RASPRAVE o nacionalnom identitetu - Institut za istoriju Sarajevo

OD “MUSLIMANA” DO “BOŠNJAKA”: PITANJE NACIONALNOG IMENA BOSANSKIH MUSLIMANA
su postali nacija, tek u drugoj polovini 20. stoljeća. Ova specifičnost objašnjava
upotrebu imena “Musliman” od kraja 19. do kraja 20. stoljeća, kao i
ulogu zamjenske nacionalne institucije koju su često igrale islamske vjerske
institucije. u tim okolnostima, priznanje muslimanske nacije 1960-tih godina
i uz to povezani proces “nacionalne afirmacije” predstavlja važan preokret:
tokom komunističkog perioda, bosanski Muslimani nisu dobili novo ime,
ali su stekli novi politički status. Komunistički period je bio i period kada
su ponovno otkrivene i promovirane historija i kulturna baština bosanskih
Muslimana. zamjena nacionalnog imena “Musliman” nacionalnim imenom
“Bošnjak” na Bošnjačkom saboru u septembru 1993. godine bila je logičan rezultat
dugog historijskog procesa koji je vodio od muslimanskog “neo-mileta”
do bošnjačke političke nacije. Činjenica da je do te promjene došlo dok su muslimansku
naciju vodili predstavnici panislamističke struje podvlači zamršenu
i često paradoksalnu prirodu tog procesa. Ovo usvajanje nacionalnog imena
“Bošnjak” nije okončalo temeljnu dilemu “muslimanskog pitanja”, koja, od
kraja 19. stoljeća, suprotstavlja muslimanski politički suverenitet bosanskom
teritorijalnom integritetu. Konsekvence “etničkog čišćenja” u smislu ljudskih
gubitaka i institucionalni okvir uspostavljen Daytonskim sporazumom 1995.
godine tu dilemu čine još bolnijom, ali oslobađaju bošnjačke političke vođe
obaveze iznalaženja suštinskog odgovora na tu historijsku dilemu. u septembru
1993. godine, Bošnjački sabor se pokušao suočiti sa tom dilemom, ali
je uspio samo da postigne minimalni konsenzus oko Owen-Stoltenbergovog
mirovnog plana. Od tada, čini se da je nestalo sposobnosti, čak i spremnosti
bošnjačkih političkih vođa da iznađu trajnu i koherentnu vezu između ta dva
pojma u kontekstu “muslimanskog pitanja” – ili, da upotrijebimo savremeniju
terminologiju, “bošnjačkog pitanja”. Međutim, s obzirom na nacionalni sastav
bosanskog stanovništva i geopolitičku situaciju Bosne i Hercegovine, puna
afirmacija bošnjačke nacije kao političke nacije ovisi o njenoj sposobnosti da
odgovori na to pitanje.
RASPRAVE O NACIONALNOM IDENTITETU BOŠNJAKA 133