Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo Korniza për veprim - UNDP Kosovo
6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Vendet e EQL/BSHP-së kanë përjetuar ndryshime të mëdha socio-ekonomike dhe shumë prej tyre kanë shënura rritje të nivelit të varfërisë Ky raport paraqet një përmbledhje të strategjive shtetërore të OZHM_ve dhe shqyrton përparimet e arritura në plotësimin e OZHM-ve Vendet e Evropës Qendrore dhe Lindore dhe të Bashkësisë së Shteteve të Pavarura të ish-BRSSsë (EQL/BSHP) që nga viti 1990 kanë përjetuar ndryshime të mëdha socio-ekonomike dhe shumë perj tyre kanë shënuar rritje të nivelit të varfërisë në aspektet e saj të shumta, siç janë: të ushqyerit jo të mirë, eksponimi ndaj kërcënimeve tracionale dhe të reja ndaj shëndetit, papunësia dhe mospërfshirja sociale. Këto ndryshime përfshijnë edhe reformat e institucioneve ekonomike dhe politike, të cilat janë të nevojshme që këto shtete të bëhen më konkuruese në këtë periudhë të globalizimit. Aftësitë e këtyre vendeve për të ristrukturuar ekonomitë njëkohësisht duke mbajtur nivele të larta të treguesve socio-ekonomikë, në disa raste janë dobësuar me dezintegrimin e formave të të bashkëpunimit ndërqeveritar nga periudha e paratranzicionit. Shumica e vendeve të EQL-BSHP-së dolën si shtete të reja në vitet e 1990-ta dhe u desh që të zhvillojnë strukturat e qeverisjes dhe ato të ekonomisë nga zeroja. Për disa vende, kjo ngritje primitive e kapaciteteve shtetërore ndodhi nën kushte të luftës. Samiti i Mijëvjeçarit i OKB-së që u mbajt në Rubrika 1.1 Objektivet Zhvillimore të Mijëvjeçarit shtator të vitit 2000 ofrojë një mundësi që këto vende të futen në kuadër të sfi dave zhvillimore në kontekstin global. Në atë samit, burrështetasit e vendeve të EQL/BSHP-së nënshkruan Deklaratën e Mijëvjeçarit,1 duke shprehur përkushtimin e përbashkët për krijimin e zhvillimit njerëzor që do t’i respektonte të drejtat e grupeve më të rrezikuara. Kjo agjendë ambicioze duhet të realizohet përmes plotësimit të 8 objektivave, 18 synimeve dhe 48 treguesve të specifi kuara dhe të afatizuara, të cilat paraqesin Objektivet Zhvillimore të Mijëvjeçarit (OZHM-të) (rubrika ).2 Gjendja e të hyrave mesatare e shumicës së vendeve të EQL/BSHP-së ka shprehur nevojën e përshtatjes së mëvonshme me nevojat e tyre zhvillimore. Si rezultat i kësaj, përderisa mbahet niveli i përkushtimit të përgjithshëm, agjendat shtetërore të OZHM-ve dallojnë në formulimin e synimeve dhe tregusve specifi k. Ky raport paraqet një përmbledhje të strategjive shtetërore të OZHM-ve dhe shqyrton përparimet e arritura në plotësimin e OZHM-ve në vendet e EQL/BSHP-së në dritën e sfi dave të tyre specifi ke zhvillimore.3 Pasi që shumica e vendeve i përshtaten objektivet globale ndaj rrethanave Objektivet Zhvillimore të Mijëvjeçarit i shqyrtojnë ato elemente të Deklaratës së Mijëvjeçarit që kanë të bëjnë me zhvillimin dhe që mundësojnë matjen e përparimit të arritur drejt realizimit të vizionit të paraparë përmes Deklaratës. Shtetet nënshkruese të Deklaratës i miratuan OZHM-të në Samitin e Mijëvjeçarit të Organizatës së Kombeve të Bashuara në shtator të vitit 2000. Korniza e OZHM-ve përmban 8 objektiva, 18 synime dhe 48 tregues. Shumica e synimeve duhet të arrihen gjatë periudhës 25 vjeçare, pra prej vitit 1990 deri në vitin 2015. Objektivet dhe synimet e ndërlidhura me afate të qarta dhe me tregues të matshëm janë instrumente për trajtimine sfi dave më të rëndësishme botërore. Treguesit e matshëm e lehtësojnë matjen e përparimit dhe mund të ndihmojnë në krijimin e një dinamike të re në përpjekjet e vendit për plotësimin e agjendës. Tetë OZHM-të janë si në vijim: Objektivi 1: Përgjysimimi i varfërisë së skajshme dhe i urisë Objektivi 2: Përfshirja e të gjithë fëmijëve në shkollimin fi llor Objektivi 3: Avancimi i barazisë gjinore dhe fuqizimi i gruas Objektivi 4: Zvogëlimi për dy të tretat i vdekshmërisë së fëmijëve nën moshën 5 vjeçare Objektivi 5: Zvogëlimi për tri të katërtat i vdekshmërisë së nënave Objektivi 6: Zvogëlimi i përhapjes së HIV/AIDS –it, i malaries dhe i sëmundjeve të tjera Objektivi 7: Sigurimi i qëndrueshmërisë mjedisore Objektivi 8: Krijimi i partneritetit global për zhvillim me synim të dhënies së ndihmës, të zhvillimit të tregtisë dhe të faljes së borxheve. Shtatë objektivet e para e nënvizojnë përgjegjësinë e vendeve në zhvillim që t’i trajtojnë pengesat kryesore zhvillimore, duke kërkuar reforma më të gjëra të politikave dhe përmirësim të qeverisjes. Ndërsa objektivi i tetë e vë përgjegjësinë te vendet e zhvilluara për t’a shlyer një pjesë të borxhit, për t’a përshatur ndihmën me nevojat e shtetit pranues dhe për t’u ofruar vendeve në zhvillim qasje më të mirë në teknologji dhe tregje. OZHM-të gjithashtu mund të shërbejnë si instrumente për caktimin e standardeve dhe për vlerësimin e përparimit në zhvillim, duke ndihmuar kështu përmirësimin e kapaciteteve vendore në caktimin e prioriteteve, në grumbullimin e të dhënave kryesore socio-ekonomike dhe në përcjelljen e përparimit. Burimi: www.undp.org/ mdg.
vendore në mënyra të ndryshme, ky raport i shqyrton rezultatet e procesit të përshtatjes në vendet e caktuara. Po ashtu, identifi kon sfi dat kryesore lidhur me agjendën e OZHMve, paraqet praktikat më të mira relevante të krijuara në vendet e EQL/BSHP-së dhe shqyrton mundësitë për dhjetvjetëshin e ardhshëm. Duke e respektuar njëkohësisht larminë e qasjeve specifi ke të vendit dhe duke e pranuar nevojën për një pronësi vendore të procesit, Për një rishikim të punës në aspektet e caktuara të agjendës së OZHM-ve, ka për qëllim që të nxisë aktivitete, të avancojë reforma dhe të inkurajojë zbatimin e praktikave më të mira prej shtetit në shtet. Këtu në veçanti përfshihet pararqitja e asaj sesa kanë qenë vendet të suksesshme në fushata, në lokalizimin, në caktimin e kostos dhe në integrimin e OZHM-ve në kornizat shtetërore të politikave. Pjesa e parë e këtij raporti (kapitulli 2) e përshkruan historikun e zhvillimit të shteteve të EQL/BSHP-së, duke e theksuar ndikimin e tranzicionit postkomunist dhe heterogjenitetin nënregjional. Kjo pasqyrë e trendeve ekonomike dhe politike në vitet 1990-ta i identifi kon kufi zimet dhe mundësitë për realizimin e OZHMve në fusha të ndryshme. Po ashtu, janë theksuar edhe ngjashmëritë në rrugët zhvillimore mes shteteve të reja anëtare të BE-së, shteteve të Evropës Juglindore, Azisë Qendrore, Federatës Ruse, shteteve përendimore të BSHP-së dhe atyre të Kaukazit. Vëmendje e posaçme i është kushtuar dallimeve në agjendat e OZHM-ve dhe drejtimeve të reformave. Gjthastu janë shqyrtuar implikimet e qasjes së vendit në përcaktimin, monitorimin dhe raportimin e OZHM-ve, duke u bazuar në përvojat e vendeve të EQL/BSHP-së. Kapitulli 3 paraqet një shqyrtim më të hollësishëm të OZHM-ve të miratuara në nivel të shtetit dhe të synimeve të tyre përkatëse. Puna e një vendi në plotësimin e agjendës së OZHM-ve, në përgjithësi, nuk krahasohet apo vlerësohet drejtpërdrejtë në mënyrë sasiore; por këto pyetje janë të shtjelluara në shtojcën 3. Vlerësimi i paraqitur në shtojcë të këtij raporti bazohet në raportet vendore të OZHM-ve të hartuara nga palët vendore me interes me përkrahjen e ekipeve vendore të OKB-së. Këto vlerësime tregojnë se kur bëhet krahasimi me synimet e miratuara në nivel të vendit, disa vende në regjionin tonë janë në rrezik real të mosplotësimit të disa prej OZHM-ve. Edhe pse përfundimet e raporteve vendore nuk nënkuptojnë domosdoshmërisht miratimin apo përkushtimin e qeverive përkatëse të vendit apo të sistemit të OKB-së, këto raporte janë produkt i debatave vendore që kanë përfshirë si institucionet qeveritare, ashtu edhe ato të shoqërisë civile. Edhe pse nganjëherë mungon miratimi zyrtar i autoriteteve, raportet janë instrumente të rëndësishme për bërjen e agjendës së OZHM-ve të qasshme për publikun në përgjithësi. Kapitulli 4 bazohet në mësimet e nxjerra në nivel regjional lidhur me disa aspekte kyçe të procesit të OZHM-ve me qëllim të identifi kimit të sfi dave dhe mundësive për akterët e përfshirë. Po ashtu, është arritur pajtueshmëria për rëndësinë shumë të madhe të qeverisjes së mirë dhe të fuqizimit të kapaciteteve shtetërore e të organizatave të shoqërisë civile për një pronësi më të madhe të procesit në nivel të vendit dhe për partneritetet më të efektshëm me sektorin privat. Sjellja e OZHM-ve më afër grupeve dhe lokaliteteve thekson rëndësinë e lokalizimit dhe të ndarjes së agjendës së OZHM-ve. Në tërë tekstin janë të theksuara çështjet e ngritjes së kapaciteteve në të gjitha fazat e procesit të OZHM-ve me qëllim të përqendrimit më të mirë të përpjekjeve, të mobilizimit të resurseve, të avokimit më të efektshëm për OZHM-të apo të shfrytëzimit të sinergjive me kornizat e tjera të politikave. Ky raport tenton të jetë një instrument i dobishëm i avokimit në avancimin e përpjekjeve të ripërtërira në plotësimin e OZHM-ve. Njëkohësisht, ky raport mund të ndihmojë në rritjen e kapaciteteve të vendit për monitorimin dhe raportimin e objektivave dhe të synimeve dhe për fuqizimin e aleancave zhvillimore brenda bashkësisë ndërkombëtare. Raporti nuk ofron analiza të hollësishme të reformës së politikave, të ndryshimeve institucionale apo të shpërndarjes së resurseve për vendet e regjionit. Rrjedhimisht, raporti ka një format konciz dhe i shmanget tekstit me shumë fj alë dhe të ndërlikuar. Kapitulli 1: Hyrje Vlerësimet e paraqitura në shtojcë të këtij raporti bazohen në raportet shtetërore të OZHM-ve Ky raport tenton të jetë një instrument i dobishëm për avokim në avancimin e ripërtërirjes së përkushtimit në plotësimin e OZHM-ve 7
- Page 1 and 2: Raporti regjional i OZHM-së për E
- Page 3: Ekipi i raportit Bashkërendues i p
- Page 6 and 7: VI u bazuar në deklaratat e udhëh
- Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
- Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
- Page 13 and 14: Përmbledhje
- Page 15: në çrrenjosjen e pabarazive brend
- Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
- Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
- Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
- Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
- Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
- Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
- Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
- Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
- Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
- Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
- Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
- Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
- Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
- Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
- Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
- Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
- Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
- Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
- Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
- Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
- Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
- Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
- Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
- Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
vendore në mënyra të ndryshme, ky raport i<br />
shqyrton rezultatet e procesit të <strong>për</strong>shtatjes<br />
në vendet e caktuara. Po ashtu, identifi kon<br />
sfi dat kryesore lidhur me agjendën e OZHMve,<br />
paraqet praktikat më të mira relevante të<br />
krijuara në vendet e EQL/BSHP-së dhe shqyrton<br />
mundësitë <strong>për</strong> dhjetvjetëshin e ardhshëm.<br />
Duke e respektuar njëkohësisht larminë e<br />
qasjeve specifi ke të vendit dhe duke e pranuar<br />
nevojën <strong>për</strong> një pronësi vendore të procesit, Për<br />
një rishikim të punës në aspektet e caktuara të<br />
agjendës së OZHM-ve, ka <strong>për</strong> qëllim që të nxisë<br />
aktivitete, të avancojë reforma dhe të inkurajojë<br />
zbatimin e praktikave më të mira prej shtetit në<br />
shtet. Këtu në veçanti <strong>për</strong>fshihet pararqitja e<br />
asaj sesa kanë qenë vendet të suksesshme në<br />
fushata, në lokalizimin, në caktimin e kostos dhe<br />
në integrimin e OZHM-ve në kornizat shtetërore<br />
të politikave.<br />
Pjesa e parë e këtij raporti (kapitulli 2) e<br />
<strong>për</strong>shkruan historikun e zhvillimit të shteteve<br />
të EQL/BSHP-së, duke e theksuar ndikimin e<br />
tranzicionit postkomunist dhe heterogjenitetin<br />
nënregjional. Kjo pasqyrë e trendeve ekonomike<br />
dhe politike në vitet 1990-ta i identifi kon<br />
kufi zimet dhe mundësitë <strong>për</strong> realizimin e OZHMve<br />
në fusha të ndryshme. Po ashtu, janë theksuar<br />
edhe ngjashmëritë në rrugët zhvillimore mes<br />
shteteve të reja anëtare të BE-së, shteteve të<br />
Evropës Juglindore, Azisë Qendrore, Federatës<br />
Ruse, shteteve <strong>për</strong>endimore të BSHP-së dhe<br />
atyre të Kaukazit. Vëmendje e posaçme i është<br />
kushtuar dallimeve në agjendat e OZHM-ve dhe<br />
drejtimeve të reformave. Gjthastu janë shqyrtuar<br />
implikimet e qasjes së vendit në <strong>për</strong>caktimin,<br />
monitorimin dhe raportimin e OZHM-ve, duke u<br />
bazuar në <strong>për</strong>vojat e vendeve të EQL/BSHP-së.<br />
Kapitulli 3 paraqet një shqyrtim më të<br />
hollësishëm të OZHM-ve të miratuara në nivel<br />
të shtetit dhe të synimeve të tyre <strong>për</strong>katëse.<br />
Puna e një vendi në plotësimin e agjendës së<br />
OZHM-ve, në <strong>për</strong>gjithësi, nuk krahasohet apo<br />
vlerësohet drejt<strong>për</strong>drejtë në mënyrë sasiore;<br />
por këto pyetje janë të shtjelluara në shtojcën<br />
3. Vlerësimi i paraqitur në shtojcë të këtij raporti<br />
bazohet në raportet vendore të OZHM-ve të<br />
hartuara nga palët vendore me interes me<br />
<strong>për</strong>krahjen e ekipeve vendore të OKB-së. Këto<br />
vlerësime tregojnë se kur bëhet krahasimi me<br />
synimet e miratuara në nivel të vendit, disa<br />
vende në regjionin tonë janë në rrezik real të<br />
mosplotësimit të disa prej OZHM-ve. Edhe<br />
pse <strong>për</strong>fundimet e raporteve vendore nuk<br />
nënkuptojnë domosdoshmërisht miratimin apo<br />
<strong>për</strong>kushtimin e qeverive <strong>për</strong>katëse të vendit<br />
apo të sistemit të OKB-së, këto raporte janë<br />
produkt i debatave vendore që kanë <strong>për</strong>fshirë<br />
si institucionet qeveritare, ashtu edhe ato të<br />
shoqërisë civile. Edhe pse nganjëherë mungon<br />
miratimi zyrtar i autoriteteve, raportet janë<br />
instrumente të rëndësishme <strong>për</strong> bërjen e<br />
agjendës së OZHM-ve të qasshme <strong>për</strong> publikun<br />
në <strong>për</strong>gjithësi.<br />
Kapitulli 4 bazohet në mësimet e nxjerra në nivel<br />
regjional lidhur me disa aspekte kyçe të procesit<br />
të OZHM-ve me qëllim të identifi kimit të sfi dave<br />
dhe mundësive <strong>për</strong> akterët e <strong>për</strong>fshirë. Po ashtu,<br />
është arritur pajtueshmëria <strong>për</strong> rëndësinë shumë<br />
të madhe të qeverisjes së mirë dhe të fuqizimit<br />
të kapaciteteve shtetërore e të organizatave të<br />
shoqërisë civile <strong>për</strong> një pronësi më të madhe të<br />
procesit në nivel të vendit dhe <strong>për</strong> partneritetet<br />
më të efektshëm me sektorin privat. Sjellja e<br />
OZHM-ve më afër grupeve dhe lokaliteteve<br />
thekson rëndësinë e lokalizimit dhe të ndarjes<br />
së agjendës së OZHM-ve. Në tërë tekstin janë të<br />
theksuara çështjet e ngritjes së kapaciteteve në<br />
të gjitha fazat e procesit të OZHM-ve me qëllim<br />
të <strong>për</strong>qendrimit më të mirë të <strong>për</strong>pjekjeve,<br />
të mobilizimit të resurseve, të avokimit më të<br />
efektshëm <strong>për</strong> OZHM-të apo të shfrytëzimit të<br />
sinergjive me kornizat e tjera të politikave.<br />
Ky raport tenton të jetë një instrument i<br />
dobishëm i avokimit në avancimin e <strong>për</strong>pjekjeve<br />
të ri<strong>për</strong>tërira në plotësimin e OZHM-ve.<br />
Njëkohësisht, ky raport mund të ndihmojë në<br />
rritjen e kapaciteteve të vendit <strong>për</strong> monitorimin<br />
dhe raportimin e objektivave dhe të synimeve<br />
dhe <strong>për</strong> fuqizimin e aleancave zhvillimore<br />
brenda bashkësisë ndërkombëtare. Raporti<br />
nuk ofron analiza të hollësishme të reformës<br />
së politikave, të ndryshimeve institucionale<br />
apo të sh<strong>për</strong>ndarjes së resurseve <strong>për</strong> vendet e<br />
regjionit. Rrjedhimisht, raporti ka një format<br />
konciz dhe i shmanget tekstit me shumë fj alë<br />
dhe të ndërlikuar.<br />
Kapitulli 1: Hyrje<br />
Vlerësimet e paraqitura<br />
në shtojcë të këtij raporti<br />
bazohen në raportet<br />
shtetërore të OZHM-ve<br />
Ky raport tenton të<br />
jetë një instrument i<br />
dobishëm <strong>për</strong> avokim në<br />
avancimin e ri<strong>për</strong>tërirjes së<br />
<strong>për</strong>kushtimit në plotësimin<br />
e OZHM-ve<br />
7
Change language