Bujqesia Shqiptare Nr 7_8

BUJQËSIA SHQIPTARE 1

2 BUJQËSIA SHQIPTARE


4 BUJQËSIA SHQIPTARE 

SHQIPERIA EUROPIANE MUND TE 

NDERTOHET VETEM DUKE NDERTUAR 

FSHATIN SHQIPTAR EUROPIAN 

Kryeministri Sali Berisha 

Pas nje periudhe "qetesie"pas 

zgjedhore,"ingranazhi" i qeverise se re ,te 

kryesuar nga Kryeministri ,Sali Berisha, 

filloi te levize me një ritëm të ri. Miratimi 

ne Kuvend i progaramit kater vjeçar te 

qeverise, ishte hapi i pare i kesaj levizje.U 

njohem me nje program ambicioz te 

qeverise se Integrimit Europian, siç eshte 

percaktuar qeveria e re e kualicionit ,midis 

PD-se dhe LSI-se.Por le te ndalemi te 

bujqesia pasi ajo eshte fusha jone. Ja 

ç'thuhet ne programin e paraqitur nga 

Kryeministri, Sali Berisha: "Shqiperia 

Europiane mund te ndertohet vetem duke 

ndertuar fshatin shqiptar europian, ç'ka do 

te thote qe fermeret shqiptare duhet te kene 

kushte jetesore dhe pune, rruge, shkolla, 

qendra shendetesore, furnizim me uje, 

kanalizime, mbeshtetje te gjithaneshme per 

prodhimet e tyre si dhe pensione te 

standarteve te vendeve europiane. Ne kater 

vitet qe shkuan, ne infrastrukturen e 

zonave rurale te vendit, per prodhimin 

bujqesor dhe agrobiznesin, u investuan 

AKTUALITET 

Nga programi i qeverisë për bujqësinë, 

paraqitur në Kuvendin e ri të Shqipërisë, prej 

Kryeministrit, Sali Berisha 

rreth 1,6 miliard dollare. Gjate mandatit te 

dyte, qeveria do te beje çdo perpjekje per 

te trefishuar investimet per infrastrukturen, 

nxitjen e prodhimit bujqesor dhe zhvillimin 

e qendrueshem rural te vendit. 

Do ndertohen, rindertohen ne zonat 

rurale, komunat dhe fshatrat e vendit, mbi 

6 mije km rruge kombetare rurale 

dytesore. 

Qendra e çdo komune te Shqiperise, do 

lidhet per 15-25 minuta me rruge 

kombetare. 

Qendrat e te gjitha fshatrave te vendit, 

do te lidhen me qendrat e komunave dhe 

rruget kombetare, brenda 15-25 minutave. 

Por, siç theksoi Kryeministri ne fjalen e 

tij ne Kuvend, Shqiperia Europiane, nuk 

eshte nje bulevard i shtruar per ne por 

projekti me madhor, me ambicioz, me 

kompleks dhe me i veshtiri qe Shqiperia 

ka ndermare ne tere historine e saj dhe qe 

duhet te bazohet kryekeput ne 

performancen tone, si intersi me i mire i 

qytetareve shqiptare.

AKTUALITET 

Nje paraqitje me te detajuar te objektivave ne 

fushen e bujqesise per kater vitet e ardheshem, beri 

ne Kuvend ministri i ri i Bujqesise ,Ushqimit dhe 

Mbrojtjes se Konsumatorit,Genc Ruli. Nder te 

tjera ai theksoi se Qeveria Shqiptare ka marre 

persiper te mbeshtese fuqishem kete sektor me 

fonde,me programe te vecanta per fermeret dhe 

agroindustrine , duke e konceptuar zhvillimin e 

bujqesise si nje zhvillim te hapesires rurale ne teresi 

me te gjithe elementet e saj ,qe mundesojne rritjen 

e te ardhurave dhe te nivelit te jeteses ne fshat. 

Ne kater vitet e ardheshme, per bujqesine dhe 

zhvillimin rural do te rritet ndjeshem , me rreth 25 

BUJQËSIA SHQIPTARE 5 

SYNIMI I PROGRAMIT TË RI TË 

QEVERISË PËR BUJQËSINË - RRITJA E 

TË ARDHURAVE DHE NIVELIT TË 

JETESËS NË FSHAT 

Genc Ruli 

Ministër i Bujqësisë, Ushqimit 

dhe Mbrojtes së Konsumatorit 

Ne kater vitet e ardhëshëm, buxheti për bujqësinë dhe 

zhvillimin rural do të rritet ndjeshëm, me rreth 25 % çdo vit, 

me objektiv që deri në vitin 2013 të kemi një buxhet dy herë 

më të madh nga ai që përdorim aktualisht. 

Vresht i ri 

në rrethin e 

Durrësit 

per qind çdo vit , me objektiv qe deri ne vitin 2013 

te kemi nje buxhet dy here me te madh nga ai qe 

perdorim aktualisht.Buxheti do te rritet per te gjithe 

komponentet kryesore te programit per bujqesine 

dhe zhvillimin rural, siç jane mbeshtetja e 

drejtperdrejte per prodhimin ne ferme , programi 

per zhvillimin e ullishtarise, siguria ushqimore dhe 

mbrojtja e konsumatorit, infrastruktura e ujitjes dhe 

kullimit ,marketingu i prodhimeve bujqesore dhe 

industria agroperpunuese.Ministri Ruli ka folur edhe 

per nje sere objektivash te tjere sic jane ngritja e 

Autoritetit Kombetar te Ushqimit, mbrojtjea e 

shendetit te kafsheve, e tokes bujqesore, etj. 

Fusha e Domosdovës në rrethin e Librazhdit


KRONIKË 

QËLLIMI KRYESOR I QEVERISË, 

TË VENDOSË NJË SISTEM 

UJITJEJE AFATGJATË DHE 

TËRËSISHT BASHKËKOHOR 

Nga deklarata e kryeministrit Sali Berisha, 

ne mbledhjen e Grupit te Punes per Ujitjen 

Projekti i ujitjes mund të jetë projekti më i kushtueshëm, 

por ne duhet të përqendrohemi plotësisht në këtë aspekt. 

Rritja e prodhimit bujqësor, është një nga drejtimet më 

të rëndësishme për rritjen e prodhimit në tërësi në vend. 

Nën drejtimin e Kryeministrit 

Berisha, para disa javesh u zhvillua 

mbledhja e Grupit të Punës për 

Ujitjen,ku u diskutuan hapat e 

mëtejshëm dhe mënyrat më efiçente 

në hartimin e projekteve për të 

vendosur sistemin më të mirë dhe 

më bashkëkohor të ujitjes në vend. 

Perveç eksperteve te MBUMKse 

qe jane marre me ujitjen,ishin ne 

takim edhe nje grup ekpertesh te 

ujitjes se Rrafshit te Dukagjinit ne 

Kosove. 

Në hapje të këtij takimi, 

Kryeministri u shpreh se problemin 

e ujitjes, ai e konsideron shumë jetik 

për vendin dhe se qeveria ka 

vendosur që këtë katërvjeçar, të 

ketë një përqendrim mbi zgjidhjen e 

këtij problemi, duke vendosur 

sistemin më të mirë, më bashkëkohor 

dhe efiçent të ujitjes. Kryeministri 

tha se për këtë çështje, është i 

nevojshëm hartimi i menjëhershëm 

i një plani veprimi. Nga Ministria e 

Bujqësisë është punuar me një 

projekt për ujitjen, por është me 

rëndësi që projekti të rishqyrtohet 

për të përcaktuar zgjidhjen më të 

mirë afatgjatë e bashkëhore të këtij 

problemi. 

"Ne duhet të synojmë një sistem 

ujitjeje afatgjatë, tërësisht 

bashkëkohor, të përshtatur sipas 

rretheve, sipas kushteve dhe 

specifikave. Ky duhet të jetë 

qëllimi ynë kryesor. Çështja është 

që të kemi një projekt të qartë, i cili 

saktëson se cilën formë ujitjeje do 

të organizojmë në secilën prej 

zonave të vendit dhe pastaj të 

procedojmë. Është jashtëzakonisht 

e rëndësishme që të kemi sa më 

shumë projekte”, vijoi Kryeministri. 

Më tej ai nënvizoi se është 

shumë e rëndësishme të vendoset 

një dialog me të gjitha autoritetet 

vendore përsa i përket projekteve 

në ujitje, duke u angazhuar me 

propozimet, ide dhe sugjerimet e 

Nga takimi në Kryeministri 

tyre. Lidhur me këtë, Kryeministri 

vlerësoi se partneriteti mes pushtetit 

qendror dhe atij vendor, është me 

rëndësi të madhe dhe se për 

problemin e ujitjes,duhet ndjekur e 

njëjta formë si për rrugët dhe 

ujësjellësit. "Ju projektet, qeveria 

paratë", për një pjesëmarrje të gjerë 

të pushtetit vendor në projektet mbi 

ujitjen në zonat e tyre. Konkretisht, 

Kryeministri theksoi se shumë 

shpejt do të organizohet një tryezë 

e gjerë me përfaqësuesit vendorë, 

ku të rrihen mendime mbi sistemin 

e ujitjes në vend. 

"Duhet të studiojmë të gjitha 

mundësitë dhe të jemi shumë 

agresivë në çështjen e ujitjes në 

vend. Projekti i ujitjes mund të jetë 

projekti më i kushtueshëm, por ne 

duhet të përqendrohemi plotësisht 

në këtë aspekt. Rritja e prodhimit 

bujqësor, është një nga drejtimet më 

të rëndësishme për rritjen e 

prodhimit në tërësi në vend.Vendi 

yne mund dhe duhet të ekzistojë si 

vend prodhues, sepse i ka të gjitha 

mundësitë për të prodhuar çdo gjë 

dhe një ndër to,është bujqësia, 

krahas faktit që ky është një kusht 

përcaktues për të dalë nga varfëria 

dhe për ta luftuar atë," tha 

Kryeministri.

KRONIKË 


VLORE: PERUROHET FILLIMI I 

PUNIMEVE PER NGRITJEN E QENDRES 

SE RE TE TRANSFORMIMIT TE 

TEKNOLLOGJIVE BUJQESORE 

U përurua fillimi i punimeve për 

ndërtimin e mjediseve të Qendrës 

së re të Transferimit të 

Teknologjive Bujqësore (ish 

Instituti i Pemtarisë dhe Ullirit), në 

rrethin e Vlorës, një projekt që 

financohet nga qeveria me një fond 

prej rreth 50 milionë lekësh. 

Kjo qendër, përbëhet nga 

mjediset e laboratorëve dhe bazat 

eksperimentale, godina e 

administratës dhe infastruktura e 

nevojshme për të realizuar kërkime 

shkencore në standarde 

bashkëkohore, në fushën e 

aplikimit të metodave të reja në 

kultivimin e ullirit, në vreshtari, 

pemtari, prodhimin e fidanëve, etj. 

Kompleksi i Qendrës së 

Transferimit të Teknologjive, që do 

të ndërtohet në një distancë 15 km 

në veri të qytetit të Vlorës, është 

konceptuar si një institucion 

kërkimor shkencor me profil 

perëndimor. Pjesë e tij, do të jenë 

në vazhdimësi edhe serrat e reja 

me kapacitet vjetor për prodhimin 

e 300 mijë deri në 500 mijë fidanë 

Kompleksi i Qendrës së Transferimit të Teknologjive, 

që do të ndërtohet në një distancë 15 km në veri të 

qytetit të Vlorës, është konceptuar si një institucion 

kërkimor shkencor me profil perëndimor. Pjesë e 

tij, do të jenë në vazhdimësi edhe serrat e reja me 

fidanë ulliri si dhe disa dhjetra hektarë për kultivimin 

eksperimental të vreshtave,pemëve etj. 

ulliri si dhe disa dhjetra hektarë për 

kultivimin eksperimental të 

vreshtave,pemëve etj. 

Mjediset e punës, godina e 

administratës, laboratorët etj, do të 

përfundojnë deri në fund të këtij 

viti, ndërkohë që fazat e tjera do 

të jenë pjesë e investimeve për 

vitin e ardhshëm. 

Qendra e Transferimit të 

Teknologjive, do të jetë një 

institucion kërkimor shkencor, 

aplikativ në shërbim të fermerëve. 

Ajo do të ofrojë asistencë teknike 

dhe shkencore për fermerët e 

qarkut të Vlorës dhe të gjithë 

vendit. Ky institucion është 

ngarkuar për të udhëhequr 

strategjinë e programit të ullirit në 

vendin tonë, që do të nisë të 

zbatohet në vitin e ardhshëm. Kjo 

është një nga 5 qendrat kërkimore 

shkencore në fushën e bujqësisë, 

të krijuara pas vitit 2007, pas 

reformave të aplikuara nga 

qeveria në fushën e kërkimit 

shkencor. 

Qendra e Transferimit të 

Teknolgjive në Vlorë, pason ish 

Institutin e Pemtarisë dhe Ullirit, 

në një dimension tjetër në 

përshtatje me standardet 

bashkëkohore. Tashmë, aktiviteti i 

këtij institucioni, do të fokusohet në 

tre drejtime kryesore, që janë 

prodhimi i fidanave të ullirit, studimi 

i kultivarëve të rrushit, ullirit, 

pemëve frutore, ruajtjes dhe nxitjes 

se kultivimit të varieteteve 

autoktone në to, etj. 

Aktualisht, kjo qendër, është 

vendosur në një godinë në afërsi 

të Ujit të Ftohtë në Vlorë, 

ndërkohë që, administron një bazë 

eksperimentale në hyrje të qytetit.


KRONIKË 

PESHKOPI: SEMINAR PER PRODHIMIN 

E FARES SE JONXHES TE EKOTIPIT 

"TOMIN" 

Në qytetin e Peshkopisë, 

Drejtoria Rajonale e Bujqësisë 

Ushqimit dhe Mbrojtjes 

Konsumatorit, zhvilloi seminarin 

me temë" Prodhimi i farës së 

jonxhës të ekotipit "Tomin". Morën 

pjesë fermerë të qakrut Dibër, 

specialistëtë e Shërbimit 

Këshillimor dhe Ekstensionit të 

qarkut, specialistë te Entit 

Shteterore te Farerave e Fidaneve, 

perfaqesues të Qendrës së 

Transferimit të Teknologjive 

Bujqësore Fushë Krujë, te 

MADA-s, etj. 

Në seminar u paraqiten dy 

referate: "Historiki i kultivimit të 

farës së jonxhës "Tomin" në 

Qarkun e Dibrës, ecuria problemet 

dhe sfidat për të ardhmen" nga 

Maks Hajrullaj, drejtor i 

DRBUMK-Dibër dhe "Prodhimi i 

farës së jonxhës", nga Adrian 

Doko, drejtor i QTTB Fushë Krujë. 

Në materiale u theksua përvoja 

që eksiston në rrethin e Dibrës për 

prodhimin e farës së jonxhës, 

përpjekjet e fermerëve në këtë 

drejtim, të metat si dhe dobësitë e 

këtij aktiviteti në stadin aktual. 

Për mbështetjen e inisiativës së fermereve prodhues 

të farës së jonxhës, u kërkua mbështetja me anë 

të politikave të subvencionit nga ana e MBUMK. U 

theksua sidomos nevoja për financimin e një njësie 

pastrimi të farës. 

Gjithashtu u theksua epërsia e këtij 

ekotipi në raport me varietetet e 

huaja për kushtet klimatike e 

tokesore të Dibrës e vendit tonë si 

edhe për nivelin e teknologjisë së 

kultivimit të sotëm në fermë. Në 

referatin e dytë "Prodhimi i farës 

së jonxhës"u theksua rëndësia e 

prodhimit të farës së pastër te 

jonxhës per fermerin dhe për 

biznesin e farërave në tërësi, 

momentet teknike të prodhimit të 

fares si dhe magësitë teknike në 

prodhimin e saj. 

Nga diskutimi i pjesmarrësve, 

doli si domosdoshmëri rigjallërimi i 

traditës së prodhimit të farës së 

jonxhës në qarkun e Dibrës. Në 

kete qark mbillen çdo vit 2500 ha 

me jonxhë për të cilën nevojiten 

1000 kv farë. E gjithë kjo sasi 

prodhohet nga fermerët e qarkut. 

Ka rezerve fare të prodhuar, që 

nuk është (shitur), pasi mungojnë 

strukturat e tregtimit të saj jashtë 

rrethit. Është rritur interesi i 

fermereve për prodhimin e farës 

së jonxhës "Tomin" dhe ka mjaft 

kërkesa në shkallë vëndi për të. 

Mundesite e prodhimit per kete 

rreth, jane mbi 2000 kv fare ose 1/ 

5 e sasise se nevojshme te fares 

per mbjelljet ne shkalle republike. 

Për mbështetjen e inisiativës së 

fermereve prodhues të farës së 

jonxhës, u kërkua mbështetja me 

anë të politikave të subvencionit 

nga ana e MBUMK.U theksua 

sidomos nevoja për financimin e 

një njësie pastrimi të farës (petkus, 

ventilator dhe dekuskutator), kjo e 

shoqëruar edhe me masa të tjera 

organizative sikurse është 

evidentimi i fermave që kanë 

predispozicionin dhe mundësinë e 

prodhimit të farës, fillimi i zgjedhjes 

së parcelave në këto ferma dhe së 

fundmi, çertefikimi nga ana e Entit 

Shteteror te Farërave e Fidaneve.

KRONIKË 


U ZHVILLUA KONKURSI I DYTE I 

DEGUSTIMIT TE VERERAVE 

Komisioni i vlerësimit të vererave 

Në mjediset e "Hotel" Rogner ne 

Tiranë, u zhvillua panairi më i 

madh mbi agro-industrinë dhe 

gastronomine. Në këtë panair 

ishin paraqitur verëra nga 

Shqipëria, Italia, Maqedonia, dhe 

Kosova. 

Ne konkurim moren pjesë 10 

kompani, të cilat u përfaqësuan 

me nje mostër vere. 

Testimi (degustimi ) u krye në 

përputhje të plotë me standartet 

ndërkombëtare të vreshtarisë dhe 

verës, (O.I.V). bazuar në fletën e 

degustimit 100 pikëshe dhe në 

fshehtësi të plotë. 

U testuan gjithsej 10 verëra 2-të 

bardha dhe 8-të kuqe. Vleresimi 

i tyre u be nga grupi i eksperteve 

te çertefikuar si degustatore nga 

MBUMK. 

Të gjitha verërat që morën pjesë 

në konkurim, rezultuan të një 

cilësie të lartë. Kjo tregon se të 

gjithë prodhuesit, kanë zbatuar 

drejt proceset e prodhimit me nje 

teknologji bashkohore, duke 

ruajtur vlerat cilësore,në varësi të 

varietetit të rrushit. 

Tre verëra me origjinë nga 

Verërat tona janë në rrugë të mbarë për rritjen e prodhimit 

dhe përsosjen e cilësisë e sigurisë së tyre, sipas standartve 

shqiptare dhe atyre të BE-se. 

Shqiperia, u klasifikuan në zonën 

e medaljeve të arta si verëra me 

cilësi të shkëlqyer.Çmimet e 

dhena,ishin si me poshte: 

Çmime të Arta 

1- Kantina "Ston castle"- 

Rahovec - Kosove 

(95 - pikë) 

2- Kantina "Arbëri"- 

Mirditë -Shqipëri 

(94 - pikë) 

3- Kantina "Bardha" - 

Tiranë 

(93 - pikë) 

Me çmime te argjenda u 

vleresuan vererat e kantinave, 

"Çobo" Berat, "Sara" ne Fier dhe 

"Ticvesh" ne Maqedoni, ndersa 

me çmime te bronxeta u vleresuan 

vererat e kantinave "Enol", Preze, 

"Arberi" Mirdite dhe "Bardha" 

Tirane. Nga vlerësimet doli si 

konluzion se verërat tona janë në 

rrugë të mbarë për rritjen e 

prodhimit dhe përsosjen e cilësisë 

e sigurisë së tyre, sipas standartve 

shqiptare dhe atyre të BE-se 

Çast nga ndarja e çmimeve


MBROJTJA E TOKËS 

VLERESIMI I EROZIONIT NE PIKAT 

E MONITORIMIT PER VITIN 2008 

Pershkrimi i pergjithshem 

Humbjet e tokes ne vendin tone 

si rezultat i erozionit ujor, jane ne 

vlera te larta dhe perbejne nje 

rrezik serioz per stabilizimin e tokes 

bujqesore dhe jo bujqesore. Ne 

shume zona te territorit te vendit, 

fenomeni i erozionit eshte shembull 

i gjalle i prishjes se ekuilibrit te 

formimit dhe shkaterrimit te tokes. 

Ne kete kontekst, humbjet e tokes 

jane rezultat i faktoreve gjeo - 

klimatike dhe njerezore, ndikimi i 

te cileve ne zona klimatike dhe 

tokesore te vendit eshte i 

ndryshem, duke anuar here nga 

njeri dhe here nga tjetri. 

Ne funksion te shfaqjes dhe 

formes se erozionit, origjina e tij 

eshte e ndryshme. Ndertimi 

shtresor gjeologjik i tokave te vendit 

tone, praktika njerezore te 

aplikuara ne fusha te ndryshme 

(bujqesi, ndertim, infrastrukture 

rrugore) si dhe ndryshimet regjimit 

te rrymave ujore ne shtreterit e 

lumenjeve e perrenjeve si rezultat 

i nderhyrjeve mbi ta, kane ndikuar 

ne ecurine e erozionit. 

Monitorimi i erozionit dhe 

shkarjeve te tokes, si pjese e 

studimit te Projektit Nr.7 " Mbi 

vlersimin e gjendjes se 

rezevuareve" i financuar nga 

Ministria e Mjedisit dhe qe kryhet 

nga QTTB Fushe -Kruje, eshte 

Ne shume zona te territorit te vendit, fenomeni i erozionit eshte 

shembull i gjalle i prishjes se ekuilibrit te formimit dhe 

shkaterrimit te tokes. 

trajtuar nepermjet vleresimit te 

humbjeve vjetor e te tokes te 

shprehura ne ton/ha/vit, vleresimit 

te erozionit potencial ujor ne zonen 

klimatike dhe tokesore te Lezhes, 

Librazhdit,Vlores dhe Tepelenes. 

VLERESIMI I 

HUMBJEVE VJETORE TE 

TOKES 

Konsiderata te pergjithshme 

Vleresimi i humbjeve të tokës 

nga erozioni ujor, eshte nje 

shqetesim i vazhdueshem per 

ndertimin e politikave te tokes ne 

drejtim te ruajtjes dhe perdorimit 

te saj. Teknikat dhe metodat e 

vleresimit qe perdoren sot ne bote, 

jane nga me te ndryshmet. Keto 

metoda se pari sherbejne si baze 

per vleresimin e treguesve ne 

punen kerkimore dhe shkencore, 

se dyti ne monitorimin e erozionit 

dhe se treti ne percaktimin e 

masave per ruajtjen dhe mbrojtjen 

e tokes. 

Ne kuader te Projektit te 

Monitorimit te Erozionit te Tokes, 

Zaim Mema 

QTTB Fushe-Kruje 

vleresimi i gerryeshmerise eshte 

realizuar nepermjet matjeve dhe 

vleresimeve te kontrolluara ne 

gjashte pikat monitoruese 

permanente te ngritura ne kushte 

tokesore dhe klimatike te 

ndryshme si, ne Qaf - Shul 

(Librazhd), Radhime (Vlore), 

Kallmet (Lezhe), Si dhe (Bylysh) 

Tepelene. 

Karakteristikat tokesore dhe 

klimatike te pikave permanente ku 

behet vleresimi i gerryeshmerise 

se erozionit, jane te ndryshme dhe 

perfaqesojne zonat me tipike te 

vendit tone, nga ato me klime te 

bute, me ngrica te pakta (rreshje 

te shumta shiu dhe pa mbulese 

debore), si Radhima dhe Kallmeti, 

ne ato zona tipike qe perfaqesojne 

zonen me klime te ashper,me 

ngrica te shumta, me me pak 

rreshje shiu, por me mbulese 

debore si pika monitoruese ne Qaf- 

Shul (Librazhd) dhe (Bylysh) 

Tepelene. Tokat me perberje 

grimcometrike te predispozuara 

ndaj erozionit i hasim ne Radhime 

dhe ne Bylysh Tepelene,ndersa 

tokat te pa predispozuara ndaj 

erozionit ujor i hasim ne Kallmet 

dhe Qaf - Shul. 

Faktori bimor eshte marre ne 

nivele te ndryshme, i pa mbrojtur 

nga bimesia (toke ugar), me 

mbrojtje mesatare (bime te lashta), 

dhe te larte (livadhore). 

Faktori topografik me 

perjashtim te pjerresise, e cila

eshte standart ne te gjitha pikat 

monitoruese, eshte variabel. 

Lartesia nga niveli i detit, varion 

nga 55 m ne piken monitoruese 

Kallmet,200m ne Radhime ,1300 

m ne Qaf - Shul dhe 800m ne 

Bylyshe. 

Matjet per vleresimin e 

gerryeshmerise se tokes, jane bere 

ne perputhje me kalendarin e 

hartuar ne fillim te vitit dhe 

konkretisht ne muajin mars- maj 

2008,gusht 2008 dhe nentor 2008. 

Ne percaktimin e kohes se 

matjeve per vleresimin e 

gerryeshmerise se tokes,jane 

marre ne konsiderate faktori 

klimatik dhe konkretisht sasia e 

intensiteti i rreshjeve, temperaturat 

ekstreme te ulta dhe ato te larta. 

Ne tabelën ne vijim jepen ne 

mënyre te përmbledhur treguesit 

tokësore. 

Thelbi i metodikes per te gjitha 

metodat e aplikuara qendron, ne 

matjen reale te sasise se tokes ne 

enet matese te çdo ngastre etalon. 

Siperfaqja e çdo ngastre eshte 

standart me permasa (12 ml x 1.2 

m), me kushte te njejta pjerresie 

dhe ne kushte te ndryshme 

bimesise. 

Percaktimi i vendndodhjes se 

ngastrave permanente eshte bere 

nepermjet paisjes GPS -72 tipi 

GARMIN. 

Per pershkueshmerine e tokes 

perdoren enet rrethore dhe per 

grumbullimin e saj enet matese me 

permasa standart (50cm X 50cm). 

MBROJTJA E TOKËS 

Rezultate dhe diskutime 

Ne te 4 pikat e perhereshme 

te monitorimit te erozionit te tokes, 

vleresimi i gerryeshmerise se tokes 

(dheu i grumbulluar ne enet 

matese) eshte bere ne kohe te 

ndryshme, per te evituar 

pasaktesite qe mund te ndodhin 

nga largimi i ujit nga enet matese. 

Per kete qellim, ne vazhdimesi 

pas sedimentimit te turbullires ne 

enet matese, eshte bere largimi i 

ujit, kjo ne vartesi te rreshjeve te 

shiut dhe kohes se mbushjes se 

eneve matese. 

Toka e grumbulluar ne keto ene 

matese eshte trajtuar fizikisht ne 

tharje deri ne arritjen e lageshtise 

normale (18 % ,ne perqindje te 

peshes). 

Me pas, eshte bere peshimi i 

tokes dhe llogaritja per siperfaqen 

e vrojtuar ne ton/ha/vit, e siguruar 

per çdo stacion monitorimi ne 

kushtet e aplikimit te llojeve te 

ndryshme te bimeve. 

Kjo pike mund te perfaqesoje 

terenet kodrinore e malore te 

Shqiperise jug-perendimore, 

bregdetin e jugut (Vlore, 

Sarande,Fjere) ,ne siperfaqen e 

tokes pa bimesi.Sasia e tokes se 


gerryer, eshte 14.2 ton/ha/vit. 

Sasia e tokes se gerryer e 

vleresuar ne kushtet 

eksperimentale te zones se 

Tepelenes, perllogaritet ne nivelin 

rreth 21.1ton/ha/vit. Kjo pike mund 

te perfaqesoje terenet kodrinore e 

malore te rretheve Mallakaster, 

Tepelene, Gjirokasrer, Permet, 

Leskovik, deri kufi me Erseken. 

Ne te kater stacionet ku u krye 

monitorimi i erozionit te tokes, 

konstatohet se mbulesa bimore 

mbetet faktori kryesor qe ndikon 

ne uljen e grryeshmerise se tokes. 

Mbulesa bimore e ul ne menyre te 

ndjeshme gerryeshmerine e tokes 

ne masen 30 deri 35 %. 

Duke veçuar mbulesen bimore 

si faktor zbutes te erozionit, 

rezulton se ajo mbetet faktori 

kryesor i cili mund te drejtohet me 

lehte. Kete e perforcojne edhe 

vlerat e matura te gerryerjes ne 

siperfaqet e mbjella me bimesi, 

krahasuar me ato te zhveshura prej 

saj. 

Bimet me efektivitet me te larte 

per ruajtjen dhe mbrojtjen e tokes 

nga erozioni ujor siperfaqesor, jane 

bimet livadhore.Humbjet e tokes 

ne ngastrat e mbjella me keto bime 

te krahasuar me bimet prashitese 

jane rreth 50 % me te ulta. 

Rezultati i marre konfirmon 

edhe nje here se ne kushtet e vendit 

tone, medotologjia e vleresimit te 

ekuacionit Universal te Humbjes 

se Tokes eshte efektive per 

vleresimin e gerryeshmerise se 

tokes. Kjo metodologji 

konsiderohet e thjeshte dhe shume 

e sakte per vleresimin e 

gerryeshmerise se saj.


TENJA E DOMATES NJE DEMTUES 

KARANTINOR I RREZIKESHEM NE 

KULTUREN E DOMATES 

Josef Tedeschini, 

Shpend Shahini 

Kristaq Nicaj 

Vangjel Jovani 

Tenja e domates(Tuta absoluta) 

eshte nje kercenim i ri per kulturat 

Solanace. Ajo infekton sythet, 

gjethet, lulet dhe frutat, duke 

shkaktuar humbje te prodhimit, te 

cilat mund te arrijne dhe te kalojne 

70%. Tuta absoluta eshte nje 

lepidopter i familjes Gelechiidae, i 

vendosur akoma ne listen A1 te 

organizmave karantinore te 

EPPO-se (Organizata Europiane 

e Mbrojtjes se Bimeve). Eshte me 

origjine nga Amerika e 

Jugut.Sinjalizohet per here te pare 

ne Europe ne vitin 2006 ne Spanje 

dhe me vone ne vitin 2008 ne 

Algjeri ,Marok, France dhe Itali. 

Gjate vitit 2009, eshte raportuar 

prezenca e saj edhe ne Greqi, 

Malte, Portugali, Zvicer dhe vende 

te tjera. Nga te dhenat peraprake 

te Departamentit te Mbrojtjes se 

Bimve, rezulton se ky demtues 

mund te jete prezent edhe ne 

vendin tone. 

MBROJTJE BIMËSH 

Tenja e domates (tuta absoluta) eshte nje kercenim i ri per 

kulturat Solanace. Ajo infekton sythet, gjethet, lulet dhe frutat, 

duke shkaktuar humbje te prodhimit, te cilat mund te arrijne 

dhe te kalojne masën 70 përqind. 

Bimet pritese 

Pritesi kryesor i Tuta 

absoluta,eshte domatja, por edhe 

patatja eshte raportuar si bime 

pritese,se bashku me 

Lycopersicum hirsutum, Solanum 

lyratum dhe specje te ndryshme te 

solanaceve te egra.Patëllxhani 

eshte raportuar si prites potencial, 

por ka te dhena edhe per 

infektimin e fasules ne mjedise te 

mbrojtura. Po ashtu ka disa 

raportime te vjetra per prekjen e 

duhanit nga ky demtues ne 

Argjentine. 

Perhapja gjeografike. 

Tuta absoluta eshte nje demtues i 

domates ne shume vende te 

Amerikes se Jugut,qe nga viti 1970. 

Vitet e fundit ajo eshte diktuar ne 

shume vende te kultivimit te 

domates ne Europe dhe ne rajonin 

e Mesdheut,duke shkaktuar deme 

serioze,lidhur kjo edhe me te 

ardhmen e prodhimit te domates 

rreth pellgut te Mesdheut. 

Prezenca e saj ne Europe, eshte 

raportuar per here te pare ne 

Spanje ne fund te vitit 2006 ne 

kulturen e domates. Ne vitin 2008,u 

diktua ne shume lokalitete te 

ndryshme ne Algjeri dhe Marok,por 

eshte raportuar edhe ne France ne 

janar te vitit 2009.Tuta absoluta 

eshte duke u perhapur me shpejtesi 

shume te madhe ne mjaft vende 

te tjera rreth brigjeve te 

Mesdheut. Ky demtues eshte duke 

krijuar veshtiresi te medha ne 

kultivimin e domates ne kete rajon. 

Gjate vitit 2009, infektimet e saj 

jane raportuar zyrtarisht nga 

shume vende te tjera te reja si: 

Italia, Tunisia, Malta, Libia, Anglia, 

Greqia dhe Zvicra. Kapja e 

insekteve ne kurthe me feromone 

per terheqjen e insekit te rritur ne 

rajonin e Izmirit dhe Bodrumit 

(Turqi) dhe konfirmimi i insekteve 

si jo specje te Phthorimaea 

operculella, tregojne qe eshte 

ceshtje e nje kohe shume te 

shkurter qe edhe Turqia te 

raportoje prezencen e saj ne kete 

vend.

Biologjia 

Tuta absoluta ka nje potencial 

riprodhues shume te larte. Larvat 

nuk futen ne diapauze nëse ka 

ushqim ne dispozicin dhe keshtu 

mund te zhvillojne 10-12 brezni ne 

vit. Cikli biologjik mund te 

plotesohet brenda 29-38 ditesh, kjo 

ne vartesi te kushteve te mjedisit. 

Studimet e bera ne Kili, kane 

treguar qe cikli i zhvillimit 

plotesohet per 76.3 dite ne 

temperaturë 14 0 C, 39.8 dite ne 

19.7 0 C dhe 23.8 dite ne 

temperaturën 27.1 0 C. Insektet e 

rritura e zhvillojne aktivitetin e tyre 

naten dhe gjate dites zakonisht 

fshihen ndermjet gjetheve. Femrat 

vendosin veze ne pjeset ajrore te 

bimeve pritese. Nje femer mund 

te vendose gjate jetes se saj deri 

ne 260 veze. Ky demtues kalon 

kater stade larvare dhe pupezimi 

behet ne toke,ne siperfaqe te 

gjetheve ose brenda galerive qe ai 

krijon , kjo ne vartesi te kushteve 

te mjedisit.Kur tuta nuk pupëzon 

ne toke, zakonisht ajo mbeshtillet 

ne nje fshikez. Ky demtues mund 

te dimeroje si veze, pupe ose insekt 

i rritur. 

Diktimi dhe identifikimi 

Simptomat 

Mbas çeljes, larvat e reja 

depertojne ne frutin e 

domates,gjethet ose kercellin ku 

ato ushqehen, duke krijuar keshtu 

mina te vogla te dallueshme dhe 

me vone galeri te medha. Frutat 

mund te atakohen sapo formohen 

dhe galerit e formuara nga demtusi 

mund te behen vende invadimi nga 


patogjenë te ndryshem sekondarë, 

te cilet te dergojne ne kalbjen e 

frutave. Ne gjethe larvat ushqehen 

vetem me mezofilin duke e lene te 

pa demtuar epidermen.Galerite ne 

gjethe jane jo te rregullta dhe me 

kalimin e kohes nekrotizohen. 

Galerite e formuara ne kercell, 

ndryshojne zhvillimin normal te 

bimeve. Bimet e domates mund te 

atakohen ne çdo stad te zhvillimit 

te tyre nga ky demtues, qe nga 

fidani deri ne bimet e rritura 

plotesisht. Demtuesi zakonisht 

mund te diktohet shume lehte 

mbasi ai preferon sythat e majes, 

lulet ose frutat e sapoformuara, ne 

te cilet jashteqitjet me ngjyre te 

zeze te shkaktuara nga ushqimi, 

jane shume te dukeshme. Ne 

patate, preken vetem pjeset ajrore 

dhe tenja nuk zhvillohet ne tubere. 

Morfologjia 

Veza 

Ka madhesi 0,36x0,22 mm, eshte 

ne forme cilindrike dhe ka ngjyre 

krem te bardhe, deri ne te verdhe. 

Shumica e vezeve vendoset ne 

pjesen e poshtme te gjetheve.Çelja 

e tyre behet mbas 4-5 ditesh. 


Larva 

Ka ngjyre krem, koka eshte me e 

erret . Ne moshen e dyte larvare, 

deri ne te katerten, larva merr nje 

ngjyre te gjelbert deri ne te kuqe 

te hapet. Larva e moshes se pare, 

ka gjatesi 0,9 mm ndersa ne moshe 

te katert, gjatesia arrin deri ne 

7.5mm. Mosha larvare zgjate 13- 

15 dite. 

Pupa Pupa ka ngjyre kafe dhe 

pupezimi mund te zgjase 9-11 dite 

Insekti i rritur ka gjatesi 10 mm. 

Ështe e paisur me antena filiforme, 

ka nje ngjyre gri ne te argjende dhe 

eshte e paisur me njolla te zeza 

mbi krahet e siperme. 

Rrugët dhe mundesitë e 

përhapjes. 

Tuta absoluta mund te perhapet nga 

dorezimi i fidanave per mbjellje, ose 

kur dorzohen frutat e domates ne 

vende te ndryshme per tregetim. 

Ky demtues nuk prek tuberet e 

patates dhe keshtu nuk mund te 

futet ne nje vend tjeter me ane te 

kesaj kulture. 

Impakti ekonomik 

Ne Ameriken e Jugut, T. absoluta 

eshte konsideruar si nje demtues 

kyç i domates ne fushe te hapur si 

dhe ne mjedise te mbrojtura. 

Prodhimi si dhe cilesia e frutave, 

mund te reduktohet ne menyre te 

ndjeshme nga ngrenjet direkte te 

larvave si dhe nga patogjenet 

sekondarë te cilet futen ne plaget 

e shkaktuara nga demtuesi. Frutat 

e domates te prekura rende 

humbasin vleren e tyre tregetare. 

Humbje te prodhimit nga 50-100% 

jane raportuar ne kulturen e 

domates. Nivele te pa pranushme 

te demtimit kozmetik te frutave,


jane raportuar gjithashtu ne tregun 

e domatetve te freskta (per 

konsum) si shkak i minave 

prezente ne fruta. Demtimi 

potencial mund te arrije deri ne 

100% pa nderhyrje te masave te 

kontrollit dhe ne rastet e kontrollit 

me masa te ndryshme specifike, 

humbjet e prodhimit mund te jene 

1-5%. Demtimet e ketij insekti 

behen gjate gjithe cikleve te 

kultivimit te domates te destinuara 

per konsum te fresket ose per 

perpunim. 

Kontrolli 

Strategji te luftes se integruar, jane 

zhvilluar per te kontrolluar 

T.absoluta. Jane bere studime per 

perdorimin e feromoneve seksualë 

sintetikë me qellim monitorimin e 

niveleve te popullates se ketij 

demtuesi per te filluar trajtimet 

kimike.Lende aktive te ndryshme 

jane efektive dhe mund te 

perdoren te kombinuara e me 

metoden biologjike te kontrollit (me 

agjente biologjike). Lidhur me 

kontrollin kimik,shume trajtime 

kimike jane te nevojshme per cdo 

sezon kultivimi.Eshte per te vene 

ne dukje, qe nje ulje e efikasitetit 

te produkteve te mbrojtjes se 

bimeve ndaj T.absoluta, eshte 

vrojtuar qe nga viti 1980 ne kulturen 

e domates. Rezistenca ndaj disa 

insekticideve, eshte raportuar ne 

shume vende, si per shembull ndaj 

abamectines, cartapit dhe 

piretroideve ne Brazil. Kerkimet e 

bera vitet e fundit, tregojne se 

çimkat miride Macrolophus 

pygmaeus dhe Nesidiocoris 

tenius, te cilet jane shume te 

perhapura ne serra dhe fushe te 

hapur ne Mesdhe, mund te luajne 


nje rol shume te rendesishem si 

agjente te kontrollit biologjik, per 

te kontrolluar kete demtues 

invaziv. Metoda te tjera kontrolli, 

perfshijne praktikat kulturale si 

qarkullimin me kultura jo solanace, 

plugime, pleherim te pershateshem, 

ujitje, shkaterrim te bimeve te 

infektuara, shkaterrim të 

mbeturinave bimore, etj. 

Rreziku fitosanitar 

T. absoluta eshte nje demtues 

potencial shume i rrezikeshem i 

domates ne pjesen e ngrohet te 

rajonit te EPPO-se si ne fushe te 

hapur dhe ne mjedise te mbrojtura. 

Ne patate rreziku eshtë me i 

kufizuar, mbasi ky demtues nuk 

prek tuberet ne fushe te hapur apo 

ne ruajtje. T. absoluta eshte 

perhapur nga Amerika Qendrore 

ne Ameriken e Jugut dhe tani eshte 

prezente ne shume vende te 

Mesdheut ku jane raportuar edhe 

demtime serioze. Nga ane tjeter, 

masat e kontrollit jane komplikuar 

me shfaqjen e fenomenit te 

rezistences qe paraqet ky demtues 

ndaj shume insekticideve. 

Masat fitosanitare 

Tuto absoluta eshte shtuar ne listen 

A1 te EPPO qe ne vitin 2004 

si nje demtues karantinor.Fidanat 

per mbjellje dhe frutat e domates 

qe kane origjine nga vendet qe ajo 

eshte prezent, duhen te jene te 

pastra nga ky demtues, serrat 

plastike duhen teresisht te izoluara 

me rrjeta plastike, per te 

parandaluar hyrjen e insekteve te 

rritur nga jashte. 

Biometrike:Vendosja e kurtheve 

terheqese me ferromone qe ne 

mbjelljen e fidanave. 

Biologjike:Çimkat predatore, 

(Nesidiocorus tenius dhe 

Macrolophus caliginosus) 

parazitojne vezet dhe larvat,si dhe 

Trichogramma sp, trajtohen 

preventivisht me bacilus 

thuringencis. 

Mekanike:Heqja e gjetheve dhe 

frutave te infektuara rende duke i 

shkaterruar ato. 

Kimike: Perdorimi i insekticideve 

selektive gjithmone nen nje 

mbikqyrje teknike per te vleresuar 

efikacitetin


PLEHËRIMI PAS VJELJES I 

PEMTOREVE DHE VRESHTAVE 

Robert Damo 

Bjanka Llogori 

Plehërimi në pemëtore dhe 

vreshta,konsiderohet si një mjet i 

rëndësishëm për të marrë 

rendimente të kënaqshme, por mbi 

të gjitha për cilësi të lartë prodhimi, 

që karakterizohet jo vetëm nga 

pamja e jashtme tërheqëse, por 

edhe nga shija, aroma, ruajtja e 

mirë në frigorifer dhe 

qëndrueshmëria në transport. 

Parametrat që duhet të merren në 

konsideratë për të përdorur një 

program korrekt plehërimi,janë të 

shumta dhe përfshijnë jo vetëm 

karakteristikat e tokës të 

përcaktuara nëpërmjet analizave 

fiziko- kimike, por edhe kërkesat 

për elementë ushqyes të bimëve, 

teknikat e administrimit të tokës, 

zgjedhjen e llojit të plehut etj.. 

Rritja e çmimeve të mjeteve 

teknike, midis tyre edhe të 

plehrave kimike, duhet të 

konsiderohet si shtysë për 

orientimin më të mirë të 

investimeve, duke përzgjedhur 

plehrat që ofrojnë një efektivitet 

më të madh. 

Plehërimi racional, kërkon jo 

vetëm njohjen e thellë të sistemit 

tokë-bimë, por edhe teknikën e 

plehërimit për të plotësuar 

kërkesat ushqyese të bimëve për 

fruta, duke mbajtur aktiv rritjen 

dhe aktivitetin e aparatit rrënjor 

PLEHËRIM 

Plehërimi racional, kërkon jo vetëm njohjen e thellë të 

sistemit tokë-bimë, por edhe teknikën e plehërimit për 

të plotësuar kërkesat ushqyese të bimëve për fruta, 

duke mbajtur aktiv rritjen dhe aktivitetin e aparatit 

rrënjor në të gjitha fazat e ciklit 

në të gjitha fazat e ciklit. 

Për të siguruar një nivel të 

përshtatshëm pjellorie toke dhe 

për të optimizuar efektivitetin e 

prodhimit, duhet të sigurohet një 

prurje racionale e elementeve 

mineralë nëpërmjet plehërimit. 

Mos plehërimi ose kufizimi i 

prurjeve në rrugë gjethore, çon jo 

vetëm në uljen e pjellorisë së 

tokës, por edhe në pamundësinë 

për të siguruar nivelin prodhues 

dhe cilësor të dëshiruar. 

Plehërimi pas vjeljes, 

përgjegjës për kërkesat e 

bimëve 

Përcaktimi korrekt i kohës së 

përdorimit të plehrave, sidomos 

atyre azotike është i rëndësishëm 

për të plotësuar kërkesat e bimëve 

për ushqim gjatë periudhës së 

vegjetacionit. Për këtë duhet të 

merret në konsideratë edhe 

aftësia e specieve të ndryshme 

drufrutore, për të riaktivizuar në 

pranverë rezervat ushqyese të 

grumbulluara në organet drunore 

gjatë vjeshtës së mëparshme. 

Këto rezerva përbëjnë burimin 

kryesor të azotit dhe mbështesin 

fillimin e vegjetacionit të bimëve 

në fazën e parë të zhvillimit të 

organeve të ndryshme (gjethe dhe 

lule). Për shembull, më shumë se 

95% e azotit prezent në gjethet e 

reja të mollës dhe dardhës në


periudhën e lulëzimit, sigurohet 

nga rezervat e mësipërme, ndërsa 

azoti i asimiluar nga rrënjët në 

pranverë, përdoret më vonë, 

kryesisht për rritjen e lastarëve 

dhe të frutave të lidhura. 

Në periudhën pas ndërprerjes 

së vegjetacionit,deri në fillim të 

lulëzim absorbimi i ushqyesve, në 

veçanti i azotit, është i kufizuar. 

Por në periudhën që paraprin 

fjetjen dimërore, pas vjeljes, bima 

absorbon aktivisht elementët 

ushqyes për të plotësuar rezervat 

në organet drunore. Pas dimrit, 

këto rezerva janë të gatshme të 

vihen në qarkullim për të vazhduar 

vegjetacionin. 

Në praktikë këshillohet që të 

mos plehërohet me azot para 

fazës së fryrjes së sythave lulorë, 

pasi përdorimet e hershme të tij 

janë jo efektive. Plehërimi në 

periudhën e pasvjeljes,është më i 

miri sepse temperaturat lejojnë që 

të vazhdojë aktiviteti fotosintetik 

e rrënjor dhe niveli i lagështisë së 

tokës, është i mjaftueshëm për 

zhvillimin e proceseve të 

absorbimit deri në rënien e 

gjetheve. Gjithashtu, periudha e 

pjekjes së frutave (shpesh e 

vonshme në molla e dardha dhe 

në varietete të ndryshme rrushi), 

bën që konkurrenca ushqyese 

midis frutave dhe lastarëve të 

mbetet në nivel të lartë deri në 

vjelje dhe, kështu vonohet 

grumbullimi i substancave të 

azotuara në organet drunorë. Për 

këto arsye, në vjeshtë është 

momenti ideal për ripërtëritjen e 

rezervave të elementëve ushqyes 

nëpërmjet plehërimit. Pra, 

plehërimi pasvjeljes ka si qëllim 

rritjen e sasisë së lëndëve rezervë 

në bimë, për të mbuluar kërkesat 

e bimëve deri në lulëzimin e 

ardhshëm. Një përfitim tjetër, jo 

më pak i rëndësishëm, është edhe 

PLEHËRIM 

rezistenca më e madhe ndaj 

ngricave, si rrjedhojë e rritjes së 

përmbajtjes së kripërave në 

lëngun qelizor. 

Administrimi më i mirë i azotit 

Administrimi i azotit është më 

delikati. Teknika e plehërimit 

duhet të sigurojë sa më shumë të 

jetë e mundur zhvendosjen e 

lëndëve azotike drejt frutave dhe 

shpërndarjen e tyre gjatë vitit, 

duke mbajtur një nivel të 

përshtatshëm gjatë gjithë ciklit të 

kulturës dhe evituar tepricën e 

azotit në pranverë. Prurja e të 

gjithë azotit në formë lehtësisht të 

asimilueshme në periudhën e 

daljes nga dimri, rrezikon zgjatjen 

e ciklit vegjetativ dhe shkakton 

harlisjen vegjetative, me efekte 

negative në periudhën e pjekjes 

dhe mbi cilësinë e frutave. 

Me qëllim që azoti të shkojë 

drejt organeve që ne dëshirojmë 

(degë dhe lastarë në veçanti), 

menjëherë pas vjeljes së frutave, 

30-40 ditë para rënies së gjetheve, 

kur ato janë ende aktive nga 

pikëpamja fotosintetike,pra kur 

janë në gjendje për të formuar 

energjinë e domosdoshme për 

asimilimin e azotit, përdoret rreth 

1/3 e nevojave të azotit ose një 

dozë azoti rreth 20-30 kg/ha. 

Trajtimet e mëvonshme kanë një 

efektivitet të ulët dhe mund të rritin 

sasinë e nitrateve potencialisht të 

shpëlashme gjatë dimrit. Për 

kultivarët me pjekje të vonshme, 

këshillohet shpërndarja e azotit 

nëpërmjet rrugës gjethore (p.sh. 

me ure 1-1.5 %), ose të përdoren 

plehra azotike me veprim të 

ngadalshëm.Për të përcaktuar 

nëse duhen bërë apo jo plehërime 

të vonshme azotike, 

rekomandohet që të përcaktohen 

nitratet e pranishme në tokë gjatë 

mesit të shtatorit. Kur përmbajtja 

e azotit nitratik në shtresën e tokës 

ndërmjet 5-60 cm thellësi është më 

e lartë se 10 ppm, atëhere kjo sasi 

konsiderohet e mjaftueshme për 

pemëtoren dhe nuk duhet të 

kryhen plehërime. Dozat 

llogariten sipas species, 

nënshartesës, objektivit të 

prodhimit, pjellorisë së tokës dhe 

kushteve klimatike. 

Plehërimi pasvjeljes me 

plehra me veprim të 

ngadalshëm 

Për të marrë efektivitetin

maksimal të plehërimit vjeshtor 

pasvjeljes, mund të përdoren 

plehra me veprim të 

ngadalshëm,te cilat garantojnë 

efektivitet maksimal dhe sigurinë 

që shpenzimet e bëra te shkojnë 

në energji efektive për frutat, duke 

respektuar në të njëjtën kohë 

kërkesat për mbrojtjen e mjedisit. 

Një ndër to,është Nitrophoska 

Gold, një pleh i formuluar pikërisht 

për të maksimizuar avantazhet e 

plehërimit vjeshtor në pemëtore 

dhe vreshta. Ai është një pleh 

kompleks NPK 15-9-15, i 

balancuar mirë, me tretshmëri të 

plotë dhe të shpejtë, që përmban 

një pjesë të azotit në formë 

lehtësisht të tretshme dhe një pjesë 

tjetër me veprim të kontrolluar, që 

përbën një rezervë të vërtetë 

azotike jo të shpëlashme, të 

përshtatshme për të plotësuar 

kërkesat në fazat e mëvonshme. 

Potasi në formë sulfati, prania e 

magnezit, squfurit dhe 

mikroelementeve kryesorë si Fe, 

Mn dhe B, e bëjnë këtë markë 

plehu mjaft të përshtatshëm për 

plehërimin në vjeshtë. 

Për një plehërim efektiv 

vjeshtor, mund të përdoren edhe 

plehra të markave të tjera, të cilet 

veprimin e kontrolluar, e kanë jo 

vetëm për azotin, por për të gjitha 

lëndët ushqyese, si p.sh., plehrat e 

linjës Nitrophoska Top. Ato janë 

plehra mineralë kompleksë NPK, 

me një pjesë të granulave të veshur 

me membranë për të kontrolluar 

lëshimin e zgjatur për 80-100 ditë 

të të gjithë ushqyesve: azotit, 

fosforit, potasit tërësisht sulfatik, 

magnezit, squfurit dhe 

mikroelementeve kryesorë (B, Fe, 

Zn). Granulat jo të veshura 

,sigurojnë një sasi ushqyesish të 

disponueshëm për një absorbim të 

shpejtë nga kultura. Dozat 

orientuese për përdorim, janë 

dhënë në tab. 1, duke theksuar që 

një shpërndarje e lokalizuar gjatë 

PLEHËRIM 

rreshtave dhe mundësisht duke i 

përmbysur lehtësisht, është më e 

preferuar. 

Nje skeme plehërimi për 

vreshtin dhe pemëtoret 

Plehërimi në vjeshtë 

pasvjeljes përmirëson cilësinë 

Përfitimet e plehërimit 

pasvjeljes sidomos me plehra me 

veprim të kontrolluar janë të 

shumëfishta. Gjethet mbeten mbi 

bimë më gjatë, duke zgjatur 

sintezën e lëndëve rezervë dhe 

grumbullimin e tyre në organet 

drunore. Azoti me veprim të 

kontrolluar asimilohet prej rrënjëve 

deri në ngricat dimërore, sepse 

shpejtësia e lirimit të tij zvogëlohet 

me uljen e temperaturës. Në 

pranverë vërehet një ekuilibër në 

zhvillimin e lastarëve dhe 

përmirësohet shpërndarja në 

sythat lulorë. Veprim i zgjatur lejon, 

nga ana tjetër, të ketë një 

disponueshmëri të mirë të azotit të 

asimilueshëm dhe një shtyrje të 

fraksioneve azotike pranverore, 

kur potenciali prodhues i bimëve 

është më sasior dhe mund të 

llogariten më mirë doza dhe 

zgjedhja e plehut që do të përdoret. 

Plehërimi vjeshtor pasvjeljes 

me plehra me veprim të 

kontrolluar ka jo vetëm avantazhe 

ekonomike dhe mjedisore, por edhe 

efekte pozitive mbi prodhimin dhe 

cilësinë, të vërtetuara në prova 

shumëvjeçare në hardhia, molla, 

pjeshka, nektarina etj. Në 

krahasim me plehërimin 


pranveror, përfitimet konsistojnë 

në: 

përmirësimin e ekuilibrit 

vegjetativo - prodhues pa 

rivegjetacion të vonshëm e harlisje 

të tepërt; 

rritjen e fertilitetit të sythave 

dhe numër më të vogël të sythave 

qore; 

rritjen e prodhimit të bimëve 

dhe përmbajtjes së acidit malik dhe 

lëndës së thatë; 

mesatare të frutave dhe rritjen 

e përqindjes së frutave me 

përmasa të mëdha si dhe 

përmirësimin e uniformitetit të 

frutave; 

përmirësimin e konsistencës së 

frutave dhe probleme më të vogla 

konservuese. 

Te hardhia, plehërimi vjeshtor, 

përveç përmirësimit të aspekteve 

produktivë të tillë si përmirësimi i 

shpërndarjes së vileve mbi bimë, 

dhe rritje e numrit të tyre për bimë, 

peshë mesatare më e vogël e 

vileve, rrit gjithashtu edhe 

përmbajtjen e sheqerit, aciditetit, 

ngjyrës, akumulimin e 

pararendësve të lëndëve nobile në 

verë, duke nxitur përmbajtjen e 

polifenoleve dhe antocianit dhe në 

këtë mënyrë krijon një kuadër 

aromatik me tone më të 

përcaktuara dhe të ekuilibruara. 

Përveç sa më sipër, efekte pozitive 

vërehen edhe në proceset 

enologjike të vjetërsimit dhe ruajtjes 

së verës.


BE DHE POLITIKA E PERBASHKET 

BUJQESORE 

Sali Metani 

MBUMK 

Bujqësia është një nga politikat 

me komplekse në Bashkimin 

Europian. Në këtë kontekst, është 

mjaft e rëndësishme që vendet të 

cilat synojnë antarësimin e tyre në 

Bashkimin Europian të 

familjarizohen me politikat që 

ndjek ky organizem nëpërmjet 

kuptimit të termave të saj që 

përdoren në veprimtarinë e 

përditshme të strukturave të saj te 

bujqesise, sigurise ushqimore dhe 

mbrojtjes se konsumatorit . 

Sfida e integrimit europian 

përfshin secilin prej nesh dhe 

meriton të bëhet një punë 

përgatitore nga gjithsecili për t’u 

familjarizuar me mekanizmat 

komplekse të cilat venë në lëvizje 

Bashkimin Europian. 

Pas nënshkrimit më 12 qershor 

2006 në Luksemburg nga 

Shqipëria të tekstit të plotë të 

Marrëveshjes se Stabilizim 

Asocimit, nisi këtu rruga e vertetë 

e zhvillimit të vetëdijshëm, duke u 

transformuar në një pikësynim, 

për t'ju përshtatur standarteve 

europiane. 

Përpjekje dita-ditës po bëhen 

nga strukturat e MBUMK për 

përmirsimin e kuadrit legjislativ, në 

përafrimin e tij me legjislacionin 

europian në fushën e sigurisë 

ushqimore, mbështetjen e 

fermerëve për rritjen e prodhimit 

BUJQËSIA DHE BE 

Pas nënshkrimit më 12 qershor 2006 në Luksemburg nga 

Shqipëria të tekstit të plotë të Marrëveshjes se Stabilizim 

Asocimit, nisi këtu rruga e vertetë e zhvillimit të 

vetëdijshëm, duke u transformuar në një pikësynim, për 

t'ju përshtatur standarteve europiane. 

bujqesor, nëpërmjet skemave te 

mbeshtetjes, konsolidimin e rrjetit 

të tregjeve bujqësore dhe të klimës 

së biznesit. 

Politika e përbashkët bujqësore 

(Common Agricultural Policy) 

shkurtimisht (CAP),është një nga 

politikat e para të përbashkëta, e 

krijuar për shoqërimin e zbatimit 

progresiv të tregut të përbashkët 

europian. 

Politika bujqësore e përbashkët 

ose "Europa e gjelbërt" 

përfaqeson politikën e përbashkët 

të 27 vëndeve antare të Bashkimit 

Europian në fushën e tregjeve, 

çmimeve dhe të strukturave 

bujqësore. Ajo siguron jo vetëm 

konkurueshmerinë e bujqësisë 

europiane në tregun botëror por 

gjithashtu diversitetin e 

produkteve agro-ushqimore 

europiane. 

Politika bujqësore e përbashkët 

(CAP) sëpari ka konsistuar në 

subvencionimin e prodhimit të 

produkteve ushqimore bazë për 

plotësimin e nevojave dhe sigurisë 

ushqimore të konsumatorëve 

europiane. 

Ajo përbën një komplet 

legjislacioni dhe praktikash të 

miratuar nga Bashkimi Europian për 

të siguruar një politikë të përbashkët 

dhe të unifikuar për bujqësinë në 

vendet antare të BE-së. 

Parimet drejtuese te saj u 

vendosen nga konferenca e 

Stresës në korrik të vitit 1958 dhe 

mekanizmat bazë të politikes se 

perbashket bujqesore, u miratuan 

fillimisht nga 6 vendet antare të 

Komunitetit në vitin 1960, gjë që 

lejoi që kjo politikë të hynte në fuqi 

dhe të zbatohej duke filluar nga 

viti 1962. 

Politika e përbashkët 

bujqësore, qysh në vitet e para të 

zbatimit të saj, lejoi që të rritej në 

mënyrë shumë sinjifikative niveli 

i prodhimi bujqësor në Europë në 

saje të vënies në zbatim të 

mjeteve që garantonin të ardhurat 

e bujqëve, duke shoqëruar 

eksodin rural dhe modernizimin e 

ekonomive bujqësore në saje të 

shtimit, rendimenteve, produktivitet 

si dhe duke siguruar nje 

preferencë komunitare për 

prodhimet europiane në tregun e 

përbashkët. 

Ajo ka si qëllim zhvillimin e 

bujqësisë në zonat rurale. 

Me peshën e tij në buxhetin e 

BE-së, kjo politike për një kohë 

të gjatë ka qenë një nga politikat 

e para të përbashkëta dhe 

politikat më të rëndësishme të 

BE-së, pasi shpenzimet bujqësore 

përfaqesojnë rreth 45 % të 

buxhetit të BE-se. CAP-i është 

gjithashtu një rrjet sigurie

financiare për bujqit e goditur nga 

katastrofat natyrore ose 

sëmundjet e kafshëve. 

Në nivelin e hartimit të saj, 

politika e përbashkët bujqësore i 

nënshtrohet procedurës 

vendimmarrëse që parashikon 

shumicën e kualifikuar të këshillit 

dhe konsultimin e Parlamentit 

Europian. 

Qëllimet zyrtare të politikës së 

përbashkët bujqësore,përbëjnë 

detyrimet ligjore të Bashkimit 

Europian. Gjermania, Franca, 

Spanja dhe Italia, jane vendet qe 

financojne më tepër buxhetin 

për politikën e përbashkët 

bujqësore. 

Politika e përbashkët 

bujqësore është kompetencë 

eksluzive e Bashkimit Europian. 

Sipas nenit 33 të traktatit të BEsë 

ajo synon në sigurimin e 

çmimeve të arsyeshme për 

konsumatorin europian dhe një 

shpërblim të barabartë të 

bujqëve,sidomos nëpërmjet 

organizimit të përbashkët të 

tregjeve bujqësore dhe 

respektimin e parimeve qe vijojne. 

Traktati i Romës në vitin 1957, 

përcaktoi 5 objektivat të politikës 

së përbashkët bujqësore: 

-rritjen e produktivitetit bujqësor; 

-sigurimin e nje niveli jetese të 

kënaqshëm për popullsinë 

bujqësore; 

-stabilizimin e tregjeve; 

-sigurimin dhe plotësimin e 

nevojave ushqimore si dhe 

-garantimin e çmimeve të 

arsyeshme për konsumatorët. 

Ato janë hartuar në nenin 39 

të Traktatit të themelimit të 

Komunitetit Europian dhe janë si 

vijon: 

rritje në produktivitetin 

bujqësor me anë të progresit 

teknik dhe zhvillimin racional të 

prodhimit bujqësor; 

një standard jetese të 

kënaqshëm të komunitetit 

bujqësor; 

BUJQËSIA DHE BE 

çmime të qëndrueshme me 

të cilat fermerët shesin prodhimet 

e tyre; 

siguri ushqimore ( duke 

siguruar që të ketë gjithmonë një 

furnizim me ushqime); 

çmime të arsyeshme me të 

cilat konsumatorët blejnë ushqimet 

e tyre. 

Më 26 qershor të vitit 2003, 

Ministrat e Bujqësisë të Bashkimit 

Europian, miratuan një reformë 

thelbësore të CAP-it.Reforma 

synonte në ndryshimin komplet 

të rrugës së mbështetjes së 

sektorit bujqësor ne Bashkimin 

Europian. Politika e re e 

përbashkët nevojitej të përshtatej 

në drejtim të konsumatorëve dhe 

taksapaguesve, gjithsesi duke i 

dhënë bujqëve te BE-së lirinë të 

prodhonin çfarë kërkonte tregu. 

Për të evituar braktisjen e 

prodhimit bujqesor, shtetet antare 

mund të zgjedhin që të mbajnë një 

lidhje të kufizuar midis 

subvencionit dhe prodhimit, në 

kushtet e përcaktuara mirë dhe 

brënda kufijve të qartë. 

Kjo pagesë e re e vetme 

bujqësore (single farm payments) 

do të jetë lidhur me respektimin e 

standarteve mjedisore, të sigurisë 

ushqimore dhe mirëqënies së 

kafshëve si dhe kërkesave per te 

mbajtur te gjithe ekonomine 

bujqesore ne kushte te mira 


bujqesore e mjedisore,e njohur ne 

Bashkimin Europian me termin 

"Perputhja" (cross-compliance). 

Përputhja eshte krijimi i nje 

lidhje midis marrjes së pagesës 

së vetme nga ana e fermerëve 

dhe përputhja e tyre me disa 

rregulla të cilat jane në interes të 

gjithë shoqërisë. 

Këto rregulla kanë të bejne me 

mbrojtjen e mjedisit, shëndetin 

publik, sigurinë ushqimore, 

shëndetin e kafshëve, 

mirëqënien e kafshëve, 

mbrojtjen e bimëve dhe kushtet 

mjedisore. Kjo lidhje është e 

shprehur në terma konkrete në 

mundësinë, nëqoftëse rregullat 

nuk janë respektuar, një pakësim 

ose heqje e pagesave direkte. 

Pra, me fjale të tjera, ne rast se 

fermeri nuk zbaton këto rregulla, 

nuk mund te marre disa ose te 

gjitha pagesat e tij direkte. 

Kalimi nga një sistem 

subvencionesh për prodhimin 

në një sistem pagesash direkte 

për bujqit, përfaqeson 

ndryshimin më të madh që ka 

njohur CAP qysh me krijimin e 

saj në vitin 1958. 

Pagesat e vetme hyne ne 

zbatim duke filluar nga viti 2004.U 

ra dakort që në rast se një shtet 

anetar kishte nevojë për një 

periudhe tranzicioni, si rezultat i 

kushteve specifike bujqesore, 

mund ta zbatonte pagesen e 

vetme jo me vonë se viti 2007. 

Kjo masë është vënë në zbatim 

në mënyre progresive dhe 

tashmë është shtrirë për me 

shumë prodhime si vera, perimet, 

etj. Braktisja e ndihmave të lidhura 

me prodhimin në përfitim të një 

mbeshtetje direkte për bujqit, 

kontribon në një tregti botërore 

më të barazueshme sepse duke 

pasur ndihmën mbi bujqit dhe jo 

mbi prodhimet, zvogelohet rreziku 

i shtrembërimeve të 

shkëmbimeve tregtare të 

shkaktuara nga subvencionet e 

BE-së për eksportin e tepricave 

të prodhimit.


GJENETIKË 

BUJQËSIA QË PO VJEN 

Përmirësimi gjenetik i bimëve me “instrumenta” të rinj në duar: 

ç’rol do kenë në të ardhmen përmirësimi tradicional dhe bioteknollogjia? 

M.Sc. Bahri Guskiqi 

M.Sc. Arzen Rexha 

Është e habitshme se si ardhmja 

e një teknollogjie të re (gjenetika 

molekulare) zotëron aftësinë të 

bëhet aq shpejt inkurajuese, 

familjare, e pranueshme, një 

preçedent teknollogjik (në 

përmirësimin gjenetik) që deri 

pak vite më parë, konsiderohej 

si një pikëpyetje. Përmirësimi 

gjenetik tradicional, është krijuesi 

kryesor i "revolucionit të blertë" 

të dekadave të fundit të shekullit 

të kaluar dhe që ka udhëhequr 

evolucionin e bimëve të kultivuara 

drejt afirmimit të varieteteve 

superiore 3 - 6 herë më 

prodhues, pra ekstremisht 

efiçentë në transformimin e 

energjisë diellore në ushqim, më 

reagues ngaj inputeve 

agronomike, më tolerantë ndaj 

streseve abiotike dhe 

sëmundjeve, pra më stabil dhe të 

besueshëm. 

Rezultati, në terma globale, i 

"revolucionit të blertë", ishte 

mundësia e të ushqyerit në 

mënyrë më të përshtatëshme i një 

popullsie në rritje të shpejtë, pa 

rritur sipërfaqet arë, pra pa 

atakuar ekosistemet natyrale dhe 

biodiversitetin. Objektet finale të 

bioteknologjisë,nuk mund të jenë 

Përmirësimi gjenetik tradicional, është krijuesi kryesor i 

"revolucionit të blertë" të dekadave të fundit të shekullit 

të kaluar dhe që ka udhëhequr evolucionin e bimëve të 

kultivuara drejt afirmimit të varieteteve superiore, 3 - 

6 herë më prodhues 

shumë të ndryshëm nga ato të 

radhiturit më lart.Por,procedurat 

dhe teknologjitë relative të 

përdorura përgjithesisht nga 

përmirësimi gjenetik tradicional, 

janë relativisht të thjeshta dhe 

rezultati përfundimtar i tyre 

konsiston në përzgjedhjen e 

vazhdueshme në ambientet e 

kultivimit të variabiliteti gjenetik 

që rrjedh nga kryqëzimet në mes 

varieteteve më të mira të 

kultivuara, për të fiksuar në 

përfundim varietete të reja më 

produktive ose aftësi më të lartë 

për kombinimet hibride.Ajo 

menaxhon me siguri, sipas 

mbështetësve të ndarjes 

mendeliane, ndërsa i beson 

reagimeve të ambientit (dhe 

analizës përfundimtare tek 

fermeri) progresin e karaktereve 

komplekse të prodhimit si: 

stabilitetin në prodhimtari, 

tolerancën ndaj thatësirës apo 

temperaturave të ulëta. Vendimet 

merren mbështetur në "artin" dhe 

eksperiencën e seleksionerëve, 

fokusuar në përdorimin e 

përshkrimeve statike te 

racionalizuara nga tezat e 

gjenetikës sasiore. Përmirësimi 

gjenetik tradicional, operon mbi 

variacionin e ADN-së përmes

vlerësimit në ambient të 

shprehjes së geneve dhe duke 

riprodhuar vetëm individët 

(genomat) më të përshtatëshme. 

Gjenetika molekulare, 

përndryshe mund të njohë direkt 

genomën,të vlerësojë diferencat 

ose distancat gjenetike në mes 

varieteteve ose specieve,të 

lokalizojë dhe të karakterizojë 

rajonet kromozomike bazë me 

funksione të rëndësishme,të 

sekuencojë edhe nukleotidet që 

përbëjnë zinxhirin e ADN-së. 

Rezultatet e këtyre përparësive 

janë ngjarje në progres të 

vazhdueshëm si krijimi i hartave 

gjenetike për kulturat bujqësore 

më të rëndësishme, përcaktimi i 

rajoneve të ADN-së përgjegjës 

dhe mbizotërues në shprehjen e 

tipareve kompekse si 

prodhimtaria dhe toleranca, 

përmes teknikave të RFLP-së 

ose të ngjajshme, përcaktimi i 

funksioneve specifike të gjithë 

"siteve" të genomës me teknologji 

të tipit "gene machines". Aplikimi 

i këtyre njohurive dhe 

teknologjive të reja në 

përmirësimin gjenetik, do ta beje 

këtë të fundit më të saktë dhe 

punën e seleksionerit më të 

shpejtë në përmirësimin e tiparit 

të trashigimisë sasiore. Gjenetika 

molekulare dhe bioteknologjia, 

përveç njohjes, mund të ndërhyjë 

direkt në genomë: ajo mund të 

identifikojë genet përgjegjëse për 

një efekt preciz, ta izolojë nga 

genoma e origjinës, ta klonojë, 

sekuencojë dhe në fund ta 

vendosë atë në të njëjtin 

organizëm apo organizma të 

specieve të tjera. Kjo teknologji 

tashmë disponon varietete 

GJENETIKË 

"transgjenikë" të modifikuara 

gjenetikisht në specie të 

ndryshme si psh: misër dhe 

pambuk me rezistencë ndaj 

insekteve (varietete Bt), sojë dhe 

misër rezistent ndaj herbicideve 

Roundup etj. Në vazhdimësi 

punohet për të influencuar në 

rezistencën ndaj kërpudhave, 

viruseve, në cilësinë e produktit, 

në procesin e maturimit të 

frutit,etj. Është evidente që 

disponimi i këtyre geneve dhe 

teknikave të transferimit në formë 

stabile tek bimët e kultivuara,i 

japin seleksionerëve akses në 

burime të variabilitetit gjenetik të 

padisponueshëm dhe të 

pamenduar se mund të sigurohej 

me teknikat tradicionale.Në 

përgjigje të pyetjes së fillimit 

tashmë mund të themi që 

bioteknologjia ofron instrumente 

të fuqishme me efekte të 

drejtpërdrejta për modifikimin e 

gjenomës së bimëve, edhe pse 

mund të duket përgjithësisht 

irrealiste të mendosh që, të 


paktën edhe 10-15 vite,një 

varietet i kultivuar të konceptohet 

thjesht si një mbartës (kontejner) 

gjenesh të izoluara, modifikuar 

dhe rigrupuar në një laborator. Të 

gjitha teknikat e reja 

bioteknologjike, duke filluar që 

nga markerët molekular e 

teknika të tjera të transformimit 

dhe transferimit të geneve, janë 

instrumentat e reja që i 

bashkohen atyre të cilët janë 

akoma operative në 

përmirësimin gjenetik të bimëve. 

Përmirësuesit e bimëve, që 

gjithsesi do të dalin nga izolimi në 

të cilin deri tani (në mënyrë të 

shkëlqyer) kanë punuar,do të 

ndeshen me mundësi dhe 

përfitime gjenetike në punën e 

hibridizimit dhe riseleksionimit të 

varieteteve të reja dhe për më 

tepër,kane për detyrë të 

bashkojnë (përshtasin) në 

mënyrë fine dhe të përgjithëshme 

genotipet e reja me ambientin e 

kultivimit.


KONTROLLI I DEMAVE TE 

INSEMINIMIT ARTIFICIAL-BAZE 

PER PERMIRESIMIN GJENETIK TE 

GJEDHIT 

Prof. Ass. Dr.Fatmira LEKA (SULAJ) 

Dr. Fiqiri TAHIRI 

QTTB FUSHË-KRUJË 

Situata aktuale e racave ne populacionin e 

gjedhit ne Shqiperi 

Gjate vitit 2008, populacioni i gjedhit ne Shqiperi 

numeronte rreth 750.000 krere, nga te cilet 390.000 

krere lope. Mjeti kryesor i permiresimit racor, eshte 

aplikimi i bioteknologjise se inseminimit artificial (IA) 

me material biologjik (sperme) te ngrire ne azot te 

lengshem(-196 0 C). Aplikimi i bioteknologjise realizohet 

nga nje strukture private inseminatoresh te organizuar 

ose jo ne shoqatat e ndryshme qe operojne ne fushen 

e blegtorise. Rjeti i inseminatoreve eshte i shtrire ne 

gjithe vendin me shume ne zonat fushore e kodrinore 

duke mos perjashtuar edhe zona si Kukesi, Dibra etj. 

Struktura racore e populacionit te gjedhit 

rezulton: 

Rreth 42 % jane te races Laramane e 

Zeze&Holshtein dhe kryqezimet e tyre. 

Rreth 34 % jane te races Xhersej dhe kryqezimet 

e saj. 

Kryqezimet e racave te ndryshme (te kombinuara 

ose qumeshti ) si dhe kryqezimet e vendit zene 22 % 

te populacionit. 

Aktualisht zhvillojne aktivitetin ne permiresimin 

racor ne gjedhe, rreth 10 shoqata dhe subjekte, nder 

me kryesoret ne importin e materialit biologjik 

(sperme) jane; 

- ALBANOR - me qendër në Elbasan; 

- NORALB - me qendër në Elbasan; 

PËRMIRËSIM RACOR 

Mjeti kryesor i permiresimit racor, eshte aplikimi 

i bioteknologjise se inseminimit artificial (IA) me 

material biologjik (sperme) te ngrire ne azot te 

lengshem(-1960C) 

- LEAA - me qendër në Tiranë; 

- CEFA - me qendër në Elbasan 

- BESNIK KORESHI; person fizik - 

me qendër në Lushnjë; 

- BOFAK - me qendër në Tiranë; 

- SHIJAK - me qendër në Elbasan. 

Shoqatat zhvillojne aktivitetin ne gjithe teritorin e 

vendit duke mbuluar rreth 56 % e populacionit te 

lopeve te cilat i nenshtrohen inseminimit artificial. 

Struktura racore e demave te insiminimit 

artificial paraqitet: 

Numri i demave 

qe vepruan ne 

populacionin e 

gjedhit per vitin 

2008 eshte 78 krere 

e ndare sipas 

racave: 

Ruajtja e materialit biologjik 

në azot të lëngshëm


Kapacitetet gjenetike te demave te 

importuar ne vendin tone gjate vitit 2008 

rezultojne si me poshte: 

Për racat e drejtimit per qumësht: 

Holshtein 10 000 - 15 000 litra/305 dite laktacion 

Xhersej 8000 - 10 000 litra / 305 dite laktacion 

Per racat e drejtimit te kombinuar (qumeshtmish 

ose mish-qumesht): 

Simental (qumesht -mish) 7000 - 9000 litra/305 

dite laktacion 

Bruna Alpine 8000 - 10000 litra/305 dite laktacion 

Per racat e drejtimit per mish: 

Limuzine, Sharole, Blu Belge, Simental (mish) 

etj,1300- 2000gr./ditë shtese peshe. 

Nisur nga kapacitetet gjenetike te demave 

aktuale qe veprojne ne populacion mund te 

themi se garantohet: 

Nje progres gjenetik i kenaqeshem i populacionit 

te lopeve ne prodhimin e qumeshtit,ne permbajtjen 

ne yndyre dhe proteine si dhe ne tiparet e 

konformacionit e riprodhimit. 

Nje rritje e vazhdueshme e prodhimit te mishit 

si rezultat i perdorimit te racave mishatake dhe ato 

me drejtim te kombinuar ne kryqezim me racat e 

qumeshtit me rreth 28 % e populacionit te lopeve . 

Ky tregues ka pesuar rritje te konsiderueshme vitet e 


fundit si rezultat i aplikimit ne IA me sperme te racave 

mishatake dhe sensibilizimit te fermereve, ne kuadrin 

e programeve, per efektin pozitiv ne rritjen e prodhimit 

te mishit dhe te ardhurave te fermes. Kjo ka sjelle 

dyfishimin e peshes se viçave ne keputje dhe rritjen e 

peshes se gjalle ne therje. Aktualisht per çdo viç ne 

keputje qe rezulton nga kryqezimet me raca 

mishatake, merret mesatarishit rreth 80.000 leke, nga 

40.000 leke qe merrej disa vite me pare. 

Shperndarja e materialit biologjik nga 

shoqatat sipas racave 

Struktura e materialit biologjik (spermë) sipas 

drejtimit ekonomik: 

Kontrolli i materialit biologjik per 

performancat e fekonditetit per demat e 

importuar gjate vitit 2008 

Ne baze te ligjit Nr. 9426 dt. 06.10.2005 "Per 

mbareshtimin e blegtorise " Neni 89 dhe i amenduar 

Në laboratorin e 

QTTB Fushë-Krujë


Nr. 9864 dt. 28.01.2008 neni 18 si dhe rregullorja Nr.2 

dt.22.07.2008" Per riprodhimin e kafsheve te fermes, 

prodhimin e tregtimin e materialeve racore" percakton 

detyron Qendren tone "Qender Kombetare te 

References" . 

Ne kete funksion, per vitin 2008, eshte konsoliduar 

aktiviteti i kontrollit te materialeve racore (sperme) 

te importuar per subjektet qe operojne ne fushen e 

permiresimit racor ne gjedh. 

Vleresimi per performancat e fekonditetit, kryhen 

menjehere pas importimit mbi bazen e nje metodike 

te percaktuar dhe materiali biologjik(sperma) nuk 

shperndahet derisa te dalin rezultatet e analizave. Te 

gjitha analizat e kryera, ju vihen ne dispozicion 

subjekteve perkatese si dhe ju behen te ditura te gjitha 

Drejtorive Rajonale te Bujqesise . Per vitin 2008: 

Jane kryer gjithsej 227 vleresime ne 86 dema, 

qe perfshihen ne 11 subjekte. Nga vleresimi laboratorik 

rezultojne nivele mesatare per nga kriteret e 

fekonditetit. 

Nga keto kane rezultuar te paperdorshem 21 

kampione (doza sperme) qe ju perkasin 5 subjekteve, 

per 19 dema, per 21 data prodhimi. 

Demat qe materiali biologjik(sperma) i tyre del i 

pa-perdorshem, asgjesohet nga Inspektoriati i 

Zooteknise, prane Drejtorite Rajonale te Bujqesise. 

DEMA TË RACAVE TË NDRYSHME 


Perspektiva e punes racore dhe roli i 

shoqatave te races 

Pa mohuar kontributin e rendesishem te 

shoqatave te races dhe bashkepunimin e tyre me 

QTT B-ne Fushe-Kruje dhe Sektorin e Prodhimit 

Blegtoral (MBUMK) ne rezultatet e arritura deri tani 

ne permiresimin racor, detyra akoma me te medha 

shtrohen per te ardhmen ne tre drejtime: 

1. Shtrirjen e metejshme te insiminimit 

artificial,duke rritur ne vazhdimesi madhesine e 

populacionit te gjedhit qe i nenshtrohen IA dhe 

prodhimi i nje remonti cilesor nga fermat blegtorale. 

2. Ngritjen dhe funksionimin e strukturave 

mbështetëse brenda shoqatës per te bere te mundur 

ngritjen ne nje nivel me te larte te punes racore. Per 

kete eshte e rendesishme kontrolli i prodhimtarise se 

qumeshtit, hartimi i skemave te qarkullimit te demave, 

realizimi i çiftezimeve optimale, etj. 

3. Ngritja dhe funksionimi i bazes te dhenave prane 

shoqates per populacionin qe secila shoqate mbulon. 

Aktualisht, nisur nga gjendja financiare e kufizuar 

e shoqatave, ne monitorim fillimisht duhet te perfshihet 

nje pjese e populacionit (rreth 30%), lopet e fermave 

blegtorale qe kane tregues produktive me te mire dhe 

qe perbejne bazen e prodhimit remontit dhe 

gradualisht te avancohet me tej.

VETERINARI 


PERDORIMI I PROVES SE 

IMUNODIFUZIONIT NE AGAR XHEL 

PER ZBULIMIN E LEUKOZES 

ENZOOTIKE TE GJEDHIT 

Prof. Dr. Selim Luku 

Fakulteti i Mjekesise 

Veterinare,U.B. Tirane 

Leukoza enzootike e gjedhit, eshte 

semundje tumorale e indeve 

limfoide qe shkaktohet nga virusi i 

leukozes se gjedhit (Bovine 

Leucemia Virus 'BLV'). Prej ketij 

virusi, preken me teper lopet qe 

prodhojne qumesht, por edhe ato qe 

mbareshtohen per mish. Indi target 

per virusin eshte ai limfoid. Ne 

format e rënda të sëmundjes, 

verehen ndryshime morfofunksionale, 

me rritje tumorale ne 

organe si zemer, parastomaqe, 

veshka etj. Ne keto organe, kemi 

nje infiltrim te madh te qelizave 

limfocitare dhe semundja zhvillohet 

ne forme subklinike. Ne rreth 1% 

te gjedhit te prekur, verehen rritje 

tumorale e nyjeve limfatike dhe nje 

rritje e theksuar mbi norme e 

Gjatë procesit të dezinfektimit duhet të merren të gjitha 

masat mbrojtëse në zbatim të rregullores së përdorimit të 

helmeve me efekt të fortë si përdorimi i dorezave, maskave, 

çizmeve, kominosheve, i ujit të bollshëm dhe sapunit për 

t'u pastruar 

limfociteve ne gjak te kafshet e 

semura. Diagnoza laboratorike 

bazohet ne pranine e antitrupave 

specifike per virusin e leukozes se 

gjedhit.Per diagnozen laboratorike 

te semundjeve virale, perdoren disa 

teknika sic jane PCR, Reaksioni i 

polimerazes, testi Elisa dhe prova 

IDAG. Ky test diagnostikues, 

perdoret edhe ne vende te tjera te 

Botes per gjurmimin e luftimin e saj. 

Etiologjia dhe mekanizmat e 

infektimit 

Shkaktar eshte virusi i tipit C i 

familjes Retrovirida, qe banon ne 

limfocitet B te gjakut. Organizmi i 

prekur prej tij, reagon duke rritur 

numrin e limfociteve ne gjak. Ne 

kafshen e shendoshe, limfocitet T 

zene 80% dhe ato B 20%. Ne 

kafshet e infektuara, ky raport 

ndryshon ne favor te limfocideve B. 

Kur limfocidi B i ngarkuar me 

virusin e leukozes, kalon nga gjaku 

i kafshes se semure ne ate te 

shendoshe behet transmetimi i 

infeksionit viral. Semundja 

transmetohet edhe me menyren 

vertikale, me ane te kalimit te virusit 

nga nena tek pasardhesi, ose 

horizontale me ane te kontaktit te 

kafsheve me njera tjetren. 

Transmetimi horizontal verehet 

gjate aktit te lindjes, nderhyrjes 

kirurgjikale, gjate vaksinave, gjate 

kontrollit rectal, nepermjet 

pickimeve nga insektet, etj. Kjo 

semundje shfaqet ne kater forma 

klinike. Leukoza e gjedhit te rritur, 

e cila verehet ne moshat 4-8 vjeç, 

e kafsheve te reja qe prek moshat 

2 jave - 6 muaj ndersa forma kutane 

verehet te kafshet nen moshen 3 

vjeç.Ne siperfaqen e trupit te


kafshes, shfaqen disa pllakeza me 

madhesi 1-5 cm, te cilat hasen me 

teper ne qafe, ne shpine dhe ne 

kofshe. Pllakezat mbulohen 

menjehere me ngjyre gri ose te 

bardhe, u bie qimja dhe me mjekime 

te zakonshme, nuk permiresohen. 

Forma timide vihet re ne kafshet 1- 

2 vjeç dhe karekterizohet me 

zmadhimin e timusit. Ne autopsi 

verehen lezione ne palcen e 

kockave dhe ne nyjet limfatike te 

infiltracioneve limfocit. 

Rezultatet e studimit te kryer 

dhe rekomandimet 

Ne kete studim te kryer ne vitet 

2006-2008, u analizuan 400 

kampione gjaku te marra te lopet 

mbi 2vjeç. Kampionet u 

grumbulluan nga ferma tre 

ndryshme te qarkut te Fierit, 

Durresit dhe Tiranes. Kampionet u 

analizuan me proven e 

imunodifuzionit ne agar xhel ne 

BLETARI 

VETERINARI 

laboratarin e Virologjise te Institutit 

te Sigurise Ushqimore dhe te 

Veterinarise. Studimi u krye ne tre 

rajonet dhe gjaku u muar ne venen 

jugulare te kafsheve, duke zbatuar 

rregullat e asepsise, ne shishe 

PSE PO ZHDUKEN BLETËT? * 

Çezar AGIMI 

Bletët sot punojnë më shumë dhe 

janë të stresuara, për këtë arsye 

ato janë duke u zhdukur. 

Ndryshimet klimatike gjatë 

kohëve të fundit, bërë të mundur 

kalimin e "butë" të dimrit në 

pranverë e verë, ndërkohë që bletët 

ngrihen më herët nga gjumi 

letargjik i dimrit dhe dalin më shpejt 

në kullota, duke shtuar ditët e tyre 

pranverore të punës. Problemi 

nuk është se janë pakësur muajt e 

sterile 5 cm3 dhe eshte derguar 

brenda dites per ekzaminim ne 

laboratorin e IKV. Analizat u kryen 

me metoden IDAG dhe gjurmimi 

me kete metode rezultoj se 

semundja eshte e pranishme ne 

vendin tone. Njekohesisht duhet 

theksuar se nga studimet e 

lartepermendura, vetem ne rajonin 

e Tiranes nga 200 krere gjedhe te 

analizuara, u konstatuan 10 krere 

pozitive. Si perfundim mund ti 

rekomandojme sherbimit veterinare 

te vendit se ne ekonominite ku 

behet rritja intensive e gjedhit, 

krahas gjurmimit qe kryehet per 

TBC dhe Bruceloze te behet edhe 

per Leukozen Enzootike te gjedhit, 

nepermjet kryerjes se analizave te 

gjakut me IDAG prane IKV. 

Sherbimi veterinare i vendit te mos 

lejoje importimin e gjedhit te 

pashoqeruar me analizat perkatese 

qe vertetojne se kafshet jane te 

pastra nga Leukoza Enzootike . 

Problemet e bletëve nuk janë probleme private. Ato 

nuk duhen parë vetëm si të bletëve, sepse këto 

insekte janë një tregues i efektit të politikave negative 

të njeriut ndaj ambientit 

stinës së dimrit . Çeshtja është se 

muajt e stinëve, nuk janë më muaj 

të plotë 30 ditësh, por ato si rezultat 

i ndryshimeve të klimës të 

provokuar nga ngrohja globale, 

janë duke " humbur " si pa e kuptuar 

në dhjetë ditëshat e tyre gjithnjë e 

më shumë ditë të ftohta dimri. Në 

këtë mënyrë mund të thuhet se 

tashmë nuk mund të flitet më për 

një stinë klasike të dimrit si dikur 

një herë e një kohë ku ardhja e 

pranverës dhe e verës kishin ditë 

e data thuajse të sakta, në kufij e

kohë kalendarike. E këtë 

"shkurtim" të dimrit , duket se janë 

bletët që po e vuajnë në kurrizin e 

tyre, sepse dalja para afatit në 

kullotë, po u shkakton atyre stres 

dhe dëmtime masive. 

STUDIMI 

Ky fakt konfirmohet nga një 

studim që është realizuar nga 

Qendra e Kërkimeve të 

Bioklimatologjisë Mjekësore, 

Bioteknologjisë dhe Mjekësisë 

Popullore të Universitetit të 

Studimeve në Milano, në 

bashkëpunim me Agrofarmën. 

Stafi i drejtuar nga Prof. Umberto 

Solimone, ka studiuar evolucionin 

e klimës në një interval kohor që 

shkon nga fundi i shekullit të 19 e 

deri në ditët e sotme , duke u ndalur 

mbi të dhënat metereologjike që 

fillojnë nga viti 1880, e më pas në 

detaje me të dhënat e satelitit që 

janë të disponueshme që nga viti 

1978 e deri më sot . 

Rezultati është një konfirmim i asaj 

që prej kohësh është thënë: 

ngrohja globale, e cila në 130 vitet 

e fundit ka qenë rreth një gradë si 

dhe 12 vitet e fundit që përfshihen 

midis 1995 e deri në 2006, kanë 

qenë në mënyrë absolute, vitet më 

të nxehta të historisë. Por 

gjithashtu është i dukshëm një 

shkurtim i stinës së dimrit i cili ka 

bërë si refleks, një rritje të 

mundëshme të zgjerimit të dritares 

së aktivitetit të bletëve, duke 

llogaritur në hipotezë një punë rreth 

20 - 30 ditë më shumë gjatë vitit, 

nënvizon profesor Solimone. 

Kjo përbën një stres të zgjatur tek 

bletët, duke kompromentuar edhe 

shëndetin e tyre. E njejta dukuri 

është edhe midis fazave të lulëzimit 

dhe pushimit. 

FAKTORËT E RREZIKUT 

Tek bletët stresi funksionon njësoj 

si tek njeriu, nga faza e alarmit, ajo 

BLETARI 

ndjek atë të adaptimit e që 

konsiston në avancimin e e 

sëmundjes e që zgjat deri në 

momentin në të cilin nuk është 

rregjistruar dëmtimi masiv. Ky i 

fundit është shfaqur dhe po 

manifestohet me pakësimet 

masive të populacioneve të bletëve 

në shkallë botërore, me një sasi të 

madhe në SHBA, Europë e 

Australi, etj. 

Për ekipin e studiuesve që ka kryer 

studimin, konditat klimaterike janë 

përgjegjëse për më tepër se 50 % 

të pakësimit të kolonive të bletëve. 

Më pas futen në lojë çështje të 

tjera të përbashkëta si diarreja dhe 

shkatërrimi nga varroa, një morr 

që futet deri në alveolat dhe që 

bëhet gjithnjë e më agresiv, ku 

insektet e debuluara nga stresi nuk 

janë në gjendje që të reagojnë me 

rezistencën e tyre. 

BLETË ME QERA 

Problemet e bletëve nuk janë 

probleme private. Ato nuk duhen 

parë vetëm si të bletëve, sepse 

këto insekte janë një tregues i asaj 

se efektet e politikave negative të 

njeriut ndaj ambientit, mund të jenë 

të pariparueshme në perqindje të 

ndryshme. 

Pakësimi i kolonive të bletëve, ka 

pasoja të mëdha në aktivitetet që 

lidhen direkt me bletarinë. 

Por efektet po ndihen jo pak edhe 

në forma indirekte në sektorë të 

tjerë. Revista amerikane "Time" në 

* Përkthyer nga gazeta italiane “Corriere della sera” 


"Annual special issue" i është 

kthyer problemeve e vështirësive 

që paraqiten për kultivuesit e 

frutave në Kaliforni në 

mbarështimin e pemtoreve, siç 

janë plantacionet e pafund të 

mandarinave në shtetin që 

qeveriset nga Arnold Shvarceneger 

e që njihet si eksportuesi më i madh 

i tyre në botë, i cili ka pësuar një 

rënie drastike të prodhimit si 

rezultat i mungesës së një numri 

të mjaftueshëm insektesh të 

bletëve për pjalmimin e tyre. 

Kjo i ka detyruar fermerët që të 

marrin me qira koshere bletësh nga 

zona të tjera klimatike të Amerikës, 

të cilat janë të pastra nga 

sëmundjet. 

Që problemi në Amerikë është 

ndier shumë, e tregon edhe fakti 

se gjatë realizimit të një serie 

filmash policeskë të suksesshëm, 

midis episodeve të ndryshme është 

përmendur edhe një epidemi 

misterioze që po godet bletët në 

zona të ndryshme të globit 

FJALA TEK QEVERITË 

Në fund Profesor Solimone, thotë: 

"Të dhënat tona mbi ndryshimet 

klimaterike i përcaktojnë ato si 

përgjegjëset kryesore për këto 

dëme të mëdha në zhdukjen e 

bletëve, por studimi është njëra 

anë, ato janë vetëm fillimet, reagimi 

ndaj faktorëve që influencojnë mbi 

klimën është sfida e vërtëtë. Bota 

shkencore vetëm mund të lëshojë 

alarmin tani i takon qeverive të 

bëjnë detyrën e tyre …"


Merita Deda 

Këto ditë doli në qarkullim i pari 

liber ekspert për "Perimekulturën e 

zbatuar" shkruar nga specialisti i 

mirënjohur Prof.Dr.Hysen Çobani, 

Mjeshtër i Madh i Punës. 

Në këtë botim, autori ka 

ndërthurur përvojën e tij mbi 50 

vjeçare me literaturën moderne në 

fushën e perimekulturës, të ilustruar 

me më shumë se 100 pamje 

fotografike. 

Traktati ka një volum prej afro 

500 faqesh është i zhveshur nga 

ngarkesat teorike dhe çdo kulturë 

e shoqëron një pyetësor i cili i jep 

BOTIME TË REJA 

NJË LIBËR ME VLERË PËR 

FUSHËN E PERIMEVE 

KËNDI I FOTOGRAFISË 

përgjigje shumë problemeve që i 

dalin fermerëve gjatë kultivimit të 

tyre. Kjo e bën atë tejet origjinal dhe 

praktik mbasi lexuesi bie me lehtësi 

në kontakt me problematikën që 

kërkon. 

Botimi fillon me një kapitull të 

përgjithshëm, me njohuri të 

domosdoshme për çdo bujk, 

vazhdon në pjesën e dytë me 

trajtimin e 32 bimëve perimore dhe 

në kapitullin e fundit trajton disa 

shqetësime fiziologjike të ardhura 

nga faktorë të ndryshëm, si 

mungesa e elementëve ushqyes etj, 

NË STACIONIN E DUHANIT, CËRRIK 

rrugët e 

mënjanimit të 

tyre; më pas 

jep pamjen vizatimore të insekteve 

të dobishëm e të dëmshëm dhe 

mbyllet me katër pasqyra 

përmbledhëse për disa nga treguesit 

normativë teknologjikë për bimët 

kryesore perimore. "Perimekultura 

e zbatuar" është një libër tavoline i 

domosdoshëm për çdo fermer, specialist 

bujqësie dhe pedagog që 

merret me zhvillimin e lëndëve 

bujqësore në të gjitha kategoritë 

shkollore. 

Nga Fuat MEMELI

HOMAZH PËR 

SPECIALISTIN E NJOHUR 

TË PEMËTRARISË, 

NURÇE PIPERON 

Më 26 gusht të këtij viti, u nda nga 

jeta specialisti i njohur i pemtarisë, 

Nurce Pipero. Ai lindi në Vishanj 

të rrethit të Skraparit më 7 gusht 

1941. Pas clirimit, familja e Nurces 

u shpall kulak. Kjo ishte edhe 

arsyeja që ai u largua nga fshati 

dhe deri në vitet 1990, nuk shkoi 

më në vend-lindje.Shkollën 7vjecare 

e kreu në Tiranë, ndërsa 

arsimin e mesëm në Teknikumin e 

Bujqësor Kavajë nga viti 1954- 

1959, duke marrë dipllomë të 

“Shkëlqyeshëm”Për shkak të 

biografisë,arsimin e lartë e kreu,me 

korespodencë. Me mbarimin e 

shkollës së mesme,u emërua 

brigadier në Stacionin Bujqësor 

Laprakë, në Ndërrmarrjen 

Bujqësore” Gjergj Dimitrovi” dhe 

më vonë agronom në sektorin e 

prodhimit të nënshartesave e 

fidanave të hardhisë.Ai punoi për 

krah specialistëve më në zë të 

vreshtarisë si Abedin Cici, Tajar 

Nazifi, Muhamet Zyrbo, Stefan 

Gjoka. Me intelektin e tij, me 

punën e palodhur, u bë një nga 

specialistët më të zot të 

frutikulturës sa filloi të jepte edhe 

praktikat e nxënësve të vitit të 

fundit të frutikulturës, që 

specializoheshin në Laprakë.U 

formua një specialist me zë në këtë 

degë,por i mungonte arsimi i lartë 

dhe mbështetja politike.Në vitin 

HOMAZH 

1966 për arsye biografe, e 

transferuan agronom në zonën e 

Shëngjergjit dhe më vonë në 

Priskë. Në vitin 1975,filloi punën 

në Stacionin Bujqësor të Tiranës 

si drejtuesi i grupit të frutikulturës 

për rrethin Tiranë.Gjatë kësaj kohe 

(1969-1975) mbaroi edhe 

Fakultetin e Agronomisë në 

Institutin e Lartë Bujqësor Kamëz. 

Në vitet 1975 -1990, nën drejtimin 

e tij grupi i frutikulturës projektoi 

dhe ndërtoi qindra hektarë vreshta 

në Vrap, Marikaj, Zall-Dajt, 

Zallherr si dhe në Shëngjergj, Sauk, 

Kamëz,Cekrez dhe së fundi në 

kurorën e Tiranës. Ai kishte njohori 

të shumta për vreshtarinë dhe 

pemtarinë. Nurcja ka bërë një punë 

të vecantë për të përcaktuar vëndet 

më të përshtatshme për të mbjellë 

hardhi e pemë frutore. Ai ka 

administruar me shumë nikorqillëk 

miliona lek të dhëna për 

frutikulturën. Në arkivin e 

D.R.B.U.M.K Tiranë, ka shumë 

dosje me projekte për këtë fushë. 

Me ndryshimet demokratike, 

Nurcja përqafoi menjëherë idet e 

reja të kohës si dhe programin e 

Partisë Demokratike, duke u bërë 

një nga përhapësit kryesorë të 

këtyre ideve në fshatrat e rrethit 

të Tiranës. Për aftësitë e tij teknike 

dhe organizativ, nga viti 1992-1997, 

punoi në Drejtorinë e Bujqësisë së 


Tiranës,si dejtor i saj. Në këtë 

detyrë u shqua për korektesë dhe 

përkushtimin ndaj punës. Nuk ishte 

e lehtë të drejtonje 2220 specialistë 

bujqësie që kishte në atë kohë rrethi 

i Tiranës. Ai ia doli mbanë me 

sukses kësaj pune, duke kombinuar 

kërkesën e llogariosë me frymën 

shoqërore. 

Viti i mbrapshtë i 1997-së,e largoi 

nga puna Nurce Piperon,Kjo ishte 

një vrasje për të,sa morale aq edhe 

profesionale,pasi ai ishte mësuar 

për vite të tëra të mos ndahej asnjë 

ditë nga puna.Ndoshta ky stres i 

madh i shkaktoi edhe sëmundjen e 

rëndë, nga e cila nuk shpëtoi dot. 

Ai ishte jo vetëm një specialist e 

drejtues i zoti por edhe një prindër 

dhe familjar i mire. Për të gjitha këto 

cilësi si dhe për karakterin e tij të 

lartë ,ai do të kujtohet me nderim 

dhe respekt të vecantë nga 

specialistët dhe njerëzit e thjeshtë 

të bujqësisë,nga miqtë dhe të 

afërmit. 

Neki Gorica, Shyqyri Brahja, 

Hajdar Kuçi, Qefsere Sharofi, 

Nazmi Zajmi, Rexhina Oroshi, 

Sybi Iljazi, Hamza Hyka, Arjana 

Vithkuqi, Betim Goci, Enver 

Mesareja, Gjergj Ndoja, 

Kudret Shalesi, Met Kadri, 

Vladimir Pellumbi, Mira 

Kellezi.


A E DINI SE .... 

Lejla Kertusha 

ANANASI eshte pjese i dietave ushqimore.Ai i 

perket familjes Bromeliace dhe emrin latinisht e ka 

Ananas Sativa .Bima i ka gjethet e gjata me gjemba 

ndersa fruti ka pamjen e nje boçe pishe dhe eshte 

shume i pasur me vitamina, kripera minerale dhe 

fibra ushqimore.Ananasi permban enzimen bromeline 

qe stimulon sekretimin e lengjeve gastrite per tretjen 

e proteinave te mishit,sallamit,djathrave.Ai permban 

gjithashtu edhe kalcium ,fosfor,kalium,hekur.Vitamina 

C mbetet e qendrueshme edhe pas vleljes dhe lekura 

e mbron ate nga oksidimi . 

QITROJA i perket familjes Rutacee dhe emrin 

latinisht e ka Citrus Decumana Pema e qitros eshte 

e larte deri ne 7 metra,gjethet i ka gjithmone te 

gjelbera,lulet te bardha njelloj si te limonit ndersa fruit 

eshte i madh me ngjyre te verdhe kanarine,me pulpe 

bardhoshe. Fruti hahet ashtu siç eshte por dhe mund 

te shtrydhet per t'u pire ne forme lengu.Ne çfaredo 

menyre qe te hahet, ka vlera te larta ushqyese dhe i 

ben shume mire organizmit ,ka doza te larta mineralesh 

por nuk ka molekula te afta per te djegur yndyrnat. 

KURIOZITETE 

CAJI I GJELBER, i perket familjes Teacee dhe 

emrin latinisht e ka Thea Sinensis.Bima i ka gjethet 

gjithnje te gjelbera me forme te dhembezuar.Ato 

permbajne nje flavonoid te quajtur Teine i cili ka veti 

antikanceroze sepse lufton radikalet e lira dhe pengon 

aktivitetin e nje enzime qe favorizon shfaqjen e 

kancerit.Gjithashtu ai eshte shume i dobishem kunder 

semundjeve degjenerative 

ALGAT, eshte e çuditshme por ato po perdoren ne 

ushqim se kane efekt pastrues.Jane bime nje ose 

shumeqelizore me permasa te ndryshme te furnizuara 

me klorofil dhe pigmente te ndryshme Algat jane 

disa llojesh.Rriten ne uje dhe ambiente me shume 

lageshti .



TË USHQYER

Bujqesia Shqiptare Nr 7_8

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?