RASPRAVE o nacionalnom identitetu - Institut za istoriju Sarajevo

NEUSPJEH SEKULARIzACIJE I JAČANJE RELIGIJSKOG IDENTITETA POČETKOM 1980-ih GODINA U BiH
u posljednjem poglavlju našeg rada posebnu pažnju poklanjamo upravo
stvarnom dostignuću sekularizacije u bosanskohercegovačkom društvu početkom
osamdesetih godina. zaključujemo da nakon složenog i dobro planiranog
projekta koji su komunisti svim sredstvima pokušali da provedu u život
nije izvršena sekularizacija društva, nacionalno biće nije se otrgnulo od svojih
religioznih korijena. Iako se u krugovima vlasti između ostalog postavlja pitanje
da li ekspanzija vjerske izgradnje predstavlja porast religioznosti i konstatuje
se da su neprijateljske i klerikalističke snage uvijek postojale. Međutim početkom
osamdesetih godina, potpomognuto slabljenjem vlasti i ekonomskom krizom,
pruža se mogućnost povratka religije u javno, u politiku tj. nastojanje komunističke
vlasti da kontrolira a potom i eliminira nacionalklerikalizam završeno
je neuspjehom. Da li prekid, ionako tankog početka modernizacije i neuspjeh
sekularizacije nazvati nedostatkom i kašnjenjem demokratije u društvu. 9 Naše
empirijsko istraživanje svjedoči da početkom osamdesetih godina XX stoljeća
u Bosni i Hercegovini nastupa period sve bržeg razvoja i dominacije religijskog
nacionalizma. 10
Odnos religijskog i nacionalnog identiteta
(Religija kao vododijelnica naroda)
Naučno stajalište religiju i naciju prihvata kao dvije potpuno zasebne pojave,
kao dva oblika kulturnog kolektivnog identiteta koji se moraju jasno razlikovati.
Religijski i nacionalni identitet razlikuju se i po tome što je prvi
jednoznačan, a drugi višeznačan.
Međutim, u svakodnevnoj primjeni tendencija povezivanja i poistovjećivanja
ova dva fenomena mnogo je izraženija od tendencije rastavljanja i jasnog
razgraničenja.
Njihovo poistovjećivanje razlogom je brojnih sličnih ili identičnih elemenata.
Religija kao i nacija svoje postojanje ostvaruje preko ljudskih zajednica –
grupa. Religija svoju integrirajuću ulogu ostvaruje kroz institucije, obrede, re-
Sarajevo 2002, 228.
9 Ivan lovrenović, “Pitanje iz vjere, pitanje iz života”. zbornik radova Religija, društvo i
politika. Kontraverzna tumačenja i približavanja, Bonn, 2002, 332-333.
10 Opširnije o pojmu religijskog nacionalizma kao društvenog fenomena vidi u Dino abazović,
Za naciju i Boga: sociološko određenje religijskog nacionalizma, Magistrat, Sarajevo, 2006.
RASPRAVE O NACIONALNOM IDENTITETU BOŠNJAKA 159