Raport o stanie sektora małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce

32
Rozdział 3. Małe i średnie przedsiębiorstwa w eksporcie
Polski
Na potrzeby niniejszego opracowania populacja badanych małych i średnich przedsiębiorstw eksportujących została wyodrębniona
ze zbioru przedsiębiorstw przekazujących do GUS sprawozdania finansowe F-01 o przychodach, kosztach i wyniku finansowym
oraz nakładach na środki trwałe. Obowiązkiem sporządzania takiego rodzaju sprawozdań są objęte podmioty o liczbie
pracujących powyżej 9 osób. Oznacza to, że zaprezentowane poniżej dane nie obejmują podmiotów mikro, o liczbie pracujących
poniżej 10 osób. Podmioty te badane są przez GUS raz w roku metodą reprezentacyjną, a badanie to jest znacznie mniej szczegółowe
niż w przypadku podmiotów o liczbie pracujących przewyższającej 9 osób. W szczególności dane dla mikroprzedsiębiorstw
nie są dostępne w podziale na eksporterów i nieeksporterów. Nie są także znane dane dotyczące wielkości obrotów handlu
zagranicznego dla tych podmiotów.
3.1. Liczebność i struktura populacji MSP-eksporterów 28
W 2010 r. liczba wszystkich przedsiębiorstw o liczbie pracujących powyżej 9 osób (tj. firmy małe, średnie i duże), które sporządziły
dla GUS sprawozdanie F-01 wyniosła 49 054, z czego 15 719 firm przypadało na eksporterów. W tej drugiej grupie podmiotów
13 798 firm zaliczało się do małych i średnich eksporterów. W 2010 r., przy ogólnym spadku liczby eksporterów w Polsce, liczebność
MSP-eksporterów zmniejszyła się o 9,1% w stosunku do roku poprzedniego. W tym samym czasie liczba dużych eksporterów
(o liczbie pracujących powyżej 249 osób) obniżyła się o 8%. W konsekwencji, udział MSP-eksporterów w ogólnej liczbie
eksporterów zmniejszył się z 88,9% do 87,8%. Nadal więc ten wskaźnik był nieco wyższy niż w ostatnich latach przed globalnym
kryzysem finansowym (tabela 1).
Tabela 1. MSP-eksporterzy na tle wszystkich badanych eksporterów
Wyszczególnienie 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Liczba wszystkich badanych eksporterów 14103 14333 15448 15845 16290 17079 15719
Liczba MSP-eksporterów 12387 12583 13553 13785 14249 15178 13798
Udział MSP-eksporterów w ogólnej liczbie
eksporterów (w %)
87,8 87,8 87,7 87,0 87,5 88,9 87,8
Źródło: Dane GUS przetworzone przez Instytut Badań Rynku, Konsumpcji i Koniunktur (IBRKK) oraz obliczenia własne.
W 2010 r. w ogólnej liczbie 45 960 małych i średnich przedsiębiorstw działających w tym roku było 13 798 eksporterów (30%)
i 32 162 nieeksporterów (70%). W porównaniu do 2009 r. liczba eksporterów zmniejszyła się o 9,1%, a liczba nieeksporterów –
o 1,4%. W rezultacie utrzymana została występująca od 2008 r. tendencja do spadku udziału eksporterów w całkowitej liczbie
małych i średnich przedsiębiorstw (tabela 2). Do spadku liczby małych i średnich przedsiębiorstw eksportujących w 2010 r.
przyczyniło się prawdopodobnie wycofanie się z działalności eksportowej niektórych firm, a to z kolei mogło być spowodowane
zmniejszeniem opłacalności eksportu wskutek aprecjacji złotego 29 . O mniej opłacalnym eksporcie świadczy wskaźnik rentowności
sprzedaży uzyskany przez małe i średnie przedsiębiorstwa wyspecjalizowane w eksporcie 30 . W sektorze MSP wskaźnik ten
pogorszył się z 6,4% w 2009 r. do 5,1% w 2010 r., w tym w przetwórstwie przemysłowym, tj. sekcji o największej liczebności firm
– z 7,4% do 5,6%.
Z funkcjonujących w 2010 r. 13 798 MSP-eksporterów, 6 935 podmiotów zaklasyfikować można jako jednostki małe, o liczbie
pracowników od 10 do 49 osób, a 6 863 jako firmy średnie, o liczbie pracowników od 50 do 249 osób. W ostatnich trzech latach
udział małych eksporterów w ogólnej liczbie MSP-eksporterów zwiększał się: z 48,5% w 2007 r. do 48,7% w 2008 r., do 50,2%
w 2009 r. i do 50,3% w 2010 r., czyli o 2,2 p.p. na przestrzeni lat 2007-2010 (tabela 3). Należy jednak przypomnieć, że w 2003 r., tj.
przed akcesją do Unii Europejskiej, wskaźnik ten był znacznie wyższy.
28 Za eksport przyjmuje się eksport do krajów pozaunijnych oraz wymianę wewnątrzwspólnotową.
29 Średnioroczny kurs euro zmniejszył się z 4,3273 zł w 2009 r. do 3,9946 zł w 2010 r., tj. o 7,7%, a średnioroczny kurs dolara USA odpowiednio –
z 3,1162 do 3,0157, tj. o 3,2%.
30 Eksporterzy wyspecjalizowani są to firmy, u których udział eksportu w przychodach ogółem wynosi powyżej 50%.