GROT 05/2013
Piąty numer radzyńskiego magazynu społeczno-kulturalnego GROT Piąty numer radzyńskiego magazynu społeczno-kulturalnego GROT
Wśród paryskiej bohemy Po przyjeździe do Paryża Mark nadał swojemu nazwisku francuską pisownię. Odtąd podpisywał się Chagall. Związał się tam z grupąmalarzy skupionymi wokół ulicy M ontparnasse. Zaprzyjaźnił się z poetami Gulliumem Apollinairem, Maxem Jakobem i Andre Salomonem i Blaise Cendrarsem oraz m ala rzam i: R o b e rte m i S o n ią D e la u n a y i Ferdynandem Legerem. Chagall w Paryżu żył bardzo skromnie. Nocami malował obrazy w prowizorycznej pracowni, a w ciągu dnia się uczył. Brakowało mu pieniędzy na materiały malarskie. Płótna na obrazy pozyskiwał z lnianych obrusów, prześcieradeł i podartych koszul. Już wtedy zaczął tworzyć swój charakterystyczny, nastrojow y i baśniowy styl, z m iękką i płynną deform acją kształtów oraz ekspresyjną kolorystyką z przewagą żywych czerwieni, błękitów i zieleni. Powstały wtedy między innymi takie dzieła jak: „Deszcz” , „Ja i wieś” , „Szczypta tabaki” , „G olgota” . Dzięki przyjaciołom paryskie życie Chagalla, pomimo biedy, było barwne i przyjemne. W 1912 roku zamieszkał w skromnym pokoju przy ulicy La Ruche, gdzie założył pracownię. Dzięki poparciu Roberta Delaunaya obrazy Chagalla zostały przyjęte na Salon Jesienny w 1912 roku. Natom iast Apollinaire umożliwił mu w 1914 roku zorganizowanie pierwej indywidualnej wystawy w berlińskiej galerii „D er Sturm” . Wracając z Berlina do Paryża postanowił pojechać do Witebska by odwiedzić rodziców i Bellę i tam zaskoczył go wybuch I wojny światowej. Przez wojnę spędził w Rosji następnych osiem lat. W spółpraca z bolszewikami i ucieczka przed nazistami Dzięki znajomościom Jakowa Rosenfelda, brata Belli, uniknął mobilizacji i wysłania na front. Wyjechał do Petersburga, który w tym czasie przemianowano na Piotrogród, gdzie pracował jako urzędnik państwowy. W 1915 roku powrócił do Witebska i ożenił się z Bellą. W maju 1916 roku przyszła na świat ich córka Ida. (W przyszłości namaluje wiele portretów żony i córki.) Mimo tego, że mieszkali daleko od frontu cierpieli niedostatek. D o Witebska przybywało tysiące uchodźców z terenów gdzie toczyły się walki. Brakowało żywności i pracy. Mark zarabiał na życie udzielając lekcji rysunku i malarstwa dzieciom żydowskim. Tworzył też bez przerwy własne obrazy. Powstały wtedy między innymi: „Zakochani nad miastem” , „Przechadzka” , „Czerwony Żyd” , „Sprzedawca gazet” , „M acierzyństwo” , „Cm entarne wrota” , „Błękitny dom ” . Po wybuchu wojny domowej i rewolucji w 1917 roku, został mianowany komisarzem sztuk pięknych w obwodzie witebskim. W styczniu 1919 roku założył w swoim rodzinnym mieście szkołę sztuk pięknych i muzeum miejskie, jednak po wielkim konflikcie z malarzem Kazimierzem Malewiczem w 1920 roku opuścił z wraz z rodzinąWitebsk i osiedlił się w Moskwie. Zajmował się tam głównie robieniem dekoracji dla moskiewskich teatrów. Cały czas malował, jednak tematyka jego obrazów kłóciła się z ideami rewolucji i dlatego Chagall został wysłany do pracy w podmoskiewskiej miejscowości, gdzie uczył rysunku sieroty wojenne. W 1922 roku opuścił Rosję i wyjechał do Berlina. Nie przebywał tam długo. W ładzom niemieckim również nie odpowiadała tematyka jego obrazów gloryfikująca osiągnięcia i idee rewolucji i już w 1923 roku ponownie emigrował, tym razem do Paryża. Miał nadzieję, że odnajdzie tam pozostawione jeszcze przed wojną obrazy, jednak jego pracownia została obrabowana, a obrazy zaginęły. Założył więc nową pracownię i zabrał się za malowanie nowych wersji utraconych obrazów. Zaprzyjaźnił się też ze słynnym marszandem impresjonistów i Picassa oraz właścicielem galerii, Ambriosem Vollardem, który zlecił mu zilustrowanie kilku książek. Zorganizowano mu też kilka wystaw. Dzięki ciągłej pracy i odpowiednim znajomościom jego sytuacja materialna znacznie się poprawiła. Rodzina Chagallów żyła dostatnio w wygodnym domu przy ulicy d'Orleans. Dużo podróżował po Europie a w 1931 roku odwiedził Palestynę. Jednak czasy spokojnego życia dobiegały końca. Nad Europą zbierały się czarne chmury zapowiadające nadejście strasznych czasów. Coraz mocniej rósł w siłę nazizm. Pierwszy raz Chagall odczuł jego skutki kiedy w Mannheim w 1933 roku, podczas nazistowskiego wiecu spalono kilka jego obrazów. W 1937 roku w Monachium jego obrazy były pokazywane na wystawie „sztuki zdegenerowanej” . W tym samym roku otrzymał obywatelstwo francuskie. Gdy wybuchła II wojna światowa, wyjechał z Paryża i zam ieszkał w małej miejscowości nad Loarą, a następnie w Marsylii. Jednak i tam dosięgły go represje władz hitlerowskich i dlatego w 1941 roku Chagall z rodziną postanowił opuścić ogarniętą wojną Europę. Nie było to proste i tanie przedsięwzięcie. Opuszczający kontynent Żydzi musieli zostawić tu cały majątek. Mogli zabrać tylko bagaż podręczny. Malarz miał wielkie szczęście ponieważ w ucieczce jego rodziny z kolaborującej z Niemcami Francji Vichy pomagał mu dziennikarz Varian Fry. Był to wyjątkowy człowiek, który zorganizował światową sieć pomocy dla represjonowanych we Francji Żydów i antyfaszystów. Kierowana przez niego organizacja pomogła ocalić ok. 2 tysiące osób. To dzięki niemu udało się ocalić przed holokaustem, obok Chagalla, takich malarzy jak Andre Bretona, Maxa Ernsta, Wifredo Lam a oraz wielu wybitnych rzeźbiarzy, muzyków i literatów. Za swoje zasługi w 1995 roku, Fry pośmiertnie został uhonorowany medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. W tym okresie zagrożenia, tułaczki, wojny i emigracji w twórczości Chagalla dominowała nuta rozpaczy i smutku. Tonacja jego obrazów stała się ciemniejsza i melancholijna. Z aczął podejm ow ać tem aty bardziej niż dotąd tragiczne i realistyczne. Często na jego obrazach pojawiał się Żyd tułacz i motywy związane z ukrzyżowaniem Chrystusa. Powstały wtedy takie obrazy jak: „Ukrzyżowanie” , „Czerwony kogut” , „Żongler” , „Samotność” , Spadający anioł” , „Białe ukrzyżowanie” . C^OT 5 (235) 29
HISTORIA JEDNEGO OBRAZU Wojenny tułacz D o Nowego Jorku rodzina Chagallów dotarła dzień po agresji Niemiec na ZSRR, 23 czerwca 1941 roku. W USA marszandem Chagalla został Pierre Matisse, syn słynnego malarza Henri Matissa. Pierre prowadził galerię w której organizowane były wystawy twórców europejskich mieszkających w okresie wojny w Nowym Jorku. Rodzina Chagallów zamieszkała w Nowym Jorku, jednak Mark miał też niewielką posiadłość w pobliskim Cranberry Lake, gdzie urządził sobie pracownię. Cały czas malował i tworzył scenografie dla nowojorskich teatrów i baletów. Spokojne życie przerywa nagły cios, który spadł na malarza 2 września 1944 roku. Zmarła nagle jego ukochana żona Bella. Powodem jej śmierci była źle leczona infekcja. Malarz totalnie się załamał. Przez wiele miesięcy nie malował. Opuścił posiadłość w Cranberry Lake, która za bardzo przypominała mu czas spędzony u boku Belli i przeniósł się do miasteczka High Falls leżącego w północnej części stanu NowyJork. W 1945 roku związał się z kanadyjską malarką Virginią Haggard McNeil. Z tego związku w 1947 roku urodził im się syn David. N a francuskiej ziemi W 1948 roku malarz wraz z Virginią i Davidem przyjeżdżają do Francji i osiedlają się w Orgeval pod Paryżem. Mieszkają tam tylko dwa lata, po czym przenoszą się do Vence koło Nicei na południu Francji, gdzie Chagall kupuje willę „Collines” . W tym okresie stworzył kilkadziesiąt obrazów biblijnych, będących ilustracjami do „Biblii Verve” . Przedstawiały one wydarzenia od Księgi Genesis aż do Księgi Proroków. N a początku 1952 roku kończy się związek malarza z Virginią. Now ą miłością Chagalla zostaje Walentyna Brodsky, nazywana przez niego „Wawą” . Pobrali się 12 czerwca 1952 roku i żyli razem aż do śmierci Chagalla. Mieszkali najpierw w Paryżu, a w 1966 roku przenieśli się do Saint-Paul-de-Vence. Bardzo dużo podróżowali. Zwiedzili Izrael i Grecję. W 1973 roku po raz pierwszy po pięćdziesięciu latach Chagall przyjechał też do ojczystej Rosji. Malarz cały czas dużo tworzył. Jego obrazy znowu były kolorowe i radosne. Ich tematem były głównie miłość i radość życia. Często portretował też żonę Wawę. Powstały wtedy: „Portret Wawy” , „Kwiaty nad Paryżem” . Artysta zaczął tworzyć rzeźby, ceramikę i witraże. Malował też monumentalne malowidła ścienne wystroje kościołów, teatrów i oper. W 1973 roku osobiście otworzył muzeum swojego imienia. Kolekcja Muzeum Marka Chagalla w Nicei (Musee national Marc Chagall) składała się z dzieł podarowanych przez Chagalla państwu francuskiemu. Artysta malował do końca życia. Zm arł w swoim domu, w wieku dziewięćdziesięciu ośmiu lat, 28 marca 1985 roku. Pochowany został na miejscowym cmentarzu. Upadek Ikara Malarstwa Marka Chagalla nie da się zaklasyfikować do żadnej szkoły ani grupy. Inspirował się różnymi nurtami lecz równocześnie wypracowywał indywidualny, niepowtarzalny styl. Osiągnął to dzięki ekspresyjnej kolorystyce, naruszeniu proporcji, zestawieniu elementów świata realnego w nierealne układy oraz dzięki zatarciu granicy pomiędzy światem realnym a fantastycznym. Całe swoje twórcze życie podejmował tematy z czasów swojego dzieciństwa i młodości w rodzinnym Witebsku, związane z kulturą judaistyczną, zwyczajami żydowskimi i życiem rosyjskiego ludu. Bardzo często malował liryczne sceny miłosne i portretował bliskie sobie osoby. Nie obce były mu też sceny biblijne i m itologiczne, które przedstawiał w swój własny sposób. W 1975 roku sięgnął po temat Ikara, mitologicznej postaci, która na skrzydłach z piór i wosku chciała wzlecieć ku słońcu. Obraz „Upadek Ikara” namalowany, farbami olejnymi na dużym płótnie o wymiarach 213 x 198 cm jest chagallowskąwersjąmitu o upadku człowieka. Artysta z opowieści o Dedalu i Ikarze wybrał właśnie moment, kiedy skrzydła Ikara zaczynają się rozpadać i ten zaczyna spadać. Całe tło obrazu to już twór nieskrępowanej wyobraźni malarza. Centralną postacią obrazu jest Ikar, rozświetlony przez wciąż topiący się czerwony wosk ze skrzydeł. Młodzieniec jest większy od reszty postaci na obrazie i dlatego skupia on na sobie największą uwagę widza. Nie wykonuje on żadnych gwałtownych ruchów. Nie boi się i nie krzyczy. Spada spokojnie głową w dół jakby nieświadomy zbliżającej się tragedii. Jego spokój może wynikać ze świadomości spełnienia swojego największego marzenia, wzlecenia w przestworza niczym ptak. Ikar nie spada do morza, tylko na krwistą drogę jakiejś wioski z niebieskimi domami. Upadek Ikara jest niecodziennym wydarzeniem w monotonnym życiu mieszkańców wsi, dlatego zbierają się wzdłuż drogi i z zadartymi głowami i wzniesionymi rękami obserwują osobliwe zjawisko. W lewej górnej części obrazu artysta namalował słońce. Jest ono błękitne i m a symbolizować coś idealnego, coś co chcą zdobyć tylko nieprzeciętne jednostki. Obok słońca widać niebieskiego ptaka. Jasn a postać spadającego młodzieńca kontrastuje z ciemnąi ponurą kolorystyką całej wsi. Jest to celowy zabieg Chagalla, który w ten sposób zbudował nastrój obrazu. Życie na wsi jest monotonne. Jego rytm wyznaczają prace gospodarskie i święta religijne. Ludziom tam mieszkającym brakuje większych ambicji i rzadko zdarzają się jednostki, które chcą czegoś dokonać. Gdy na niebie pojawia się człowiek ze skrzydłami zaburza to spokojny rytm życia wioski. Wszyscy wybiegli z domów. N a obrazie widzimy kobiety, dzieci i mężczyzn patrzących ze zdumieniem w niebo. Niektórzy wchodzą na dachy zabudowań by lepiej widzieć. Wszyscy nie m ogą oderwać zdumionego wzroku od spadającego młodzieńca. Sytuacja nie robi wrażenia tylko na zielonej krowie pasącej się poza wioską. Jest jednak grupa ludzi, która wbiegła na czerwonokrwistądrogę. M ająoni powyciągane ręce jakby chcieli złapać i ocalić młodzieńca. Malarz namalował ich w ciepłych czerwonych barwach. To jednostki ambitniejsze, wyróżniające się z szarego tłumu. W zamyśle Chagalla Ikar jest uosobieniem szalonego marzycielstwa i idealizmu, który nawet za cenę życia jest gotowy spełniać swoje cele. Takich osób w wiosce nie ma, a jeśli się nawet trafią to są postrzegane jako osobliwe zjawisko i obserwowane przez innych ze zdumieniem. Mieszkańcy wioski przyzwyczajeni są do szarej codzienności i nie mająodwagi podążać za swoimi marzeniami i pragnieniami. Arkadiusz Kulpa Przypisy: Wielcy Malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło. Mark Chagall. Część 120. 30 C^OT 5 (235)
- Page 1 and 2: RADZYŃSKI MAGAZYN SPOŁECZNO KULTU
- Page 3: Z MIASTA DRODZY CZYTELNICY Kilka dn
- Page 6 and 7: Z MIASTA B.BRAUN INWESTUJE W RADZY
- Page 8 and 9: Z SESJI RADY MIASTA 22 maja miała
- Page 10 and 11: Podobnie jak radny Ejsmont, zaapelo
- Page 12 and 13: Z M IA S T A PLACÓWKI OŚWIATOWE D
- Page 14 and 15: 26 kwietnia w sali koncertowej Pań
- Page 16 and 17: ŁATWO NIE BYŁO... Rozmowa z Mariu
- Page 18 and 19: Ro(c)kowisko 2013 Za nami VII edycj
- Page 21 and 22: Gry i zabawy dla dzieci, występy g
- Page 23 and 24: • B O C K f c * « * > - - « PSZ
- Page 25: Z MIASTA PIKNIK WIEDZY PRAKTYCZNEJ
- Page 30 and 31: BERESTECKA BATALIA 28 czerwca minie
- Page 32 and 33: na Płaszówce. Przejścia z tamtej
- Page 34 and 35: fi-' - 14*01*2013 Z HISTORIĄ OD PR
- Page 36 and 37: fot. Sylwester W iąckiewicz Bycie
- Page 38 and 39: ROZMAITOŚCI 2 LATA ROWEROWEGO RADZ
- Page 40 and 41: BIEGIEM PO ZDROWIE Szczepan Figat,
- Page 42 and 43: Najlepsi zawodnicy w poszczególnyc
- Page 44 and 45: STRZELALI O PUCHAR BURMISTR i- •
HISTORIA JEDNEGO OBRAZU<br />
Wojenny tułacz<br />
D o Nowego Jorku rodzina Chagallów dotarła dzień po agresji<br />
Niemiec na ZSRR, 23 czerwca 1941 roku. W USA marszandem<br />
Chagalla został Pierre Matisse, syn słynnego malarza Henri Matissa.<br />
Pierre prowadził galerię w której organizowane były wystawy<br />
twórców europejskich mieszkających w okresie wojny w Nowym<br />
Jorku. Rodzina Chagallów zamieszkała w Nowym Jorku, jednak<br />
Mark miał też niewielką posiadłość w pobliskim Cranberry Lake,<br />
gdzie urządził sobie pracownię. Cały czas malował i tworzył<br />
scenografie dla nowojorskich teatrów i baletów. Spokojne życie<br />
przerywa nagły cios, który spadł na malarza 2 września 1944 roku.<br />
Zmarła nagle jego ukochana żona Bella. Powodem jej śmierci była<br />
źle leczona infekcja. Malarz totalnie się załamał. Przez wiele miesięcy<br />
nie malował. Opuścił posiadłość w Cranberry Lake, która za bardzo<br />
przypominała mu czas spędzony u boku Belli i przeniósł się do<br />
miasteczka High Falls leżącego w północnej części stanu NowyJork.<br />
W 1945 roku związał się z kanadyjską malarką Virginią Haggard<br />
McNeil. Z tego związku w 1947 roku urodził im się syn David.<br />
N a francuskiej ziemi<br />
W 1948 roku malarz wraz z Virginią i Davidem przyjeżdżają do<br />
Francji i osiedlają się w Orgeval pod Paryżem. Mieszkają tam tylko<br />
dwa lata, po czym przenoszą się do Vence koło Nicei na południu<br />
Francji, gdzie Chagall kupuje willę „Collines” . W tym okresie<br />
stworzył kilkadziesiąt obrazów biblijnych, będących ilustracjami do<br />
„Biblii Verve” . Przedstawiały one wydarzenia od Księgi Genesis aż<br />
do Księgi Proroków. N a początku 1952 roku kończy się związek<br />
malarza z Virginią. Now ą miłością Chagalla zostaje Walentyna<br />
Brodsky, nazywana przez niego „Wawą” . Pobrali się 12 czerwca 1952<br />
roku i żyli razem aż do śmierci Chagalla. Mieszkali najpierw w<br />
Paryżu, a w 1966 roku przenieśli się do Saint-Paul-de-Vence. Bardzo<br />
dużo podróżowali. Zwiedzili Izrael i Grecję. W 1973 roku po raz<br />
pierwszy po pięćdziesięciu latach Chagall przyjechał też do ojczystej<br />
Rosji. Malarz cały czas dużo tworzył. Jego obrazy znowu były<br />
kolorowe i radosne. Ich tematem były głównie miłość i radość życia.<br />
Często portretował też żonę Wawę. Powstały wtedy: „Portret<br />
Wawy” , „Kwiaty nad Paryżem” . Artysta zaczął tworzyć rzeźby,<br />
ceramikę i witraże. Malował też monumentalne malowidła ścienne<br />
wystroje kościołów, teatrów i oper. W 1973 roku osobiście otworzył<br />
muzeum swojego imienia. Kolekcja Muzeum Marka Chagalla<br />
w Nicei (Musee national Marc Chagall) składała się z dzieł<br />
podarowanych przez Chagalla państwu francuskiemu. Artysta<br />
malował do końca życia. Zm arł w swoim domu, w wieku<br />
dziewięćdziesięciu ośmiu lat, 28 marca 1985 roku. Pochowany został<br />
na miejscowym cmentarzu.<br />
Upadek Ikara<br />
Malarstwa Marka Chagalla nie da się zaklasyfikować do żadnej szkoły<br />
ani grupy. Inspirował się różnymi nurtami lecz równocześnie<br />
wypracowywał indywidualny, niepowtarzalny styl. Osiągnął to dzięki<br />
ekspresyjnej kolorystyce, naruszeniu proporcji, zestawieniu<br />
elementów świata realnego w nierealne układy oraz dzięki zatarciu<br />
granicy pomiędzy światem realnym a fantastycznym. Całe swoje<br />
twórcze życie podejmował tematy z czasów swojego dzieciństwa i<br />
młodości w rodzinnym Witebsku, związane z kulturą judaistyczną,<br />
zwyczajami żydowskimi i życiem rosyjskiego ludu. Bardzo często<br />
malował liryczne sceny miłosne i portretował bliskie sobie osoby.<br />
Nie obce były mu też sceny biblijne i m itologiczne, które<br />
przedstawiał w swój własny sposób. W 1975 roku sięgnął po temat<br />
Ikara, mitologicznej postaci, która na skrzydłach z piór i wosku<br />
chciała wzlecieć ku słońcu. Obraz „Upadek Ikara” namalowany,<br />
farbami olejnymi na dużym płótnie o wymiarach 213 x 198 cm jest<br />
chagallowskąwersjąmitu o upadku człowieka. Artysta z opowieści o<br />
Dedalu i Ikarze wybrał właśnie moment, kiedy skrzydła Ikara<br />
zaczynają się rozpadać i ten zaczyna spadać. Całe tło obrazu to już<br />
twór nieskrępowanej wyobraźni malarza. Centralną postacią obrazu<br />
jest Ikar, rozświetlony przez wciąż topiący się czerwony wosk ze<br />
skrzydeł. Młodzieniec jest większy od reszty postaci na obrazie i<br />
dlatego skupia on na sobie największą uwagę widza. Nie wykonuje<br />
on żadnych gwałtownych ruchów. Nie boi się i nie krzyczy. Spada<br />
spokojnie głową w dół jakby nieświadomy zbliżającej się tragedii.<br />
Jego spokój może wynikać ze świadomości spełnienia swojego<br />
największego marzenia, wzlecenia w przestworza niczym ptak. Ikar<br />
nie spada do morza, tylko na krwistą drogę jakiejś wioski z<br />
niebieskimi domami. Upadek Ikara jest niecodziennym wydarzeniem<br />
w monotonnym życiu mieszkańców wsi, dlatego zbierają się<br />
wzdłuż drogi i z zadartymi głowami i wzniesionymi rękami<br />
obserwują osobliwe zjawisko. W lewej górnej części obrazu artysta<br />
namalował słońce. Jest ono błękitne i m a symbolizować coś<br />
idealnego, coś co chcą zdobyć tylko nieprzeciętne jednostki. Obok<br />
słońca widać niebieskiego ptaka. Jasn a postać spadającego<br />
młodzieńca kontrastuje z ciemnąi ponurą kolorystyką całej wsi. Jest<br />
to celowy zabieg Chagalla, który w ten sposób zbudował nastrój<br />
obrazu. Życie na wsi jest monotonne. Jego rytm wyznaczają prace<br />
gospodarskie i święta religijne. Ludziom tam mieszkającym brakuje<br />
większych ambicji i rzadko zdarzają się jednostki, które chcą czegoś<br />
dokonać. Gdy na niebie pojawia się człowiek ze skrzydłami zaburza<br />
to spokojny rytm życia wioski. Wszyscy wybiegli z domów.<br />
N a obrazie widzimy kobiety, dzieci i mężczyzn patrzących ze<br />
zdumieniem w niebo. Niektórzy wchodzą na dachy zabudowań by<br />
lepiej widzieć. Wszyscy nie m ogą oderwać zdumionego wzroku od<br />
spadającego młodzieńca. Sytuacja nie robi wrażenia tylko na zielonej<br />
krowie pasącej się poza wioską. Jest jednak grupa ludzi, która<br />
wbiegła na czerwonokrwistądrogę. M ająoni powyciągane ręce jakby<br />
chcieli złapać i ocalić młodzieńca. Malarz namalował ich w ciepłych<br />
czerwonych barwach. To jednostki ambitniejsze, wyróżniające się z<br />
szarego tłumu. W zamyśle Chagalla Ikar jest uosobieniem szalonego<br />
marzycielstwa i idealizmu, który nawet za cenę życia jest gotowy<br />
spełniać swoje cele. Takich osób w wiosce nie ma, a jeśli się nawet<br />
trafią to są postrzegane jako osobliwe zjawisko i obserwowane przez<br />
innych ze zdumieniem. Mieszkańcy wioski przyzwyczajeni są do<br />
szarej codzienności i nie mająodwagi podążać za swoimi marzeniami<br />
i pragnieniami.<br />
Arkadiusz Kulpa<br />
Przypisy:<br />
Wielcy Malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło.<br />
Mark Chagall. Część 120.<br />
30 C^OT 5 (235)
Change language