Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
Korniza për veprim - UNDP Kosovo
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
2<br />
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM<br />
Sfi dat në realizimin e<br />
agjendave kombëtare të<br />
OZHM-ve janë të vështira<br />
dhe do të nevojiten<br />
<strong>për</strong>pjekje të <strong>për</strong>qendruara<br />
<strong>për</strong> plotësimin e këtyre<br />
<strong>për</strong>kushtimeve deri në vitin<br />
2015<br />
Përshtatja e OZHM-ve ndaj<br />
rrethanave vendore mund<br />
t’u ndihmojë madje edhe<br />
shteteve të reja anëtare<br />
të BE-së që më mirë të<br />
<strong>për</strong>ballen me sfi dat e tyre<br />
të pazgjidhura zhvillimore<br />
Llojllojshmëria e qasjeve<br />
në defi nimin e caqeve<br />
e bën të pamundur<br />
krahasimin ndër shtetëror<br />
të <strong>për</strong>mbushjes së<br />
Objektivave Zhvillimore të<br />
Mileniumit<br />
Që nga viti 1990, sfi dat në realizimin e agjendave<br />
kombëtare në shumë prej vendeve të Evropës<br />
Qendrore dhe Lindore (EQL) dhe të Bashkësisë<br />
së Shteteve të Pavarura (BSHP) të ish-BRSS-së<br />
janë dëshmuar të jenë të vështira në dritën e<br />
trendeve zhvillimore, dhe do të nevojiten <strong>për</strong>pjekje<br />
të <strong>për</strong>qendruara në plotësimin e këtyre<br />
<strong>për</strong>kushtimeve deri në vitin 2015. Në shumë<br />
vende të EQL/BSHP kanë ndodhur ndryshime<br />
të mëdha ekonomike gjatë viteve të 90-ta, në<br />
kuadër të tranzicionit të vështirë nga ekonomia<br />
e planifi kuar n atë të tregut, nga politikat fi skale<br />
dhe monetare të paqëndrueshme në kornizat<br />
makroekonomike të gatshme <strong>për</strong> të krijuar një<br />
rritë të qëndrueshme. Këto ndryshime të mëdha<br />
kanë qenë të kombinuara me dezintegrimin e<br />
tri federatatave shumetnike (Bashkimi Sovjetik,<br />
Jugosllavia dhe Çekosllovakia), duke çuar në<br />
themelimin e mbi 20 shteteve të reja, të cilat u<br />
detyruan të krijojnë kapacitete kombëtare zhvillimore<br />
duke fi lluar nga zeroja. Edhe pse këto<br />
ndryshime në <strong>për</strong>gjithësi kanë qenë të qeta,<br />
konfl ikti i armatosuar që sh<strong>për</strong>theu në ish-Jugosllavi<br />
(Bosnje dhe Hercegovinë, Kroaci, Kosovë,<br />
Maqedoni, Serbi dhe Mal të Zi), si dhe në Kaukaz<br />
(Armeni, Azerbajxhan, Gjeorgji) Taxhikistan<br />
dhe në Republikën e Moldavisë, ka pasur efekt<br />
shkatërrues në mirëqenien e popullatës, duke i<br />
kthyer prapa kështu rezultatet e shumta të arritura<br />
në zhvillimin njerëzor në periudhën para<br />
tanzicionit.<br />
Shtetet e EQL dhe BSHP të ish-BRSS-së kanë<br />
reaguar ndaj këtyre sfi dave në mënyra shumë të<br />
ndryshme. Këto shtete kanë një heterogjenitet<br />
të madh socio-ekonomik, duke pasqyruar kështu<br />
kushtet e ndryshme pikënisëse në vitin 1990<br />
dhe rrugët e ndryshme të reformës dhe të zhvillimit,<br />
të cilat u zbatjuan gjatë 15 viteve të fundit.<br />
Përderisa të gjitha shtetet e regjionit para vitit<br />
1989, pos tri shteteve, kanë pasur një ekonomi<br />
të planifi kuar dhe diktaturë komuniste, gjendja e<br />
zhvillimit ekonomik dhe e lirive qytetare dallonte<br />
varësisht prej vendit. Që atëherë, transformimi<br />
në demokracitë e tregut është bërë në shkallë të<br />
ndryshme, duke i theksuar këshu më tej dallimet<br />
mes këtyre shteteve. Me heqjen e pengesave<br />
në biznes dhe në marrëdhënie kulturore e<br />
personale dhe me zhvillimin e skemave të reja<br />
të bashkëpunimit regjional, dolën grupime të<br />
reja të shteteve. Dhjetë shtete të EQL-së u bënë<br />
anëtare të reja të Bashkësisë Evropiane (BE) në<br />
maj të vitit 2004; 10 shtete dhe teritore të tjera<br />
të Evropës Juglindore shpresojnë ta bëjnë të<br />
njëjtën gjë në vitin 2007. Edhe pse ato kanë<br />
raportuar një zhvillim të shpejtë ekonomik që<br />
kur fi lloi rimëkëmbja nga kriza fi nanciare në<br />
Rusi në vitin 1998, shumë shtete të BSHP-së<br />
ende nuk i kanë <strong>për</strong>caktuar pozicionet e tyre<br />
kundruall BE-së, tranzicioneve demokratike apo<br />
kundruall institucioneve të tilla globale siç është<br />
Organzata Botërore e Tregtisë (OBT).<br />
Përkundër këtyre dallimeve, zvogëlimi i<br />
varfërisë, luftimi i sëmundjeve më të rrezikshme,<br />
<strong>për</strong>mirësimi i sistemeve të shkollimit dhe rritja<br />
e qëndrueshmërisë mjedisore, paraqesin sfi da<br />
serioze <strong>për</strong> shumicën e këtyre shteteve, posaçërisht<br />
<strong>për</strong> ato të Evropës Juglindore (EJL) dhe<br />
<strong>për</strong> BSHP të ish-BRSS-së. Për dallim nga kjo, janë<br />
vërejtur trende të mira në shkallët e vdekshmërisë<br />
së fëmijëve dhe të nënave në shumicën<br />
e këtyre vendeve.<br />
Pasi që nivelet e BPV-së pë kokë banori janë<br />
<strong>për</strong>caktues kryesorë <strong>për</strong> gjasat e plotësimit të<br />
OZHM-ve, sfi dat kryesore paraqiten në vendet<br />
e Azisë Juglindore, të cilat janë më të varfërat<br />
në regjion. (Nivelet e BPV-së <strong>për</strong> kokë banori<br />
në Taxhikistan, Uzbekistan dhe Kirgistan janë të<br />
ngjashme me ato të shumë shteteve afrikane).<br />
Përshtatja e OZHM-ve ndaj rrethanave të vendit<br />
madje mund t’u ndihmojë edhe vendeve të reja<br />
anëtare të BE-së <strong>për</strong> t’u ballafaquar më mirë me<br />
sfi dat e tyre të pazgjidhura zhvillimore (zvogëlimin<br />
e dallimeve regjionale dhe shoqërore, të<br />
pabarazive në të ardhura, të rritjes së cilësisë së<br />
shkollimit dhe të sistemeve të shëndetësisë, si<br />
dhe zvogëlimin e problemeve mjedisore)<br />
Ky raport pasqyron trendet zhvillimore regjionale<br />
dhe raportet kombëtare të OZHM-ve që<br />
janë hartuar në 29 shtete dhe teritore të regjionit<br />
nën patronazhin e ekipeve vendore të Organizatës<br />
së Kombeve të Bashkuara. Raportet vendore<br />
të OZHM-ve kanë patur shumë funksione, duke<br />
<strong>për</strong>shirë <strong>për</strong>shtatjen e treguesve dhe synimeve<br />
globale me nevojat e vendit. Rreth një e treta e<br />
këtyre vendeve hyjnë në kuadër të kategorisë së<br />
<strong>UNDP</strong>-së <strong>për</strong> ‘zhvillim të lartë njerëzor’ dhe një<br />
numër i shteteve të tjera i kanë plotësuar disa<br />
nga synimet globale para vitit 1990 apo kanë<br />
konstatuar se plotësimi i tyre nuk është i rëndësishëm<br />
sa janë prioritete e tjera të vendit. Pra,<br />
janë bërë <strong>për</strong>shtatjet në nivel të vendit lidhur<br />
me vlera e synuara dhe me vitet që do të vlerësohen,<br />
shpesh <strong>për</strong> të pasqyruar <strong>për</strong>keqësimin në<br />
numrin e treguesve gjatë fi llimviteve të 1990-ta.<br />
Përshtatjet e OZHM-ve në nivel të vendit shpesh<br />
tregojnë se vendet e regjionit po ballfafaqohen<br />
me sfi da serioze zhvillimore. Në ekonomitë më<br />
të varfëra të EQL-së, sfi dat në plotësimin e synimeve<br />
vendore të OZHM-ve nuk dallojnë shumë<br />
nga sfi dat, me të cilat ballafaqohen vendet<br />
me të hyra të ulta në Afrikë, Azi Jugore apo në<br />
Karibe . Andaj bashkësia ndërkombëtare duhet<br />
të tentojë që të angazhohet në këto vende me<br />
intensitet të njëjtë që është i pranishëm në<br />
shqetësimet e saj lidhur me <strong>për</strong>spektivën zhvillimore<br />
në Afrikë.<br />
Pasi që synimet dhe treguesit globalë të OZHMve<br />
në pjesën më të madhe janë <strong>për</strong>shtatur me<br />
rrethanat e secilit vend të EQL/BSHP, vëmendje<br />
nuk duhet të <strong>për</strong>qendrohet kryesisht në matjen<br />
e <strong>për</strong>parimeve të arritura drejt këtyre synimeve<br />
dhe treguesve, por pyetjet kryesore duhet të<br />
ndërlidhen me atë sesi OZHM-të e <strong>për</strong>shtatura<br />
në nivel të vendit mund të <strong>për</strong>doren më së miri<br />
në avancimin e zhvillimit të qëndrueshëm dhe