GROT 05/2013

More documents

Recommendations

Info

BERESTECKA BATALIA 28 czerwca minie 362. rocznica rozpoczęcia największej lądowej bitwy XVII - wiecznej Europy. Rozegrała się w trakcie trwania powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie. Stoczyły jąw między 28 czerwca a 10 lipca 1651 roku wojska Rzeczpospolitej dowodzone przez króla Jana Kazimierza z wojskami kozacko — tatarskimi dowodzonymi przez Chmielnickiego i chana krymskiego Islama III Gireja. Miejscem krwawej batalii były pola i bagna Beresteczka. Ukraina w ogniu W połowie XV II wieku Rzeczpospolita stała na skraju katastrofy. Olbrzymi bunt kozacki na Ukrainie rósł w siłę i rozprzestrzeniał się na inne krainy Polski. Wojska Chmielnickiego wspomagane przez oddziały tatarskie dowodzone przez dzikiego Tuhaj-Beja, po rozgrom ieniu wojsk Rzeczpospolitej pod Żółtym i Wodami, Korsuniem i Piławcami, bez większych przeszkód dotarły do Lwowa i Zamościa. Hetman zaporoski Chmielnicki groził pochodem w głąb kraju i zajęciem samej stolicy. N a domiar złego jeszcze przed klęską korsuńską w Mereczu na Litwie, 20 maja 1648 roku, zmarł król Władysław IV Waza. Rozpoczął się okres bezkrólewia i walk różnych frakcji politycznych o polski tron, co obok straszliwych klęsk odbierało nadzieję na polepszenie losów kraju. Jedyną osobą, która nie straciła wiary i bezlitośnie gromiła na Wołyniu watahy dowodzone przez pułkowników Chmielnickiego, był książę Jeremi Wiśniowiecki. W obliczu klęsk doradcy nowo obranego króla Jana Kazimierza, postanowili paktować z hetmanem zaporoskim, jednak Chmielnicki czas rokowań traktował jako zasłonę dymną by przygotować swoje wojska do nowej wojny, która wybuchła wiosną 1649 roku. Sytuacja nielicznych wojsk Rzeczpospolitej stawała się rozpaczliwa. Wojewoda ruski Jeremi Wiśniowiecki ze swojądywizją i z wojskami regimentarzy: Andrzeja Firleja, Stanisława Lancko- rońskiego i Mikołaja Ostroroga, zamknął się w Zbarażu i zamierzał zatrzymać pochód wojsk kozacko — tatarskich. Regimentarze postanowili, że obroną twierdzy będzie dowodził właśnie Wiśniowiecki. Obleganie Zbaraża trwała od 10 lipca do 22 sierpnia. Nadludzkim wysiłkiem Wiśniowiecki, z 15 tysiącami obrońców, zatrzymał na 6 tygodni pochód wojsk Chmielnickiego i tatarów, którymi dowodził sam chan krymski Islam III Girej. Obrońcom zaczęło brakować żywności i prochu do dział i muszkietów. W końcu z odsieczą Zbarażowi przybyła armia polska pod osobistym dowództwem króla Jana Kazimierza. Po nierozstrzygniętej bitwie pod Zborowem (15-16 sierpnia 1649 r.) i rokowaniach z chanem krymskim podpisan o niekorzystną dla R zeczpospolitej ugodę, która zakończyła ten okres kampanii przeciwko Chmielnickiemu. Jednak wszyscy wiedzieli, że jest to pakt bardzo kruchy i na pewno niedługo zostanie zerwany. Obie strony konfliktu szykowały się do ostatecznego starcia. Formalny pokój trwał do wiosny 1651 roku. a » T 5 (235) Franciszek Smuglewicz „Bohun wyprowadzający kozaków z berestckiegopogromu Przygotowania do kampanii 1651 roku Wczesną wiosną 1651 roku, Chmielnicki rozpoczął akcję dywersyjną na tyłach wojsk polskich w celu podburzania chłopów przeciwko szlachcie. Sam zaś cały czas gromadził armię. Zebrał w końcu ok. 100 tysięcy wojska i olbrzymi tabor z zapasami żywności i sprzętem wojskowym. Miał też ok. 145 dział. Z Krymu z pomącązbliżała się do niego armia tatarska, w sile 30 tysięcy wojowników, dowodzona osobiście przez chana Islama Gireja. Oba wojska połączyły się w okolicach Kołodna, niedaleko Kamieńca Podolskiego i ruszyły w kierunku Beresteczka, gdzie Chmielnicki zamierzał ostatecznie rozgromić wojska Rzeczpospolitej. W czasie pochodu kozacką straż przednią prowadził słynny ataman Iwan Bohun. Wojska tatarskie cały czas pustoszyły i rabowały mijane wsie i miasteczka wołyńskie. W tym samym czasie wojska koronne zbierały się w Sokalu nad Bugiem. Zaciągano żołnierzy obcego autoramentu i rozesłano wici na pospolite ruszenie. Zgromadzono też 95 dział. W międzyczasie część wojsk (ok. 2 tysiące jazdy) z obozu koronnego odesłano na Podhale aby stłumić rozpalony przez dywersantów Chmielnickiego bunt Aleksandra Kostki — Napierskiego. Ostatecznie zgromadzona 80 tysięczna armia składała się z regularnych wojsk kwarcianych, obcego autoramentu, prywatnych, pospolitego ruszenia i czeladzi w taborze. Wojskiem dowodził król Jan Kazimierz Waza a do pomocy miał hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Potockiego, hetmana polnego koronnego Marcina Kalinowskiego i wojewodę ruskiego, księciaJeremiego Wiśniowieckiego. 31
Bitwa Oba wojska dotarły na beresteckie pola28 czerwca 1651 roku. Armia polska rozpoczęła budowę fortyfikacji i umacnianie obozu. W czasie odprawiania uroczystej mszy świętej dano znać o przeprawianiu się wojsk nieprzyjaciela przez Płaszówkę. Wojska zaczęły zajmować pozycje. Hetmanowie w bitwie chcieli zastosować zwyczajny szyk wojenny, zawsze stosowany przez wojska polskie w czasie bitew, ale pamiętający Żółte Wody i Korsuń król stanowczo się sprzeciwił i nakazał zastosować nowoczesny szyk holenderski polegający na ustawieniu wojsk w szachownicę, na przemian jazda i piechota. Z przodu szyku stała artyleria, a jazda pospolitego ruszenia z tyłu. Resztę jazdy ustawiono na skrzydłach szyku. W centrum dowodził sam król, z prawej strony hetman Potocki, z lewej hetman K alinow ski, którem u pom agał książę W iśniowiecki. K ról prawdopodobnie umyślnie posłał Wiśniowieckiego do pomocy Kalinowskiemu. Hetman był znakomitym wodzem, lecz miał bardzo słaby wzrok i widział tylko na odległość 250 metrów co, poważnie utrudniało mu skuteczne prowadzenie bitwy. Rozpoczęcie walki poprzedziły modne w tamtym czasie harce, czyli pojedyncze potyczki żołnierzy obu armii, w których lepsi byli biegli we władaniu szablą Polacy. Jednak wkrótce zniecierpliwiona orda krymska uderzyła i tak rozpoczęła się bitwa. Starcie to nie przyniosło żadnego rozstrzygnięcia. Tuż po walce zapadł zmierzch i wojska zeszły z pola. W obozie kozackim doszło do gwałtownego sporu chana z Chmielnickim. Chan był rozeźlony oporem Polaków. Spodziewał się popłochu i szybkiego zakończenia bitwy. Chmielnicki namawiając go do udziału w wyprawie wyolbrzymiał słabość i tchórzostwo wojsk Rzeczpospolitej podając za przykład Piławce i rzekomą „dezercję” 2 tysięcy żołnierzy wysłanych na Podhale. Zdecydowano, że nazajutrz bitwą będzie dowodził sam chan Islam Girej przy pomocy Tuhaj-Beja. Głównym zadaniem było zdobycie mostu i przeprawienie przez rzekę piechoty zaporoskiej. Następnego dnia, 29 czerwca, po mszy, rozpoczęła się walka. W tym starciu szala zwycięstwa przechyliła się na stronę tatarską. Jednak zwycięstwo okupili dużymi stratami. Wielu murzów poległo lub trafiło do niewoli. Zginął wtedy sam słynny Tuhaj-Bej, co wprawiło chana w taką wściekłość, że chciał oddać polskiemu królowi związanego Chmielnickiego. W obozie polskim, król zdecydował, pomimo oporu hetmanów, że następnego dnia przeprowadzi frontalny atak całej armii ustawionej w szyk holenderski. 30 czerwca walkę rozpoczęto dopiero około godziny 10.00 ponieważ od rana nad polami beresteckimi unosiła się gęsta mgła. Cały ranek oba wojska przygotowywały się do decydującego starcia. Pierwsza uderzyła jazda dowodzona przez Wiśniowieckiego i rozbijając konnicę tatarską dotarła aż do taborów. W bok uderzyła jej jazda tatarska. Wtedy do ataku poszły wojska polskie i natarły na główne siły tatarskie. Tatarzy nie wytrzymali tego uderzenia wspomaganego silnym ogniem muszkietów i rzucili się do ucieczki. Tylna straż tatarska, wśród której był sam chan Islam Girej, została rozbita przez jazdę dowodzoną przez hetmana Potockiego. W tej walce zginęli dwaj bracia chana: Amurat i Krym. Chan z całym swoim wojskiem rzucił się do panicznej ucieczki. Prawdopodobnie porwał ze sobą Chmielnickiego, który bezskutecznie próbował go zatrzymać. Straszliwy pogrom wojsk tatarskich oraz ucieczka chana z Chmielnickim z pola bitwy już przesądziły o losach batalii, ale jej nie zakończyły. W ręce polskie wpadł cały bogaty obóz tatarski, lecz prawie nienaruszony tabor kozacki wycofał się na bagna leżące w południowej części pola bitwy, gdzie Zaporożcy wybudowali solidną półkolistą fortecę. Tabor otoczono dwumetrowymi wałami, na których ustawiono 60 dział. W obozie znajdowało się ok. 60 tysięcy Kozaków. Zaporożcy rozpoczęli też budowę grobli przez bagna. O świcie 1 lipca wojska polskie zbliżyły się do kozackich wałów i je otoczyły. Żołnierze byli jednak tak zmęczeni stoczoną bitwą, że nie atakowali. Przez trzy dni odpoczywali. Trwał tylko ciągły pojedynek polskiej i kozackiej artylerii. Po Chmielnickim nad wojskami kozackimi dowództwo objął płk. Filon D ziedziała, stary i doświadczony ataman. W obozie kozackim wytworzyły się dwa stronnictwa. Jedno składające się ze szlachty ruskiej i szlacheckiej części starszyzny chciało „układać się” z królem polskim, drugie w większości czerń chłopska i Zaporożcy chciało walczyć lub uciekać. 4 lipca wojska polskie, po wybudowaniu okopów, rozpoczęły oblężenie. Król nakazał przesunięcie obozu bliżej wałów kozackich. Sprowadzono też ciężkie działa oblężnicze, które zaczęły zadawać kozakom olbrzymie straty. 7 lipca przybyli do króla posłowie z obozu kozackiego. Ten jednak postawił im twarde warunki. Mieli oddać mu wszystkich pułkowników, wszystkie działa i całą broń. Ponadto mieli zerwać wszelkie układy z chanem krymskim i Turcją i nie nawiązywać z nimi więcej żadnych stosunków, a czerń i chłopi mieli wrócić na pola pod władzę panów. O liczebności rejestru kozackiego miał zdecydować najbliższy sejm. Następnego dnia z obozu kozackiego napłynęła odpowiedź odmowna. 9 lipca znowu przybyli posłowie kozaccy z błaganiem o okazanie łaski lecz odprawiono ich z niczym. Wtedy oblężeni pozbawili dowództwa płka. Dziedziałę, a na jego miejsce wybrano atamana Iwana Bohuna. Następnego dnia, 10 lipca, około godziny 10.00 w obozie kozackim wybuchła panika, spowodowana wieścią, że starszyzna kozacka i sam Bohun uciekająz obozu. Całe wojsko kozackie rzuciło się do ucieczki przez niedokończonągroblę przez bagna, pragnąc dostać się do mostu 32 C^OT 5 (235)
Page 1 and 2: RADZYŃSKI MAGAZYN SPOŁECZNO KULTU
Page 3: Z MIASTA DRODZY CZYTELNICY Kilka dn
Page 6 and 7: Z MIASTA B.BRAUN INWESTUJE W RADZY
Page 8 and 9: Z SESJI RADY MIASTA 22 maja miała
Page 10 and 11: Podobnie jak radny Ejsmont, zaapelo
Page 12 and 13: Z M IA S T A PLACÓWKI OŚWIATOWE D
Page 14 and 15: 26 kwietnia w sali koncertowej Pań
Page 16 and 17: ŁATWO NIE BYŁO... Rozmowa z Mariu
Page 18 and 19: Ro(c)kowisko 2013 Za nami VII edycj
Page 21 and 22: Gry i zabawy dla dzieci, występy g
Page 23 and 24: • B O C K f c * « * > - - « PSZ
Page 25: Z MIASTA PIKNIK WIEDZY PRAKTYCZNEJ
Page 28 and 29: Wśród paryskiej bohemy Po przyje
Page 32 and 33: na Płaszówce. Przejścia z tamtej
Page 34 and 35: fi-' - 14*01*2013 Z HISTORIĄ OD PR
Page 36 and 37: fot. Sylwester W iąckiewicz Bycie
Page 38 and 39: ROZMAITOŚCI 2 LATA ROWEROWEGO RADZ
Page 40 and 41: BIEGIEM PO ZDROWIE Szczepan Figat,
Page 42 and 43: Najlepsi zawodnicy w poszczególnyc
Page 44 and 45: STRZELALI O PUCHAR BURMISTR i- •

GROT 05/2013

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?