Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
14 BUJQËSIA SHQIPTARE<br />
jane raportuar gjithashtu ne tregun<br />
e domatetve te freskta (per<br />
konsum) si shkak i minave<br />
prezente ne fruta. Demtimi<br />
potencial mund te arrije deri ne<br />
100% pa nderhyrje te masave te<br />
kontrollit dhe ne rastet e kontrollit<br />
me masa te ndryshme specifike,<br />
humbjet e prodhimit mund te jene<br />
1-5%. Demtimet e ketij insekti<br />
behen gjate gjithe cikleve te<br />
kultivimit te domates te destinuara<br />
per konsum te fresket ose per<br />
perpunim.<br />
Kontrolli<br />
Strategji te luftes se integruar, jane<br />
zhvilluar per te kontrolluar<br />
T.absoluta. Jane bere studime per<br />
perdorimin e feromoneve seksualë<br />
sintetikë me qellim monitorimin e<br />
niveleve te popullates se ketij<br />
demtuesi per te filluar trajtimet<br />
kimike.Lende aktive te ndryshme<br />
jane efektive dhe mund te<br />
perdoren te kombinuara e me<br />
metoden biologjike te kontrollit (me<br />
agjente biologjike). Lidhur me<br />
kontrollin kimik,shume trajtime<br />
kimike jane te nevojshme per cdo<br />
sezon kultivimi.Eshte per te vene<br />
ne dukje, qe nje ulje e efikasitetit<br />
te produkteve te mbrojtjes se<br />
bimeve ndaj T.absoluta, eshte<br />
vrojtuar qe nga viti 1980 ne kulturen<br />
e domates. Rezistenca ndaj disa<br />
insekticideve, eshte raportuar ne<br />
shume vende, si per shembull ndaj<br />
abamectines, cartapit dhe<br />
piretroideve ne Brazil. Kerkimet e<br />
bera vitet e fundit, tregojne se<br />
çimkat miride Macrolophus<br />
pygmaeus dhe Nesidiocoris<br />
tenius, te cilet jane shume te<br />
perhapura ne serra dhe fushe te<br />
hapur ne Mesdhe, mund te luajne<br />
MBROJTJE BIMËSH<br />
nje rol shume te rendesishem si<br />
agjente te kontrollit biologjik, per<br />
te kontrolluar kete demtues<br />
invaziv. Metoda te tjera kontrolli,<br />
perfshijne praktikat kulturale si<br />
qarkullimin me kultura jo solanace,<br />
plugime, pleherim te pershateshem,<br />
ujitje, shkaterrim te bimeve te<br />
infektuara, shkaterrim të<br />
mbeturinave bimore, etj.<br />
Rreziku fitosanitar<br />
T. absoluta eshte nje demtues<br />
potencial shume i rrezikeshem i<br />
domates ne pjesen e ngrohet te<br />
rajonit te EPPO-se si ne fushe te<br />
hapur dhe ne mjedise te mbrojtura.<br />
Ne patate rreziku eshtë me i<br />
kufizuar, mbasi ky demtues nuk<br />
prek tuberet ne fushe te hapur apo<br />
ne ruajtje. T. absoluta eshte<br />
perhapur nga Amerika Qendrore<br />
ne Ameriken e Jugut dhe tani eshte<br />
prezente ne shume vende te<br />
Mesdheut ku jane raportuar edhe<br />
demtime serioze. Nga ane tjeter,<br />
masat e kontrollit jane komplikuar<br />
me shfaqjen e fenomenit te<br />
rezistences qe paraqet ky demtues<br />
ndaj shume insekticideve.<br />
Masat fitosanitare<br />
Tuto absoluta eshte shtuar ne listen<br />
A1 te EPPO qe ne vitin 2004<br />
si nje demtues karantinor.Fidanat<br />
per mbjellje dhe frutat e domates<br />
qe kane origjine nga vendet qe ajo<br />
eshte prezent, duhen te jene te<br />
pastra nga ky demtues, serrat<br />
plastike duhen teresisht te izoluara<br />
me rrjeta plastike, per te<br />
parandaluar hyrjen e insekteve te<br />
rritur nga jashte.<br />
Biometrike:Vendosja e kurtheve<br />
terheqese me ferromone qe ne<br />
mbjelljen e fidanave.<br />
Biologjike:Çimkat predatore,<br />
(Nesidiocorus tenius dhe<br />
Macrolophus caliginosus)<br />
parazitojne vezet dhe larvat,si dhe<br />
Trichogramma sp, trajtohen<br />
preventivisht me bacilus<br />
thuringencis.<br />
Mekanike:Heqja e gjetheve dhe<br />
frutave te infektuara rende duke i<br />
shkaterruar ato.<br />
Kimike: Perdorimi i insekticideve<br />
selektive gjithmone nen nje<br />
mbikqyrje teknike per te vleresuar<br />
efikacitetin
Change language