Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo Korniza për veprim - UNDP Kosovo
14 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Qeverisja e dobët dhe korrupsioni i rrisin shpenzimet për bizneset dhe janë ngarkesë për individët. Zhvillimi ekonomik nuk i ka zgjidhur automatikisht problemet e tilla si papunësinë afatgjate apo jobarazitë brenda vendit Vendet e EQL/BSHP-së janë i vetmi regjion që ka shënuar rënie të treguesve të zhvillimit njerëzor në pjesën e parë të vitit 1990 dhe të njësuar të BE-së, por gjithashtu ofron një mbështetje të qartë për reforma. Këtu parashihen udhëzimet specifi ke për krijimin e kapaciteteve insitucionale të nevojshme për zbatimin e acquis communautaire–dhe të resurseve teknike të nevojshme për ta fi nancuar atë. Hyrja në BE në maj të vitit 2004 e dhjetë shteteve të Evropës Qendrore dhe Lindore (Qipros, Republikës Çeke, Estonisë, Hungarisë, Letonisë, Lituanisë, Maltës, Polonisë, Sllovakisë dhe Sllovenisë) pritet të pasohet me hyrjen e Bullgarisë dhe të Rumanisë gjatë viteteve 2007-2008. Kroacia dhe Turqia tanimë e ikanë fi lluar negociatat për anëtarësim. Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë u bë shtet kandidat në fund të vitit 2005, ndërsa Shqipëra është e përfshirë më marrëveshjet e paraanëtarësimit për Stablizim dhe Asocim, kurse Bosnja dhe Hercegovina dhe Serbia e Mali i Zi janë në proces të negociatave për hyrje në marrëveshje të tillë. Përveç krijimit të përfi timeve në të ardhmen në formë të anëtarësimit në BE, vetë procesi i anëtarësimit në BE ofron përfi time të menjëhershme ekonomike, në kuptim të IHDsë së rritur nga kompanitë shumëkombëshe që kërkojnë platforma për eksport në një treg të njësuar. Vendet që kërkojnë anëtarësim në BE njëkohësisht janë angazhuar në zvogëlimin e tarifave të të barierave të tjera në tregti. Integrimi nënregjional ka vazhduar që nga pjesa e parë e viteve të 1990-ta edhe në çështjet e tjera të përgjithshme të natyrës politike dhe sociale mes shteteve me shqetësime të përbashkëta të tranzicionit në fusha, siç janë: mjedisi, siguria, energjia dhe migrimi. 16 Tabela 2.3 Treguesit e zhvillimit njerëzor * 1990 krahasuar me 200319 HDI 2003 0.90 0.85 0.80 0.75 0.70 Në anën tjetër, integrimi Evropian është gjithashtu burim për ndarje të mundshme mes shteteve të reja anëtare dhe të fqinjëve të tyre, në veçanti mes shteve përnedimore të BSHP-së dhe të Federatës Ruse. Duke e pranuar ekzistimine mundësisë të ndarjeve të reja mes shteve të reja anëtare të BE-së dhe të fqinjëve të tyre në BSHP, Komisioni Evropian (KE) në vitin 2003 krijoi konceptet e ‘politikës më të gjërë për Evropën dhe të ‘Politikës Evropiane për Fqinjësi’17 PEF-i tenton të avancojë stabilitetin dhe reformat në vendet e BSHP (dhe të Mesdheut) duke e kombinuar ofertën apo përmirësimet e dukshme në qasjen ndaj tregut të njësuar në ofrimin e ndihmesës teknike, në këmbim për reformat e politikave apo të qeverisjes të ndërmarra nga shtete e reja anëtare gjatë procesit të anëtarësimit të tyre. Megjithatë, duke i bishtëruar çështjes së anëtarësimit të mundshëm dhe duke i grupuar shtetet përendmiroe të BSHP-së dhe ato të Mesdheut, PEF-i mund të bartë një porosi disi hutuese. Përkundër zbatimit të reformave për më shumë se një dekadë, të integrimit gjithnjë e më të madh në ekonominë botërore dhe përkundër përshtatjes së standardeve ndërkombëtare ligjore, këto vende ende kanë nevojë t’i trajtojnë disa çështje, përfshirë këtu edhe shtetet e reja anëtare të BE-së. Qeverisja e dobët dhe korrupsioni si në nivel lokal, ashtu edhe në atë qendror, i rrisin shpenzimet e bizneseve dhe janë ngarkesë për qytetarët. Bizneset e huaja raportojnë për probleme lidhur me mbrojtjen e të drejtës intelektuale dhe të emërtimeve 0.65 0.65 0.70 0.75 0.80 0.85 0.90 HDI 2003 * Të dhënat nuk janë në dispozicion për Azerbajxhanin, Bosnje Hercegovinën, Republikën Çeke, Gjeorgjinë, kazakistanin, Maqedoninë, Serbinë dhe Malin e Zi, Sllovakinë dhe për Turkmenistanin. Burimi : UNDP 2005..
tregtare, si dhe për trajtimin e favorizuar të kompanive vendore gjatë privatizimit dhe në dhënien e kontratave nga Qeveria. Qytetarët e shohin qasjen e tyre në drejtësi si të penguar nga koha e gjatë që humbet në përpunimin e dokumenteve, nga këshillat e pakta juridike që janë cilësore dhe të pranueshme për xhepin e tyre, nga ndryshimet e shpeshta të legjislaturës dhe, nganjëherë, nga mungesa e pavarësisë së institucioneve gjyqësore. Komunat janë shpesh shumë të fragmentuara dhe dobët të fi nancuara të hartojnë dhe të zbatojnë zgjidhje të efektshme për problemet lokale. Disa probleme seroze mjedisore ende nuk janë trajtuar plotësisht, posaçërisht në shtetet më të varfëra të Evropës Juglindore dhe të BSHP-së . Zhvillimi ekonomik nuk i ka zgjidhur automatikisht problemet e tilla sociale, siç janë papunësia afatgjatë apo jobarazitë brenda vendit. Përderisa disa vende kanë mbajtur shkallën e papunësisë zyrtare në nivel të ulët, kjo ka qenë e përcjellur me paga të dobëta dhe me vonesën në dhënien e tyre, në veçanti në sektorin publik. Investimet në infrastrukturë dhe në pagat e sektorit publik shpesh nuk janë në hap me infl acionin. Edhe pse procesi i anëtarësimit në BE ka avancuar përparimin e lirive në shumë prej këtyre vendeve, liria e fj alës, e anëtarësimit në shoqata dhe procedurat e drejta të vtimit nuk respektohen rregullisht në shumë vende të regjionit, duke ua dhënë atyre statusin e shteteve ‘pjesërisht të lira’ në raportet Rubrika 2.1 Renditja e zhvillimit njerëzor në vendet e EQL/BSHP-së (2003) Vendi* Zhvillimi i lartë njerëzor Indeksi i Zhjvillimit Njerëzor (INDEKSI MBI ZHVILLIMIN NJERWZOR) Renditja Sllovenia 0.904 26 Qipro 0.891 29 Republika Çeke 0.874 31 Malta 0.867 32 Hungaria 0.862 35 Polonia 0.858 36 Estonia 0.853 38 Lituania 0.849 39 Sllovakia 0.842 42 Kroacia 0.841 45 Letonia 0.836 48 Bullgaria Zhvillim mesatar njerëzor 0.808 55 Maqedonia 0.797 59 Federata Ruse 0.795 62 Rumania 0.792 64 Bjellorusia 0.786 67 Bosnia dhe Hercegovina 0.786 68 Shqipëria 0.780 72 Ukraina 0.772 78 Kazakistani 0.762 80 Armenia 0.759 83 Turqia 0.751 94 Turkmenistani 0.738 97 Gjeorgjia 0.736 100 Azerbajxhani 0.732 101 Kirgistani 0.702 109 Uzbekistani 0.694 111 Moldavia 0.671 115 Taxhikistani 0.652 122 Burimi: UNDP 2005. OZHM-të dhe trendet zhvillimore 15
- Page 1 and 2: Raporti regjional i OZHM-së për E
- Page 3: Ekipi i raportit Bashkërendues i p
- Page 6 and 7: VI u bazuar në deklaratat e udhëh
- Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
- Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
- Page 13 and 14: Përmbledhje
- Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
- Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
- Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
- Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
- Page 25: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
- Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
- Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
- Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
- Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
- Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
- Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
- Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
- Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
- Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
- Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
- Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
- Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
- Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
- Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
- Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
- Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
- Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
- Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
- Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
- Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
- Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
- Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
- Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
- Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
14<br />
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM<br />
Qeverisja e dobët dhe<br />
korrupsioni i rrisin<br />
shpenzimet <strong>për</strong> bizneset<br />
dhe janë ngarkesë <strong>për</strong><br />
individët.<br />
Zhvillimi ekonomik nuk i<br />
ka zgjidhur automatikisht<br />
problemet e tilla si<br />
papunësinë afatgjate apo<br />
jobarazitë brenda vendit<br />
Vendet e EQL/BSHP-së<br />
janë i vetmi regjion që ka<br />
shënuar rënie të treguesve<br />
të zhvillimit njerëzor në<br />
pjesën e parë të vitit 1990<br />
dhe të njësuar të BE-së, por gjithashtu ofron një<br />
mbështetje të qartë <strong>për</strong> reforma. Këtu parashihen<br />
udhëzimet specifi ke <strong>për</strong> krijimin e kapaciteteve<br />
insitucionale të nevojshme <strong>për</strong> zbatimin e<br />
acquis communautaire–dhe të resurseve teknike<br />
të nevojshme <strong>për</strong> ta fi nancuar atë. Hyrja në BE<br />
në maj të vitit 2004 e dhjetë shteteve të Evropës<br />
Qendrore dhe Lindore (Qipros, Republikës Çeke,<br />
Estonisë, Hungarisë, Letonisë, Lituanisë, Maltës,<br />
Polonisë, Sllovakisë dhe Sllovenisë) pritet të<br />
pasohet me hyrjen e Bullgarisë dhe të Rumanisë<br />
gjatë viteteve 2007-2008. Kroacia dhe Turqia<br />
tanimë e ikanë fi lluar negociatat <strong>për</strong> anëtarësim.<br />
Ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë u bë<br />
shtet kandidat në fund të vitit 2005, ndërsa<br />
Shqi<strong>për</strong>a është e <strong>për</strong>fshirë më marrëveshjet<br />
e paraanëtarësimit <strong>për</strong> Stablizim dhe Asocim,<br />
kurse Bosnja dhe Hercegovina dhe Serbia e Mali<br />
i Zi janë në proces të negociatave <strong>për</strong> hyrje në<br />
marrëveshje të tillë. Përveç krijimit të <strong>për</strong>fi timeve<br />
në të ardhmen në formë të anëtarësimit në BE,<br />
vetë procesi i anëtarësimit në BE ofron <strong>për</strong>fi time<br />
të menjëhershme ekonomike, në kuptim të IHDsë<br />
së rritur nga kompanitë shumëkombëshe që<br />
kërkojnë platforma <strong>për</strong> eksport në një treg të<br />
njësuar. Vendet që kërkojnë anëtarësim në BE<br />
njëkohësisht janë angazhuar në zvogëlimin e<br />
tarifave të të barierave të tjera në tregti. Integrimi<br />
nënregjional ka vazhduar që nga pjesa e parë<br />
e viteve të 1990-ta edhe në çështjet e tjera të<br />
<strong>për</strong>gjithshme të natyrës politike dhe sociale<br />
mes shteteve me shqetësime të <strong>për</strong>bashkëta të<br />
tranzicionit në fusha, siç janë: mjedisi, siguria,<br />
energjia dhe migrimi. 16<br />
Tabela 2.3 Treguesit e zhvillimit njerëzor * 1990 krahasuar me 200319<br />
HDI 2003<br />
0.90<br />
0.85<br />
0.80<br />
0.75<br />
0.70<br />
Në anën tjetër, integrimi Evropian është<br />
gjithashtu burim <strong>për</strong> ndarje të mundshme mes<br />
shteteve të reja anëtare dhe të fqinjëve të tyre, në<br />
veçanti mes shteve <strong>për</strong>nedimore të BSHP-së dhe<br />
të Federatës Ruse. Duke e pranuar ekzistimine<br />
mundësisë të ndarjeve të reja mes shteve të reja<br />
anëtare të BE-së dhe të fqinjëve të tyre në BSHP,<br />
Komisioni Evropian (KE) në vitin 2003 krijoi<br />
konceptet e ‘politikës më të gjërë <strong>për</strong> Evropën dhe<br />
të ‘Politikës Evropiane <strong>për</strong> Fqinjësi’17 PEF-i tenton<br />
të avancojë stabilitetin dhe reformat në vendet<br />
e BSHP (dhe të Mesdheut) duke e kombinuar<br />
ofertën apo <strong>për</strong>mirësimet e dukshme në qasjen<br />
ndaj tregut të njësuar në ofrimin e ndihmesës<br />
teknike, në këmbim <strong>për</strong> reformat e politikave<br />
apo të qeverisjes të ndërmarra nga shtete e<br />
reja anëtare gjatë procesit të anëtarësimit të<br />
tyre. Megjithatë, duke i bishtëruar çështjes së<br />
anëtarësimit të mundshëm dhe duke i grupuar<br />
shtetet <strong>për</strong>endmiroe të BSHP-së dhe ato të<br />
Mesdheut, PEF-i mund të bartë një porosi disi<br />
hutuese.<br />
Përkundër zbatimit të reformave <strong>për</strong> më shumë<br />
se një dekadë, të integrimit gjithnjë e më të<br />
madh në ekonominë botërore dhe <strong>për</strong>kundër<br />
<strong>për</strong>shtatjes së standardeve ndërkombëtare<br />
ligjore, këto vende ende kanë nevojë t’i trajtojnë<br />
disa çështje, <strong>për</strong>fshirë këtu edhe shtetet e<br />
reja anëtare të BE-së. Qeverisja e dobët dhe<br />
korrupsioni si në nivel lokal, ashtu edhe në atë<br />
qendror, i rrisin shpenzimet e bizneseve dhe<br />
janë ngarkesë <strong>për</strong> qytetarët. Bizneset e huaja<br />
raportojnë <strong>për</strong> probleme lidhur me mbrojtjen<br />
e të drejtës intelektuale dhe të emërtimeve<br />
0.65<br />
0.65 0.70 0.75 0.80 0.85 0.90<br />
HDI 2003<br />
* Të dhënat nuk janë në dispozicion <strong>për</strong> Azerbajxhanin, Bosnje Hercegovinën, Republikën Çeke, Gjeorgjinë, kazakistanin,<br />
Maqedoninë, Serbinë dhe Malin e Zi, Sllovakinë dhe <strong>për</strong> Turkmenistanin.<br />
Burimi : <strong>UNDP</strong> 2005..
Change language