Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
kandidate të BE-së (Rumania dhe Turqia) kanë<br />
ngritur shpenzimet publike në arsimim në masë<br />
të konsiderueshme, edhe pse kjo është bërë nga<br />
nivele fi llestare shumë të ulëta. 48<br />
Trendet në shëndetësi publike janë më të<br />
<strong>për</strong>ziera. Disa vende kanë shënuar ngritje<br />
mesatare që nga viti 1990 (Sllovakia, Ukraina,<br />
Letonia), <strong>për</strong>derisa të tjerat (Rumania, Bellorusia,<br />
Estonia) pothuajse kanë dyfi shuar shpenzimet<br />
në shëndetësi publike (Tebela 2.11). Sa <strong>për</strong><br />
krahasim, disa vende të Azisë Qendrore si dhe<br />
të Evropës Juglindore kanë <strong>për</strong>jetuar zvogëlim<br />
të theksuar (Kroacia, Taxhikistani, Uzbekistani<br />
si dhe Turkmenistani). Taxhikistani, i cili kishte<br />
<strong>për</strong>kushtuar gati 5 <strong>për</strong> qind të BPV-së <strong>për</strong><br />
shëndetësi publike në vitin 1990, ka akorduar<br />
më pak se 1 <strong>për</strong> qind të BPV-së <strong>për</strong> këtë sektor<br />
në vitin 2002 si dhe vitet në vijim. 49<br />
Këto zvogëlime në qasje të shërbimeve sociale<br />
kanë krijuar një ‘nostalgji’ të fuqishme ndaj<br />
politikave sociale paratranzitore, kur qasja në<br />
shërbimet sociale dhe të <strong>për</strong>bashkëta ka qenë ‘e<br />
<strong>për</strong>gjithshme dhe pa pagesë’. Interpretimi<br />
mekanik i të dhënave të pa<strong>për</strong>punuara mbi<br />
pjesën e BPV-së të dedikuar shëndetësisë<br />
publike dhe arsimimit shpeshherë mbështesin<br />
këto këndvështrime. Sidoqoftë, duhet të merret<br />
parasysh që banorët urban si dhe individët e<br />
lidhur me njerëzit e nomenklaturës komuniste<br />
në <strong>për</strong>gjithësi kanë gëzuar qasje dukshëm më të<br />
mirë në këto shërbime para vitit 1990 në<br />
krahasim me banorët rural që nuk kanë pasur<br />
lidhje politike. Ngjashëm, ofrimi i gjërë i pagesave<br />
Figura 2.12 Pabarazitë në konsum (koefi cienti i Gini-t), 2000– 2003<br />
0.45<br />
0.40<br />
0.35<br />
0.30<br />
0.25<br />
0.20<br />
0.15<br />
0.10<br />
0.05<br />
0<br />
Shënim: Për Turkmenistanin të dhënat nga viti 1998.<br />
Burimi: <strong>UNDP</strong> 2005, Organizata <strong>për</strong> Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik 2005, Banka Botërore 2005a.<br />
joformale monetare dhe ndihmave <strong>për</strong><br />
furnizuesit e këtyre shërbimeve ka nënvizuar<br />
karakterin pothuaj privat, edhe nën socializëm.<br />
Rritja e arsimimit të fi nancuar privatisht,<br />
shëndetësisë si dhe shërbimeve të tjera sociale<br />
<strong>për</strong> këtë arsye në një masë paraqet tranzicionin<br />
nga marrëdhëniet e tregut të nënkuptuar në ato<br />
të një tregu të sinqertë brenda këtyre sektorëve.<br />
Përderisa problemet e korrupsionit duket të jenë<br />
të mëdha në shëndetësi, arsimim si dhe sektoret<br />
e tjera sociale në shumë shtete të Evropës<br />
Qendrore dhe Lindore / BSHP-së, ato gjithashtu<br />
duket të jenë të koncentruara në institucione të<br />
sektorëve publike, të cilat shpesh operojnë në<br />
ambiente të cilat janë shumë jo-transparente në<br />
aspektin fi skal dhe rregullues. Zbritjet në qasje<br />
të shërbimeve sociale gjithashtu pasqyrojnë<br />
trende objektive demografi ke dhe teknologjike<br />
të cilat janë duke shtyre ndryshime strukturore<br />
në arsimim, shëndetësi si dhe sektorë të<br />
ndërlidhura. Zvogëlimi i popullatës si dhe<br />
vjetërsimi i saj nënkupton zvogëlim të kërkesës<br />
<strong>për</strong> arsimim, gjë që vë në pah nevojën <strong>për</strong><br />
ristrukturim të vështirë të sistemeve shkollore.<br />
Shmangia e pozicionimit në anën e gabueshme<br />
të zhvillimit digjital kërkon investim në teknologji<br />
të reja të informimit dhe komunikimit, <strong>për</strong>shtatje<br />
në gjuhë amtare dhe rrethana vendore i të cilave<br />
nuk është gjithmonë i lehtë apo i lirë. Raportet<br />
Kombëtare mbi Objektivet Zhvillimore të<br />
Mijëvjeçarit <strong>për</strong> shtetet e Evropës Qendrore dhe<br />
Lindore / BSHP-së kërkojnë vëmendje në<br />
shmangie të zvogëlimit të niveleve të regjistrimit<br />
Turkmenistani<br />
Turqia<br />
Georgia<br />
Maqedonia<br />
Uzbekistan<br />
Latnia<br />
Federata Ruse<br />
Estonia<br />
Moldavia<br />
Taxhakistan<br />
Lituania<br />
Polonia<br />
Shqi<strong>për</strong>ia<br />
Kazakistani<br />
Bosna dhe Hercegovina<br />
Serbia dhe Mali i Zi<br />
Bellarusia<br />
Kroacia<br />
Rumania<br />
Armenia<br />
Sllovenia<br />
Bullgaria<br />
Kirgistani<br />
Ukraina<br />
Sllovakia<br />
Republika Çeke<br />
Hungaria<br />
Azerbajxhani<br />
OECD<br />
OZHM-të dhe trendet zhvillimore<br />
Numri i njerëzve të cilët<br />
jetojnë në varfëri absolute<br />
në shtetet e Evropës<br />
Qendrore dhe Lindore /<br />
BSHP-së është ngritur nga<br />
31 milionë në vitin 1990 në<br />
102 milionë në vitet 1998<br />
– 9<br />
Përmirësimi ekonomik i<br />
cili ka ndodhur në fundin<br />
e viteve të 1990-ta duket<br />
se po zvogëlon varfërinë<br />
absolute<br />
25