.3381 në vitin 2002. Në anën tjetër, proporcioni i pasurisë së mbajtur nga 20% të amvisërive më të pasura dhe më të varfra në Federatën Ruse në vitin 1997 ka qenë pak a shumë konstant gjer në vitin 2003 dhe e barabartë me shtatë. Sidoqoftë, pa marrë parasysh këtë përparim, nuk mund të mohohet që varfëria është bërë problem kyç social në shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së. Ritmi i shpejtë i ndryshimit që shoqëron rënien e sistemit Sovjetik ka bërë që kërkimi i strategjive të mbijetesës individuale dhe amvisërore në vitet fi llestare të tranzicionit të jetë mjaft i vështirë. Problemet shpesh janë të koncentruara në vendet e zonës qendrore industriale post-komuniste, ku fabrika të pa konkurrencë tradicionalisht kanë ofruar punësim për shumicën e fuqisë punëtore lokale. Perceptimet e pabarazisë në rritje sociale, të kombinuara me pakënaqësinë e gjërë me mënyrën me të cilën janë krijuar paratë e reja, mund të ndikojnë në përkrahje për politika populliste të cilat mund të zhbëjnë shumë nga përparimin i cili është bërë në tranzicionin ekonomik. Sfi dat e ndërtimit të solidaritetit social post-komunist, si dhe të reformimit të politikave sociale për tu siguruar që ndihma i’u arrin atyre të cilët kanë më së tepërmi nevojë, mbesin kryesisht të pazgjidhura. Kthimi prapa i theksuar i zhvillimit i cili është përjetuar në Turqi, me rastin e krizës me monedhën në vitet 1999 dhe 2001, ka krijuar probleme të ngjashme në atë vend. Barazia gjinore Adresimi brengave të grave është punë thelbësore për përmirësimin e mirëqenies së fëmijëve, zvogëlimit të varfërisë, luftimit të kërcënimeve shëndetësore si dhe përmirësimit të kualitetit të mjedisit për shumë familje. Të dhënat zyrtare statistikore në shumë shtete të Evropës Qendrore dhe Lindore dhe të BSHP-së tregojnë që gratë janë shpesh më të varfra në aspekt absolute se meshkujt. Normat e varfërisë në të gjitha grupet e moshave janë ngritur më shpejtë në mesin e grave sesa në mesin e meshkujve në ato vende, si dhe disa nga ngritjet më të mëdha të varfërisë janë vërejtur në mesin e grave pensionere. Kjo mund të gjurmohet si nga pagat më të ulëta të grave (të cilat atyre ju mundësojnë pensione më të ulëta) dhe faktit që, si rezultat i vdekjes më të hershme të meshkujve, shumica e pensionerëve në shumë shtete të Evropës Qendrore dhe Lindore dhe të BSHP-së janë femra. Barra të shumëfi shta siç janë përkujdesja ndaj fëmijëve, punët e shtëpisë si dhe pjesëmarrja në tregun e fuqisë punëtore shpesh përjashtojnë punonjëset femra nga punët me pagesë më të mirë, gjë që i len ato të mbi-përfaqësuara në grupe me të ardhura të ulëta të cilat varen nga transferet shtetërore. Statusi socio-ekonomik i nënave kryefamiljare, i f amiljeve të mëdha si dhe amvisërive rurale ka vuajtur në masë të konsiderueshme në shumë vende.61 Kur kombinohet me migrimin e gjërë jashtë vendit të meshkujve si dhe paraqitjen e ngritur të HIV/ AIDS (që godet meshkujt në masë joproporcionale), këto trende kontribuojnë drejt thellimit të varfërisë te femrat në shumë vende të Evropës Qendrore dhe Lindore. Anketat e kryera në Federatën Ruse në vitin 2000 kanë shfaqur që shumica e grupeve të prekura kanë qenë amvisëri me shumë vartës dhe familje me nëna kryefamiljare, ku normat e varfërisë tejkalojnë 60 për qind.2 Pensionerët janë grupi i radhës më i ndjeshëm në pothuaj të gjitha shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore, duke marrë OZHM-të dhe trendet zhvillimore Etniciteti është një shtytës tjetër potencial i varfërisë si dhe pabarazisë në vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së Spektri i përjashtimit social në thellim e sipër është një ndër aspektet më shqetësuese të gjendjes së vështirë të romëve Pa marrë parasysh shumë gjëra të përbashkëta, modelet në rritje të dallimeve nënrajonale janë më se të dukshme 27
Page 1 and 2: Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3: Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7: VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14: Përmbledhje
Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 37: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 87 and 88: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 89 and 90:
OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
5Përfundimet
Page 103 and 104:
kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105:
• identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109:
96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111:
98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113:
100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116:
Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118:
Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120:
http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121:
http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?