Korniza për veprim - UNDP Kosovo

More documents

Recommendations

Info

90 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJEÇARIT: KORNIZA PËR VEPRIM Ky raport tregon se kur bëhet si duhet – përshtatja kombëtare e OZHM-ve mund të jap treguesit që mund të shfrytëzohen për identifi kimin dhe monitorimin e lokacionit, masës dhe ndryshimeve në shkallën e varfërisë dhe përjashtimit social, madje edhe brenda shteteve të reja anëtare të BE-së Praktikisht secili vend i EQL/ BSHP-së i është nënshtruar ndryshimeve themelore që nga viti 1990, vit ky fi llestar për vlerësimin e progresit në plotësimin e OZHM-ve. Shembja e ish Bashkimit Sovjetik dhe Jugosllavisë socialiste, shpërbërja e Federatës Çekosllovake dhe krijimi i Bashkimit Evropian si mekanizëm kyç për (re)integrimin shumëkombësh, ndryshojë në mënyrë thelbësore ekonominë politike rajonale të vendeve të BSHP-së dhe të shumë vendeve të Evropës Juglindore dhe Qendrore si dhe të shteteve të rajonit të Baltikut. Rëniet e mëdha në të ardhura dhe në prodhim, të përcjellura nga rimëkëmbjet ekonomike të përjetuara në mesin apo në fund të viteve 1990ta, poashtu ndryshuan në mënyrë dramatike përspektivat zhvillimore si dhe rreziqet e varfërisë dhe përjashtimit social. Rëniet e mëdha në prodhimin industrial dhe përmirësimet e më pastajme në efi kasitetin e resurseve natyrore dhe shpenzimit të energjisë, të kombinuara me rritjen e kapacitetit të mbrojtjes dhe menaxhimit më të mirë të mjedisit, përmirësuan në mënyrë domethënëse mundësitë për qëndrueshmëri mjedisore në shumë vende të EQL/BSHP-së, veçanërisht në shtetet e reja anëtare të BE-së. Shkalla e ulët e natalitetit dhe zvogëlimi i numrit të popullësisë i raportuar nga shumica e këtyre vendeve, paraqesin sfi da të reja demografi ke në shëndetësi, arsim dhe në sisteme të mirëqenies sociale, sfi da këto që fi lluan të paraqiten vetëm në vitin 1990. Jo të gjitha vendet e EQL/ BSHP-së janë duke përjetuar tranzicione postkomuniste ose demografi ke të llojit që përshkruam më lartë. Turqia (si dhe një numër i vendeve të Azisë Qendrore dhe Azerbejxhani) vazhdojnë të kenë popullësi të re dhe në rritje. Asaj nuk i duhet të krijojë institucione të ekonomisë së tregut ose të demokracisë parlamentare. Por edhe në Turqi kanë ndodhur ndryshime thelbësore që nga viti 1990. Turqia reagoj ndaj sfi dave të paraqitura nga rritja e infl acionit dhe borxhit të qeverisë gjatë viteve 1990ta dhe nga kriza valutore e viteve 1999 dhe 2001, duke ripërqëndruar kornizën politike të saj drejt integrimit evropian si dhe drejt anëtarsimit në BE. Zgjedhjet parlamentare të vitit 2002, të cilat ndryshuan politikën e brendshme të Turqisë dhe treguan se si një qeveri e zgjedhur në mënyrë demokratike e udhëhequr nga një parti islamike mund të përshpejtojë progresin drejt BE-së, përcaktuan rolin e Turqisë si vendi musliman më demokratik në botë. Sikurse Federata Ruse dhe shtetet tjera anëtare të reja të BE-së, edhe Turqia është ofrues i ndihmës zhvillimore për vendet e varfëra. Këto trende të transformimit tregojnë mangësitë e trajtimit të OZHM-ve dhe vitit të pikënisjes 1990 si gral i shenjtë (holy grail) për vlerësimin e zhvillimit në vendet e EQL/ BSHP-së. Ato poashtu tregojnë se pse OZHM-të duhet t’iu përshtaten rrethanave kombëtare. Por ky raport poashtu tregon se kur bëhen si duhet, përshtatjet kombëtare të OZHM-ve mund të japin treguesë të cilët mund të përdoren pastaj për identifi kimin dhe monitorimin e lokacionit, shtrirjes dhe ndryshimeve të varfërisë dhe përjashtimit social madje edhe në shtetet e reja anëtare të BE-së. Trendet e përjashtimit social që dëmtojnë romët, fëmijët, personat e zhvendosur brenda vendit, refugjatët, femrat dhe grupet tjera të rrezikuara mund të maten dhe monitorohen më mirë duke përdorur treguesë të ndarë të OZHM-ve. Kur aplikohen si duhet, OZHM-të poashtu tregojnë se disa shtete të BSHP-së po ballafaqohen me nivele të varfërisë dhe sfi da zhvillimore që më së shpeshti lidhen me vendet në zhvillim në Afrikë, Azi Jugore dhe në Karaibe. Si të tilla ato meritojnë nivel proporcional të mbështetjes nga bashkësia ndërkombëtare. Raportet e OZHM-ve kombëtare ndoshta jo gjithmonë paraqesin udhëzues (ose udhërrëfyes) të përkryer për përmbushjen e OZHM-ve në vendet e EQL / BSHP-së. Pothuaj gjysma e këtyre raporteve miratohen nga qeveritë si dokumente të politikave zyrtare. Raportet e ndryshme kombëtare kanë qasje të ndryshme rreth përshtatjes së OZHM-ve në rrethana kombëtare, me rreziqe dhe implikime të ndryshme përkatëse për arritjen apo mosarritjen e këtyre objektivave. Në anën tjetër duke qënë shprehje e pronësisë kombëtare të OZHM-ve, standarde për vlerësimin e progresit kombëtar dhe shenja udhëzuese për të ardhmen, këto raporte janë burime të paçmueshme. Vlera parësore e raporteve kombëtare qëndron në tërheqjen e vëmendjes për zbrazëtitë zhvillimore dhe në sugjerimin e mënyrave realiste për t’i trajtuar ato. Kur këto kombinohen me DSZV-të, me kornizat afatmesme të shpenzimeve dhe me vlerësimet e nevojave, ato mund të japin vlerësime të besueshme të resurseve që nevojiten për të mbushur këto zbrazëti. Raporti për zbatimin e zotimeve kombëtare ka qënë deri më tani i përzier, dhe fushat me prioritet për punë të mëtejshme drejt agjendës së OZHM-ve ndryshojnë nga një vend në tjetrin. Vendet që kanë zgjidhur disa çështje themelore (p.sh. shkallën e vdekshmërisë, varfërinë absolute), siç janë shtetet e reja anëtare të BE-së, mund të shfrytëzojnë OZHM-të për rreshtimin e politikave kombëtare me kornizën e përfshirjes sociale të BE-së, në mënyrë që përfi timet e zhvillimit të arrijnë deri te grupet dhe zonat më të lëna anash. Në anën tjetër, meqënëse sfi dat zhvillimore në vendet më të varfëra të Azisë Qendrore nuk dallojnë aq shumë nga ato në vendet e varfëra të Afrikës, OZHM-të mund të shërbejnë si mjet avokimi për të siguruar që ato të gëzojnë vëmendjen e duhur nga bashkësia ndërkombëtare. Siç janë paraqitur në raportet e OZHM-ve kombëtare, OZHM-të e përshtatura
kombëtare mund të bëhen të rëndësishme për të gjitha vendet e EQL/ BSHP-së. Sidoqoftë pothuaj të gjitha shtetet duhet të përmirësojnë performancën e tyre në një ose më shumë fusha brenda agjendave të OZHM-ve të tyre të përshtatura për rrafshin kombëtar. Derisa shumë trende të ndryshme kombëtare janë të qarta, ky raport sugjeron se sa i përket agjendave të OZHM-ve, vendet e EQL/ BSHPsë në vija të trasha mund të ndahen në tri grupe. Grupi i parë përfshinë shtetet e reja anëtare të BE-së, vendet e Evropës Juglindore që kanë përfunduar ose që janë ftuar të fi llojnë negociatat për hyrje në BE1 si dhe Federata Ruse, Ukraina, Bellorusia dhe Kazakistani. Këto vende kanë BPV-në për kokë banori mbi PPP 5,000 $2; nuk kanë qënë të ndikuara seriozisht nga konfl iktet (Kroacia dhe Federata Ruse bëjnë përjashtim nga kjo); dhe kanë kapacitete të mjaftushme shtetërore për të orientuar më mirë përfi timet sociale drejt atyre që kanë më së shumti nevojë për ndihmë. Këto vende janë poashtu vende që arrijnë rezultate të mira ose që tregojnë përmirësime të shpejta në Indeksin e qëndrueshmërisë mjedisore (IQM); që janë duke dhënë gjithnjë e më shumë kontribut në bashkëpunimin zhvillimor ndërkombëtar (ose janë të gatshëm të bëjnë këtë); dhe ku femrat kanë bërë hapat më të mëdhenj drejt barazisë gjinore. Në anën tjetër, këto janë poashtu vendet ku tuberkulozi dhe HIV/ AIDS paraqesin rreziqet më serioze epidemiologjike për shëndetin publik (ndonëse ato janë shumë më pak të rëndësishme se shkaqet tjera të vdekshmërisë); që marrin të ardhura neto nga emigrantët (me përjashtim të Ukrainës dhe Bellorusisë); dhe në të cilat numri i popullësisë po zvogëlohet, veçanërisht në zonat rurale (në Federatën Ruse, Ukrainë dhe Bellorusi, ky zvogëlim pasqyron trende alarmante të vdekshmërisë, veçanërisht ndër meshkujt). Për këto vende, sfi dat e përmbushjes së OZHM-ve janë ngushtë të lidhura me: • vazhdimin e zhvillimit ekonomik; • suksesin e politikave për zvogëlimin e varfërisë relative dhe pabarazisë, ose për shkak se BE-ja kishte theksuar varfërinë relative në të ardhura si masë kryesore e përjashtimit social (për vendet e EQL-së), ose duke marrë parasysh dallimet e mëdha në mes të të pasurve dhe të varfërve që janë krijuar gjatë tranzicionit në disa prej vendeve më të pasura të BSHP-së; • identifi kimin më të mirë të grupeve të rrezikuara përmes zhvillimit të treguesëve të ndarë të varfërisë dhe OZHM-ve; • drejtimin më efi kas drejt politikave sociale për të ndihmuar këto grupe; • përgatitjen dhe zbatimin më efi kas të programeve zhvillimore të drejtuara kah rajonet e varfëra (p.sh., Kaukazi Verior në Federatën Ruse ose Anatolia Lindore në • Turqi); sigurimin e një qasjeje më të mirë në tregjet e OECD-së për eksportimin e produkteve bujqësore, metalurgjike dhe të industrisë së lehtë (për vendet e BSHP-së); • rritjen e kapacitetit shtetëror dhe joshtetëror në nivelin lokal, në mënyrë që ofrimi lokal i shërbimeve publike dhe komunale të bëhet në mënyrë më efi kase; • reformimin e administratave qendrore dhe nën-nacionale për të zvogëluar korrupsionin dhe për përmirësimin e cilësisë së qeverisjes; • përmirësimin e efektshmërisë së ndihmës së ofruar si ’donatorë të ri’; • sigurimin e përshtatjes së duhur të strategjive të OZHM-ve me kornizat e BE-së për përfshirje sociale, qofshin ato memorandume të • përbashkëta të përfshirjes për hyrje në BE ose (në rastin e Ukrainës) plane kombëtare të veprimit për Politikën e fqinjësisë evropiane të BE-së; avokimin për ndryshime të mëdha në mënyrën e zgjedhur të jetës që janë të nevojshme për përmirësimin e shëndetit publik dhe për adresimin e trendeve të disfavorshme të vdekshmërisë, veçanërisht ndër meshkujt e këtyre vendeve të BSHP-së; • përshpejtimin e paraqitjes së kornizave të përgjegjësisë së përbashkët sociale dhe për zhvillimin e biznesit, veçanërisht për kompanitë e vogla lokale të cilat mund të përmirësojnë konkurrueshmërinë e tyre dhe të jenë nënkontraktuesë më efi kas për korporatat shumëkombëshe; dhe • krijimi i kornizave rregullatore të nevojshme për të krijuar partneritete më të mira publike dhe private për përmirsimin e qasjes në shëndetësi, arsim, telekomunikacion dhe shërbime komunale, veçanërisht në zonat e largëta rurale. Grupi i dytë përbëhet nga Moldavia dhe vendet e Kaukazit dhe të Azisë Qendrore (përveç Kazakistanit). Këto vende kanë BPV-në nën PPP 5,000 $3 për kokë banori (në rastin e Gjeorgjisë, Moldavisë, Kirgistanit, Taxhikistanit dhe Uzbekistanit – gjysma e kësaj shume ose edhe më pak). Ato janë duke u rimëkëmbur nga pasojat (shpesh shkatërruese) të konfl ikteve të armatosura (me përjashtim të Kirgistanit, Turkmenistanit dhe Uzbekistanit); dhe ato përballen me kufi zime të mëdha në kapacitetet shtetërore që kufi zojnë aftësinë e qeverisë për kryerjen e funksioneve themelore shtetërore në politikën sociale dhe në fushat tjera. Me përjashtim të Armenisë, Gjeorgjisë dhe Moldavisë ato radhiten mjaft poshtë në IQMtë; profi let demografi ke dhe epidemiologjike të këtyre vendeve janë më shumë tipike të vendeve në zhvillim – popullsinë e kanë të re dhe në rritje. Progresi i epokës sovjetike drejt barazisë gjinore dhe qasja në shërbime cilësore në arsim dhe Përfundimet 91
Page 1 and 2:
Raporti regjional i OZHM-së për E
Page 3:
Ekipi i raportit Bashkërendues i p
Page 6 and 7:
VI u bazuar në deklaratat e udhëh
Page 8 and 9:
VIII OBJEKTIVAT ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 10 and 11:
X OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 13 and 14:
Përmbledhje
Page 15:
në çrrenjosjen e pabarazive brend
Page 18 and 19:
6 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËV
Page 21 and 22:
2Trendet zhvillimore të OZHM-ve n
Page 23 and 24:
Centralizimi fi lloj t’ia lëshoj
Page 25 and 26:
Tabela 2.2 Nivelet e BPV-së real ,
Page 27 and 28:
tregtare, si dhe për trajtimin e f
Page 29 and 30:
shoqërive në shtet e reja anëtar
Page 31 and 32:
së foshnjeve dhe të fëmijëve n
Page 33 and 34:
Table 2.2 Dallimet regjionale në q
Page 35 and 36:
Figura 2.10 Qasja në furnizim të
Page 37 and 38:
kandidate të BE-së (Rumania dhe T
Page 39 and 40:
(Figura 2.12). Trende të ngjashme
Page 41 and 42:
shprehur në dollarë amerikan. Fam
Page 43 and 44:
Hungari apo Slloveni jetojnë nën
Page 45 and 46:
Qipro dhe Malta kanë përjetuar nj
Page 47 and 48:
Rubrika 2.4 HIV/ AIDS dhe tuberkulo
Page 49 and 50:
prej vetëm 40 për qind të mesata
Page 51 and 52: larta të shkollimit si dhe përvoj
Page 53 and 54: kryesore e këtyre vështirësive e
Page 55 and 56: 3 Agjendat kombëtare të OZHM-së
Page 57 and 58: Kjo është posaçërisht e dukshme
Page 59 and 60: vende, siç janë: Republika Çeke
Page 61 and 62: të reja për ndërmarrësinë e fe
Page 63 and 64: urale, në mënyrë që të përmir
Page 65 and 66: vetëm 77 për qind të fëmijëve
Page 67 and 68: në shumicën e këtyre vendeve, sh
Page 69 and 70: Anëtarësimi i afërt i tyre në B
Page 71 and 72: fëmijëve të cilët janë të ven
Page 73 and 74: larta të varfërisë rurale janë
Page 75 and 76: si dhe HIV/ AIDS në veçanti. Mala
Page 77 and 78: shlyej 2.2 miliardë shtesë të pr
Page 79 and 80: Edhe në vendet e tjera ku femrat k
Page 81 and 82: Raportet e OZHM-ve të Kazakistanit
Page 83 and 84: 4OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 85 and 86: OZHM-të në Evropën qendrore dhe
Page 101: 5Përfundimet
Page 105: • identifi kimin më të mirë t
Page 108 and 109: 96 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 110 and 111: 98 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJË
Page 112 and 113: 100 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 115 and 116: Referencat Aladin, N. 1999. Ndryshi
Page 117 and 118: Pakti i Stabilitetit për Evropën
Page 119 and 120: http:/ / hdr.undp.org/ reports/ glo
Page 121: http:/ / lnweb18.worldbank.org/ eca
Page 152 and 153:
140 OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJ
Page 154 and 155:
Page 156 and 157:
Page 158 and 159:
OBJEKTIVET ZHVILLIMORE TË MIJËVJE
Page 160 and 161:
Page 162 and 163:
Page 164 and 165:
Page 166 and 167:
Page 168 and 169:
Page 170 and 171:
Page 172 and 173:
Page 174 and 175:
Page 176 and 177:
Page 178 and 179:
Page 180 and 181:
Page 182 and 183:
Page 184 and 185:
Page 186:
UNDP është rrjet global zhvillimo
show all

Korniza për veprim - UNDP Kosovo

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?