Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

2 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Sfi dat në realizimin e agjendave kombëtare të OZHM-ve janë të vështira dhe do të nevojiten përpjekje të përqendruara për plotësimin e këtyre përkushtimeve deri në vitin 2015 Përshtatja e OZHM-ve ndaj rrethanave vendore mund t’u ndihmojë madje edhe shteteve të reja anëtare të BE-së që më mirë të përballen me sfi dat e tyre të pazgjidhura zhvillimore Llojllojshmëria e qasjeve në defi nimin e caqeve e bën të pamundur krahasimin ndër shtetëror të përmbushjes së Objektivave Zhvillimore të Mileniumit Që nga viti 1990, sfi dat në realizimin e agjendave kombëtare në shumë prej vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore (EQL) dhe të Bashkësisë së Shteteve të Pavarura (BSHP) të ish-BRSS-së janë dëshmuar të jenë të vështira në dritën e trendeve zhvillimore, dhe do të nevojiten përpjekje të përqendruara në plotësimin e këtyre përkushtimeve deri në vitin 2015. Në shumë vende të EQL/BSHP kanë ndodhur ndryshime të mëdha ekonomike gjatë viteve të 90-ta, në kuadër të tranzicionit të vështirë nga ekonomia e planifi kuar n atë të tregut, nga politikat fi skale dhe monetare të paqëndrueshme në kornizat makroekonomike të gatshme për të krijuar një rritë të qëndrueshme. Këto ndryshime të mëdha kanë qenë të kombinuara me dezintegrimin e tri federatatave shumetnike (Bashkimi Sovjetik, Jugosllavia dhe Çekosllovakia), duke çuar në themelimin e mbi 20 shteteve të reja, të cilat u detyruan të krijojnë kapacitete kombëtare zhvillimore duke fi lluar nga zeroja. Edhe pse këto ndryshime në përgjithësi kanë qenë të qeta, konfl ikti i armatosuar që shpërtheu në ish-Jugosllavi (Bosnje dhe Hercegovinë, Kroaci, Kosovë, Maqedoni, Serbi dhe Mal të Zi), si dhe në Kaukaz (Armeni, Azerbajxhan, Gjeorgji) Taxhikistan dhe në Republikën e Moldavisë, ka pasur efekt shkatërrues në mirëqenien e popullatës, duke i kthyer prapa kështu rezultatet e shumta të arritura në zhvillimin njerëzor në periudhën para tanzicionit. Shtetet e EQL dhe BSHP të ish-BRSS-së kanë reaguar ndaj këtyre sfi dave në mënyra shumë të ndryshme. Këto shtete kanë një heterogjenitet të madh socio-ekonomik, duke pasqyruar kështu kushtet e ndryshme pikënisëse në vitin 1990 dhe rrugët e ndryshme të reformës dhe të zhvillimit, të cilat u zbatjuan gjatë 15 viteve të fundit. Përderisa të gjitha shtetet e regjionit para vitit 1989, pos tri shteteve, kanë pasur një ekonomi të planifi kuar dhe diktaturë komuniste, gjendja e zhvillimit ekonomik dhe e lirive qytetare dallonte varësisht prej vendit. Që atëherë, transformimi në demokracitë e tregut është bërë në shkallë të ndryshme, duke i theksuar këshu më tej dallimet mes këtyre shteteve. Me heqjen e pengesave në biznes dhe në marrëdhënie kulturore e personale dhe me zhvillimin e skemave të reja të bashkëpunimit regjional, dolën grupime të reja të shteteve. Dhjetë shtete të EQL-së u bënë anëtare të reja të Bashkësisë Evropiane (BE) në maj të vitit 2004; 10 shtete dhe teritore të tjera të Evropës Juglindore shpresojnë ta bëjnë të njëjtën gjë në vitin 2007. Edhe pse ato kanë raportuar një zhvillim të shpejtë ekonomik që kur fi lloi rimëkëmbja nga kriza fi nanciare në Rusi në vitin 1998, shumë shtete të BSHP-së ende nuk i kanë përcaktuar pozicionet e tyre kundruall BE-së, tranzicioneve demokratike apo kundruall institucioneve të tilla globale siç është Organzata Botërore e Tregtisë (OBT). Përkundër këtyre dallimeve, zvogëlimi i varfërisë, luftimi i sëmundjeve më të rrezikshme, përmirësimi i sistemeve të shkollimit dhe rritja e qëndrueshmërisë mjedisore, paraqesin sfi da serioze për shumicën e këtyre shteteve, posaçërisht për ato të Evropës Juglindore (EJL) dhe për BSHP të ish-BRSS-së. Për dallim nga kjo, janë vërejtur trende të mira në shkallët e vdekshmërisë së fëmijëve dhe të nënave në shumicën e këtyre vendeve. Pasi që nivelet e BPV-së pë kokë banori janë përcaktues kryesorë për gjasat e plotësimit të OZHM-ve, sfi dat kryesore paraqiten në vendet e Azisë Juglindore, të cilat janë më të varfërat në regjion. (Nivelet e BPV-së për kokë banori në Taxhikistan, Uzbekistan dhe Kirgistan janë të ngjashme me ato të shumë shteteve afrikane). Përshtatja e OZHM-ve ndaj rrethanave të vendit madje mund t’u ndihmojë edhe vendeve të reja anëtare të BE-së për t’u ballafaquar më mirë me sfi dat e tyre të pazgjidhura zhvillimore (zvogëlimin e dallimeve regjionale dhe shoqërore, të pabarazive në të ardhura, të rritjes së cilësisë së shkollimit dhe të sistemeve të shëndetësisë, si dhe zvogëlimin e problemeve mjedisore) Ky raport pasqyron trendet zhvillimore regjionale dhe raportet kombëtare të OZHM-ve që janë hartuar në 29 shtete dhe teritore të regjionit nën patronazhin e ekipeve vendore të Organizatës së Kombeve të Bashkuara. Raportet vendore të OZHM-ve kanë patur shumë funksione, duke përshirë përshtatjen e treguesve dhe synimeve globale me nevojat e vendit. Rreth një e treta e këtyre vendeve hyjnë në kuadër të kategorisë së UNDP-së për ‘zhvillim të lartë njerëzor’ dhe një numër i shteteve të tjera i kanë plotësuar disa nga synimet globale para vitit 1990 apo kanë konstatuar se plotësimi i tyre nuk është i rëndësishëm sa janë prioritete e tjera të vendit. Pra, janë bërë përshtatjet në nivel të vendit lidhur me vlera e synuara dhe me vitet që do të vlerësohen, shpesh për të pasqyruar përkeqësimin në numrin e treguesve gjatë fi llimviteve të 1990-ta. Përshtatjet e OZHM-ve në nivel të vendit shpesh tregojnë se vendet e regjionit po ballfafaqohen me sfi da serioze zhvillimore. Në ekonomitë më të varfëra të EQL-së, sfi dat në plotësimin e synimeve vendore të OZHM-ve nuk dallojnë shumë nga sfi dat, me të cilat ballafaqohen vendet me të hyra të ulta në Afrikë, Azi Jugore apo në Karibe . Andaj bashkësia ndërkombëtare duhet të tentojë që të angazhohet në këto vende me intensitet të njëjtë që është i pranishëm në shqetësimet e saj lidhur me përspektivën zhvillimore në Afrikë. Pasi që synimet dhe treguesit globalë të OZHMve në pjesën më të madhe janë përshtatur me rrethanat e secilit vend të EQL/BSHP, vëmendje nuk duhet të përqendrohet kryesisht në matjen e përparimeve të arritura drejt këtyre synimeve dhe treguesve, por pyetjet kryesore duhet të ndërlidhen me atë sesi OZHM-të e përshtatura në nivel të vendit mund të përdoren më së miri në avancimin e zhvillimit të qëndrueshëm dhe
në çrrenjosjen e pabarazive brenda këtyre shteteve. Përveç shënimit të përparimit në arritjen e objektivave zhvillimore, raportet kombëtare të OZHM-ve kanë ndihmuar në avancimin e debatit publik dhe në ndërtimin e kapaciteteve vendore për një politikë sociale dhe raportim statistikor më të mirë. Derisa llojllojshmëria e qasjeve në përkufi zimin e synimeve, në grumbullimin e të dhënave dhe në rezultatet e raportimit i bën të pamundshme krahasimet e drejtpërdrejta rreth përparimeve të arritura në plotësimin e OZHM-ve, njëkohësisht kjo tregon nivelin, sipas të cilit OZHM-të mund të shfrytëzohen në mënyrë kreative dhe të efektshme në plotësimin e nevojave të vendit. Përvoja e vendeve të BSHP-së dhe të EQL-së tregon se agjenda globale është mjaft fl eksibile për të siguruar rëndësinë e OZHM-ve të përshtatura në nivel të vendit edhe në rastin e shteteve të reja anëtare të BE-së. Pasi që vendet ballafaqohen me sfi da të ndryshme në arritjen e objektivave të ndryshme, mënyra e përkufi zimit dhe e zbatimit të agjendave vendore gjithashtu duhet të jetë e ndryshme. Kjo larmi na ndihmon që të bazohemi në të arriturat nga e kaluara dhe të përqendrohemi në çështjet aktuale shqetësuese në çdo vend. Raporti tregon se plotësimi i zotimeve të vendeve të ndryshme deri më tani ka qenë i nivelit të ndryshëm dhe se prioritetet për punën e mëtejme drejt plotësimit të agjendës së OZHM-ve ndryshojnë prej vendit në vend dhe prej një nënregjioni në tjetrin. Pavarësisht nga kjo, përvoja nga regjioni lidhur me OZHM-të na jep të kuptojmë se ekizton nevoja e përbashkët në përqendrimin e aktiviteteve në qeverisjen e mirë, në një pronësi të plotë vendore të agjendës së OZHM-ve, në përshtatjen e OZHM-ve me strategjitë e tjera zhvillimore të vendit, në vlerësimin e nevojave të OZHM-ve; në ndarjen e OZHM-ve sipas nënregjioneve në vend, sipas ginisë dhe etniciteit dhe në vendosjen e OZHM-ve në nivel lokal e në krijimin e partneriteteve zhvillimore. Kjo e fundit e nënvizon rolin gjithnjë e më të madh të sektorit privat si një furnizues i rëndësishëm i resurseve, i kretivitetit dhe i aftësive të nevojshme për arritjen e OZHM-ve. Përvoja e shteteve të reja anëtare të BE-së në veçanti tregon se sektori privat mund të jetë një zgjidhje e rëndësishme për shumë probleme zhvillimore. Po ashtu edhe kompanitë private gjithnjë e më shumë i shohin mundësitë e ndërlidhura me përfshirjen e shqetësimeve të shoqërisë në punët e biznesit në dritën e presioneve të rritura të konsumatorëve dhe të qeverive, por gjithashtu edhe në kuptim të sigurimit të qasjes në tregje të reja. Qeverisja e mirë është posaçërisht e rëndësishme. OZHM-të nuk janë vetëm një proces i caktimit dhe i plotësimit të disa synimeve të shprehura në shifra. Ato janë të lidhura shumë me Deklaratën e Mijevjeçarit nga shtatori i vitit 2000, në të cilen të gjitha shtetet anëtare të OKB-së kanë miratuar parimet e demokracisë përfaqësuese, të të drejtave të njeriut, të lirisë, të barazisë, të drejtësisë dhe zhvillimit dhe të sigurisë. Përvoja e vendeve të EQL/BSHP-së tregon se perspektiva në plotësimin e OZHM-ve është ngusht e lidhur me cilësinë e qeverisjes. Vendet që kanë bërë përparime më të mëdha në zvogëlimin e varfërisë, në arritjen e barazisë gjinore, në avancimin e shëndetësisë dhe të arsimit dhe në kombinimin e rritës ekonomike me qëndrueshmërinë mjedisore – shtete e reja anëtare të BE-së (dhe shtetet që pritet të hyjnë) – gjithashtu kanë pasur më së shumti sukses në zbatimin e reformave, ekonomike, politike dhe shoqërore. Në anën tjetër, problemet më të mëdha shoqërore dhe ekonomike shpesh dalin në pah në vendet me nivel të dobët të demokracisë, të cilat ballafaqohen me nivele të larta të korrupsionit në të gjitha nivelet administrative e shtetërore. Bartja e përvojave nga shtetet e reja anëtare të BE-së në hartimin e reformave të politikave dhe të atyre institucionale, që janë të nevojshme për krijimin e ekonomive të shëndosha të tregut dhe të politikave demokratike – në veçanti, bartja e përvojave te vendet e Evropës Juglindore dhe të BSHP-së – mund të paraqes një formë të rëndësishme të bashkëpunimit në aspektet zhvillimore. Edhe pse vlera monetare e kontributeve të këtyre shteteve në kuadër të ndihmesës zyrtare për zhvillimin global është relativisht e vogël, ndikimi i mundshëm i njohurive profesionale dhe i mësimeve të nxjerra gjatë negociminit të sfi dave të tranzicionit dhe të atyre zhvillimore gjatë viteve 1990-ta të shteteve të reja anëtare të BE-së, mund të ketë rëndësi themelore. Në cilësinë e shteteve që kanë marrë donacione në të kaluarën dhe që kanë arritur suksese të mëdha zhvillimore gjatë viteve 1990-ta, tani, në cilësinë e donatorëve, këto shtete janë në një pozitë unike për të ofruar njohuri profesionale lidhur me aspektet zhvillimore. Format më tradicionale të ndihmesës teknike të ofruara nga qeveria e Turqisë dhe nga Agjencia Ndërkombëtare për Bashkëpunim e saj, si dhe ndihmesa teknike e Federatës Ruse dhe shlyerja e borxheve për shtete në zhvillim të Afrikës, Azisë dhe të Amerikës Latine, gjithashtu paraqesin mënyrat e mudshme të dhënies së kontributit të suksesshëm në bashkëpunimin ndërkombëtar zhvillimor të vendeve të EQL/ BSHP-së në cilësinë e donatorëve të ri. Ky raport gjithashtu e thekson nevojën për ngritjen e kapaciteteve në të gjitha fazat e procesit të OZHM-ve me qëllim të përqendrimit më të mirë të përpjekjeve, të mobilizimit të resurseve, të avokimit më të efektshëm të OZHM-ve dhe me qëllim të shfrytëzimit të sinergjive me kornizat e tjera të politikave. Summary Përvoja e shteteve të reja anëtare të BE-së tregon në veçanti se sektori privat mund të jetë zgjidhje e shumë problemeve zhvillimore Vendet që kanë arritur përparime më të mëdha në zvogëlimin e varfërisë janë ato që kanë pasur më së shumti sukses në në zbatimin e reformave ekonomike, politike dhe sociale Në ciësinë e shteteve që kanë marrë donacione në të kaluarën, donatorët e ri janë në një pozitë unike që të ofrojnë njohuritë e veta profesionale për komunitetin zhvillimor 3
Page 1 and 2: Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3: Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7: VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9: VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11: X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13: Përmbledhje
Page 18 and 19: 6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22: 2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24: Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26: Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28: tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30: shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32: së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34: Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35 and 36: Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 37 and 38: kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 39 and 40: (Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42: shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44: Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45 and 46: Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 47 and 48: Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50: prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66:
vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68:
në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70:
Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72:
fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74:
larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76:
si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78:
shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79 and 80:
Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 81 and 82:
Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84:
4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86:
OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
5Përfundimet
Page 103 and 104:
kombëtare mund të bëhen të rën
Page 105:
• identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109:
96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111:
98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113:
100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116:
Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118:
Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120:
http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121:
http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 124 and 125:
Page 126 and 127:
Page 128 and 129:
Page 130 and 131:
Page 132 and 133:
Page 134 and 135:
Page 136 and 137:
Page 138 and 139:
Page 140 and 141:
Page 142 and 143:
Page 144 and 145:
Page 146 and 147:
Page 148 and 149:
Page 150 and 151:
Page 152 and 153:
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?