Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

24 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Përmirësimet ekonomike të cilat kanë ndodhur pas vitit 1999 kanë shpie në përgjithësi në ngritje të konsiderueshme të shpenzimeve reale në shëndetësi dhe arsimim, si nga burime publike ashtu edhe nga ato private Tabela 2.11 Shpenzimet në shëndetësi publike, 1990 – 2002 (për qind të BPV-së) Shpenzimet në shëndetësi publike (% të BPV-së) 10.0 9.0 8.0 7.0 6.0 5.0 4.0 3.0 2.0 1.0 Burimi: UNDP 2004a Estonia Belarusia të vendeve të EQL-së. Ato po ashtu tregojnë përkeqësime të mëdha në cilësinë e mjeditsit në disa nga vendet më të varfëra të BSHPsë, siç janë: Taxhikistani, Turkmenistani dhe Uzbekistani. Ndërsa shtete e reja anëtare të BEsë kanë mesatare më të larta sesa ato të vendeve të BSHP-së, aktivitetet mjedisore të të cilave janë dukshëm më të dobëta jo vetëm në krahasim me nivelet e raportuara në shtete e tjera anëtare, por edhe me ato të vendeve të tjera të OECDsë. Në anën tjetër, të dhënat tregojnë se cilësia mjedisore është përmirësuar dukshëm gjatë viteve 2002-2005 në Federatën Ruse, Ukrainë, Kazakistan dhe në Azerbejxhan – vende ku jeton shumica e popullatës së BSHP-së. Këto të dhëna gjithashtu tregojnë se banorët e Rusisë, Armenisë, Bellorusisë dhe të Moldavisë kanë nivele të cilësisë mjedisore që janë të barabarata apo më të larta sesa mesatarja botërore, si dhe më të larta se cilësia mjedisore e raportuar në vendet me të hyra mesatarisht të larta, siç janë: Kina, India, Indonesia dhe Afrika e Jugut. Qasja në shërbime sociale Lituania Rumania Ukraina Dekada të urbanizimit dhe të industrializimit nuk i kanë trajtuar plotësisht dallimet urbane dhe rurale lidhur me qasjen në shërbimet sociale, në veçanti qasjen në ujin e pijshëm dhe në hedhjen e mbeturinave. Në disa vende të BSHP-së shkalla e qasjes në ujë të pijshëm është disa herë më e vogël në vende rurale sesa në ato urbane (tabela 2.10). Po ashtu, pjesa më e madhe e ujit të pijshëm në vendet rurale të BSHP-së nuk i përmbush standardet sanitare: kjo përqindje shkon prej 25 – 30 për qind në Ukrainë dhe në Federatën Ruse e deri në 50 përqind OZHM-të Republika Çeke Sllovakia Polonia Moldavia Bullgaria Rusia Latvia Turkmenistani Shqipëria Uzbekistani Taxhikistani dhe trendet zhvillimore OZHM dhe trendet e zhvillimit Figura Kroacia 0.0 0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.0 10.0 Shpenzimet në shëndetësi publike (% të BPV-së) Bellorusi dhe Taxhikistan, si dhe gjer në 65 për qind në Moldavi. 46 Infrastruktura bazë joadekuate si dhe mundësitë për gjenerim të të ardhurave alternative shtyjnë shumicën e banorëve të komuniteteve nga rajonet anësore malore, pyjore si dhe gjysmë-shkretinore të mbështeten në aktivitete tradicionale të ekzistencës. Të hyrat e zvogëluara buxhetore për shkak të sprapsjes së tranzicionit si dhe migrimit të aktiviteteve ekonomike në sektorin joformal të shmangies së tatimit ka shtyrë shumë qeveri të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së që të zvogëlojnë në masë të theksuar shpenzimet sociale përgjatë fi llimit dhe mesit të viteve 1990. Kjo ka zbritur dukshëm ofrimin, si dhe qasjen në shërbimet sociale të fi nancuara nga shteti si dhe ato të përbashkëta. Shpenzimet reale publike në arsimim kanë zbritur në shumë vende të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHPsë (me përjashtim të dukshëm të disa vendeve të Evropës Juglindore, ku kanë fi lluar me nivele shumë të ulëta prej më pak se 3 për qind të BPVsë), posaçërisht në Kaukaz dhe Azi Qendrore, ku nivelet e tanishme nuk tejkalojnë 3.5 për qind të BPV-së. Gjatë viteve të 1990-ta, pjesëmarrja e shpenzimit të arsimimit publik në BPV në Armeni, Kirgistan dhe Taxhikistan ka rënë për rreth 50 - 70 për qind. Për të krahasuar, shtetet e reja anëtare të BE-së në përgjithësi shpenzojnë mbi 5 për qind të BPV-së në arsimim, dhe Estonia udhëheq me mbi 7 për qind. 47 Disa shtete
kandidate të BE-së (Rumania dhe Turqia) kanë ngritur shpenzimet publike në arsimim në masë të konsiderueshme, edhe pse kjo është bërë nga nivele fi llestare shumë të ulëta. 48 Trendet në shëndetësi publike janë më të përziera. Disa vende kanë shënuar ngritje mesatare që nga viti 1990 (Sllovakia, Ukraina, Letonia), përderisa të tjerat (Rumania, Bellorusia, Estonia) pothuajse kanë dyfi shuar shpenzimet në shëndetësi publike (Tebela 2.11). Sa për krahasim, disa vende të Azisë Qendrore si dhe të Evropës Juglindore kanë përjetuar zvogëlim të theksuar (Kroacia, Taxhikistani, Uzbekistani si dhe Turkmenistani). Taxhikistani, i cili kishte përkushtuar gati 5 për qind të BPV-së për shëndetësi publike në vitin 1990, ka akorduar më pak se 1 për qind të BPV-së për këtë sektor në vitin 2002 si dhe vitet në vijim. 49 Këto zvogëlime në qasje të shërbimeve sociale kanë krijuar një ‘nostalgji’ të fuqishme ndaj politikave sociale paratranzitore, kur qasja në shërbimet sociale dhe të përbashkëta ka qenë ‘e përgjithshme dhe pa pagesë’. Interpretimi mekanik i të dhënave të papërpunuara mbi pjesën e BPV-së të dedikuar shëndetësisë publike dhe arsimimit shpeshherë mbështesin këto këndvështrime. Sidoqoftë, duhet të merret parasysh që banorët urban si dhe individët e lidhur me njerëzit e nomenklaturës komuniste në përgjithësi kanë gëzuar qasje dukshëm më të mirë në këto shërbime para vitit 1990 në krahasim me banorët rural që nuk kanë pasur lidhje politike. Ngjashëm, ofrimi i gjërë i pagesave Figura 2.12 Pabarazitë në konsum (koefi cienti i Gini-t), 2000– 2003 0.45 0.40 0.35 0.30 0.25 0.20 0.15 0.10 0.05 0 Shënim: Për Turkmenistanin të dhënat nga viti 1998. Burimi: UNDP 2005, Organizata për Bashkëpunim dhe Zhvillim Ekonomik 2005, Banka Botërore 2005a. joformale monetare dhe ndihmave për furnizuesit e këtyre shërbimeve ka nënvizuar karakterin pothuaj privat, edhe nën socializëm. Rritja e arsimimit të fi nancuar privatisht, shëndetësisë si dhe shërbimeve të tjera sociale për këtë arsye në një masë paraqet tranzicionin nga marrëdhëniet e tregut të nënkuptuar në ato të një tregu të sinqertë brenda këtyre sektorëve. Përderisa problemet e korrupsionit duket të jenë të mëdha në shëndetësi, arsimim si dhe sektoret e tjera sociale në shumë shtete të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së, ato gjithashtu duket të jenë të koncentruara në institucione të sektorëve publike, të cilat shpesh operojnë në ambiente të cilat janë shumë jo-transparente në aspektin fi skal dhe rregullues. Zbritjet në qasje të shërbimeve sociale gjithashtu pasqyrojnë trende objektive demografi ke dhe teknologjike të cilat janë duke shtyre ndryshime strukturore në arsimim, shëndetësi si dhe sektorë të ndërlidhura. Zvogëlimi i popullatës si dhe vjetërsimi i saj nënkupton zvogëlim të kërkesës për arsimim, gjë që vë në pah nevojën për ristrukturim të vështirë të sistemeve shkollore. Shmangia e pozicionimit në anën e gabueshme të zhvillimit digjital kërkon investim në teknologji të reja të informimit dhe komunikimit, përshtatje në gjuhë amtare dhe rrethana vendore i të cilave nuk është gjithmonë i lehtë apo i lirë. Raportet Kombëtare mbi Objektivet Zhvillimore të Mijëvjeçarit për shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së kërkojnë vëmendje në shmangie të zvogëlimit të niveleve të regjistrimit Turkmenistani Turqia Georgia Maqedonia Uzbekistan Latnia Federata Ruse Estonia Moldavia Taxhakistan Lituania Polonia Shqipëria Kazakistani Bosna dhe Hercegovina Serbia dhe Mali i Zi Bellarusia Kroacia Rumania Armenia Sllovenia Bullgaria Kirgistani Ukraina Sllovakia Republika Çeke Hungaria Azerbajxhani OECD OZHM-të dhe trendet zhvillimore Numri i njerëzve të cilët jetojnë në varfëri absolute në shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së është ngritur nga 31 milionë në vitin 1990 në 102 milionë në vitet 1998 – 9 Përmirësimi ekonomik i cili ka ndodhur në fundin e viteve të 1990-ta duket se po zvogëlon varfërinë absolute 25
Page 1 and 2: Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3: Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7: VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14: Përmbledhje
Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 87 and 88:
OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
5Përfundimet
Page 103 and 104:
kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105:
• identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109:
96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111:
98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113:
100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116:
Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118:
Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120:
http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121:
http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?