17.06.2013 Views

Kodi tingachite chiyani kuti titeteze moyo wa ana?

Kodi tingachite chiyani kuti titeteze moyo wa ana?

Kodi tingachite chiyani kuti titeteze moyo wa ana?

SHOW MORE
SHOW LESS

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

325<br />

Kuperewera k<strong>wa</strong> zakudya m’thupi kungabweretse mavuto osiy<strong>ana</strong>siy<strong>ana</strong> k<strong>wa</strong> <strong>ana</strong>,<br />

kuphatikizapo a<strong>wa</strong>:<br />

Kuperewera zakudya k<strong>wa</strong>pang’ono: Kuperewera zakudya kodetsa nkha<strong>wa</strong>:<br />

• kupinimbira<br />

• kutupa mimba<br />

• kathupi kowonda<br />

• kusafuna kudya<br />

• kufowoka<br />

• kuso<strong>wa</strong> magazi<br />

• kufuna kudya zoipa<br />

• tizilonda m’mbali m<strong>wa</strong> kam<strong>wa</strong><br />

• chimfine pafupi pafupi ndi<br />

matenda ena<br />

• kuchita khungu usiku<br />

• sikelo kukwera pang’ono kapena osakwera<br />

kumene<br />

• kutupa miyendo (nthawi zinanso nkhope)<br />

• kuwonda kapena kuthothoka k<strong>wa</strong> tsitsi<br />

• kusafuna kusekerera kapena kusewera<br />

• tizilonda tam’kam<strong>wa</strong><br />

• kulephera kukula ndi nzeru moyenerela<br />

• m’maso mopanda madzi (xerosis)<br />

• khungu (tsamba 237)<br />

• madontho oderapo, tizilonda<br />

Kusiyanitsa ndi kuf<strong>ana</strong>niza k<strong>wa</strong> kunyentchera ‘kokhala ndi madzi’ (wet malnutrition)<br />

ndi ‘kosakhala ndi madzi’ (dry malnutrition), zochititsa zake, ndi kapewedwe kake<br />

zalembed<strong>wa</strong> m’matsamba a 117 ndi 118.<br />

Zizindikiro za kuperewera k<strong>wa</strong> zakudya m’thupi zimadziwika koyamba m<strong>wa</strong>na<br />

atad<strong>wa</strong>la k<strong>wa</strong>mbiri matenda monga kutsekula m’mimba kapena chikuku. M<strong>wa</strong>na<br />

amene akud<strong>wa</strong>la, kapena amene achira atad<strong>wa</strong>la, amafunikiranso zakudya zowonjera<br />

zokhala ndi zofunika zonse za thupi kuposa m<strong>wa</strong>na amene ali bwino.<br />

Pe<strong>wa</strong>ni ndi kuchiritsa matenda obwera chifuk<strong>wa</strong> choso<strong>wa</strong> zakudya m’thupi<br />

po<strong>wa</strong>patsa <strong>ana</strong> anu zakudya zabwino zopatsa thanzi ndi zakudya zomanga thupi<br />

zok<strong>wa</strong>nira ndi zoteteza ku matenda, monga mkaka, mazira, nyama, nsomba,<br />

nyemba, zipatso, ndi masamba,<br />

NDIPO ADYETSENI ZIMENEZI KAWIRIKAWIRI.<br />

Kutsekula m’mimba ndi m’mimba m<strong>wa</strong> kam<strong>wa</strong>zi<br />

(Tsatanetsatane <strong>wa</strong> zonse akupezeka kuyambira tsamba 162<br />

mpaka 169.)<br />

Ngozi yaikulu k<strong>wa</strong> <strong>ana</strong> amene akutsekula m’mimba makamaka<br />

ngatinso akusanza ndi kutha k<strong>wa</strong> madzi m’thupi. Apatseni<br />

zakum<strong>wa</strong> zobwezeretsa madzi m’thupi (onani tsamba 161).<br />

Ngati m<strong>wa</strong>na ali oyam<strong>wa</strong>, pitirizani kumuyamwitsa, koma<br />

mupatseninso zakum<strong>wa</strong> zobwezeretsa madzi m’thupi.<br />

Ngozi yaikulu yachiwiri k<strong>wa</strong> <strong>ana</strong> amene akutsekula m’mimba ndi<br />

kunyentchera. Mupatseni m<strong>wa</strong>na chakudya chokhala ndi zonse<br />

zofunikira m’thupi akangoyamba kudya.<br />

Kutentha k<strong>wa</strong> thupi (onani tsamba 77)<br />

K<strong>wa</strong> <strong>ana</strong> aang’ono kutentha thupi (koposa madigiri 39) kukhoza<br />

kuyambitsa khunyu kapena kuwononga bongo. Ngati kutentha<br />

thupi kuli kocheperapo, mvuleni zovala m<strong>wa</strong>na. Ngati akulira ndi<br />

kusonyeza kusakond<strong>wa</strong>, mupatseni mankh<strong>wa</strong>la ochepetsa ululu a<br />

acetaminophen (paracetamol) kapena aspirin pa mlingo woyenera<br />

(onani tsamba 393), ndipo mupatseninso zakum<strong>wa</strong> zochuluka.<br />

Ngati <strong>wa</strong>tentha k<strong>wa</strong>mbiri ndipo akunjenjemera, mziziritseni ndi<br />

madzi (osati ozizira kapena otentha) ndipo mkupizeni.

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!