You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Foto: Almedin Zukić<br />
!TeMATideoloških i političkih činilaca? Oglušimo li se na<br />
(<strong>sic</strong>!)<br />
propovjednički doziv ponekog kolumniste koji po<br />
kozna koji put evocirajući prošavšo želi upozoriti<br />
na nakazu sadašnjice; dakle, progledamo li kroz<br />
njegov dignuti prst sasma netaknuti njegovim<br />
govorom? Otkažemo li svoje prisustvo na balu na<br />
koji je toržestveno uplivala dostojanstvena vila<br />
nacionalne tragedije, koja se prethodno samozadovoljno<br />
ogledala u zrcalu prošlog stoljeća odmotavanog<br />
u nemilosrdnosti?<br />
Dakle, lišimo li se svih tih osjećanja koje bi mogao<br />
izazvati, odreknemo li se svih tih predvidljivih<br />
reakcija, krenemo li za afinitetom čuvstvovanja<br />
dotad neosjećanih osjećanja koje izaziva u nama<br />
literatura – pitamo se šta bismo mogli osjetiti prigodom<br />
uvezivanja tog agonalnog lanca stravičnih<br />
zbivanja, tog rečeničkog spajanja jedinstvene<br />
istorije duša, tog jezičkog pružanja jedne niti sve-<br />
Koliko dati simbol mora biti utemeljen na<br />
faktima? Prije svega – literatura brižljivo<br />
sugerira kontekst: ona ne dopušta da simbol<br />
ili fantastika budu protumačeni u nekom<br />
drugom okviru – jer ukida njihovu samodovoljnost<br />
i podređuje ih nekom cilju; ona bdije<br />
nad značenjima usmjeravajući ih u tematski<br />
okvir kojim je zaokupljena. Također: i kad<br />
počne domišljavati i dopunjavati i razrađivati<br />
fakte – literatura odbija odstupanje od njihove<br />
logike i značenja; ona ne napušta vizir<br />
koji sugeriraju fakti, posloženi u minimumu<br />
svoje smislenosti; vrijedna literatura neće<br />
upotrijebiti ta značenja u isticanju ideološke<br />
vjere ili smisla koje (ratnim ili logorskim)<br />
događanjima želi nametnuti.<br />
opšteg beščašća. Šta bi valjalo spoznati prigodom<br />
ukazanja forme rečenog kataloga u nekom<br />
opšteprisutnom lukrativnom žanru: književnom<br />
ili publicističkom?<br />
Odgovor je – ne bismo mogli ništa osjetiti. Niti<br />
bismo išta značajno mogli spoznati.<br />
Naravno, ništa osim možda ushita usljed jednog<br />
naučnog otkrića: ovakav historijski lanac nesumnjivo<br />
decentrira utopije; ili: dekonstruira kolektivnu<br />
metapriču; ili: u dubinskoj razini svjedoči o<br />
nemogućnosti iskazivanja, ili: svjedoči o nasilnoj<br />
simbolizaciji; o nasilnoj ćudi jezika uopšte, jer<br />
hoće sve imenovati, prisvojiti, označiti.<br />
Jedan razlog za apsolutnu blaziranost pojedinca<br />
posjednutog pred ovakav katalog, pred jedan<br />
ovakav popis užasa, pred jednu ovakvu znače-<br />
ću strukturu, cijelu serviranu pred recipijenta –<br />
konačno će se ukazati! Imenovani u statičnosti<br />
prethodno pripremljene forme, poredani u intenciji<br />
da budu šokantni i djelotvorni, upodobljeni<br />
u pasivne jezičke i teorijske formule, zgusnuti<br />
u nekoliko redova (toliko i toliko karaktera, sve<br />
pomnoženo sa..., itd.), napisani nemarno i blazirano,<br />
po narudžbi dana, ispisani nedoučeno i<br />
nespretno – dakle, servirani u toj i takvoj formi,<br />
svi ti užasi, ma koliko bili šokantni, u recipijentu<br />
mogu izazvati naprosto: ništa! Niti mu šta mogu<br />
izvesti na um. Ništa osim naučnog oduševljenja<br />
i otkrića zbog kojih i postoje ovakvi žanrovi i slike,<br />
zbog kojih su i afirmirani i izmišljeni ti i takvi<br />
registri, zbog kojih je i postalo dopustivo velika<br />
iskustva uobličavati na ovakav način; dakle, na<br />
osnovu ovakvih kataloga, šokantnih fragmentarnih<br />
po<strong>broj</strong>avanja, mi kasnije utvrđujemo naučne<br />
koncepte prevashodstva prezentacije u odnosu<br />
na reprezentaciju, primijećujemo: razaranje jezika,<br />
dekonstrukciju smisla, nemogućnost iskazivanja,<br />
parcijalnost i fragmentarnost koje izmiču<br />
riječima, kastraciju Realnog Simboličkim, itd, itsl.<br />
Recipijent pred takvim naučnim tekstovima biva<br />
suočen s činjenicom da se nešto strašno dogodilo,<br />
ali literatura nije u stanju da kaže šta. Parcijalnost<br />
i fragmentarnost izmiču riječima. A to nešto<br />
se ne može reći riječima, biva prihvaćeno, ono se<br />
mora samo kazati.<br />
Katalog kao popis djelotvornih užasa koji zblanutog<br />
recipijenta treba ubijediti stravičnošću, koji<br />
treba nadvladati koncept u njegovoj glavi kako se<br />
neke stvari više nikada ne bi mogle opravdati ili<br />
ponoviti – katalog koji je velika iskustva i ljudske<br />
emocije sveo na nekoliko formula kojima treba<br />
dekonstruirati ovu ili onu metapriču – ustvari<br />
jeste metafora ili dajdžest – mali otisak njihova<br />
žanra – svakog teorijskog i publicističkog i literarnog<br />
razmatranja o stanju čovjeka koji je bačen<br />
pred razarajućom mašinerijom rata. O patnji kao<br />
osjećanju tog raskidanog svijeta. Ustvari, takav<br />
otisak, ili ta žanrovska mutacija gena, jeste zajednička<br />
tačka i teorijskom i literarnom uobličenju:<br />
jer se uzajamno pomažu ta dva pogleda na zbilju:<br />
riječi se oslobađaju emocionalnog sadržaja,<br />
riječima se ulijeva manjak značenja; pa je trebalo<br />
stvoriti literaturu koja će odgovoriti takvim uzusima;<br />
a takva literatura bi potom pomagala teoriju<br />
s tim mnijenjem. I konačno, literatura je rođena<br />
– u međuprožimajućem procesu koji je vodila<br />
teorija nastala je literatura (i umjetnost uopšte)<br />
koja nije bila u stanju reći šta se to strašno dogodilo;<br />
dakle, rođena je literatura, nijema i gluha, i<br />
to je nastrano proslavljeno na raznim stranama.<br />
Njena nijemost i gluhoća zaista su svjedočili o<br />
35
Change language