Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Figura 2.10 Qasja në furnizim të përmirësuar me ujë në vendet urbane dhe rurale në shtetet e
BSHP-së (për qindja e popullatës), 2002 45
100
90
80
70
60
50
40
40 50 60 70
80
90
100
Burimi: Banka Botërore 2005b.
investimet në teknologjitë për shfrytëzim
efi kas të energjisë. Fatkeqësisht, përmirësimet
e treguesve të përgjithshëm mjedisor nuk
nënkuptojnë gjithmonë një mirëqenie më të
lartë të familjeve të varfëra. Familjet që nuk
kanë alternativa të tjera, shpesh vendosin të
shfrytëzojnë lëndë të paqëndrueshme djegëse
(dru, torfë dhe thëngjill), duke i rënduar edhe më
shumë ekosistemet lokale. Kjo është në veçanti
problematike në vendet më të ftohta të BSHP-së,
ku infrastruktura e dobët së bashku me problemet
e pagave dhe të menaxhmentit, nganjëherë
kanë rezultuar me ndërprerje të furnizimit me
rrymë, nxemje dhe me ujë të nxehtë. Kjo mund
të ketë efekt negativ veçanërisht gjatë dimrave
të gjatë dhe të ftohtë.
Indeksi i Qëndrueshmërisë Mjedisore (IQM)43
është një masë krahasuese e aftësisë së vendit
për të ‘ruajtur kushtet e favorshme mjedisore
në të ardhmen’. Ky indeks caktohet në bazë të
vlerësimeve lidhur me: (1) gjendjen e sistemeve
mjedisore (2) karakteristikat e atyre sistemeve
(3) ndikimin e ndryshimeve në ato sisteme te
njerëzit (4) kapacitetet për trajtimin e sfi dave
mjedisore dhe (5) pjesëmarrjen në menaxhimin
e shqetësimeve në nivel botëror. IQM-ja bazohet
në 68 ndryshore, duke përfshirë cilësinë e
ajrit dhe të ujit, vdekshmërinë e fëmijëve dhe
korrupsionin e institucionalizuar. Në vitin 2002,
vlerate e IQM-së janë nxjerrë për 142 vende,
ndërsa në vitin 2005-për 146 vende, duke
përfshirë të gjitha shtete e EQL/BSHP-së (WEF
et al., 2002, 2005).44 Këto vlera të IQM-së për
shtet e BSHP-së, për shtete e reja anëtare të BEsë
dhe për Shtetet e Evropës Juglindore, si dhe
për shtetet e me zhvillim të lartë dhe ato me të
hyra mesatarisht të larta, janë të paraqitura në
tabelën 2.2 .
Këto të dhëna theksojnë nevojën e ruajtjen
e resurseve të pazhvilluara natyrore Trendet
zhvillimore të OZHM-veOBJEKITVAT
ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT dhe
biodeiversiteti (siç është pasqyryar në
komponentet e IQM-së 1 dhe 2). Ato gjithashtu
i nënvizojnë kërcënimet direkte mjedisore
ndaj shëndetit dhe mirëqenies së njeriut
(komponenti 3 i IQM-së), si dhe kapacitetin
institucional në luftimin e këtyre kërcënimeve
(komponenti 4). Vendet e BSHP-së në përgjithësi
kanë dëndësi më të ulët të popullatës dhe
natyrë më të paprishur e biodiversitet më të
madh sesa vendet më shumë të zhvilluara
dhe me dëndësi më të madhe të popullsisë të
Evropës Qendrore, Juglindore dhe Përendimore.
Si rezultat i kësaj, dhe për shkak të zvogëlimit
më të madh të aktiviteteve industriale (dhe të
ndotjes së ndërlidhur) gjatë viteve të 1990-ta,
vendet e BSHP-së zakonisht kanë ekosisteme më
të pastërta sesa vendet e EQL-së, prandaj kanë
rezultate më të mira në komponentin e parë dhe
të dytë. Por, për shkak të kapacitetit të tyre të
dobët institucional në politikëbërjen mjedisore
(komponenti 4), problemet mjedisore shpesh
krijojnë kërcënime më të mëdha ndaj zhvillimit
njerëzor në vendet e BSHP-së (komponenti 3),
duke ndërmarrë kështu masa të përgjithshme
më të dobëta lidhur me mbrojtjen mjedisore në
krahasim me vendet e EQL-së.
Të dhënat e IQM-së në tabelat 2.2 dhe 2.9
tregojnë se cilësia mjedisore në vendet e
BSHP-së është nën mesataren botërore dhe
OZHM-të dhe trendet zhvillimore
Gjatë viteve të 1990-ta,
pjesëmarrja e arsimimit
publik në BPV në Armeni,
Kirgistan dhe Taxhikistan
është zbritur për rreth 50
– 70 për qind.
Problemet e korrupsionit
duket të jenë të mëdha në
shëndetësi, arsimim si dhe
sektorë të tjerë social në
shumë shtete të Evropës
Qendrore dhe Lindore /
BSHP-së
23