Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
20<br />
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM<br />
Vendet e BSHP-së kanë një<br />
biodiversitet mjaft të madh<br />
të paprekur dhe burime të<br />
tjera natyrore, të cilat me<br />
një menaxhim të duhur,<br />
mund të bëhen atribute të<br />
rëndësishme zhvillimore në<br />
të ardhmen<br />
Tabela 2.1 Shkalla e ndotjes me dioksid karboni në vendet e EQL/BSHP-së<br />
Grupimi sipas regjioneve<br />
Shkalla e ndotjes me dioksid karboni në tona<br />
<strong>për</strong> milionë $<br />
Dallimi nga mesatarja botërore<br />
e BPV-së<br />
(%)<br />
Vendet e BSHP-së 1,327 +226<br />
Southeast European countries I 582 +43<br />
Shtetet e reja anëtare të BE-së 437 +7<br />
Shtete kryesore me të ardhura mesatarisht të larta 413 +1<br />
Mesatarja botërore 407 0<br />
Shtetet e tjara në zhvillim IV 117 −71<br />
EU 15 V<br />
Vërejtje:<br />
92 −77<br />
I : Përfshinë Shqi<strong>për</strong>inë, Bosnje Hercegovinën, Bullgarinë, Kroacinë, Rumaninë, Serbinë dhe Malin e Zi (<strong>për</strong>fshirë Kosovën), Maqedoninë, dhe Turqinë.<br />
II : Përveç Qipros dhe Maltës.<br />
III : Përfshinë Brazilin, Kubën, Kinën, Indinë, Indonezinë, Meksikon, Afrikën e Jugut dhe Korenë e Jugut.<br />
IV : Përfshinë Australinë, Kanadanë, Islandën, Japoninë, Zelandën e Re, Norvegjinë, Zvicrën dhe SHBA-të.<br />
V. : Tregon anëtarët e BE-së para viitit 2004, <strong>për</strong>veç Luksemburgut. Burimi: WEF et al., 2005.<br />
të gjakut, si dhe të pasojave nga aksidentet.<br />
Prapseprap, epidemia është duke marrë jetërat<br />
e shumta, posaçërisht në mesin disa grupeve të<br />
rrezikuara. Përdorimi intravenoz i drogës është<br />
mënyra kryesore e bartjes së virusit të HIV-it në<br />
vendet e BSHP-së. Po ashtu, është regjistruar<br />
rritje e këtij numri edhe në Azinë Qendrore,<br />
e cila shtrihet <strong>për</strong>gjatë rrugëve kryesore të<br />
trafi kimit të drogës që shkojnë prej Lindjes kah<br />
Përendimi.35 W<strong>për</strong>derisa <strong>për</strong>dorimi i gjil<strong>për</strong>ave<br />
të njëjta mbetet shqetësim i madh, modelet e<br />
fundit epidemiologjike theksojnë bartjen e kësaj<br />
sëmundjeje <strong>për</strong>mes marrëdhënieve seksuale<br />
si një burim tjetër i rrezikut. Një e katërta deri<br />
një e treta e narkomanëve intravenozë në disa<br />
regjione ruse është raportuar se kanë.OZHMtë<br />
dhe trendet zhvillimore kanë patur kontakte<br />
seksuale me punëtore komerciale të seksit<br />
që është një grup tjetër i rrezikuar.36 Të dyja<br />
grupet janë të mbi<strong>për</strong>faqësuara në mesin e të<br />
burgosurve – grup i tretë i rrezikuar, ku seksi pa<br />
mjete mbrojëtse dhe shfrytëzimi i <strong>për</strong>bashkët<br />
i gjil<strong>për</strong>ave është relativisht i shpeshtë. Për më<br />
te<strong>për</strong>, 10 <strong>për</strong> qind nga 875,000 të burgosurit në<br />
sistemin e burgjeve të Federatës Ruse (ky numër<br />
<strong>për</strong>bën gjysmën e të burgosurve në mbarë<br />
regjionin) janë diagnostifi kuar me tuberkulozë<br />
(TB).37 Diku rreth 433,000 raste janë evidentuar<br />
në vendet e EQL/BSHP-së, të cilat <strong>për</strong>fshijnë të<br />
gjitha 16 shtetet të konsideruara si ‘kritike’ në<br />
regjionin më të gjerë evropian të mbuluar nga<br />
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH). Nëse<br />
krahasojmë pesë shtete (Kazakistan, Rumani,<br />
Federatë Ruse, Ukrainë dhe Uzbekistan), do të<br />
shohim se janë raportuar më shumë se 50 <strong>për</strong><br />
qind të rasteve krahasuar me rastet e raportuara<br />
në mbarë Evropën (duke <strong>për</strong>fshirë Evropën<br />
Përendimore) dhe BSHP-në .38<br />
Edhe pse HIV/ AIDS në këto vende është kryesisht<br />
sëmundje e narkomanëve të ri meshkuj, analizat<br />
e fundit tregojnë se shkalla e prevalencës tek<br />
femrat është duke u rritur më shpejt sesa ajo e<br />
meshkujve.39 Rritja e madhe e numrit të nënave<br />
të infektuarve me HIV në Ukrainë dhe Rusi (shih<br />
tabelën 2.8) është posaçërisht brengosëse.<br />
Sistemet e kujdesit shëndetësor nganjëherë<br />
vëjnë presion mbi nënat me HIV që t’i lejnë<br />
fëmijët e tyre: sipas vlerësimeve të UNICEF-it,<br />
rreth 20 <strong>për</strong> qind e fëmijëve të lindur nga nënat<br />
me virus të HIV-it braktisën dhe numri i tyre po<br />
rritet me ritëm të shpejtuar.40 HIV/AIDS ndikon<br />
në statusin shoqëror të femrës në mënyra të<br />
tjera të stërholluara por të rëndësishme. Femrat<br />
Psikologjikisht janë në më të prirura ne infektim<br />
me virusin e HIV-it dhe kanë më pak guxim që<br />
të kërkojnë marrëdhënie të mbrojtura seksuale.<br />
Femrat janë shpesh të prekuara në mënyrë<br />
disproporcionale me rastin e hyrjes së AIDS-it në<br />
familje. Pasi që ato në <strong>për</strong>gjithësi kryejnë punët<br />
më të mëdha rreth kujdesit shtëpiak, AIDS-i në<br />
familje mund të kufi zon angazhimin e gruas në<br />
tregun e punës dhe t’i zhvendos ato edhe më<br />
poshtë në shkallën e mirëqenies ekonomike.<br />
Mjedisi<br />
Komunizmi është shkatërruar pjesërisht <strong>për</strong><br />
shkak të reagimit të popullit ndaj politikave të<br />
paqëndrushme në sektorin e energjisë dhe të<br />
mjedisit. Ekosistemet në disa prej vendeve të<br />
EQL/BSHP-së para viteve të 1990-ta <strong>për</strong>jetuan<br />
nivele më të larta të ndotjes së ajrit, ujit dhe<br />
të tokës, të matura ndonjëherë. Katastrofa<br />
nukleare e vitit 1986 në centralin bërthamor<br />
të Çernobilit në Ukrainë dhe tharja e Detit Aral<br />
në Azinë Qendrore (rubrika 2.5), janë shembuj<br />
shumë drastik të trashëgimisë mjedisore të<br />
sistemit sovjetik.<br />
Në krahasim me shkallën e ndotjes në fi llimvitet<br />
e 1990-ta, <strong>për</strong>parimi i bërë në këtë drejtim<br />
është mbresëlënës. Ndotja me dioksit të<br />
karbonit ka rënë <strong>për</strong> 27 <strong>për</strong> qind gjatë viteve
Change language