Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

22 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Së paku sipas disa treguesve, cilësia e mjedisit në vendet BSHP-së është nën nivelet botërorore dhe të EQL-së Në disa vende të BSHP-së shkalla e qasjes në ujë të pijshëm është disa herë më e vogël në vende rurale sesa në ato urbane 1992-1999, ndërsa nivelet e efektshmërisë së energjisë u përmirësuan për 35 për qind gjatë viteve 1992-2002.41 Ky përmirësim pjesërisht mund të shpjegohet me rënie të dukshme të prodhimtarisë të ndërlidhur me tranzicionin dhe me përqendrimin e punës në sektorin e shërbimeve. Kalimin. Është për t’u habitur se disa nga përmirësimet më të mëdha në cilësinë e mjedisit kanë ndodhur në shtete e reja anëtare të BE-së, të cilat gjithashtu kanë raportuar shkallën më të lartë të zhvillimit ekonomik që nga viti 1990. Ngjashëm me këtë, përkundër përparimit më të ngadalshëm, vendet e BSHP-së kanë një biodiversitet mjaft të madh të paprekur dhe burime të tjera natyrore, të cilat me një menaxhim të duhur, mund të bëhen atribute të rëndësishme zhvillimore në të ardhmen. Përkundër këtij përparimi, shumë vende të EQL/ BSHP-së ende janë larg praktikave më të mira ndërkombëtare të ruatjes së mjedisit. Kjo më së shumti shihet në ndotjen me dioksid karboni (shkaku kryesor i ngrohjes globale), vetëm një numër i vogël i shteteve të reja anëtare të BE-së (Polonia, Republika Çeke dhe Sllovakia nuk janë në mesin e tyre), ndërsa Shqipëria, Kroacia dhe Turqia raportojnë për ndotje me dioksid karboni (për njësi të BPV-së) që është më e ulët sesa mesatarja botërore. Siç tregojnë të dhënat nga tabela 2.1, gjendja e shteteve të EQL/BSHP-së Figura 2.9 Indekset e qëndrueshmërisë mjedisore për shtetet e BShP-së: ndryshimi në për qindje ndërmjet viteve 2002 dhe 2005 30 25 20 15 10 5 0 -5 -10 -15 -20 Shënim: Nuk janë të përfshira të dhënat mbi Gjeorgjinë. Burimi: FEB al., 2002, 2005. në këtë drejtim është shumë e keqe: ndotja me dioksid karboni në vitin 2004 ishte 226 për qind më e madhe se mesatarja botërore, në krahasim me 7 për qind mbi mesatare botërore, që është e pranishme në shtetet e BE-së; 43 për qind – në shtete të Evropës Juglindore dhe 1 për qind më shumë për shtete e tjera me zhvillim të lartë apo të mesëm ekonomik (India, Kina, Brazili)42 Ndotja me dioksid karboni për njësi të BPV-së në Turkmenistan, Ukrainë, Uzbekistan, Azerbejxhan dhe Kazakistan është më e larta në botë ( së bashku me Korenë veriore dhe Mongolinë). Përderisa sektorët e mëdha energjetike të këtyre vendeve i kontribuojnë kësaj ndotjeje, treguesit e efektshmërisë energjetike për shtete me të hyra mesatare që eksportojnë naftë, siç janë: Arabia, Irani, Venecuela dhe Meksika janë dukshëm më të mira sesa ato të shteteve të BSHP-së. Ndërprerja e ndërlidhjes së zhvillimit ekonomik me praktikat e paqëndrueshme në sektorin e energjisë dhe të mjedisit kërkon miratimin edhe zbatimin e politikave shtetërore dhe dhënien e ndihmesës ndërkombëtare për një menaxhim më të mirë të mbeturinave, për zvogëlim të ndotjes dhe për përmirësim të proceseve industriale. Gjithashtu kërkon Çmime relative të energjisë, pasiqë dallimet e mëdha mes çmimeve vendore dhe të jashtme të energjisë e dekurajojnë ruajtjen e saj dhe i kufi zojnë
Figura 2.10 Qasja në furnizim të përmirësuar me ujë në vendet urbane dhe rurale në shtetet e BSHP-së (për qindja e popullatës), 2002 45 100 90 80 70 60 50 40 40 50 60 70 80 90 100 Burimi: Banka Botërore 2005b. investimet në teknologjitë për shfrytëzim efi kas të energjisë. Fatkeqësisht, përmirësimet e treguesve të përgjithshëm mjedisor nuk nënkuptojnë gjithmonë një mirëqenie më të lartë të familjeve të varfëra. Familjet që nuk kanë alternativa të tjera, shpesh vendosin të shfrytëzojnë lëndë të paqëndrueshme djegëse (dru, torfë dhe thëngjill), duke i rënduar edhe më shumë ekosistemet lokale. Kjo është në veçanti problematike në vendet më të ftohta të BSHP-së, ku infrastruktura e dobët së bashku me problemet e pagave dhe të menaxhmentit, nganjëherë kanë rezultuar me ndërprerje të furnizimit me rrymë, nxemje dhe me ujë të nxehtë. Kjo mund të ketë efekt negativ veçanërisht gjatë dimrave të gjatë dhe të ftohtë. Indeksi i Qëndrueshmërisë Mjedisore (IQM)43 është një masë krahasuese e aftësisë së vendit për të ‘ruajtur kushtet e favorshme mjedisore në të ardhmen’. Ky indeks caktohet në bazë të vlerësimeve lidhur me: (1) gjendjen e sistemeve mjedisore (2) karakteristikat e atyre sistemeve (3) ndikimin e ndryshimeve në ato sisteme te njerëzit (4) kapacitetet për trajtimin e sfi dave mjedisore dhe (5) pjesëmarrjen në menaxhimin e shqetësimeve në nivel botëror. IQM-ja bazohet në 68 ndryshore, duke përfshirë cilësinë e ajrit dhe të ujit, vdekshmërinë e fëmijëve dhe korrupsionin e institucionalizuar. Në vitin 2002, vlerate e IQM-së janë nxjerrë për 142 vende, ndërsa në vitin 2005-për 146 vende, duke përfshirë të gjitha shtete e EQL/BSHP-së (WEF et al., 2002, 2005).44 Këto vlera të IQM-së për shtet e BSHP-së, për shtete e reja anëtare të BEsë dhe për Shtetet e Evropës Juglindore, si dhe për shtetet e me zhvillim të lartë dhe ato me të hyra mesatarisht të larta, janë të paraqitura në tabelën 2.2 . Këto të dhëna theksojnë nevojën e ruajtjen e resurseve të pazhvilluara natyrore Trendet zhvillimore të OZHM-veOBJEKITVAT ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT dhe biodeiversiteti (siç është pasqyryar në komponentet e IQM-së 1 dhe 2). Ato gjithashtu i nënvizojnë kërcënimet direkte mjedisore ndaj shëndetit dhe mirëqenies së njeriut (komponenti 3 i IQM-së), si dhe kapacitetin institucional në luftimin e këtyre kërcënimeve (komponenti 4). Vendet e BSHP-së në përgjithësi kanë dëndësi më të ulët të popullatës dhe natyrë më të paprishur e biodiversitet më të madh sesa vendet më shumë të zhvilluara dhe me dëndësi më të madhe të popullsisë të Evropës Qendrore, Juglindore dhe Përendimore. Si rezultat i kësaj, dhe për shkak të zvogëlimit më të madh të aktiviteteve industriale (dhe të ndotjes së ndërlidhur) gjatë viteve të 1990-ta, vendet e BSHP-së zakonisht kanë ekosisteme më të pastërta sesa vendet e EQL-së, prandaj kanë rezultate më të mira në komponentin e parë dhe të dytë. Por, për shkak të kapacitetit të tyre të dobët institucional në politikëbërjen mjedisore (komponenti 4), problemet mjedisore shpesh krijojnë kërcënime më të mëdha ndaj zhvillimit njerëzor në vendet e BSHP-së (komponenti 3), duke ndërmarrë kështu masa të përgjithshme më të dobëta lidhur me mbrojtjen mjedisore në krahasim me vendet e EQL-së. Të dhënat e IQM-së në tabelat 2.2 dhe 2.9 tregojnë se cilësia mjedisore në vendet e BSHP-së është nën mesataren botërore dhe OZHM-të dhe trendet zhvillimore Gjatë viteve të 1990-ta, pjesëmarrja e arsimimit publik në BPV në Armeni, Kirgistan dhe Taxhikistan është zbritur për rreth 50 – 70 për qind. Problemet e korrupsionit duket të jenë të mëdha në shëndetësi, arsimim si dhe sektorë të tjerë social në shumë shtete të Evropës Qendrore dhe Lindore / BSHP-së 23
Page 1 and 2: Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3: Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7: VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14: Përmbledhje
Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86:
OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
5Përfundimet
Page 103 and 104:
kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105:
• identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109:
96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111:
98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113:
100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116:
Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118:
Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120:
http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121:
http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?