Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Mirnes Sokolović<br />
Sreća u lipsavanju<br />
vijeka<br />
Rat i logoRi u<br />
liteRatuRi dvadesetog<br />
vijeka<br />
Možda književnost nikada nije bila pred težim<br />
zadatkom: valjalo je besmisao i nakazu stvarnosti<br />
savladati – valjalo je najprije samu formu udostojiti<br />
tolike provale žive užasnosti u djelo, a zatim nešto<br />
uraditi sa svim tim: dati dinamičnoj nezavršenosti<br />
neki oblik i značenje – u prenaglašavanjima, u<br />
otklonima, u lišavanju od nepodnošljive patetike,<br />
u zaokružavanju bola; možda borba stvarnosti i<br />
domišljavanja – u takvom intenzitetu nikad ranije<br />
i nigdje drugdje nije iskrsnula takvom silinom<br />
kao u literaturi o ratovima i logorima dvadesetog<br />
vijeka. Kako prizvati san u spokoju pernate forme<br />
pred oštrim urlicima ljudi i razarajućim eksplozijama<br />
koje minuciozno tendiraju razlomiti jezik<br />
ulijevajući košmarnost u strukturu? Odgovor je:<br />
uvezivanjem besmislene patnje u smislenom<br />
krugu uobličenja.<br />
O patnji i bolu u literaturi valja nam govoriti s literarnim<br />
iskustvom uobličenja dvadesetovjekovnih<br />
milionskih stradanja. Otkriva se da su pomenute<br />
emocije s oprisutnjenjem te i takve tematike<br />
dobile jednu novu i dotad neviđenu dimenziju,<br />
koja je u punoj širini bljesnula tek u spoju tih<br />
potresnih prizora i dotad neosjećanih osjećanja<br />
s brizantnim književnim uobličenjem. Bez takvih<br />
uobličenja, bez tih težnji ka lirsko-ironičkoj zgusnutosti<br />
izraza, bez patetičnog uzdizanja emocije<br />
u eksklamaciji iskaza, bez snižavanja tog bolnog<br />
napona do jedne ubitačne ironičke sentence –<br />
dakle, bez čitave pregršti tih mnogovrsnih postupaka,<br />
mi o tom bolu i preživljenoj patnji ne bismo<br />
znali skoro ništa.<br />
U okvirima uobičajene i potrošene (esejističke,<br />
traktatske, novinarske, etc.) refleksije – katalog<br />
svih tih makabresknih zbivanja – propisanom<br />
intonacijom i redom – svojom usrdnošću – svojim<br />
ritmom – biva već dostojan jedne razvučene lita-<br />
nije; treba samo poslušati to otegnuto nabrajanje<br />
– te ubrzane odzive čovječanske savjesti – kojom<br />
se sve stravičnosti povezuju u jednu nepreglednu<br />
agoniju što se proteže čitavim jednim vijekom:<br />
razlupana čela razbacanih po galicijskim poljima,<br />
crvena strijeljanja po blatnjavim dvorištima<br />
i usputna silovanja po vozovima, moroznost<br />
lubjanskog isljedničkog odjela koji podsjeća na<br />
frontovsku bolnicu (krici, jauci, unakažena tijela,<br />
nosila), čađ nepodobnih rukopisa koja suklja<br />
iz lubjanskog dimnjaka, lice bezubog osjedjelog<br />
četrdesetogodišnjaka koji je u ledu kolimskog<br />
pakla zaboravio ime sopstvene supruge, preostala<br />
tijela ugušene dojenčadi s ogromnim glavama<br />
i nadutim trbusima na patosima furgona prepunih<br />
niže rase, prispjele majke koje se izlazeći iz<br />
vozova odriču te izgažene djece, tiha kolona ljudi<br />
ispred gasne komore u Auschwitzu, stravična<br />
neprirodnost mirisa spaljenog ljudskog mesa, te<br />
zgotovljene čovjetine.<br />
Šta taj široki razvedeni katalog znači u svakidašnjem<br />
(esejističkom, traktatskom, novinarskom,<br />
etc.) lamentiranju; šta nam govori ta prizvana<br />
povijest jednog produženog rata; čime to zvuči<br />
ta simfonija duša koje se dozivaju kroz vrijeme<br />
– pitamo se, dakle, šta nam to konkretno donosi<br />
sva ta proklamovana sveopšta istorija beščašća u<br />
okvirima jednog prominentnog žanra, izuzmemo<br />
li, naprimjer, bodove za dostojnu strukturu jedne<br />
akademske radnje, ili feninge za svaki pojedini<br />
karakter (toliko i toliko, sve pomnoženo sa..., itd.).<br />
Kakva osjećanja sve to izaziva u nama, stišamo<br />
li pravednički bijes zbog reakcionarne uravnilovke<br />
različitih zbivanja koja su povezana prije po<br />
osnovu čudovišnosti počinitelja i nesamjerljivosti<br />
bola, nego što su razdvojena usljed raznorodnosti<br />
34 (<strong>sic</strong>!)
Change language