Kultivimi i Luleve Njevjeqare dhe Qepore

Përmbajtja 

Kultivimi i Luleve Njevjecare dhe Qepore 

KAPITULLI I PARË 

KULTIVIMI I LULEVE NJEVJECARE DHE QEPORE .....................................................................3 

1. Njohja e luleve dhe teknologjia e prodhimit të luleve ...........................................................3 

2. Mbjelljet në vende të ftohta dhe të nxehta, materiali për mbjellje, burimet e energjisë.......5 

3. Tipet kryesore të serave në vendin tonë.............................................................................. 16 

3.1. Sera me elementë konstruksioni, shtylla druri e harqe metalike dhe me mbulesa 

plastike ...............................................................................................................................16 

3.2. Sera me elementë konstruksioni, shtylla betoni, harqe hekuri dhe mbulesa plastike.... 18 

3.3. Sera me elementë konstruksioni .....................................................................................21 

3.4. Sera me elementë konstruksioni, komplet material hekuri, dhe me mbulesa xhami.....22 

KAPITULLI I DYTE 

SUBSTRATET PER PRODHIMIN E LULEVE ..............................................................................32 

1. Llojet e substrateve për kultivimin e luleve..........................................................................32 

2. Përzierja e substrateve, zgjedhja dhe përgatitja për kultivimin e luleve.............................38 

3. Substratet kryesore të gatshme në treg..............................................................................39 

KAPITULLI I TRETE 

BIMET ZBUKURUESE NJEVJECARE (LULET NJEVJEÇARE)……………………………..………………..41 

1. Kuptimi dhe rëndësia e luleve njëvjeçare verore..................................................................41 

2. Llojet e luleve njëvjeçare......................................................................................................43 

KAPITULLI I KATERT 

LULET QEPORE DHE ZHARDHOKORE ………………………………………………………………………………146 

1. Llojet e luleve qepore...........................................................................................................146 

2. Afatet e mbjelljes, mënyrat e kultivimit të luleve qepore...................................................148 

3. Llojet e luleve zhardhokore ................................................................................................150 

4. Afatet e mbjelljes, mënyrat e kultivimit të luleve zhardhokore..........................................155 

KAPITULLI I PESTE 

FARAT E LULEVE ....................................................................................................................160 

1. Sigurimi i materialit mbjellës “farës”..................................................................................160 

2. Krijimi i parcelave të hibridizimit dhe prodhimi i farërave hibride ....................................160 

3. Roli i temperaturës gjatë proçesit të mbirjes së farës dhe shërbimet në farishte...........161 

4. Teknologjia e nxjerrjes së farës dhe ruajtja e tyre deri në mbjellje ..................................163 

2

KAPITULLI I PARË 

KULTIVIMI I LULEVE NJEVJECARE DHE QEPORE 

Objektet dhe parimet për prodhimin e luleve 

KAPTIULLI I PARE 

KULTIVIMI I LULEVE 

NJEVJECARE DHE QEPORE 

1. Njohja e luleve dhe teknologjia e 

prodhimit te luleve 

Lulëtaria është ajo degë e kopshtarisë që 

merret me kultivimin e bimëve 

zbukuruese. Qëllimi i përdorimit të tyre 

është zbukurimi i parqeve, lulishteve etj. 

Përdoren gjithashtu në kopshtet botanike 


1. Njohja e luleve dhe teknologjia e prodhimit të luleve 

2. Mbjelljet në vende të ftohta dhe të nxehta, materiali për mbjellje, 

burimet e energjisë 

3. Tipet kryesore të serave në vendin tonë 

3.1. Sera me elementë konstruksioni, shtylla druri e harqe metalike 

dhe me mbulesa plastike; 

3.2. Sera me elementë konstruksioni, shtylla betoni, harqe hekuri 

dhe mbulesa plastike; 

3.3. Sera me elementë konstruksioni, komplet material ferro-zingato, 

të larta dhe me mbulesa plastike dhe; 

3.4. Sera me elementë konstruksioni, komplet material hekuri, dhe 

me mbulesa xhami 

për të rritur njohuritë e njerëzve për botën 

bimore dhe për studime shkencore. Kur 

njeriu u shkëput nga jeta e egër ai ndjeu 

nevojën për gjelbërim. Për të plotësuar 

këtë boshllëk ai filloi të bashkëjetoj me 

bimët e gjelbra duke zgjedhur ato me vlera 

më të veçanta Bimët u bënë pjesë e 

pandarë në gjithë jetën e njeriut duke e 

shoqëruar në festa dhe në fatkeqësi. 

Arti i lulërisë ka filluar 2000- 3000 vjet më 

parë. Persianët kultivonin bimët zbuturuese 

dhe me to rrethonin pallatet e tyre. 

3

Gjithashtu nga egjiptianët janë përdorur 

lavandulat, jaseminët etj. Ndërsa tempujt 

fetare greke ishin të zbukuruar me fusha të 

tëra me lule. Duke u bazuar në të dhëna 

arkeologjike në disa qytete të vendit tonë, 

si dhe duke u mbështetur në folklorin tonë 

del konkluzioni që shqiptarët e kane 

kultivuar lulen. Kanë krahasuar bukurinë e 

vajzës me lule të ndryshme apo i kanë 

kushtuar vargje këngësh luleve. 

Në vendin tonë ka pasur një zhvillim 

amatoresk në fushën e lulëtarisë me ndonjë 

eksportim të veçantë të luleve të reja të 

sjella në Shqipëri nga ndonjë emigrant. 

Para viteve 1945 ka pasur rreth 60.000 m 2 

parqe dhe lulishte në vendin tonë. 

Roli i bimëve zbukuruese në jetën e njeriut 

është i madh. Si të gjithë bimët e tjera ato 

pasurojnë ajrin me oksigjen,pastrojnë 

atmosferën nga pluhurat dhe gazrat, 

pengojnë erën. Bimët në përgjithësi kanë 

efekt freskues sepse temperatura nën hije 

është 2-5 gradë celsius më e ulët se në diell 

prandaj zakonisht mbillen pemë me 

hapësira të gjelbra ose anash rrugëve. 

-Lulet shërbejnë për të shprehur një 

emocion si falënderim, mirënjohje, dashuri 

etj. Në këto raste lule të veçanta shprehin 

një ndjenjë që fjala nuk është e aftë ta 

shpreh. 

-Lulet kanë vlerë si komponent kryesor në 

festat e ndryshme si ditëlindje, San- 

Valentino,vdekje dhe martesa. 

Në përgjithësi shpenzohet më shumë për 

përvjetorë sesa për përdorim personal. Në 

një studim i bërë në Amerikë nga 

Dr.Bridget Behe rezulton fakti interesant 

që njerëzit shpenzojnë rreth 20 dollarë për 

person në përvjetorë, 18 për San- 

Valentinon,17 për ditën e nënës dhe 15 për 


t’ia dërguar dikujt në spital. Lulet e prera 

janë popullore për të gjitha rastet. Ashtu si 

e kemi theksuar, njeriu filloi të kultivonte 

lulet kur ai kishte stabilizuar jetesën e vet. 

Njihen 2 tendenca në kultivimin e luleve 

në botë. 

-Në vendet tropikale ku bimët rriten 

zakonisht në temperaturën e mjedisit. 

-Në vendet jotropikale ku sasia e madhe e 

prodhimit janë prodhuar nën kushte të 

mbrojtura. 

Qendrat udhëheqëse të prodhimit të luleve 

në botë janë disa shtete të Evropës veriore 

e perëndimore, Japonia dhe SH.B.A. Sasi 

të vogla lulesh janë prodhuar në Rusi dhe 

në vendet e tjera të Evropës lindore. Gjatë 

viteve të fundit vendet Tropikale në 

Amerikën qendrore janë duke u bërë 

konkurrent shumë të fuqishëm. Gjithashtu 

zhvillim të madh ka marrë lulëtaria edhe 

në Izrael, Afrikën e Jugut që shesin 

prodhimet e tyre edhe në Evropë. 

Holanda është vendi më i njohur në botë në 

prodhimin e luleve. Zhvillimi i lulëtarisë 

në Holandë filloi në fillimet e shekullit 17të. 

Gjatë “Fazës së artë“ Holanda ka qenë 

një fuqi e madhe detare dhe standardi i 

jetesës ishte më i lartë në botë. Në vitin 

1602, kompanitë holandeze ishin krijuar në 

Indinë Lindore. Në këtë kohë ishte 

ekstravagancë, që të zotëroje lule jashtë 

sezonit normal. Lindi nevoja e ndërtimit të 

mjediseve të mbrojtura duke marrë nxitje 

nga lulëtaria. 

Zhvillimi i lulëtarisë Amerikane filloi 

shumë më vonë në varësi të rritjes 

ekonomike të tokave të reja. Teknologjia e 

kultivimit të luleve në sera u importua nga 

Evropa nga emigrantët dhe filloi të 

zhvillohet një lulëtari industriale gjatë 

4

shekullit të 19-të. Lulëtaria fillimisht u 

përqendrua rreth qendrave të mëdha si 

Boston, Filadelfia dhe më vonë Çikago. 

1. Mbjelljet ne vende te ftohta dhe te 

nxehta, materiali për mbjellje, burimet e 

energjisë 

Drita e dukshme është një burim i 

pazëvendësueshëm energjie për bimët. 

Energjia e dritës dhe CO2 hynë në procesin 

e fotosintezës nëpërmjet së cilës 

formohen karbohidratet. 

CO2 + H2O + energji + dritë + 

karbohidrate + O2 

Më vonë karbohidratet lëvizin nga gjethja 

dhe kërcelli i gjelbër ku ndodh procesi 

fotosintezës në të gjitha pjesët e bimës. 

Bimët në serë janë subjekt i intensiteti të 

lartë të dritës prej 120000 lux në një ditë 

vere deri në 3000 lux në një ditë dimri të 

vrenjtur. Shumë bimë arrijnë pikën e 

ngopjes me dritë që është rreth 30000 lux. 

Kjo do të thotë që të gjitha gjethet të jenë 

të ekspozuara në një intensitet 30000 lux. 

Por gjethet e sipërme shkaktojnë hijezimin 

e gjetheve të mëposhtme në këtë mënyrë 

reduktojnë intensitetin e dritës në gjethet e 

mëposhtme. Trëndafilat dhe karafilat do të 

rriten mirë nën kushte të dritës intensive. 

Poinettia ka gjethe më të errëta n.q.s 

hijezohet rreth 40% nga mesi i pranverës 

deri në mesin e vjeshtës (kjo është tipike 

për shumë bimë) Bimë të tilla si 

krizantema dhe mullaga duhen hijezuar që 

të ndalohet djegia e petlave. Intensiteti i 

lartë i dritës është vërtetuar që ngre 

temperaturën e indeve të petlave deri në 

një nivel që dëmton. Lule të tjera kanë 

nevojë për më shumë hijezim. 


Lulet gjethore digjen në intensitetin e 

dritës 10000-30000 lux, ndërsa Violeta 

Afrikane humbet klorofilin në 1500 lux. 

Nevojat e bimës për intensitetin e dritës 

ndryshojnë nga një lloj tek tjetri. 

Është e rëndësishme të sigurohet intensitet 

më i madh i mundshëm gjatë periudhës me 

intensitet më të ulët nga mesi i verës deri 

herët në pranverë, për të gjitha bimët 

përjashto grupin, që ka kërkesa të vogla 

për temperaturë, në këtë mënyrë rritja të 

arrijë në maksimumin. 

Arkitektura e serës ka rëndësi në pengimin 

e depërtimit të dritës. Sidomos serat 

plastike me dru kanë një sasi të madhe të 

materialit ndërtues dhe në këtë mënyrë 

reduktojnë sasinë e dritës që hyn në serë. 

Në këto raste është e rëndësishme që druri 

të lyhet me të bardhë, që drita të rrëshqasë 

por jo të absorbohet. Sipas profesor Hollez, 

nga Holanda rezulton që skeleti pengon 

10% te ndriçimit, ndërsa kornizat 5 %. 

Skeleti (10%) + kornizat (5%) + xhami 

(7%) baraz 78% është intensiteti i dritës që 

depërton. Materiali ndërtues është një tjetër 

faktor që duhet të merret në konsideratë. 

Xhami përçon rreth 90% të ndriçimit. 

Fibrat e qelqit kanë të njëjtën vlerë 

transmetimi të intensiteti të lartë por një 

vlerë transmetimi shumë të paktë në një 

indicia të ulët. Nëse transmetimi i 

ndriçimit mbetet konstant gjatë vitit ato do 

të jenë (fibrat e qelqit) një mbulues me 

superioret të padiskutueshëm. Me kalimin 

e kohës sipërfaqja gërryhet, transmetimi i 

dritës pakësohet dhe zëvendësimi i fibrave 

të qelqit bëhet i domosdoshëm në rreth 25 

vjet Është e vështirë të përcaktohen 

faktorët por mund të themi se fibrat e 

5

qelqit nuk mund të zëvendësojnë xhamin 

në këtë industri me përjashtim kur xhami 

është me shumicë. 

Politilena e transmeton më pak indicia, ai 

transmeton rreth 88% të ndriçimit në një 

shtresë, ndërsa, dy shtresa rreth 81% të 

ndriçimit diellor. Orientimi i serës është 

një tjetër faktor i rëndësishëm në ndërtimin 

e serës veçanërisht në veri ku këndi diellor 

është i ulet në dimër. Morros për Anglinë 

më amplitudë 50°n rekomandon që 

orientimi të jetë linjë-perëndim. Sa më 

shumë t’i afrohemi Ekuatorit aq më pak 

rëndësi ka orientimi. Në U.S.A një 

orientim veri-jug në 2/3 e territorit është 

më i rëndësishëm. Ndërsa në vendin tonë 

përgjithësisht përdoret orientimi Veri-Jug. 

Hapësira e mbjelljes 

Bimët që vendosen në tavolinë dhe duhet 

t’u jepet sasia e nevojshme energjisë 

diellore. Me fjalë të tjera një sasi e 

barazvlefshme me materialin e thatë që do 

të prodhohet në tavolinë kur bimët si 

krizantema janë vendosur në hapësirën 7.5- 

10-5 cm larg njëra-tjetrës. Madhësia dhe 

cilësia e prodhimit të dëshiruar do t’i 

dedikohet largësisë së bimëve. 

Përgjithësisht një sasi më e madhe hapësirë 

për bimë iu jepet bimëve në dimër sesa ne 

verë si pasojë e dritës më të pakët. Disa 

rritës të luleve të freskëta kanë përdorur 

një hapësirë në mes të vllajës(shtratit) për 

së gjati. Kjo bën hyrjen e dritës në qendër 

ku normalisht do të ishte errësirë. Kjo ka 

rezultat mbi të gjitha bimët me rritje të 

mirë dhe cilësore. I njëjti numër bimësh 

është përdorur në tavolina me këtë sistem. 

Reduktimi i intensitetit të dritës 


Reduktimi i ndriçimit duhet te bëhet nga 

mesi i pranverës deri në vjeshtë. Kjo mund 

të realizohet në dy mënyra: 

- Duke spërkatur me një komponent 

hijezues serën. 

- Instalimi i rrjetave hijezuese në serë. 

Kur sera ka nevojë për hijezim metoda e 

spërkatjes është përdorur gjerësisht sepse 

është më pak e kushtueshme. 

Komponentët hijezues mund të blihen në 

pikat e shitjes së luleve ose mund të bëhet 

nga përzierja e bojës lateks të bardhë me 

ujë. Zakonisht përdoret 1 pjesë boje dhe 

15-20 pjesë uji për një hijezim standard. 

Përbërësit hijezues mund të spërkaten nga 

toka në disa raste të operacioneve të mëdha 

mund të spërkaten me helikopter. 

Në vendin tonë përdoret edhe hijezimi i 

serës duke përdorur spërkatjet me gëlqere. 

Shumë nga komponentët hijezues mund të 

bien vetë herët në vjeshtë. Nëse boja nuk 

bie duhet të lahet. Kur hijezimi përdoret 

për një stad të vetëm të rritjes, rrjetat 

hijezuese janë më të përdorshme. 

Krizantema dhe geranium mund të rriten 

me intensitet të plotë të ndriçimit por lulet 

mund të mbrohen nga djegia. 

Napa e thjeshtë është përdorur zakonisht 

dhe vazhdon të përdoret sepse ajo ofron 

një çmim të leverdishëm. Sot janë bërë të 

njohura materiale sintetike të fabrikuara ku 

përfshihen të tilla polipropiloni, poliestër 

etj. Këto mbulesa kanë shkallë të 

ndryshme hijezimi. 

Një sistem tjetër më i përparuar hijezimi 

është rrjeta me fibra alumini të thurura me 

fije sintetike që vihen në funksionim nga 

një kapsulë metalike. Mbulesa është 

material polivinili. Ky sistem kompleks 

6

mund të komandohet me anë të 

kompjuterit. 

Drita suplementare dhe përdorimi 

komercial i saj 

Gjatë sezonit të ndriçimit të ulët të vitit, 

intensiteti i dritës është poshtë optimumit 

për shumë bimë. Rritja e bimëve në këto 

kushte është shumë e ngadalshme dhe 

cilësia finale është e reduktuar dhe ka një 

rritje në dështimin e sythave të disa luleve 

si trëndafila,orkideve etj. Kjo situatë mund 

të korrigjohet për disa bimë nga përdorimi 

i ndriçimit suplementar. Këto drita janë 

instaluar në sera dhe përdoren për rritjen e 

intensitetit të dritës gjatë orëve me dritë,si 

edhe gjatë periudhës së errët. Përdoret një 

intensitet i mjaftueshëm që ndihmon një 

shkallë të dëshirueshme të fotosintezës. 

Ka pak sera që përdorin dritën 

suplementare. Më shumë përdoret në veri 

të Evropës (Angli, Holandë). Këto raste 

shtrihen në një amplitudë 50°N dhe më 

sipër ku intensiteti i dritës është shumë i 

reduktuar. Testimet e bëra në Amerikë 

kanë dhënë një përgjigje fenomenale ndaj 

dritës suplementare. Problemi kryesor 

është ai ekonomik. Hapa të mëdha janë 

bërë në prodhimin e llampave me efikasitet 

të lartë. Drita suplementare në Evropë 

mund të përdoret gjatë ciklit vegjetativ të 

bimës ose vetëm në një stad fillestar, kur 

bimët sapo kanë dal nga fara. 

Në disa raste drita suplementare është 

dhënë 12 orë në ditë. Përdorimi i ndriçimit 

suplementar nga mesi i natës deri nga mesi 

i ditës. Në këtë mënyrë çdo shtrat me 

bimëza mund të ekspozohet në një gjatësi 

dite 16 orë, ndërkohë një shtesë prej 4 

orësh e dritës kur ato nuk janë nën ndriçim. 

Ndriçimi më shumë se 16 orë është 

eliminuar sepse është provuar që bimët 


vonojnë rritjen dhe lulëzimin. Fidanët me 

moshë 5 javësh mund të rriten në ½ e 

kohës më anën e kësaj metode. 

Disa rritës të krizantenave i trajtojnë 

fidanët me ndriçimin suplementar për 2 

javë,duke filluar me trajtimin me dritë të 

shkurtër. Bimët marrin 7200 lux dritë 

suplementare në 12 orë/ditë përfshi edhe 

orët e dritës natyrale. 

Kërkesat e luleve për temperaturë në 

serë 

Variacionet e temperaturës që shfaqen në 

serë janë pasojë e një serie shkëmbimesh 

termike që ndodhin në nivelin e mureve 

anësore të serës. 

Rendimenti termik i serës mund të 

rregullohet duke rritur prurjen e rrezatimit 

diellor dhe duke reduktuar humbjet e 

nxehtësisë përmes terrenit dhe mureve. 

Humbjet përmes terrenit mund të 

pakësohen me anën e mulcerizimit, 

humbjet përmes mureve anësore të serës 

realizohen duke zgjedhur materiale të 

padepërtueshme nga rrezet e gjata infra të 

kuqe duke parapërgatitur një shtresë dyshe 

me funksion izolues dhe duke u kujdesur 

më tepër që sera të jetë hermetike. 

Nën mbulimin e polietilenit, gjatë natës 

temperatura e tokës dhe ajo e bimëve të 

ulëta rezulton shumë e varur nga 

temperatura e jashtme pavarësisht nga 

ngrohja e brendshme e serës. 

Kjo varet nga përçueshmëria nga rrezet 

infra të kuqe të mbulesës P.E. Ky fenomen 

rezulton më pak i theksuar në kulturat e 

larta siç mund të jenë ato të trëndafilit e të 

domates;në këto kultura shkëmbimet 

7

përçuese nëpërmjet bimësisë dhe ajrit janë 

më të mëdha e kështu që veprimi i 

ngrohjes rezulton efikas. 

Eksperimentet e kryera nga Universiteti i 

Pizës në 1974-1975 në një serë prej 720 m 

katror të mbuluar me PVC të valëzuar dhe 

me mure prej filmi plastik kanë treguar se 

me kandizmin e ajrit të ngrohtë ka mundësi 

të ulet konsumi i energjisë nga 12-21% në 

krahasim me shpërndarjen e pakanalizuar 

(TESI).Kontrolli i hermetizuar të serës, 

përdorimi për mbulim i materialeve të 

papërshkrueshme nga rrezet infra të kuqe, 

dyfishimi qoftë edhe i mureve anësore 

lejojnë uljen e mëtejshme të shpenzimeve 

për ngrohjen e serës. 

Natyrisht edhe zgjedhja e specieve e 

kultivarëve me nevoja të ulëta termike 

lejon ekonizimin e konsumit të ngrohjes. 

Klasifikimi i specieve për “të ftohta“,“të 

mesme,të nxehta lejon një zgjidhje më të 

matur të kulturave fillestare. 

Megjithatë nuk është i mjaftueshëm 

kultivimi i specieve në bazë të nevojave 

termike nëse nuk merren parasysh nevojat 

e tyre të përgjithshme për temperaturën, 

dritën. 

Zbatimi i këtij principi përfshin përveç 

ngrohjes edhe ventilimin e serës që duhet 

të jetë e përshtatmë për tipin e kulturës dhe 

për kushtet e ndriçimit. Ventilimi i serës 

mund të avancohet në kushte e një 

lagështie relative të lartë gjatë fazave të 

lulëzimit. 

Përdorimi i kompjuterit ose i qendrave 

inteligjente, lejon të rregullohen automatikisht 

hapja e dritareve të ajrimit të serave, 

nëpërmjet funksioneve të akumulimit të 

nxehtësisë në orët e pasdrekes, ose të 


programeve të nivelit termik të 

diferencuar gjatë natës ose gjatë ditës 

(mëngjesi i freskët).Këto rregullime janë 

në gjendje të realizojnë kursime 

energjetike të qëndrueshme,ose efekte të 

veçanta në kultura. 

Rezultatet më të mira arrihen kur kërkohet 

njëkohësisht ngrohje dhe ndriçim 

artificial,për prodhimet dimërore të 

specieve me nevoja të larta termike. 

Nga hidrokultura dimë që bimët mund të 

jetojnë edhe pa praninë e tokës , por ç’farë 

funksioni ka toka ? Përgjigjen e dinë fare 

mirë kultivuesit e luleve. 

Shumica e dështimeve në kultivimin e 

luleve vijnë pikërisht nga terreni i 

papërshtatshëm. Cilësia e terrenit ka një 

rëndësi jetësore për mbarëvajtjen e bimës 

së apartamentit. Bima ka nevojë për ujë në 

sasi të mjaftueshme dhe të kripërave të 

tretura në të, gjithashtu duhet që uji të mos 

depërtojë më shumë shpejtësi në substrakt 

deri tek rrënja nese terreni e posedon këtë 

cilësi pozitive kjo quhet kapacitet Pengues 

(tapëzues) 

Produksioni i këtyre përzierjeve (zakonisht 

terreni i vazos) është një mix i disa 

përbërësve dhe receta respektive ishin 

mbajtur të fshehura me xhelozi si pasojë e 

konkurrencës për të plotësuar kushtet 

esenciale për një bimë të shëndetshme , të 

pëlqyeshme dhe aktive. 

Sot në Evropë, kultivuesit e luleve të 

ambienteve të brendshme kanë mundësi të 

gjejnë terrene të përgatitura sipas nevojave 

të bimëve . Sot janë në konkurrencë disa 

substrakte me bazë torfën në raporte të 

ndryshme argjile, lëndë sintetike, perlit, 

rërë etj. 

8

Duke patur parasysh që marrja e torfës 

mund të jetë e dëmshme për ekuilibrin 

ambiental ka filluar të përdoret më tepër 

lëvore pishe dhe materiale të tjera 

sintetike. 

Në përdorimin e shpeshte gjejmë torfën e 

zezë që me kalimin e kohës bëhet me 

porozitet të pamjaftueshëm. Torfa e bardhë 

(me ngjyrë të hapur) ka një porozitet më të 

madh, e ruan atë në kohë .Një pjesë e 

madhe e bimëve të apartamenteve 

preferojnë një terren lehtësisht acid që ka 

një rëndësi të madhe. 

Duhet patur parasysh uji i rubinetës që 

përdoret për ujitje është ujë i fortë, pra 

alkalin. 

Nëse pH është rreth 5 nuk është i dëmshëm 

por nëse pH është 6.8 këtu jemi afër pikës 

kritike dhe shtimi i ujit të fortë bën që pH 

të shkojë drejt baziditetit , dhe lulet zgjaten 

dhe humbasin ngjyrën e gjelbër. 

Sot është në shitje produkti universal i 

pasur me substanca organike (pleh 

organik) terren gjethesh, torfe me një pjesë 

rëre. Për kultivimin e bimëve tropikale 

përdoret terreni fibrozë i përbërë :1/3 dhe 

gjethesh të dekompozuara mirë, 1/3 torfë 

dhe 1/3 hala pishash. 

Përdoren edhe terrene ranore, përveç 

kaktuseve ky terren është i përshtatshëm (i 

shkëlqyeshëm) për rrënjëzim. Sipas tipit të 

terrenit përzihen gjithë përbërësit dhe në 

një moment përgatitje hidhet pleh kimik në 

sasi të përcaktuara (6-8 javë). Gjithashtu 

eksperienca në përzierjen e komponentëve, 

njohja e pH të përbërësve ndihmojnë 

përgatitjen e një terreni të mirë. 


Është gjithmonë e domosdoshme të bëhet 

sterilizimi i terrenit të përgatitur në shtëpi 

për të parandaluar fenomene negative që 

do të çonin në dështimin e kultivimit. Në 

kultivimin pa tokë përdoret strategji tjetër . 

Duhet patur parasysh që argjila spanjolle 

duhet të jetë specifike për këtë qëllim. 

Natyrisht që në hidrokulturë janë përdorur 

substanca që janë alternative e ushqimit si 

plehrat e veshura me rrëshirë ose cipa 

plastike që bëjnë një shkëmbim jonik, me 

përbërje potas, azot, fosfor dhe 

mikroelemente. Çdo një nga këto produkte 

ndodhet në treg. Duhet të përgatiten sipas 

metodës precize dhe sipas dozave të sakta 

të shkruara në instruksion në etiketë. 

Bërja e kompostove të Kopshtit 

Formoni shtresa gjethesh apo mbeturina të 

tjera bimore të cilat mund të futen në 

mbajtëse plastike apo druri. Kjo mund të 

zgjasë deri në tre muaj apo edhe një vit. 

Më pas grijeni këtë material duke e 

përzierë me material të butë për të 

shpejtuar dekompozimin. Ky proces mund 

të shpejtohet edhe duke shtuar pleh të 

freskët. Mbulojeni më pas me një copë 

qilim të vjetër, për të ruajtur një 

temperaturë, lini një dritare. Temperatura 

ndihmon në dekompozim. 

Ndërtimi i shtresave 

Shtrimi i materialit duke e shpërndarë atë 

në shtretër. 

Shmangni masat e mëdha të barit të cilat 

pengojnë në kalimin e ajrit. 

Kthejeni përmbajtjen që ka brenda për të 

siguruar shpërbërjen uniforme 

9


Figura 1.1. Pamje e materialeve të ndryshme për ndërtimin e shtresave 

Rëndësia e mbulesave 

Mbulesat luajnë shumë role, ato ruajnë 

avullimin e ujit nga toka dhe përmirësojnë 

tokën. 

Mbulesat natyrore 

Mbulesa organike janë lëkurë peme e 

copëtuar, materiale të holluara dhe 

lëvozhga kokoje. Ndërrohen çdo vit dhe 

janë ideale në tokë me hije. 

Lëkurë peme e copëtuar. Ndryshon në 

kualitet dhe në madhësinë e copëzave. 

Sigurohuni të blini lëkurë dhe jo dru të 

copëtuar. 

Zhavor. Mbulesë inorganike e shkëlqyer 

dhe për një kohë të gjatë, që gjendet në 

ngjyra dhe madhësi të ndryshme. 

10 

Prerje bari. Përzierje në fillim në materiale 

të tjera. Mos përdor bar të trajtuar me 

herbicide. 

Lëvozhga Kokoje. Një mbulesë e lehtë dhe 

poroze me sasira të vogla ushqyesish. 

Mbulesa te holla 

Janë dy lloje : poroze dhe joporoze 

1.“ Flokë fibre” , qëllimisht e bërë për 

mbulesë të qëndrueshme dhe e lehtë për 

t’u shtresuar. Lejon kalimin e ujit dhe ajrit. 

2. Polypropolinë leshi , një nga më të 

shtrenjtët por e domosdoshëm, në 

standarde më të mira se flokët e fibrës 

jetëgjatësi ndan mirë rrugë kalime. 

3. Polythilene i zi i lirë dhe dobishëm për 

drenazhim të mirë. Vendoset në toka 

ranore.

4. Gazetat shumë efektive por zgjat një 

sezon 

5. Qylymat e vjetër i lirë dhe efektiv për 

vende të vogla por kalben. 

Shtresimi i mbulesave organike 


11 

Para këtij shtresimi hiqen të gjitha bimët 

pereniale, më pas mbillet dhe pas 10 ditësh 

shkulet çdo filiz që ka mbirë. Shtresimi i 

mirë bëhet në pranverë. Lëkurat dhe 

lëvozhgat e kokosë janë më të mirat për 

këtë qellim. 

Figura 1.2. Xhama ose gurë me ngjyra të ndryshme për harmonizim me ambientin. 

Bukuria e lëkurës 

Copërat e lëkurës të shtresuara 10 – 15 cm 

thellë janë ideale sepse forma e tyre e 

ashpër lejon shiun të kalojë pa i ngjitur 

këto copëza me njëra – tjetrën. 

1 –a për të mbjellë hap një diagonale në 

mbulesë palos të katër qoshet. Hap një 

gropë të mjaftueshme për rrënjëzën. 

Vendosni bimën dhe ujite mirë pastaj 

palos mbulesën përsëri në vend. 

2. Shpërnda copëzat e lëkurës ose 

mbulesat e tjera ornamentale mbi shtresë 

duke pastruar nën gjethe dhe përreth 

kërcellit me duar . 

2- a Llojet me ngjyra 

Format e ç’rregullta të qelqit japin ngjyra 

të gjalla. Përdorini në sasira të vogla dhe 

zgjidhni bimët shoqëruese me kujdes për 

të dhënë kohezion dhe jo efekt kaotik. 

Gurët dhe zhavorri punohen lehtë dhe 

natyrisht plotësim i njëri tjetrit si edhe 

bimët. 

Figura 1.3. Modelimi i hapësirave duke 

përdorur zhavorr

Bllokët e xhamit krijojnë forma të qarta në 

ngjyrë midis formave të ç’rregullta të 

zhavorrit. 

Blloqe të rrumbullakëta betoni janë të 

rekomandueshme në një rrugicë të gjatë 

por i shkojnë një kopshti të thatë e me 

drita gri predominon kafen dhe jeshilen e 

tokës. 

2. Karakteristikat e mbjelljeve 

Vendoset sa më shumë material organik, 

që të jetë i mundur pastrimi nga barërat e 

këqija e veçanërisht ato pereniale. 

Mbillni në vjeshtë që të ketë mundësi bima 

të stabilizohet para sezonit të thatë. 

Bimët e reja stabilizohen më shpejt nga 

thatësira se ato të vjetra e të mëdha. 

Hiqni bimët e gjata për të bërë të mundur 

zhvillimin e bimëve të fuqishme në formë 

kaçubeje. 

Bimët më rrënjë të forta që lidhen fort me 

tokën janë: Atriplex, Elymus Epimedium, 

Eragrostis, Helianthemum, Rosa rogosa, 

thyme. 

Ndërrimi i një luleje 

1- Sistemohet në fund të vazos një shtresë 

granulare argjile spanjolle ose zhavorri 

shumë të lagur. 

2- Sistemohet lulja me bukën e dheut, 

pikërisht në qendër të vazos dhe 

mbushet me terren hapësira rreth e 

qark. 

3- Në fund sipërfaqja e vazos mbulohet 

me një shtresë terreni 1-3 cm. 

Problemet dhe solucioni i tyre 

1- Tokë e fortë ose shumë e lagët 

- Hidhet torfe në raste të jashtë 

zakonshme, rërë dhe granula inerte 

2- Kur toka është e lehtë dhe uji qëndron 

në fundin e vazos 


12 

- Përzihet terreni me një tokë argjirore 

ose me një tokë të rëndë 

3- Sipërfaqja e mykut te bardhë në 

sipërfaqe të terrenit të vazos 

- Pastrohet sipërfaqja dhe ujitet me 

kursim 

4- Uji i tepërt 

- Ndërroni menjëherë terrenin 

5- Bimët shfaqen të sëmura pa një shkak 

të dukshëm 

- Ndërroni terrenin, vëreni me kujdes 

sistemin rrënjor të lules për parazit ose 

dëmtues. 

Të Ushqyerit e Luleve 

Lëndët ushqyese që merren nga terreni i 

vazos ose nëpërmjet plehrave të ndryshëm 

që përdoren në formë të granuluar, të 

veshur (ozmokot) apo të lëngshëm. 

Plehrat kimik mund të përdoren gjatë 

përgatitjes së përzierjes së vazos ose gjatë 

mbjelljes së lules (plehërim bazë: 

superfosfati, kloruri i potasit, plehrat 

kompleks). Plehërim plotësues që 

zakonisht përdoret gjatë periudhës së 

rritjes aktive (që përkon me periudhën 

pranverë- verë) të lules dhe zakonisht 

përdoret në formë të lëngshëm por edhe 

pudër të tretshme në ujë por edhe 

granular. 

Plehërimi plotësues bëhet çdo 15 ditë ose 

më rrallë në vartësi të llojit lules duke 

filluar nga pranvera deri në vjeshtë. Sot në 

lulëtarinë industriale janë në përdorim një 

gamë e gjerë e plehrave të lëngshëm 

kompleks (që përmbajnë disa elemente 

ushqyes të domosdoshëm) me një raport të

përshtatshëm të N, P, K dhe që treten në 

ujë gjatë ujitjes 

Para përdorimit duhet të lexohet me kujdes 

etiketa dhe të përdoret në përqendrim 

korrekt plehërimi plotësues. Përdoren me 

sukses plehrat e lëngshëm CIFO, 

Energitico, etj. 

Torfa industriale e blerë është e pasuruar 

me lëndë ushqyese dhe nuk ka nevojë të 

plehërohet për 2-4 muaj. Vazot e luleve të 

blera nga floristi zakonisht nuk kanë 

nevojë të ushqehen për 2 muaj sepse janë 

plehëruar nga shitësi i luleve. 

Si rregull i përgjithshëm është e 

rëndësishme të dihet kur dhe përse duhet të 

limitizohet plehërimi ose të ndalohet 

plotësisht. Në mënyrë figurative mund të 

themi nevoja kondicion plehërimin. 

Kështu gjatë periudhës së rritjes aktive të 

bimës zbukuruese rritet përqendrimi dhe 

frekuenca e përdorimit të plehërimit , 

ndërsa gjatë periudhës së qetësisë ulet 

sasia e plehut të përdorur deri sa ajo mund 

të ndërpritet fare gjatë dimrit për ne pjesë 

të luleve. 

Kur faktorët e tjerë të rritjes si 

temperatura, drita, lagështia, janë në 

minimum (ligji i faktorit minimal) edhe 

sasia e plehërimit që përdoret është më e 

ulët. Problemi për të përcaktuar se çfarë 

plehu do të përdorim nga autorë të 

ndryshëm është shumë kontadiktor. Sot 

ekzistojnë plehra speciale për bromeljet, 

orkidetë, kaktuset dhe për lule acidofile ku 

sasia e azotit është shumë më e reduktuar 

se fosfori dhe potasi si dhe te gjeneral për 

lulet e ambienteve të brendshme. 

Rregulla e përgjithshme e përdorimit të 

përqendrimit të plehërimit tek lulet është: 


13 

më mirë të plehërohet me dozë shumë të 

ulët sesa shumë të lartë. Në ndryshim nga 

përdorimi i një sasie të ulët të dritës ose të 

ujit, përqendrimi i ulët i plehërimit nuk jep 

një dëmtim të menjëhershëm të cilësisë së 

lules. Para përdorimit të plehrave duhet që 

terreni të jetë i lagur që bima të mos 

dëmtohet nga kripërat. Në fillim të 

pranverës duhet të plehërohet me dozë më 

të ulët duke e rritur gradualisht me rritjen e 

intensitetit të rritjes së lules. 

Ujitja dhe Lagështia Ajrore 

Në përbërjen e bimëve ka rreth 80% ujë, 

ndërsa tek kaktuset kjo shkon deri te 95%. 

Pikërisht përbërja e lartë e sasisë së ujit 

tregon që ky i fundit është faktori themelor 

në rritjen e luleve. Por ai luan edhe role të 

tjera si ftohës, tretës i elementeve ushqyes 

etj. 

Lulet thithin kripëra minerale pavarësisht 

nga shkalla e rritjes vetëm nëse janë të 

tretura në ujë, kështu ai shërben si 

transportues i substancave organike. 

Ujitja dhe Cilësia e ujit që përdoret për 

ujitje 

Nuk ka rëndësi vetëm sasia e ujit që 

përdoret për ujitje por mbi të gjitha cilësia 

e tij sidomos nga shkalla e përmbajtjes së 

gëlqeres është shumë e rëndësishme. Nuk 

është e thënë që uji i pijshëm është i 

përshtatshëm për ujitjen e bimëve sepse ka 

raste që ka shumë kripëra (dhe quhet ujë i 

fortë). 

Kopshtarët e luleve të apartamenteve 

mund të informohen tek shoqëritë e 

shpërndarjes së ujit mbi gradën e fortësisë 

së ujit. Toleranca e sasisë së gëlqeres dhe

kripërave varet nga lloji i bimës dhe lloji i 

terrenit vazos. 

Në një tokë të pasur me torfe acide, në 

këtë substrakt gëlqerja mbetet latente, por 

në një terren ranor gëlqerja është aktive. 

Bimët të quajtura kalcifuge janë ato që nuk 

e tolerojnë gëlqeren. Edhe bimët me 

origjinë tropikale nuk e pëlqejnë ujin e 

fortë. Ndërsa shumica e bimëve të tokës 

gurore në ndryshim me mendimin e 

përgjithshëm janë të ndjeshëm ndaj 

gëlqeres.Uji me gëlqere deri në 10% mund 

të përdoret pa probleme. 

Uji me përbërje nga 10-15% duhet të 

përdoret me kujdes për bimë të ndjeshme 

ndaj gëlqeres. 

Duke filluar me përbërje gëlqereje 

mbivjetër e përzierjes së ujit të pijshëm 

15% duhet të neutralizohet gëlqerja e ujit 

ose të përzihet me ujë shiu. 

Tendenca acide ose gëlqerore e ujit të 

pijshëm mund të përcaktohet më anën e 

një indikatori i cili gjendet në farmaci. 

Por çfarë mund të bëjmë kur uji është 

shumë i gëlqerëzuar? 

Metoda e vjetër e përzierjes së ujit të 

pijshëm me ujë shiu, tenton të mos 

përdoret si pasojë e ndotjes së atmosferës. 

Sidomos në zonat industriale është mirë 

që uji të merret pasi të jetë shpëlarë çatia 

sidomos kur nuk ka rënë shi për një kohë 

relativisht të gjatë. 

Nëse rritësi ka një sasi të vogël bimësh 

është e mundur që të përmirësohet cilësia e 

ujit duke tentuar që të hidhen qese poroze 

prej 500 gr torfe (në 10 litra ujë) për një 


14 

natë dhe zëvendësohet torfa pas përdorimit 

të tyre. 

Mund të bëhet zierja e ujit në këtë mënyrë 

gëlqerja depozitohet në fundin e enës 

Një tjetër alternative konsiston në 

përdorimin e preparateve kimike për të 

pakësuar gëlqerëzimin e ujit. Duhet të 

kihet kujdes se është i rrezikshëm 

përdorimi nga joekspertet e acidit sulfurik 

e oksalik për ta bërë ujin të gatshëm për 

ujitje. Si edhe konsekuencat e padëshirueshme 

që mund të shihen te bimët. 

Por është gjithashtu e gabuar që një lule 

(sidomos ato që kanë nevojë për gëlqere) 

të ujitet vazhdimisht me ujë pa gëlqere 

sepse nevojitet një sasi gëlqere për 

metabolizmin e tyre. 

Pyetja se si duhet të jetë më mirë nga lart 

apo në bazë nuk ka shumë rëndësi, 

pavarësisht nga pikëpamjet e ndryshme. 

Përgjithësisht mendohet që ciklamini dhe 

vjola afrikane duhet të ujiten nga poshtë, 

por pak rëndësi ka për vazot se nga vjen 

uji. 

Nga mënyra e dhënies së ujit varen 

dëmtimet që shkaktohen në sistemin 

gjethor ose rrënjor (sidomos në lulet 

tuberoze). 

Kur ujisim nga sipër me ujë gëlqeror, 

terreni i vazos filtron gëlqeren edhe 

elementet e tjerë ushqyes duke ujitur 

bimën nga poshtë uji shkon direkt tek 

rrënjët . Pastaj ujitja e luleve është një 

veprim praktik që ka të bëjë direkt edhe 

me zgjedhjen që bën rritësi i bimëve për 

momentin dhe mënyrën e ujitjes. 

Në çdo rast teprica e ujit në nënvazo duhet 

të eliminohet pas 20-25 min në mënyrë që

të eliminohet mbajtja e vazove në ujë. 

Është e këshillueshme që të kombinohet 

ujitja nga sipër që shkakton grumbullimin 

e kripërave në sipërfaqe me ujitjen nga 

poshtë. 

Por ka shumë rëndësi edhe temperatura e 

ujit që ujitet, por nuk duhet që ndryshimi i 

saj me temperaturën e ambientit të jetë 

shumë i madh. Temperatura e ujit të 

pijshëm është gjithmonë më e ulët se ajo e 

ambientit edhe gjatë muajit të verës. 

Mjeti më i thjeshtë për rregullimin e 

temperaturës së ujit për ujitje është duke e 

lënë atë në një enë të hapur për pak kohë. 

Temperatura më e përshtatshme e ujit për 

ujitje është 20-25 gradë, por nuk duhet të 

jetë poshtë këtyre limiteve. Këshillat 

praktike që jepen janë: që uji duhet të jetë 

rreth temperaturës të ambientit, mund të 

provohet lehtësisht edhe me dorë pa qenë 

nevoja të përdoret termometri. 

Temperatura e rekomanduar përdoret edhe 

për ujitjet e periudhës së qetësisë së luleve 

për disa lule që e kalojnë këtë periudhë. 

Përsa i përket kohës së ujitjes është më e 

rekomandueshme në mëngjes ose darkë, 

kjo që t’ju lejojë bimëve të kryejnë në 

mënyrë të plotë aktivitetin vegjetativ duke 

shfrytëzuar në mënyrë të plotë ujin dhe 

kripërat minerale që treten në të. 

Deri në darkë teprica e ujit mund të 

rregullohet nga largimi i tij nga evapotranspirimi, 

gjethet kanë kohë që të thahen 

dhe sëmundjet kërpudhore nuk gjejnë 

ambient të përshtatshëm për t’u zhvilluar. 

Më e vështirë është zgjedhja e frekuencës 

së ujitjes. Nuk ekziston një rekomandim 

fiks për momentin e ndërhyrjes por duhet 


15 

të besohet me shumë përvojës dhe prekjes 

me gisht të terrenit. 

Kufiri midis shumë të lagur dhe shumë të 

thatë është i ndryshëm dhe i vështirë për 

t’u identifikuar në varësi të species dhe 

terrenit. Në një terren të tejlagur ku rrënjët 

e luleve mbahen vazhdimisht në lagështirë 

asfiksohen në shumicën e luleve të 

apartamenteve duke bërë përjashtim bimët 

që e duan ujin si palma e ujit, Cyperus. 

Një metodë praktike dhe e thjeshtë është 

prekja me gisht e terrenit për identifikimin 

e lagështirës, sipërfaqja e terrenit duhet të 

jetë e thatë nga një ujitje në tjetrën. Kur 

gishti nuk ndotet gjatë prekjes së 

sipërfaqes do të thotë që terreni, ka nevojë 

për ujë në rast të kundërt nuk ndërhyjmë 

me ujitje. 

Një metodë tjetër praktikë për të 

identifikuar nevojën për ujitje është 

peshimi me dorë i vazos (sidomos në vazo 

plastike) . Sasi e lagështirës së përzier së 

vazos mund të përcaktohet edhe me 

trokitje me gisht (për vazo prej balte ose 

porcelan). Kur tingulli është i mbytur nuk 

ka nevojë për ujitje dëshmon se terreni 

është i thatë dhe duhet të ndërhyjmë me 

ujitje. 

Për të patur një rezultat të kënaqshëm në 

rritjen e luleve në shtëpitë tona duhet të 

ujiten rrallë dhe në sasi të mjaftueshme 

duke përdorur sasira më të vogla gjatë 

stinës së dimrit. Këshillohet që të vendoset 

vazoja e lules në një enë me ujë në mënyrë 

që dheu i vazos të tërheqë sasinë e 

nevojshme të ujit, pa shkaktuar shpëlarje të 

elementëve ushqyes.

3. Tipet kryesore te serave ne vendin 

tone 

3.1. Sera me elementë konstruksioni, 

shtylla druri e harqe metalike dhe me 

mbulesa plastike 

Me konstruksione druri dhe mbulesa 

plastike, në vendin tonë kanë filluar të 

ndërtohen pas viteve ‘92. Ky tip sere ka 

qenë i njohur më parë, nga vendet fqinje 

.por kohët e fundit po aplikohet edhe në 

vendin tonë. Në lidhje me këtë problem, jo 

vetëm vendet e prapambetura ekonomike, 

por dhe ato të zhvilluara duke përfshirë 

këtu vendet fqinje si Italia dhe Greqia, 

serat me konstruksione druri shfrytëzohen 

intensivisht dhe me efektivitet të lartë. 

Arsyeja e përhapjes dhe e përdorimit të 

gjerë: ato janë të lehta dhe më pak të 

Figura 1.4 Pamje të brendshme e serave 


16 

kushtueshme për tu ndërtuar dhe se kushtet 

e vendit tonë e favorizojnë këtë tip (figura 

1,4). 

Materialet bazë të ndërtimit janë shtyllat e 

drurit si pisha dhe lisi, drurë që kanë 

rezistencë të lartë ndaj kalbjes. Nuk 

përjashtohen rastet e përdorimit të drurëve 

të tjerë si, vidhi frashëri, etj, që kanë 

rezistencë më të vogël se të parët. Kolonat 

e drurit janë me diametër 18-22 cm dhe 

me gjatësi nga 2-4 m. Çatia (kapriatat ) 

zakonisht bëhen me binarë druri (kryesisht 

pishe, më rrallë ahu) me përmasa 3x5 dhe 

5x7 cm. Forma e tyre zakonisht është 

monotunel, por nuk përjashtohen edhe 

rastet bitunele tritunele ose dhe formën e 

multituneleve (bllok). 

Këto sera zakonisht ndërtohen të veçanta (monotunel) ose dhe më shumë. Element bazë të 

ndërtimit të këtij tipi është monotuneli, i cili ka si bazë këto karakteristika (figura 1,5):


Figura 1.5 Paraqitja skematike e një kampate te sera me konstruksion druri 

Gjerësia e monotunelit (kampatës) është 

7.5 m. Lartësia në ulluk 1.6 — 2.2 m. 

Lartësi në kulm është 3-3.5 m. Gjatësia 

është në varësi të kushteve dhe varion nga 

20- 34 m. Sipas këtyre përmasave 

sipërfaqja e kampatës është nga 150 - 255 

m 2 . Kurbatura 1.9-2.8 m 3 /m 2 , në varësi të 

lartësisë në ulluk dhe atij të kulmit të 

serrës. Konstruksioni i çatise duke qenë 

gjithmonë prej druri, është në formë këndi 

me anë simetrike. Largësi e vendosjes së 

shtyllave të drurit (kolonave vertikale) 

është çdo 2 m. Shfrytëzimi i tyre zakonisht 

bëhet për pranverën e hershme dhe muajt e 

parë të vjeshtës duke shfrytëzuar për 

ngrohje energjinë diellore. 

Për këtë arsye zakonisht orientimi 

gjeografik i tyre bëhet Lindje –Perëndim, 

me qëllim që rrezet diellore të kenë 

mundësi të ndriçojnë dhe ngrohin sa më 

mirë bimët brenda serës . Arsyeja që 

gjerësia e tyre nuk bëhet më e gjerë se 7.6 

m, është se zakonisht polietilenet që hynë 

17 

në tregjet Shqiptare janë ato të gjerësive 

4.2 m. Kështu përdorimi i plastmasit nga 

4.2 m për çdo metër të çatisë, bën të 

mundur të mbulohet e gjithë gjerësia e 

serës, 

Sistemi i ajrimit. Ajrimi në këtë tip sere 

bëhet natyral, nëpërmjet hapjes dhe 

mbylljes me dorë të fletëve anësore të 

polietilenit në varësi të kushteve. Sistemi i 

ventilimit mund të bëhet dhe aktiv, 

nëqoftëse në të instalohen ventilatorë 

elektrik. Në rastin e ventilimit anësor, 

është mirë që hapja dhe mbyllja e fletës 

plastike të bëhet me anë të një maniveli i 

cili lehtëson realizimin e këtij procesi. Ne 

të dy faqet anësore të serrës deri në 

lartësinë 50 — 60 cm, mbulesa montohet e 

palëvizshme me qëllim që ajri i ftohët i 

ambientit të jashtëm (që siç dihet qëndron 

në shtresat më të ulëta të sipërfaqes së 

tokës,), të mos futet menjëherë në serë nga 

poshtë-lartë, sepse zbritja e menjëhershme 

e temperaturës shkakton tronditje

fiziologjike të bimëve, por nga lart-poshtë. 

Ajri i ngrohtë që ndodhet në shtresat e 

mësipërme të serës, bën të mundur 

përzierjen e tij dhe kur ajri i përzier të 

arrijë deri në sipërfaqen e tokës të ketë 

pësuar një ngrohje sado të vogël. 

Sistemi i ngrohjes. Realizimi i ngrohjes në 

këtë tip sere është bazuar në atë natyrale 

diellore. Por ajo mund të realizohet e 

kombinuar me ngrohjen teknike, siç janë 

aerotermat, ose mjete më të thjeshta 

ngrohëse si soba druri, rezistenca, etj. 

Ngrohja teknike aplikohet vetëm në ndonjë 

natë me temperatura të ulëta. Sistemi i 

ujitjes. Ujitja në këtë tip sere bëhet me 

format e zakonshme me tuba gome, :ne 

brazda deri në instalimin e impianteve të 

ujitjes me pika. Kjo në varësi të burimit të 

ujit dhe sasisë së investimeve të kryera. 

Avantazhet dhe disavantazhet e këtij tipi. 

Tendenca e sotme e fermerëve është të 

ndërtojnë sera të tilla me sipërfaqe të vogla 

300 - 1000 m 2 . Kjo është e lidhur ngushtë 

mundësitë dhe mjetet financiare që ato 

zotërojnë. Zakonisht puna ndërtimore 

kryhet me ndonjë mjeshtër të kualifikuar 

për këtë qëllim. 

Avantazhet dhe disavantazhet e këtij tipi. 

Tendenca e sotme e fermerëve është të 

ndërtojnë sera të tilla me sipërfaqe të vogla 

300 - 1000 m². 

Kjo është e lidhur ngushtë me mundësitë 

dhe mjetet financiare që ato zotërojnë. 

Zakonisht punën ndërtimore e bëjnë vetë, 

ose me ndonjë mjeshtër më të kualifikuar 

për këtë qëllim. 

i) Avantazhet: 

- Mund të ndërtohen me materiale ndërtimi 

që nuk importohen por mund të sigurohen 


18 

lehtë nga vetë fermerët dhe me çmime 

relativisht të ulëta. 

- Garantojnë prodhime me kosto të ulët, 

hershmëri, rendimente e cilësi të mirë. 

- Duke qenë me gjerësi mbi 7 m, krijojnë 

një mikroklimë të mirë brenda serës duke i 

rezistuar më mirë luhatjeve të 

temperaturave në ambientin e jashtëm. 

- Janë të qëndrueshme ndaj reshjeve 

intensive dhe faktorëve të tjerë 

atmosferike. 

- Lejojnë mundësinë e kultivimit të 

perimeve në të gjithë stinët e vitit. 

- Lejojnë mundësinë e montimit të 

impianteve klimë formuese të ngrohjes dhe 

të ujitjes. 

- Lejon mundësinë e montimit dhe të 

spostimit nga një vend në një vend tjetër 

nëqoftëse do të jetë nevoja e qarkullimit të 

serës apo të tokës. 

ii) Disavantazhet: 

- Nuk lejojnë punime me mjete mekanike 

të zakonshme, por vetëm me 

motokultivatorë. 

- Mbulesa prej polietileni ndikon që të 

ngrohen dhe ftohen shpejt. 

- Duke qenë i përbërë me materiale druri, 

jetëgjatësia e tyre është e shkurtër, gjë që 

shoqërohen me shpenzime të cilat ngrenë 

kostot vjetore. 

- Mbulesat nuk mund të sigurojnë një 

izolim të mirë, pasi vetë konstruksioni i 

serës, krijon mundësinë e çarjeve të 

ndryshme. 

- Gjatë procesit të mbulimit, nuk ka 

mundësi fiksimi të plastmasit pa bërë 

shpime me gozhda, tel ose mjete të tjera, 

duke bërë kështu dëmtimin e tij akoma pa 

filluar . 


shtylla betoni, harqe hekuri dhe 

mbulesa plastike

Serat me konstruksione shtylla betoni dhe 

harqe metalike e me mbulesa plastike, në 

vendin tonë kanë qenë dhe janë akoma 

mjaft të përhapura. Arsyeja e përhapjes 

dhe e përdorimit të gjerë të këtij tipi, është 

se ato janë të lehta dhe më pak të 

kushtueshme për tu ndërtuar. Ne vendin 

tonë ky tip sere, mendohet se është vënë në 

përdorim për herë të parë, rreth viteve ‘65, 

ku me pas deri në vitin 1991 sipërfaqja e 

tyre arriti në rreth 1.000 ha. 

Figura 1.6 Pamja të brendshme të serës 

me shtylla betoni 

Materialet e ndërtimit janë shtylla betoni të 

parapërgatitura në gjatësi 1.8 – 2.5 m dhe 

harqe hekuri me Ø 14 – 22 mm. 


19 

Për mbulesë është përdorur polietileni dhe 

ngrohja është bazuar në atë natyrale 

(diellore). 

Shtyllat e betonit dhe harqet metalike 

ndërtohen lehtë dhe me kosto relativisht të 

ulëta. Për këtë arsye sipërfaqja e këtij tipi u 

rrit me shpejtësi në të gjithë rrethet e zonës 

së Ultësirës Perëndimore të vendit dhe 

ngaqë materialet e ndërtimit prodhoheshin 

në vend. 

Këto sera ndërtohen të veçanta ose në 

blloqe. 

Elementi bazë i ndërtimit të këtij tipi është 

monotuneli (kampata). 

Një monotunel ka si bazë këto 

karakteristika: 

i) Gjerësia e kampatës është 3.2 m. 

Lartësia në ulluk 1.6 – 2.2 m. 

Ii) Lartësia në kulm është nga 2.5 – 

3.1 m. 

Iii) Gjatësia në varësi të kushteve 

është 20 – 32 m. 

Sipas këtyre përmasave sipërfaqja e çdo 

tuneli (kampat) është nga 64 -102.4 m2. 

Kurbatura vërtitet nga 1.9 - 2.5 m 3 /m 2 , në 

varësi direkte të lartësisë në ulluk dhe në 

kulmin e serës. Konstruksioni metalik i 

çatisë mund të jete i lakuar ose në formë 

këndore. Largësia e vendosjes së shtyllave 

të betonit është çdo 2 m nëqoftëse është 

monotunel ose nëqoftëse është multitunel 

nga brenda në çdo 4 m.


Figura 1.7 Skema dhe përmasat e një kampatë tek serat me kolona betoni 

Shfrytëzimi i tyre zakonisht bëhet për 

pranverën e hershme dhe muajt e parë të 

vjeshtës duke shfrytëzuar për ngrohje 

energjinë diellore. Për këtë arsye zakonisht 

orientimi . i tyre bëhet Lindje -- Perëndim. 

Karakteristikat e përgjithshme të një 

multituneli janë: 

Përmasat e një multituneli m 32 x 

32 

Sipërfaqja e përgjithshme m2 1024 

Numër i kampatave copë 10 

Gjerësia e kampatës m 3.2 

Largësia e shtyllave në 

2 kampatat anësore m 2 

Largësia e shtyllave në 

brendësi m 4 

Lartësia në ulluk m 2.2 

Kurbatura m3/m2 2.6 

Lartësia në kulm m 2.9 

20 

Forma e çatisë (këndore ose 

harkore) 

Sipërfaqja e një kampatë m2 102.4 

Sistemi i ngrohjes. Realizimi i ngrohjes në 

këtë tip sere është bazuar në atë natyrale 

diellore. Por ka mundësi të realizohet 

ngrohje e kombinuar me atë teknikë siç 

janë aeroterma speciale, ose me mjete të 

thjeshta ngrohëse si soba druri, rezistenca, 

etj. 

Sistemi i ajririmit. Ajrimi në këtë tip sere 

bëhet nëpërmjet hapjes dhe mbylljes 

anësore të fletëve të polietilenit. Hapja dhe 

mbyllja e tyre bëhet manuale sipas 

kërkesave të bimëve. 

Sistemi i ujitjes. Në këtë tip sere ujitja 

bëhet me format e zakonshme me tubo 

gome, me brazda dhe me impiante të 

ujitjes me pika të cilat kërkojnë investime 

të tjera suplementare. 

Avantazhet dhe disavantazhet e këtij tipi 

sere


1 - Mund të ndërtohen me materiale 

ndërtimi nga vetë fermerët apo firmat 

ndërtuese të vendit me çmime të 

leverdishëme; 

2 - Kostoja e materialeve të ndërtimit nuk 

janë të larta; 

3 - Garantojnë prodhime me kosto të ulët, 

rendimente e cilësi të mirë dhe prodhime 

të hershme; 

4 - Nuk kërkojnë shumë shpenzime për 

riparimet vjetore; 

5 - I rezistojnë më mirë luhatjeve të 

temperaturave të ambientin të jashtëm; 

6 - Janë të qëndrueshme ndaj reshjeve 

intensive dhe faktorëve të tjerë 

atmosferike; 

7 - Lejojnë mundësinë e kultivimit të 

shumë llojeve të perimeve, në të gjithë 

stinët e vitit; 

8 - Lejojnë mundësinë e mekanizimit të 

proceseve të punës; 

9 - Lejojnë mundësitë e montimit të 

impianteve klimë formuese, të ngrohjes, të 

ujitjes, etj. 


1 - Duke qenë prej polietileni ngrohen 

shpejt, por edhe ftohen shpejt. 

2 - Temperaturat brenda saj janë të 

ndryshme për pjesë të ndryshme të serës, 

kështu në brendësi të saj temperatura është 

më e lartë se sa në anë). 

3 – Vend takimet e harqeve të hekurit me 

polietilenin në temperatura të larta të 

verës, shkaktojnë djegie duke e dëmtuar 

atë. 

4 - Nuk ka mundësi fiksimi të plastmasit 

në çatinë e serës, pa bërë shpime me 

gozhda, tel ose mjete të tjera, duke bërë 

kështu dëmtimin e tij akoma pa filluar 

puna. 


21 


komplet material ferro-zingato, të larta 

dhe me mbulesa plastike 

Me këtë tip përfshihen ato sera që në vend 

të shtyllave të betonit, janë vënë shufra 

hekuri cilindrike me Æ 22-26 mm. Për 

ndërtimin e harqeve janë përdorur hekur 

me Æ 22-24 mm. Në vendin tonë ky tip 

sere ka qenë dhe është akoma i përhapur. 

Arsyeja e përhapjes dhe e përdorimit të 

gjerë të këtij tipi, ka qenë dhe mbeten se 

ato janë të lehta dhe pak të kushtueshme 

për t’u ndërtuar (figura 6). Mbulesat janë 

plastmase dhe ngrohja është bazuar në atë 

diellore. Këto sera nuk kanë ndryshime të 

theksuara nga ato me kolona betoni, veçse 

në vend të kolonave të betonit janë 

përdorur kolona hekuri dhe për serat që 

janë bi ose multitunele, distanca e 

mbrëndëshme e tyre është 2 m, në vend të 

4 m që janë në serat me kolona betoni. Për 

ndërtimin e tyre janë patur parasysh disa 

veçori. Ashtu si te tipi i serës me kolona 

betoni dhe këtu baza e ndërtimit është 

monotuneli. 

Figura 1.8 Pamje të brendshme të 

serave me konstruksione hekuri

Karakteristikat e një monotuneli janë: 

i) Gjerësia e kampatës 3 - 3.2 m; 

ii) Lartësia në ulluk është 1.6-2.2 

m; 

iii) Lartësia në kulm është nga 2.4- 

3 m; 

iv) Gjatësia zakonisht është nga 

22-30 m. 

Figura 1.9 Pamje skematike e një sere 

me konstruksion metalik 

Sipas këtyre përmasave sipërfaqja e çdo 

monotuneli është nga 75 -100 m2. 

Kurbatura, 1.8 - 2.5 m 3 /m 2 . Forma e çatisë 

mund të jetë e lakuar ose në formë këndi. 

Shfrytëzimi i tyre zakonisht është për 

pranverën e hershme dhe për muajt e para 

të vjeshtës duke shfrytëzuar ngrohjen 

diellore. Kështu që zakonisht orientimi 

gjeografik i tyre bëhet Lindje- Perëndim, 

me qëllim që rrezet diellore të kenë 

mundësinë të ndriçojnë dhe ngrohin sa më 

mirë bimët brenda saj. 

Avantazhet dhe disavantazhet e këtij tipi 

sere 

Avantazhet: 

1 - Mund të ndërtohen me materiale 

ndërtimi nga vetë fermerët me çmime të 

leverdishëme; 


22 

2 - Kostoja e investimeve themelore nuk 

është e lartë; 

3 - Garantojnë prodhime me kosto të ulët, 

rendimente e cilësi të mirë; 

4 - Nuk kërkojnë shpenzime për riparimet 

vjetore; 

5 - U rezistojnë më mirë luhatjeve të 

temperaturave të ambientin të jashtëm; 

6 - Janë të qëndrueshme ndaj faktorëve 

atmosferike; 

7 - Lejojnë mundësinë e kultivimit të 

perimeve në të gjithë stinët e vitit; 


impianteve klimë-formuese të ngrohjes 

dhe të ujitjes; 

9 - Lejojnë mundësinë e mekanizimit të 

proceseve të punës, etj. 

7 -Lejojnë mundësinë e kultivimit në të 

gjithë stinët e vitit; 


impianteve klimë-formuese të ngrohjes 

dhe të ujitjes; 

9 - Lejojnë mundësinë e mekanizirnit të 

proceseve të punës, etj. 


1 - Ngrohen shpejt dhe ftohen shpejt; 

2 – Krijohen diferenca temperaturash nga 

qendra e tyre në krahasim me pjesët që 

ndodhen në anët të serës; 

3 – Vend takimet e harqeve të hekurit me 

polietilenin në temperatura të larta të 

verës, shkakton djegie duke e dëmtuar atë. 

Për këtë praktikat e veshjeve të harqeve 

me mjete plastike, është tepër efektive për 

ta eliminuar këtë defekt. 

4 - Nuk ka mundësi fiksimi të plastmasit 

pa bërë shpime me gozhda, tel ose mjete të 

tjera, duke bërë kështu dëmtimin e tij 

akoma pa filluar puna, etj. 


komplet material hekuri, dhe me 

mbulesa xhami

Serat me konstruksione ferrozingate me 

mbulesa plastike dhe vetrorezinë, në 

vendin tonë pothuajse nuk kanë qenë të 

përhapura. Ndërtimi i tyre në Shqipëri ka 

filluar pas viteve 1990. Arsyeja ishte se 

lënda e parë vinte e gjitha nga importi dhe 

me kosto të lartë. 

Sot megjithëse kostot janë të larta, ky tip 

sere po gjen një përhapje të gjerë dhe kjo 

falë rezultateve të arritura. Ndërtimet e 

para janë bërë në UB-Tiranë në një 

sipërfaqe 0.4 ha dhe në baze të kësaj 

eksperience ka vazhduar në shumë zona e 

rrethe të vendit. Megjithëse sipërfaqet e 

këtij tipi janë ende të vogla, themi kështu 

sepse ky tip sere e krahasuar me rezultatet 

e marra dhe pavarësisht nga çmimet, është 

me leverdi ekonomike të përhapet 

gjerësisht, gjithsesi me avantazhet që ato 

zotërojnë, mbeten perspektiva e serave në 

Shqipëri. 

Materialet kryesore ndërtuese bazohen në 

tuba çeliku të zinguara, ku kolonat janë me 

Figura 1.10 Pamja të jashtme të serave ferro-zingate 


23 

Ø 48 mm, harqet me Ø 42 mm dhe pjesët e 

tjera ndihmëse Ø 22-32 mm. 

Strukturat metalike janë lehtësisht të 

çmontueshme pasi montimi i tyre 

realizohet me anë të vidave. 

Mbulesat anësore dhe ballore zakonisht 

janë plastika polimer-polietileni i valëzuar, 

tip long-life (jetëgjatë) me spesor rreth 200 

mikron. Kjo serë është shumë e thjeshtë 

për tu ndërtuar, rezistente ndaj veprimit të 

faktorëve madhorë, ku elementët bazë të 

strukturës metalike janë kolonat dhe harqet 

prej çeliku të zinguar që lejon përdorimin e 

mbulesave dy ose më shumë vjeçare. 

Në lartësinë 2.5 m (që është lartësia e 

ullukut nga brenda), mund të vendoset dhe 

një plastmasë tjetër provizor, duke 

realizuar në një farë mënyre mbulimin me 

2 shtresa. 

Kjo ndihmon ndjeshëm në ruajtjen e 

temperaturave në periudhën e ftohtë duke 

garantuar ruajtjen e bimëve dhe 

hershmërinë e prodhimit.

1. Tipi monotunel, është tunel me gjerësi 9 

m, me lartësi në kulm 4 m dhe distanca e 

vendosjes së kolonave është 2 m. Gjatësia 

është sipas kushteve konkrete të terrenit, 

por rekomandohet deri në 46 m. Serat me 

përmasa të tilla kanë një sipërfaqe rreth 

400 m 2 

2. Tipi multitunele, përbëhet nga 3 tunele 

me gjerësi 24 m, 3.8 m lartësi në kulm dhe 

distanca e vendosjes së kolonave është 2 

m. Gjatësia është 40 deri në 44 m. Kolonat 

anësore janë tubo çeliku të zinguara me Æ 

48 mm dhe harqet me Æ 42mm. Veshjet 

anësore dhe ballore janë me plastika 

polimetilmetakritat (PMMA) me spesor 

1.5 mm. Mbulesa e sipërme është me 2 

shtresa polietilen jetëgjatë të vendosura në 

distancë ndërmjet tyre 20 - 25 cm me 

qëllim që të formohet një jastëk ajri. Ky 

shërben si termoizolatot dhe amortizues i 

mirë ndaj luhatjeve të temperaturave të 

ambientit të jashtëm. Në to instalohen 

lehtësisht impiantet e ujitjes me pika, të 

ventilimit aktiv, të ngrohjes me aeroterma, 

etj. 

3. Tipi dhome vegjetative, janë të 

përshtatshme për prodhimin e fidanëve të 

pemëve frutore. Forma e ndërtimit të tyre 

krijon kushte speciale, ku temperaturat dhe 

lagështia janë të regjistrueshme dhe të 

kontrollueshme me pajisje të posaçme. Ajo 

është e pajisur me tavolina 9 x 1.8 m, që 

janë të përshtatshme për procese të 

ndryshme të prodhimit të fidanëve frutore, 

dhomë kallusimi, ambiente të shtimit invitro, 

etj. 

Mbulesat janë lastra (vetrorezina,) Të 

valëzuara tip PMMA,ER, etj, me spesor 

1.5 mm. Këto mbulesa realizojnë një 

transparencë drite mbi 90%, cilësi që e 

ruajnë për shumë vite shfrytëzimi. Sipër 

serës janë montuar pajisje për vendosjen e 

rrjetave hijezuese gjatë ndriçimit të tepërt 

diellor gjatë stinës së verës. Falë këtyre 

avantazheve që ato zotërojnë, sipërfaqet e 

tyre sa vinë e shtohen. 

Konstruksioni i jashtëm dhe disa kritere 

teknike për ndërtimin e serave 

Megjithëse nga forma e jashtme ato janë: 

mono, dy, tre, apo multitunele (bateri). 

Elementi bazë i ndërtimit të këtij tipi është 

monotuneli. Gjerësia e kampatës mund të 

jetë nga 4 deri 20 m në varësi të kushteve 

dhe mundësive. Lartësia në ulluk 2.5 në 

3.5 m dhe lartësia në kulm është nga 3.5-5 

m. Gjatësia është në varësi të kushteve nga 

20-50 m. 

Sipas këtyre përmasave, sipërfaqja e çdo 

tuneli (kampate) varion nga 80-1000 m 2 . 

Kurbatura vërtitet nga 2.5 - 3.8 m3/m 2 , në 

varësi direkte të lartësive të ullukut dhe të 

kulmit të serës. Konstruksioni metalik i 

çatisë zakonisht është i harkuar, por në 

raste të veçanta mund të jetë dhe kulmore. 

Largësia e vendosjes së kolonave është 

çdo 2 -2.5 m (figura 9). 

Figura 1.11 Skema e një kampate

Shfrytëzimi i tyre zakonisht bëhet për 

pranverën e hershme dhe vazhdon deri 

vonë në vjeshtë. Për këtë arsye, orientimi 

gjeografik i tyre bëhet Lindje - Perëndim. 

Duhet theksuar se këto sera janë të 

përshtatshme edhe për kultivim në 

periudhën e dimrit, sigurisht duke realizuar 

instalimin e pajisjeve ngrohëse. Dy ballët e 

serës kanë nga një derë të rrëshqitshme që 

hapen dhe mbyllen me anë të rrulave të 

cilat realizojnë edhe një hermetizim të 

mirë. Ato janë të veshur me fleta plastike 

të ngurta dhe të onduluara. Anash serës 

nga sipërfaqja e tokës deri në 80 cm, është 

një brez anësor polietileni i palëvizshëm, 

që nuk lejon kalimin e menjëhershëm të 

ajrit të ftohtë brenda serës. 

Ky tip sere lejon montimin e pajisjeve 

klimeformuese si dhe ato të ujitjes me 

pika, ngrohjes, ventilimit aktiv, të ushqimit 

mineral të përzier me ujin, etj. Ajrin është 

anësor natyral, por që mund të modifikohet 

duke montuar pajisje artificiale. Ngrohja 

është diellore, por lejon montimin e 

pajisjeve për ngrohjen teknike. Lartësia 

dhe gjerësia e serës lejon mundësinë e 

mekanizimit të punimeve me mjete të 

vogla motorrike. Lartësia 2.5 m deri në 

ulluk, lejon rritjen e bimëve deri në këtë 

lartësi pa qenë nevoja e përkuljes mbi tel. 


25 

Komponentë të tjerë ndihmës në 

konstruksion, janë: i) Lidhëset e 

komponentëve të konstruksionit; ii) 

Ulluqet me elementët e fiksimit të 

mbulesave plastike; iii) Fiksuesit e 

mbulesave plastike, etj. Për ndërtimin e 

serave të tilla, rëndësi të madhe gjatë 

montimit kanë zgjedhjet e lidhësve të 

elementëve përbërës të konstruksionit. Ato 

duhet t’i sigurojnë serrës një lidhje solide 

dhe të jenë rezistente ndaj faktorëve 

madhorë si erërat dhe reshjet intensive, 

ngarkesës së borës, etj. 

Nëse lidhësat nuk sigurojnë një lidhje të 

mirë të elementëve të konstruksionit, 

atëherë sera nuk siguron një lidhje solide 

dhe është e predispozuar të dëmtohet 

shumë shpejt, nga veprirni i erërave apo 

faktorë të tjerë. Lidhëse të tilla, nuk arrijnë 

t’i sigurojnë serës një rezistencë të 

mjaftueshme dhe nga veprimi i faktorëve 

madhorë, ato mund të rrëshqasin, të 

këputen duke ndikuar në shkatërrimin dhe 

amortizimin e parakohshëm të serës. 

Lidhëset e qëndrueshme,i sigurojnë serës 

një rezistencë të qëndrueshme dhe që 

mund të shfrytëzohen pa asnjë problem për 

shumë vite me radhë.


Figura 1.12 Disa nga lidhëset e konstruksionit që nuk sigurojnë lidhje të qëndrueshme 

Figura 1.13 Paraqitja e lidhesave korrekte 

Veç lidhësve, një rëndësi të veçante marrin 

dhe ulluqet e serave. Ato përdoren për 

serat dy ose më shumë tunelesh. Ato kane 

një serë funksionesh që janë: i) Për të 

larguar ujërat e reshjeve; ii) Për të bërë 

lidhjen e monotuneleve me njëri- tjetrin; 

iii) Për të siguruar një bazament të 

përshtatshëm për fiksimin e mbulesave 

plastike; iv) Për të rritur rezistencën e 

serës, etj. 

26 

Ulluqet i sigurojnë serës një rezistencë të 

qëndrueshme e të afta për t’i përballuar 

forcave shkatërruese madhore. Gjithashtu, 

ulluqet shërbejnë për fiksimin e mbulesave 

të serës. Ato fiksohen me anë të disa 

fiksuesve speciale. Fiksimi i mbulesave 

plastike në elementët fiksues të ulluqeve, 

bëhen me anë të fiksuesve të cilat mund të 

jenë plastike ose metalike (alumini). Këto 

duhet të jenë të lëmuara mirë dhe të forta, 

me qellim që gjatë montimit të mos

dëmtojnë mbulesat plastike dhe të 

sigurojnë një lidhje sa më të qëndrueshme 

të mbulesave me elemente metalike të 

konstruksionit të serës. Disa fiksues të tillë 

janë paraqitur në figurën 11, dhe 

përzgjedhja e tyre luan një rol të 

rëndësishëm në montimin e mire dhe 

jetëgjatësinë e mbulesave plastike. 

Sera me konstruksione metalike dhe me 

mbulesa xhami 

Një serë e tillë për herë të parë në vendin 

tonë, është ndërtuar në vitet ’71 – ’72 .Për 

kohën, ky tip sere ishte konsideruar si më 

moderni. 

Sera me xham është e mbuluar me xham, 

në të montohen sistemet klimatizuese 

automatike, si: 

i) Sistemi i ujitjes; 

ii) Sistemi i ventilimit; 

iii) Sistemi i ngrohjes, etj 

Duke qenë me këto avantazhe, sipërfaqja e 

këtij tipi u rrit në mënyrë të konsiderueshme. 

Sipërfaqja e kësaj sere është e organizuar 

në 3 bateri me nga 3 ha secila. Sot janë në 

Shqipëri rreth 25 ha të tilla 


Figura 1.14 Pamje e brendshme të serës 

me xham 

27 

Më pas sipërfaqja e këtij tipi u rrit me 

shpejtësi në të gjithë rrethet e zonës së 

Ultësirës Bregdetare të Shqipërisë. Për një 

serë me një sipërfaqe 3 ha, gjerësia është 

99 m në drejtimin V-J, ndërsa gjatësia 

është 307 m në drejtimin L-P. 

Kështu që sipërfaqja reale e mbuluan është 

30393 m 2 . Strehët e baterive janë të kundër 

drejtuara në drejtimin Lindje-Perëndim. 

Pjerrësia natyrale e vendeve të ndërtimit 

duhet të jenë në nivelet 1- 3 %. Ndërtim i 

brendshëm. Pjesët përbërëse të ndërtimit të 

brendshëm të këtij tipi janë: a) Rrugët; b) 

Sistemi i ngrohjes; c) Sistemin e ajrimit; d) 

Pajisjet për dezinfektimin termik: e) 

Sistemin e ujitjes; f) Sistemin elektrik, etj. 

Rrugët kalojnë në çdo bateri 3 hektarësh. 

Në mesin e gjatësisë së saj (300 rn,), 

zakonisht kalojnë 1 ose 2 rrugë me gjerësi 

2.96 - 3 m sa largësia e 2 plintave dhe të 

baraslarguara me 50 m nga njëri skaj i 

serës me skajin tjetër për rastin kur është 

një , rrugë dhe 25 m nga anët e 50 m në 

mesin e serës, për rastin me 2 rrugë. Këto 

rrugë shërbejnë për kalimin e mjeteve të 

transportit, punonjësve të shërbimit, si dhe

për ajrimin më të mire të serrës. Në të dy 

skajet e hyrjeve dhe të daljeve të rrugëve, 

janë vendosur dyer që duke rrëshqitur 

hapen dhe mbyllen nëpërmjet mekanizmit 

të rulave dhe shinave. 

Sistemi i ngrohjes. Këto sera ngrohen 

nëpërmjet qarkullimit të ujit të nxehtë në 

tuba çeliku të vendosura brenda serës. Uji 

ngrohet me anë të një kaldaje të posaçme 

me kapacitet prodhues 5 milion K/Kal në 

orë, ku si lëndë djegëse përdoret nafta e 

pastër, naftë bruto ose solar. Temperatura 

e ujit të nxehur nga kaldaja është 90°C dhe 

kur qarkullon brenda serës, siguron një 

ngrohje deri në 23 - 25 °C më tepër se 

temperatura në ambientin e jashtëm. 

Kështu, p.sh, nëqoftëse temperatura jashtë 

është 5°C, atëherë brenda serës temp mund 

të jetë 28 - 30 °C. Dhe nëqoftëse temp 

jashtë është - 5 °C, brenda serës duhet të 

jetë 18 - 20 °C, temperatura këto shumë të 

përshtatshme për rritjen normale të bimëve 

. 

Ngrohja e ujit nga kaldaja (për rastin kur 

është automatike) realizohet nëpërmjet 4 

termorregullatorëve të cilat marrin indormacionin 

nga brendësia e serës dhe 

komandojnë takim-stakimin e pompave të 

dërgimit të ujit të nxehtë. Nëpërmjet këtij 

sistemi uji bën 2 qarkullime, që janë: i) 

Qarkullimi i gjatë; ii) Qarkullimi i 

shkurtër. 

Qarkullimi i gjatë realizohet kur sera ka 

nevojë të ngrohet. Kur temperatura e serës 

në brendësi të saj është ulur nën limitin e 

kërkuar nga bimët, uji i ngrohtë nga 

kaldaja, nëpërmjet 2 tubave me diametër 

300 mm shkon deri te dhoma e 

komandimit që është në qendër të serës. 

Nëpërmjet 4 pompave dhe 4 tubave 

shpërndarëse sekondarë me diametër 150 


28 

mm dhe me presion 0.7 atmosferë kalon në 

tuba të tjera me të holla me diametër 55 

mm të cilat janë vendosur në të 2 anët e 

karpatës 3.2 m. Këto tuba përcjellin në 

ambientin e serës nxehtësinë e ujit duke 

realizuar ngrohjen e saj. Më pas në sajë të 

forcës së detyruar që pompat e ujit 

ushtrojnë, uji rikthehet në kaldajë për t’u 

ringrohur. 

Qarkullimi i shkurtër, realizohet kur sera 

nuk ka nevojë të ngrohet sepse 

temperaturat brenda saj janë të 

përshtatshme. Në këtë rast uji i ngrohtë i 

serës kalon nga kaldaja në dhomën e 

komandirnit dhe pastaj kthehet përsëri në 

kaldajë. Nëse uji ka temperaturën e duhur, 

kaldaja në mënyrë automatike fiket. 

Dezinfektimi termik, realizohet me avull. 

Kazani i kaldajës mbushet në 1/3 me ujë 

dhe 2 bolierët rezervë sipër kaldajës lihen 

bosh me qellim që të shërbejnë si 

rezervuar avulli dhe për të siguruar 

mundësinë e mosndërprerjes së dhënies së 

avullit brenda serrës. Avulli në kaldajë 

formohet duke e nxehur ujin ne 110 °C në 

presion 1.5 - 2 atmosferë. Ai kalon me anë 

të një tubi me diametër 90 mm që vendoset 

mbi tubat e ujit të ngrohtë dhe për çdo 6 

kapata ka një saraçineskë e cila me anë të 

një tubi special gome i cili vendoset nën 

një plasmasi me ngjyrë blu që është 

rezistent ndaj temperaturave të larta, 

kombinohet avull për disa orë me radhë 

deri sa të realizohet dezinfektimi. 

Temperatura e avullit në serë arrin deri në 

100 °C dhe me presion 2.8 atmosferë. Sa 

më e lartë të jete presioni aq më thellë në 

tokë hyn avulli dhe aq më i mirë bëhet 

dezinfektirni i saj.

Sistemi i ajrimit, në këtë tip sere bëhet 

nëpërmjet dritareve të vendosura anash 

dhe në çati. Hapja dhe mbyllja e tyre bëhet 

sipas kërkesave të bimëve, por zakonisht 

ato të çatisë hapen vetëm në dimër dhe në 

pranverën e vonë hapen dhe ato anësore. 

Dritaret e çatise përbëjnë 1/4 e sipërfaqes 

së xhamit që mbulon serën. D.m.th. Në 

çdo 4 korniza xhami me përmasa 1.70 x 

0.75 cm, njëra prej tyre hapet dhe mbyllet. 

Në një serë 3 hektarësh janë 6144 dritare 

të tilla, të cilat hapen dhe mbyllen me 

ndihmën e 12 elektromotorëve që janë 

vendosur në 6 çifte në një shpërndarje të 

barabartë midis tyre. 

Këto dritare lidhen me fije metalike çeliku 

(polispasi) dhe nëpërmjet ruleve me anë të 

një tubi metalik i zinguar që rrotullohet 

nga elektromotorrat në 2 drejtimet, 

realizojnë hapjen dhe mbylljen e tyre. 

Vënia në lëvizje e elektromotorëve mund 

të bëhet në mënyrë manuale ose 

automatike. Dritaret anësore zënë vetëm 5 

- 17 % te sipërfaqes anësore, në përputhje 

me zonat ku ndërtohen këto sera. Të dyja 

sipërfaqet së bashku (‘anësore + çati) 

bëjnë rreth 45 - 47 % e sipërfaqes që mund 

të hapet dhe të mbyllet sipas kërkesave të 

bimëve, duke realizuar për kushtet e 

Fushës dhe të Mjediseve të Mbrojtura një 

ajrim të kënaqshëm të mjedisit të serës. 

Sistemi i ujitjes, në këtë tip sere bëhet në 

formë shiu. Ajo realizohet me anë të disa 

sprucatorëve në një tub plastik i cili kalon 

në gjatësi të kampatës. Ujitja realizohet në 

2 pozicione sipër dhe poshtë. E para kur 

bimët janë të vogla, ujitja bëhet nga sipër 

dhe kur bimët rriten, ky tub ulet në 20 cm 

mbi sipërfaqen e tokës me qëllim që uji të 

mos bjerë në kontakt me masën gjethore të 

bimëve. Uji brenda serës vjen me anë të 2 


29 

tubave çeliku me diametër 90 mm të cilat 

janë vendosur paralel në 2 rrugët e serës. 

Uji vjen i komprimuar me anë të një 

pompe e cila vendoset në kaldajë. Në çdo 

4 kampata janë vendosur pika shpërndarëse 

(saraçineska), që shërbejnë për 

ushqimin e 4 tubave që ujisin 4 kampatat. 

Nga këto tuba uji del me anë të 

sprucatorëve plastik që janë vendosur 

në çdo 1.5 m dhe bëjnë pulverizimin e ujit 

në formë shiu. Është llogaritur që çdo tub i 

tillë të ujis një gjatësi kampate 50 m ose 

rreth 160 m2. Një sprucator për një 

sipërfaqe (3,2 x 1.5m,) 4.8 m2, hedh 8 litra 

ujë në minutë. 

Kjo do të thotë se për 1m 2 /minutë të bien 8 

litra ujë / 4.8 m2 ose 1.66 litra/m2/minutë 

ose 1.66 mm shi ose 16.6 m3/ha. 

Njëkohësisht, kjo do të thotë se për 10 

minuta do të bien 16.6 mm shi ose një 

ujitje prej 166 m 3 /ha. Në bazë të këtyre 

treguesve bëhen llogaritjet dhe plotësimi i 

nevojave të bimëve për ujë. 

Avantazhet dhe disavantazhet e këtyre 

serave: 


1) Sigurojnë shfrytëzimin maksimal të 

sipërfaqes së tokës; 

2) Sigurojnë një mikroklimë optimale për 

rritjen dhe zhvillimin normal të bimëve; 

3) Afrojnë mundësinë e shfrytëzimit me 

efektivitet për shumë vite me radhë; 

4) Krijojnë mundësi për rendimente, 

hershmëri dhe cilësi të mirë prodhimesh; 

5) Ngrohen lehtë, shpejt dhe uniformisht 

në të gjithë sipërfaqen, ndërsa ftohja është 

shumë e ngadaltë;

6) Lejojnë mundësinë e mekanizimit të 

pro qeseve të punës me motokultivatorë, 

ose e mini-traktorëve. 


1) Kanë kosto ndërtimi fillestarë tepër të 

larta; 

2) Kanë nevojë për riparime vjetore; 

Figura 1.15 Skema e rrugëve (me 1 dhe 2 rrugë) 


30 

3) Duke qenë me mbulesa xhami dëmtimet 

mekanike nga faktorët natyrore dhe të 

rastit janë të ndjeshme duke rritur kështu 

nevojat për zëvendësime; 

4) Duke qenë me sipërfaqe relativisht të 

mëdha, favorizojnë ç’faqjen e sëmundjeve 

dhe dëmtuesve të ndryshëm dhe vështirësi 

në luftimin e tyre, etj.

PYETJE 


1. Cilat janë llojet e luleve dhe teknologjia e prodhimit te tyre? 

2. Si realizohet mbjellja ne vende te ftohta dhe te nxehta? 

3. Cili është materiali për mbjellje, burimet e energjisë? 

4. Cilat janë tipet kryesore te serave ne vendin tone? 

5. Cilët janë elementët e konstruksionit? 

6. Perse shërbejnë elementët e tillë si: shtylla betoni, harqe hekuri dhe 

mbulesa plastike? 

7. Cili është avantazhi dhe disavantazhi i serrave komplet material 

ferro-zingato, të larta dhe me mbulesa plastike? 

8. Cila është rëndësia e materialeve të hekurit në ndërtimin e serrave? 

31

SUBSTRATET PER PRODHIMIN E 

LULEVE 

1. Llojet e substrateve për kultivimin e 

luleve 

Për të realizuar shtimin vegjetativ të 

specieve zbukuruese përdoren disa 

substrakte, karakteristikat e atyre më 

kryesoreve janë paraqitur më poshtë. 

Komponentë organike 

Tallashi 

KAPITULLI I DYTE 

SUBSTRATET PER PRODHIMIN E LULEVE 

1. Llojet e substrateve për kultivimin e luleve 

Tallashi ka qenë përdorur shumë vite me 

radhë si përbërës i substrateve të rritjes, 

por është provuar që shkakton probleme 

serioze për ata që nuk i njohin vetitë e tij. 

Tallashi (me origjinë nga fieret, druri i 

kuq, etj) ka një raport të lartë të C:N rreth 

1000:1 dhe duhet të përdoret një sasi e 

madhe azoti para përzierjes. Kjo sasi azoti 

nxit rritjen e bimëve, por duhet të kihet 

kujdes që kur mikroorganizmat aktive në 

dekompozim fillojnë të zvogëlohen në 

numër pas disa javësh të bëhet kujdes me 

dozat e plehërimit. 


2. Përzierja e substrateve, zgjedhja dhe përgatitja për kultivimin 

e luleve 

3. Substratet kryesore të gatshme në treg 

32 

Tallashi i imët gjithashtu ka kapacitet të 

lartë ujë-mbajtës kur përzihet me torfë. 

Tallashi nuk duhet të përbëjë më shumë se 

20% të vazos dhe nuk duhet të përdoret më 

shumë se 2 cm, po të aplikohet si 

përmirësues i tokës. Përdoren gjithashtu 

dhe tallash shumë i trashë, që jep një ajrim 

të përsosur, por kanë kapacitet ujë-mbajtës 

dhe këmbim të kationeve më të ulët. 

Tallashi i trashë ka një raport të lartë C:N, 

por volumi i tyre i gjerë e krahasuar me 

sipërfaqen redukton nevojat për azot 

shtesë. Përzierja e vazos, që përmban 50% 

tallash të trashë ka rritur bimë të cilësisë së 

mirë. Tallashi i trashë mund të përdoret si 

përmirësues i tokës në një shtresë 2-3cm e 

përzier në thellësinë 15-20 cm. Kujdes 

duhet të tregohet që tallashi të mos jetë i 

kontaminuar me penta klorofenol. 

Lëvorja e drurit 

Lëvorja e drurit është përdorur gjerësisht si 

përmirësues dhe komponent i përzierjes së 

vazos. Lëvorja e drurit përdoret me copa 

me madhësi të ndryshme, nga fine të

ngjashme me torfën deri në ato me 

madhësi 1cm diametër. Lëvorja fine është 

më e përshtatshme të përdoret si 

përmirësues i tokës fushore dhe me copa 

më të trasha preferohet të përdoret në 

përzierjen e vazos. Madhësia e copave me 

diametër 1,5-6 mm është më i favorshëm 

për lëvoret e cyperess, fieret, pishën që 

përdoren si komponent të përzierjes së 

vazos. 

Përgjithësisht lëvorja e drurëve ka densitet 

afërsisht të barabartë me torfën, kapacitet 

të këmbimit të kationeve dhe aftësi 

ujëmbajtëse më të ulët, por raport më të 

lartë C:N. Lëvorja e drurëve të fortë si lisi 


33 

ka raport më të lartë C:N se në drurët e 

butë si pisha, fieri etj. Copat e lëvores me 

madhësi të përshtatshme japin një ajrim të 

mirë kur ato përzihen me komponentë të 

tjerë dhe kur përdoren si përmirësues të 

tokës. Lëvorja e drurit e copëtuar dhe e 

dekompozuar është një zëvendësues i 

pjesshëm i torfës në përzierjen e vazos. 

Është provuar se përdorimi i 100 gr N/rn3 

shton vlefshmërinë e lëvores së drurit si 

komponent i përzierjes së vazos. Lëvorja e 

pishës ka kapacitet shkëmbimi kationik 

50-60 m.e.k’/lOO gr dhe pH 5.5, kështu 

shtimi i gëlqeres është i nevojshëm në 

shumicën e rasteve. 

Tabela 2.1. Karakteristikat kryesore kimiko-fizike të lëvores së drurit 

Karakteristikat Lëvore e freskët Lëvore e kompostuar 

Pesha(kg/m kub) 100-250 320-750 

Poroziteti(%volumi) 80-95 75-90 

Poroziteti jo 

kapilar(%volumi) 

0-35 15-25 

Kapaciteti 

ujëmbajtës(%volumi) 

10-20 25-40 

N total % 0.4-0.7 1-1.5 

Raporti C/N >75 20-25 

pH 4-5.5 6-7.2 

CEC m.e.k/100 gr 40-50 60-75 

EC(mS cm- 1 

0.25 0.5 

Një disavantazh kryesor për lëvoren e 

pishës është raporti relativisht i lartë C:N 

dhe shkalla e dekompozimit fillestar. 

Lëvorja e drurit të kuq dhe ekualiptit kanë 

komponentë toksik, të cilët duhet të 

shpëlahen ose të degradohen para 

përdorimit si përzierës të vazos. Lëvorja e 

drurëve të fortë mund të përdoret 

gjithashtu si përbërës i pjesshëm i 

përzierjes së vazos. Përzierja e lëvores me 

përbërësit e vazos jep cilësi të mira fizike 

dhe mund t’i mbajë këto cilësi për një vit. 

Lëvorja e drurëve të fortë në përzierjen e 

vazos shërben edhe si pengues i 

nematodeve dhe të dëmtuesve të ndryshëm 

që ndodhen në tokë. Lëvorja e drurëve të 

butë përgjithësisht është më uniforme në 

madhësi dhe cilësi, ndërsa drurët e fortë 

janë më të ndryshëm. Lëvorja e drurit

mund të përdoret edhe si përmirësues i 

tokës, duke futur një shtresë 5 cm lëvore 

në thellësinë 1 5-20 cm të tokës. 

Torfa 

Me torfë kuptojmë një produkt që rrjedh 

nga mbetjet birnore të familjeve 

Briofiteve, Ciperaceve dhe graminore (të 

gjinive Sphagnum, Tricophorum, 

Eriophorum, Calluna, Carex, Phragrnites 

etj) ose të specieve të tjera bimore të 

transformuara në kushte anarobike 


34 

Tabela e mëposhtme jep të dhënat e një 

numri torfash të ndryshme dhe tregon që 

ato të gjitha kanë kapacitet të lartë ujëmbajtës, 

por diferencë të madhe të poreve 

jo kapilare. Kur poret jo kapilare janë më 

pak se 7% ajrimi do të jetë I varfër. Disa 

torfa mund të përdoren në 100% të volumit 

si përzierje e vazos, por zakonisht 

okupojnë 25-75% të volumit të përzierjes. 

Torfa e myshkut është një përmirësues I 

shkëlqyer i tokës kur përdoret një shtresë 

2.5-5 cm dhe përzihet në thellësinë 15-20 

cm. 

Tabela 2.2. Niveli i poreve totale jo kapilare, dhe kapilare të matura në disa torfa gjermane, 

kanadeze dhe amerikane. 

Lloji i torfës Poret jo kapilare % Poret kapilare % Poret % 

Sphagum gjerman 1 21 58 79 


Torfë Floridës 14 70 84 

Sphagum Kanadez 1 13 72 85 


Sphagum Kanadez 2 11 81 92 

Torfa kanadeze 5 71 76 

Ekzistojnë sisteme të ndryshme për të 

klasifikuar torfat bazuar në: 

1 - kushtet në të cilat është realizuar 

dekompozimi I materialit organik ( torfa të 

ultë dhe torfa të larta) 

2 - kompozicionin botanik • torfa të 

myshkut Sfagnurn • torfa të Fragmitës etj) 

3 - shkallës së dekompozimit (pak, 

gjysmë, shumë të dekompozuara) 

4 - nivelit të elementëve ushqyes; • torfat 

oligotrofike janë të varfëra me elemente 

ushqyes i torfa e myshkut. • mezotrofike 

mesatarisht të pasura p.sh torfa që e ka 

origjinën nga bimët e gjinisë Phragmites. 

eutrofike janë torfa të pasura me elemente 

ushqyes shumë torfa me origjinë nga 

bimët e gjinisë Carex. 

5 - madhësinë e grimcave. 

Torfa të larta (myshku), prodhohen 

kryesisht në Gjermani, Finlandë, Zvicër, 

Norvegji, Angli, Rusi, Kanada etj. Këto 

torfa e kanë origjinën nga vende të freskëta 

me shumë reshje ku niveli i 

evapotranspirimit është më i ulët se prurjet 

nga uji i shiut me nivel të ulët të kripërave. 

Këto torfa kanë një ngjyrë të errët (torfa 

brune ) në thellësi dhe një ngjyrë të çelur 

në sipërfaqe (torfa bionde), gjithashtu kanë 

strukturë shumë të mirë, nivel të ultë të 

elementëve ushqyes dhe pH acid.

Torfa e myshkut ka kapacitet të lartë 

këmbimi kationik dhe aftësi të madhe ujëmbajtëse 

dhe jep ajrim të mirë dhe është 

rezistente ndaj dekompozimit. Para 

Tabela 2.3. Karakteristikat kryesore kimiko-fizike 


35 

përdorimit për të ulur aciditetin e saj 

përdoren 4-7 kg dolomit për m3 torfë. 

Torfa ka 1-2% N, por ky fakt nuk do të 

merret parasysh gjatë përpilimit të 

programit të plehërimit. 

Karakteristikat Torfë myshku bionde Torfë myshku brune Torfë nga bimët e ujit 

(torfë bassa) 

Pesha ( kg/ m3) 60-120 140--200 320-400 

Poroziteti total (% 

volumi) 

84-97 88-93 55-83 

Poroziteti jokapilar 

(% volumit) 

15-42 6-14 6-8 

Kapaciteti 

ujëmbajtës (% 

volumit) 

52-82 74-88 65-75 

N total % 0.5- 2.5 0.5-2.5 1.5-3.5 

Raporti C/N 30-80 20-75 10-35 

pH 3-4 3-5 5.5-7.3 

CEC m.e.k/100 gr 100-150 120- 170 80-150 

Ca (%) < 0.4 < 0.4 >2 

Nga sa vërehet nga tabela e mësipërme 

konkludojmë se torfat e larta kanë 

karakteristika shumë të përshtatshme në 

disa raste pothuajse ideale për një 

substrakt për kultivimin e luleve. Është 

karakteristika “negative” përsa i përket 

nivelit të ulët të elementëve ushqyes mund 

të konsiderohet si avantazh sepse substrati 

nuk ndikon në programin e plehërimit që 

programohet. 

Torfë me origjinë nga bimët e ujit (torfë 

bassa) 

Këto torfa prodhohen kryesisht në zona me 

klimë e me temperuar si Francë, Itali dhe 

Shqipëri ku mbizotërojnë speciet bimore 

Carex, Phragmities, Sedges etj. Këto torfa 

formohen në prani të lagështisë së madhe 

dhe nivelit të lartë të kripërave dhe 

kalciumit që shkakton një dekompozim të 

shpejtë të bimëve të ujit. Torfa bassa është 

me ngjyrë të errët deri në të zezë, me një 

nivel të lartë të elementëve 

ushqyes,veçanërisht N dhe Ca. Këto torfa 

me cilësitë e tyre fiziko-kimike nuk janë 

shumë të përshtatshme për tu përdorur e 

vetme, por mund të përdoret me sukses si 

një nga komponentët përbërës të vazos. 

Torfa e Torovices, prodhohet nga torfa 

natyrore që shtrihet në veri të qytetit të 

Lezhës dhe deri në kufi me rrethin e 

Shkodrës (nga Hidrovori deri tek 

argjinatura e Bisht Jugës) ka origjinë nga 

bimët e ujit të gjinive Hypnum, Sedges etj. 

Trashësia e shtresës së torfës varion nga 

52-110cm (Cara. K, 1994). Pesha 

voltimetnike e torfës së Torovicës varion 

nga 0,25-0,43. Përmbajtja e humusit 

mesatarisht është 27%, ndërsa azoti i 

përgjithshëm 0,504-2,38%. Torfa e

Torovicës përmban fosfor të asimilueshëm 

1,14-2,59 mg/ 100gr tokë dhe kalium të 

përgjithshëm 1.05-2,03. , ndëra reaksioni i 

saj lëviz në pH 4,6 deri 5,9. 

Kompostoja nga mbetjet urbane ose 

industriale 

Përdorimi në bujqësi i mbetjeve urbane 

dhe industriale mund të praktikohet pasi të 

jenë hequr materialet jo-organik (si 

plastika, xhami, metalet etj) dhe proceseve 

të kompostimit. Ky produkt i njohur me 

emrin “Composto” ka një kapacitet të lartë 

ujë mbajtës, por një nivel të ulët të ajrimit, 

vlera të ultë të elementëve ushqyes dhe 

veçanërisht e varfër me valium. 

Por problemi kufizues i vërtetë është 

përmbajtja e lartë e metaleve të rënda që 

janë shumë të dëmshme për njeriun. 

Karakteristikat kryesore të mbetjeve 

urbane të përçuara në lulëtari (Universiteti 

Bujqësor i Padovës 1991) 

Ky defekt mund të rikuperohet duke 

realizuar një përzierje të kompostos (30- 

50% ) me një komponent me përrnbajte të 

lartë të celulozës p.sh lëvore pishe në 

masën 50-70% për një periudhë 3 mujore, 

ky substrat emërtohet ‘Cornposto CF”. 

Kompostoja mund të prodhohet vetëm nga 

mbetjet urbane (RSU ) duke realizuar një 

seleksionim të materialeve të pa 

dekompozueshëm. 


36 

Tabela 2.4. Përgatitja e kompostos 

vazhdon me kompostimin në mënyrë që 

të ulet ngarkesa mikrobike. 

Karakteristikat Minimumi Maksimumi 

pH 6,4 7,816,2 

Raporti C/N 8,6 

N total % 0,61 3,7 

P total % 0,93 2,7 

K totale % 0,2 0,33 

Fe total % 1,3 1,81 

Cd(mgKg-1) 2,8 11 

Cr (mg Kg-1) 34 148 

Pb(mgKg1) 76 405 

Komponentët inorganike 

Rëra 

Rëra është përdorur në përzierjen e vazos 

dhe mund të përdoret përmirësimin e 

ajrimit të tokës së rëndë argjilore në fushë. 

Madhësia e pjesëzave nuk duhet të jetë më 

e vogël se 0.1 mm dhe jo më e madhe se 1 

mm me një mesatare në intervalin 0.25- 

0.5. Rëra është komponenti më i rëndë i 

përzierjes së vazos ai peshon 1600 kg/rn3. 

Rëra ka kapacitet ujë-mbajtës dhe 

kapacitet të këmbimit kationik shumë të 

vogël prandaj nuk përdoret më shumë se 

25% të volumit. Pesha e madhe e rërës (ka 

dendësi të madhe për njësi volumi) rrit 

shumë koston e punës dhe të transportit. 

Tabela 2.5. Karakteristikat kryesore kimiko-fizike të rërës dhe komponentëve të tjerë 

inorganike.

Karakteristikat 


Rëra Vermikulit Perlit 

Argjila 

spanja 

Pesha (kg/rn3 1400- 1600 80-120 90-130 300-700 

Poroziteti total ( % volumi) 40-50 70-80 50-75 40-50 

Poroziteti jokapilar (% volurni) 1-20 25-50 30-60 30-40 

Kapaciteti ujëmbajtës (% volumi) 20-40 30-55 5-10 

pH 6,4-7,9 6-7,2 6.5-7,5 3-12 

CEC m.e.k/l00r Eç.I(mS crn-’) 0.1 0.05 0,02-0.04 4.5- 9 

Rëra me origjinë nga koralet ose 

vullkanikë mund të ketë elemente toksike 

ndërsa rëra e detit mund të jetë e pasur me 

kripëra. 

Vermikulit 

Vermikuliti është silikat magnezi i 

hidratuar, i përfituar nga nxehja e mikave 

ose argjilës në temperaturë 800-1100°C, e 

cila shkakton humbjen e shpejtë të ujit. 

Kështu që, cifla e mineralit zmadhohet 20 

herë nga madhësia origjinale. Ky mineral 

është i vlefshëm në disa madhësi dhe ka 

kapacitet të lartë të këmbimit kationik 20- 

30 m.e.k /100 gr tokë. Ai është steril, 

mban një sasi të moderuar të kaliumit dhe 

një sasi shumë të vogël të kalciumit dhe 

magnezit. Ka një peshë 100-130 kg/rn3 

dhe një pH alkalin, që ndryshon nga 7-9. 

Vemukuliti nuk sugjerohet të përdoret në 

përzierjen e vazos për bimët me jetëgjatësi 

të madhe, më shumë se 3-4 muaj sepse me 

kalimin e kohës humbet ajrin dhe ngjeshet 

shumë. Ai nuk përdoret si përmirësues i 

tokës, por është një material i shkëlqyer 

për mbirjen e farës. 

Argjila Spanjolle 

Argjila kalcine është një argjilë e pjekur 

granulare në madhësi uniforme, që i 

reziston dekompozirnit, ka kapacitet të 

moderuar ujë-rnbajtës dhe të këmbimit të 

37 

kationeve. Argjila kalcine përmirëson 

ajrimin në përzierjen e vazos, është i pa 

infektuar nga sëmundjet dhe dëmtuesit dhe 

i lirë nga farat e barërave të këqija. 

Montmorilonitet janë nxehur afërsisht në 

1400 ° F dhe prodhohen granula sferike të 

forta të argjilës, që përmban shumë pore. 

Kultivimi luleve 

Kjo argjilë përdoret në shkallën 10-20% të 

volumit të përzierjes megjithëse për 

terrenin rrënjëzës përdoret një raport më i 

lartë. 

Perliti 

Perliti (shkëmb i butë sfungjeror) është 

shkëmb silicor vullkanik prodhuar nga 

nxehja në temperaturë shumë të lartë. 

Perliti hortikultural është i lehtë (100 

kg/m3 ), jep ajrim të shkëlqyer është steril 

dhe uniform në cilësi dhe nuk 

dekompozohet. Ka kapacitet të vogël të 

shkëmbimit kationik dhe pH 7- 7,5. Është i 

qëndrueshëm ndaj trajtimit kimik dhe 

termik, është i pa dekompozueshëm dhe 

përdoret shpesh si terren shumëzimi dhe 

për rritjen e luleve gjethore. Perliti mund 

të jetë në disa madhësi sipas qëllimit të 

përdorimit. Ai përmban sodium kalium 

dhe një sasi të vogël floridesh të tretshme, 

i cili mund të jetë i dëmshëm tek disa lule 

gjethore veçanërisht gjatë shumimit në një 

terren me pH të ulet. Floridet mund të

zhvendosen duke bërë gëlqerëzimin para 

se perliti të përdoret si terren rrënjëzimi. 

2. Përzierja e substrateve, zgjedhja dhe 

përgatitja për kultivimin e luleve 

Bimët zbukuruese mund të rriten në 

terrene ekstreme rëre ose në torfë 100%, 

por terreni i përshtatshëm duhet të merret 

nga kombinimi i vetive fizike dhe kimike, 

që të japë karakteristika më të mira se një 

përbërës i vetëm. P.sh një kombinim i 

torfës me rërën, lëvore druri dhe rëre ose 

torfe me perlit. Materiali, që përdoret 

duhet të jetë i gatshërn për rritësit e luleve, 

Jo i shtrenjtë, uniform, steril dhe i pa 

infektuar. 

Faktorë të tjerë, që duhet të kihen parasysh 

janë: pesha, këmbimi kationik, hapësira e 

poreve, kapaciteti ujëmbajtës, raporti C:N, 

pH, niveli i kripërave të tretshme, shkalla e 

dekompozimit dhe kompaktësia. Një terren 

i mirë rritje do të prodhojë bimë cilësore 

në një kohë të shkurtër me kosto totale të 

prodhimit të ulët. Në përgjithësi përsa i 

përket përmbajtjes së elementëve ushqyes 


38 

preferohen përzierje relativisht të varfëra 

në mënyrë që të menaxhohet më mirë 

kultura zbukuruese nëpërmjet plehërimit 

në kohë dhe sasinë në përshtatje me 

kërkesat e bimës. Raporti i komponentëve 

në përzierje varet shumë edhe nga kushtet 

ambientale në të cilat kultivohen ose 

mbahen lulet. 

Në një ambient me temperaturë të lartë 

rekomandohet që të përdoren përzierje me 

kapacitet të lartë ujëmbajtës që të mos 

kemi humbje të shpejtë të ujit nga 

evapotranspirimi. Ndërsa për lulet që 

vendosen në ambiente të lagështa dhe me 

një ndriçim të ulët preferohen komponentë 

të vazos me porozitet të lartë që sigurojnë 

një drenim të mirë. Së fundi duhet të 

theksojmë se përzierja e komponentëve të 

zgjedhur mbi bazën e karakteristikave të 

sipërpërmendura duhet të realizohet nga 

pajisje mekanike moderne (mullinj, 

uminifikator, sita, përzierës etj) që 

realizojnë • masë homogjene • kalibrim të 

mirë të copave • qëndrueshmëri me 

kalimin e kohës. 

Tabela 2.6. Jep kombinimin e 5 elementëve kryesorë për përgatitjen e përzierjes së 

vazos dhe cilësite fizike dhe kimike të saj.


Terreni Raport Ngjeshmëri Densit.gr/cm 3 Lagështia% % Porozitet 

Peshës Volumi jo kapilar 

Rërë(BS) 0 1.54 1.4 2.2 2 

Tallash(Shv) 0 0.13 82 11 17 

Perlit(Pr) 0 0.12 103.3 12.4 30.1 

Torfë gjerm 0 0.10 184.2 18.4 5.7 

Torfë 

natyrale 

0 0.14 305.5 42.8 5.3 

BS-GP 1:2 0 0.48 34.6 16.6 3.3 

BS-NP 1:2 0 0.55 51.2 28.2 4.8 

BS-GP-NP 1:1:1 7.5 0.67 39.2 22.0 4.1 

BS-GP 2:1 0.92 9.9 9.1 17.4 2.5 

BS-N 2:1 0 1.11 15.7 24.8 2.9 

SHv-GP 1:2 0 0.13 190.8 34.5 5.4 

SHv –NP 1:2 0 0.16 215.6 16.6 3.4 

SHv-GP-NP 1:1:1 0 0.15 187.3 16.6 6.0 

SHv-GP 2:1 0 0.14 118.7 24.4 6.0 

Shv-NP 2:1 0 0.15 162.5 24.9 4.1 

Për-GP 1:2 0 0.12 207.7 33.8 4.0 

Për-NG 1:2 7.5 0.15 255.0 20.9 3.2 

Për-GP-NP 1:1:1 10.5 0.12 174.2 24.3 4.1 

Për-GP 2:1 0 0.15 162.1 25.3 7.6 

Për-NP 2:1 15.8 0.15 169.0 25.3 6.1 

BS-GP-SHv 1:1:1 12.5 0.6 20.8 12.5 4.4 

BS-NP-Shv 1:1:1 22.8 0.62 23.1 14.3 4.4 

3 

. Substratet kryesore të gatshme në treg 

Në çdo vend për mbushjen e vazove të 

luleve përdoren komponentë të ndryshëm 

në vartësi të ofertës së komponentëve 

natyral. Kështu mund të përdoren lëvore të 

bimëve të Sekuose, Ekualipsit, Arrës se 

Kokosit ose mbetje të kallam sheqeri 

.Gjithashtu çdo kultivues i luleve përdor 

kombinacione të ndryshme në vartësi të 

eksperiencës së tij, gamës së specieve që 

kultivon dhe çmimit lokal të substratit. 

Në vende me lulëtari të zhvilluar si USA 

ose Holanda prodhohen substrate 

industriale me një përdorim universal ose 

specifik. Kështu prodhohen substrate 

specifike për: azalete, orkidetë, çiklaminët, 

39 

meliagën dhe lule borën etj. Por substratet 

e gatshme që tregtohen më dendur në 

tregjet Evropiane dhe në Shqipëri janë: 

Nevema, përgatitet nga një përzierje torfe 

gjermane bionde dhe brune duke shtuar 

karbonat kalciumi (gëlqere ) për të ngritur 

nivelin e pH. Gjithashtu kjo përzierje është 

pasuruar me lkg/m3 pleh kompleks N:P:K 

(14:16:18 ) dhe mikroelement. 

Triohuim substrat, ka si bazë torfën e 

myshkut dhe pasuruar me :5g/i CaCO3, 

140 mg/i N,160 mg/i P205,180 mg/i K20. 

Substanca organike okupon rreth 75% të 

volumit. Është sterile dhe rekomandohet 

për mbjelljen e bimëve të dhe për speciet 

ornamentale që janë të ndjeshme ndaj

kripërave dhe për nderimin Euphorbia 

Gloxia, Asparagus, Violeta afrikane. 

Cultura F-Gala e PS, baza e saj përbëhet 

nga torfa bionde shumë e dekompozuar, e 

pasur me substanca organike duke shtuar 

plehun kompleks Flory. Substrati F ka një 

pH 5,5-5,8 lagështire 55-65%, kapacitet 

ujëmbajtës 75-80% të volumit. Ka një 

strukture mjaft fibroze shumë të 

përshtatshme për speciet ornamentale që 

kërkojnë një ajrim të lartë si Vjola 

afrikane, mëllaga, çiklamini etj, gjithashtu 

PYETJE 


1. Cilët janë substratet kryesore për prodhimin e luleve? 

40 

përdoret me sukses edhe si komponent 

rrënjëzës për copat gysëm të drunjëzuara 

dhe të drunjëzuara. 

Holanda Potgrond, përdoret për farat dhe 

rrënjëzimin e copave duke patur si bazë 

përzierjen e torfës brune me bionde (me 

origjinë gjermane dhe filandeze ) me rërë 

dhe pleh kompleks (14:16:18). Gjithashtu 

në përzierje me 10% toke argjilore të 

dezinfektuar përdoret me sukses për 

kultivimin e ciklaminit, Fuchia, Poinsettia 

etj. 

2. Cilët janë avantazhet dhe disavantazhet e secilit prej tyre? 

3. I realizohet përzierja e substrateve? 

4. Si realizohet përgatitja e kultivimit të luleve? 

5. Cilët janë substratet kryesore të lëngshëm në tregun tonë?

KAPITULLI I TRETE 

BIMET ZBUKURUESE 

NJEVJECARE (LULET 

NJEVJEÇARE) 

1. Kuptimi dhe rëndësia e luleve 1 

vjeçare 

Janë të gjitha ato lule që fillojnë dhe 

mbarojnë ciklin e tyre biologjik brenda një 

viti kalendarik. Këtu hyjnë të gjitha bimët 

zbukuruese që e fillojnë ciklin biologjik në 

pranverë herët dhe e përfundojnë po atë vit 

lulëzimin dhe frutifikimin. Shumëzohen të 

gjitha me farë e cila mbillet në pranverë. 

Lulëzojnë në periudhën verë- vjeshtë dhe 

thahen me fillimin e ngricave të para. 

Këto janë bimë të vërteta një-vjeçare, 

sepse në natyrë dhe në kulturë janë të tilla, 

në dallim nga shumë lloje të tjera dy apo 

shumë vjeçare që në kulturë, trajtohen 

dhe mund të përdoren si një vjeçare. Këto 

janë bimë me origjinë tropikale apo 

subtropikale që lulëzojnë dhe frutifikojnë 


BIMET ZBUKURUESE NJEVJECARE (LULET NJEVJEÇARE) 

1. Kuptimi dhe rёndёsia e luleve njëvjeçare verore 

2. Llojet: Ageratum, Alyssum, Antirrhinum, Begonia 

semperflorens, Calendula, Coleus, Dianthus, Godetia, 

Gomphena, Helichrysum, Impatines, Iponea, Lantana, 

Lobella, Petunia, Phio, Gipsophila, Partulaca, Tagetes, 

Tropaeolum, Salvia, Verbena, Zinnia, 

41 

brenda vitit, dhe hyjnë në periudhën e 

qetësisë me ardhjen e faktorëve jo të 

përshtatshëm nga veprimi i të cilëve 

duhen mbrojtur dhe e fillojnë veprimtarinë 

jetësore në kushte të përshtatshme të 

mjedisit. 

Të gjitha bimët një-vjeçare, duke përfshirë 

edhe bimët që trajtohen në kulturë si të 

tilla, shumohen me farë e cila mbillet në 

pranverë herët, në shtrat, serë, farishtore 

apo drejt e në vendin e përhershëm. Në 

sera dhe shtretër mbillen llojet e atyre 

farërave që e kanë prejardhjen nga vendet 

e ngrohta apo që mbillen me qëllim që të 

shpejtohet lulëzimi i tyre si psh: begonia 

gjithmonë e lulëzuar ( B. Sempreflorens), 

Phlox dromudi (floksi) , kalendula, 

kokoceli, Ageratum hostonianum , kosmos 

etj. 

Rritje të vogël vjetore 

1. Ageratum 

2. Alyssum

3. Snapdragon 

4. Vinca 

5. Pinks 

6. Dusty miller 

7. zinnia 

8. Pansy 

9. Lobelia 

10. Browallia 

11. Marigold 

12. Cupflowers 

13. Dahlberg daisy 

14. Diascia 

15. Verbena 

16. Globe amaranth 

Gjatësi vjetore 

1. Celosia 

2. Cosmos 

3. Snapdragon 

4. Statice 

5. Marigold 

6. Nicotiana 

7. Sweet pea 

8. Zinnia 

9. Spiker flower 

10. Llove-lies-bleeding 

11. Larkspur 

12. Love-in-a-mist 

13. Mallow 

14. Sunflower 

15. Trumpet Flower 

Vjetarë për hije 

1. Begonia 

2. Coleus 

3. Nicotiana-light 

4. Pansy-light 

5. Impatiens 

6. Lobelia 

7. Poppy-light 

8. Rudbeckia-light 

9. Monkey flower 


10. Alyssum-light 

11. Ageratum-light 

12. Browallia-light 

Vjetorë mbjellë për aromë 

1. Alyssum 

2. Four-O’Clocks 

3. Nicotiana 

4. Snapdragon 

5. Moonflower 

6. Nasturtium 

7. Sweet peas 

8. Spider flower 

9. Heliotrope 

10. Trumpet flower 

Vjetorë për tharje 

1. Strawflower 

2. Salvia 

3. Statice 

4. Larkspur 

5. Globe amaranth 

6. Love-in-a-mist (seed pods) 

Lehtë për mbledhjen e Farës 

1. Calendula mallow 

2. Cosmos african daisy 

3. Marigold moonflower 

4. Moss rose larkspur 

5. Snapdragon poppy 

6. Sweet pea bachelor’s button 

Vjetorë që nuk pëlqehen 

1. Ageratum 

2. globe amaranth 

3. Salvia 

4. Snap dragon 

5. Cosmos 

6. Cupflower 

7. Spider flower 

8. Alyssum 

9. Dusty miller 

42

10. Marigolds 

11. Zinnia 

12. Rudbeckia 

2. Llojet e luleve njëvjeçare 

Acaena buchananil- Acaena 

microphylla 

Shqip- Arrëza gjembore 

Familja -Rosaceae ,Trëndafilore 

Prejardhja - Zelanda e Re 

Lartësia - 5 deri 10 cm 

Rritja - në formë tepihu 

Lulëzimi - Qershor –Korrik 

Ngjyrat - verdhë , kafe, etj 

Gjethet rrethore, të dhëmbëzuara 

Acaena buchananil në të gjitha stinët e 

ruan gjelbërimin, ndërsa gjethet i ka të 

argjendta në të përhimët. Lulet e saj është 


43 

vështirë të vërehen pasi janë të reduktuara 

në kokëza rrumbullake dhe me ngjyrë te 

verdhë. Si bimë kopshtare, të dy varietetet, 

Acaena nuk kultivohen vetëm për arsye të 

bukurisë së luleve të tyre, rëndësia 

qëndron tek hijeshia e gjetheve dhe 

formave rrethore të farëmbajtësve. Si 

rrjedhim ato përdoren shumë shpesh për 

gjelbërimin e hapësirave të mëdha urbane 

sepse e mbulojnë dendur vendin dhe janë 

tepër të qëndrueshme ndaj thatësisë. Në 

kopshte private krijojnë oaze të bukura 

rrethore. Acaena microphylla ka gjethe të 

gjelbërta me një skuqje të dobët, kokëzat e 

farëmbajtësve ngjyrë të kaftë me pamje 

gjembore dhe me lartësi 10 cm. Varieteti 

tjetër Acaena novae-zelandiae, kultivohet 

gjithnjë e më shumë sepse ka ngjyrë të 

bukur të farëmbajtësve dhe gjetheve. 

Aceena buchananil, 

gjethet ngjyrë argjendi Acaena novae – zelandiae, gjelbër Arrë gjembore 

Figura 3.1 Acaena buchananil - Acaena microphylla 

Acanthus mollis - Acanthus spinosus 

Shqip: Dashtra 

Familja: Akanthaceae-Akantore 

Prejardhja: Evropa Juglindore 

Lartësia: 120 cm 

Rritja: e drejtë 

Lulëzimi: qershor-korrik 

Ngjyra: e bardhë me rozë 

Gjethet: pendore

Kjo bimë zbukuruese ka një pamje 

madhështore, përbëhet nga gjethe të 

mëdha me prerje të thellë, të cilat i 

përshkon një ngjyrim i gjelbër e shumë 

shkëlqyes. Lulet tek Acanthus mollis janë 

të renditura në formë kalliri dhe përbëhen 

nga kupa me ngjyrë vjollcë, ndërsa petalet 

janë të bardha me rreth ngjyrë rozë. 

Gjatësia e kërcellit ku janë të vendosura 

lulet është 50 centimetra e ndoshta edhe 

me tepër. Numri i madh i tyre dhe qelia e 

kohë pas kohëshme bën që të kemi një 


44 

lulëzim mjaft të gjatë gati dy muaj. 

Mbjellja vetëm e një rrënje në një vend 

është e mjaftueshme për arsye të rritjes së 

vrullshme si në lartësi ashtu edhe në 

gjerësi, ndërsa mund të jenë deri ne tre 

bimë të shpërndara në pjesë të ndryshme të 

kopshtit. Vendin e dëshirojnë të jetë 

kryesisht me diell por jo tepër i thatë. 

Varieteti tjetër Acanthus spinosus ka 

ndërtim gjembor të gjetheve e luleve, 

ndërsa vlera të njëjta zbukuruese si i pari. 

Acanthus rnolhs Acanthus moflis 

Acanthus spinosus 

Figura 3.2 Acanthus mollis - Acanthus spinosus 

Achillea Filipendulina-Hybride 

mund ti shohim kryesisht në vende të 

thata. Cilësi shumë të larta mund të 

Shqip: Barpezmi 

vërehen tek cv e kultivuara të bartura 

Prejardhja: Evropa, Azia e Vogël 

përmes ngjyrimeve të shumta që nga e 

Familja: Asteraceae-Kompozite 

verdhë limoni deri në të ndezur ari. 

Lartësia: 80-100 cm 

Ndërsa, ka edhe të tilla me lule ngjyrë të 


bardhë (‘Küstennebel’) ose të kuqe 

Lulëzimi: qershor-shtator 

(‘Feuerland’), të cilat rrallë kultivohen 

Gjethet: pendore 

dhe vetë pamja e tyre përbën një 

Ngjyra: e verdhë 

përjashtim. Madhësia dhe ngjyrimi i 

gjetheve është i larmishëm. Ato janë 

Grupi Achilea fihipendulina shquhen si pendore, pak të gjelbërta e me thekse më të 

bimë mjaft të mëdha me shumë kërcej e shumta në të përhimët. Në floristikë 

lulesa të gjëra me pamje ambrellore. Ato përdoren së bashku me lule tjera për të 

janë të njohura mjaft mirë edhe tek ne në bërë buqeta dhe vendosen mbi tavolina. 

formë të egër me ngjyrë te verdhë të cilat Qëndrueshmëria e gjatë pa u prishur bën


që të përdoren me sukses edhe si lule zbukuruese në formë të tharë. 

Achiflea fihipenduhina Achiliea fihipenduiina 

Achiflea Filipenduhina-Hybride 

Figura 3.3 Achillea Filipendulina-Hybride 

Achillea millefolium 

Shqip: Barpezmi mijëfletësh 


Prejardhja: Evropa 



Lulëzimi: konik-gusht 

Ngjyrat: të larmishme 


Është një bimë shumë e bukur me ngjyra 

harmonike pasteli dhe aromatike. Në 

formë të egër rritet në livadhe ose mund të 

shihet përskaj rrugëve si fije barishte e 

zakonshme me ngjyrë të bardhë. Ndërsa, 

format e kultivuara sjellin pamje të luleve 

45 

shumë më të bukura. Ato kanë ngjyrë të 

kuqe, rozë portokalli e tek disa, lulet e 

imëta e të panumërta përshkohen në mes 

me pikëza të bardha ose të verdha. Mirëpo, 

karakteristikë për këtë grup mbetet ngjyra 

e kuqe dhe e bardhë e cila iu përshtatet me 

së shumti. Në kopsht qëndrojnë shumë 

mirë si grup tri veti pasi ngjyrshmëria e 

larmishme këtë ua mundëson, gjithashtu 

kombinohen mirë edhe me cv të tjera të 

larta Si: Delphinium cultuorum, Lupinus 

polyphyllus, LiliumHybride, Hemerocallis- 

Hybride, Campanula persicifolia e 

Leucanthemum maximum. Përdoren 

shumë edhe në floristikë, të bëra buqetë 

vendosen në vazo mbi tavolina.


Achillea millefolium hibride shumë ngjyrëshe Achillea millefolium, e kuqe, mesi I verdhë 

Achillea millefolium, e bardhe klasike 

Figura 3.4 Achillea millefolium 

Achillea ptarmica 

Shqip: Barpezmi 

Prejardhja: Evropa e Azia 



Rritja: e drejt 

Lulëzimi: korik-shtator 

Ngjyra: e bardhë 

Gjethet: heshtore 

Pamja e kësaj bime është tërësisht e 

ndryshme nga bimët e tjera të grupit 

Achillea dhe me kushte gjithashtu dalluese 

të rritjes. Nëse bëjmë krahasim, Achillea 

ptarmica lulet i ka shumëherë më të mëdha 

se të tjera, të cilat janë të vendosura 

46 

lirshëm në degëzime të kërcellmbajtësve. 

Për nga madhësia e dukja ngjajnë më 

shumë me Chrysanthemum. Ngjyra e 

bardhë e pastër dhe petalet që mbushin 

lulet krijojnë pamje të flokëzave apo 

topthave të borës, ku si rrjedhim edhe 

kemi emërtimin Achillea ptarmica 

‘Schneebalp (top bore). Gjethet e gjelbërta 

tek Achillea ptarmica janë të gjata e të 

pandara. Toka e pasur me lagështi ndikon 

shumë mirë dhe drejtpërdrejt në rritjen më 

të madhe dhe cilësinë e lartë të luleve të 

tyre. Qëndrojnë shumë mirë në shoqëri me 

Lupinus polyphyflus, Coreopsis, Aster 

tongolensis, Salvia nemorosa, Campanula 

persicifolia e Erigeron speciosus. 

Achillea ptarmica” Die Perle” sh e bardhe Achillea ptarmica” Die Perle” 

Achillea ptarmica “Die Perle” margaritar 

Figura 3.5 Achillea ptarmica 

Achillea tomentosa 

Shqip: Barpezmi i gjerë 


Prejardhja: Evropa dhe Azia 

Lartësia : 20cm 

Rritja : e gjerë 

Lulëzimi: maj-qershor 


Gjethet:pendore

Rendit të grupit Achillea lulet e të cilave 

kanë ngjyrën e bukur ari, i shtohet edhe 

Achillea tomentosa. Rritja e saj është 

ndryshe nga të tjerat pasi më shumë 

shtohet në gjerësi. Gjethet e vogla të 

zgjatura krijojnë oaza të gjelbërta në të 

përhimët dhe pastaj me afrimin e verës 

shfaqen edhe lulet në formë ambrellore që 

qëndrojnë të grumbulluara në një 

lulembajtëse. Kërcelli lulor ndryshe nga 

zgjerimi i gjetheve ka një rritje të drejtë 

dhe përmban të gjitha cilësitë tipike për 


47 

grupin AchiIlea, ndërsa rritja shkon vetëm 

deri në 20 cm lartësi. Megjithatë, gjethet 

bazike mbeten shumë më poshtë. Numri i 

luleve është mjaft i madh dhe efekti 

shkëlqyes i tyre është shumë tërheqës. 

Kombinohen mirë me cv të tjera që nuk 

arrijnë lartësinë më shumë se 30 

centimetra si:Aster alpinus, Globularia 

punctata, Iris pumila, Lavandula 

angustifolia, Andosace sempervivoidese e 

Linum perenne Si dhe Iberis sempervirens. 

Achillea tomentosa, pamje tipike Achillea tomentosa, vogëlsia 

Achillea tomentosa , verdhësia 

Figura 3.6 Achillea tomentosa 

Aconitum carmichaelii 

Shqip :Akoniti 

Familja: Ranunculaceae-Zhabinore 

Prejardhja:Kina e Mesme 

Lartësia: 120-150cm 


Lulëzimi: gusht-tetor 

Ngjyra: vjollcë 

Gjethet: tri e me shumëpjesëshe 

Lulet e Aconitum na i kujtojnë helmetat 

metalike mesjetare dhe për këtë arsye 

gjermanët e quajnë Elsenhut = kapelë 

hekuri. Në natyrë ka një përhapje me rreth 

350 varietete. Është një bimë shumë 

atraktive me kohë të lulëzimit mjaft të 

gjatë, që nga vera e vonë deri në vjeshtë. 

Kërcellin e ka të trashë e megjithëse 

barishtor është i fortë. Gjethet e mëdha 

kane veti shkëlqyese. Ndërtimi i luleve 

tregon qartë për një lidhje të ngushtë me 

grupin Delphinium. Pozita më e mire në 

kopsht për Aconitum carmichaelli është 

afër shtëpisë ose përreth ndonjë peme a 

druri zbukurues, pa përjashtuar edhe 

vendet e tjera sipas shijes dhe dëshirës së 

kultivuesit. Lulet tepër të bukura i bëjnë 

shumë të pëlqyeshme e bëhen buqetë, 

përdoren në raste të rëndësishme ose

vendosen vazo me ujë, si zbukurim mbi 

tavolina. 


Aconitum carmichaelii Aconitum carmichaelii 

Aconitum carmichaelii 

Figura 3.7 Aconitum carmichaelii 

Aconitum napellus 

Shqip: Akoniti 


Familja: Ranunculaceae-Zhahinore 


Lulëzimi: korrik-gusht 

Gjethet: tri e më shumëpjesëshe 

Bimë madhështore me gjethe ngjyrë të 

gjelbër mjaft të mbyllur dhe lule me pamje 

helmete. Të gjitha llojet e dëshirojnë një 

vend të freskët por edhe aty ku dielli 

shfaqet gjithë ditën për Aconitum napellus 

është i mirëseardhur. Shumë me rëndësi 

48 

është që toka të jetë e pasur me vlera 

ushqyese. Kur e analizojmë Aconitum 

napellus, mund të vërejmë se kërcejtë kanë 

një rritje të drejtë, rreptësisht bukur të 

renditur, lulet ngjyrë vjollcë të mbyllur. 

Prezenca e tij dhe gjithë cv të tjera 

Aconitum ia shton shumë vlerat 

zbukuruese një kopshti. Kombinimi me 

shumë lule të tjera krijon pamje edhe më të 

pëlqyeshme, si me grupin Achilea Astilbe, 

Iris, Lupinus, Ligularia e Phlox 

paniculata. Së bashku me lulet tjera 

vendosen në vazo me ujë si zbukurim mbi 

tavolina ose bëhen buqeta për dhurata në 

raste solemne.

Aconitum napellus 

Figura 3.8 Aconitum napellus 

Aconitum vulparia 

Shqip: Akoniti 



Lartësia: 80cm 



Ngjyra: e verdhë e çelur 


Shumica nga 350 varietetet Aconitum kanë 

ngjyrat e katërta të çelura ose të mbyllura 

dhe ngjyrë vjollce me të gjitha variacionet 

e mundshme. Me këto ngjyra ata edhe 

identifikohen. Vetëm një numër fare i 


49 

vogël prej tyre përmbajnë një ngjyrë tjetër 

si: të bardhë, rozë apo të verdhë. Aconitum 

vulparia i takon këtyre bimeve të veçanta. 

Ai ka një lulëzim diçka më të hershëm se 

të tjerët dhe përmban një ngjyrë të themi të 

verdhëm por me thekse të forta bardhësie 

apo e afërt me ngjyrë fildishi. Lulet kanë 

një renditje të rëndomtë për grupin 

Aconitum ku janë të vendosur në kërcej të 

drejtë e të padegëzuar dhe gjatësi që shkon 

nga 10 deri 15 cm. Së bashku me lulet 

tjera vendosen në vazo me ujë, si 

zbukurim mbi tavolina ose bëhen buqeta 

për dhurata në raste të ndryshme solemne. 

Aconitum vulparia Aconitum vulparia Aconitum, 

hibrid I bardhe 

Figura 3.9 Aconitum vulparia 

Aethionema armenum 

Shqip: Etionema 

Familja: Brassicaceae-Kryqore 

Prejardhja: Evropa dhe Afrika 


Rritja: e gjer 


Ngjyra: gjilpëre 

Karakteristikë shumë e dukshme për 

Aethionema armenum mund t’i përmendim 

gjethet me ngjyrim mjaft të fortë në të 

kaltër. Ato janë të vogla ndërsa kërcelli 

është i rrethuar prej një numri shumë të 

madh të tyre. Lulet gjithashtu të vogla

krijojnë forma të shumta të bukura sferike. 

Ngjyra e luleve është rozë shumë 

rrezatuese. Nëse rritja e Etionemës nuk 

është e lartë, zgjerimi saj është i dukshëm 

e ndonjëherë masiv. Në shoqërim me lulet 

e tjera kombinohet shumë mire, e sidomos 

me ato me rritje të gjerë, grupit të të cilave 

edhe ajo i takon si: Iris sibirica, Arabis 

caucasica, Alyssum saxatile, AIchemilla 


50 

alpina e Aichemilla mollis, Antenaria 

diolca Erica carnea, Waldsteinia ternata e 

Vinca minor. Pas mbarimit të lulëzimit, 

gjethet e vazhdojnë jetën mbitokësore të 

cilat gjatë stinës së vjeshtës e më shumë 

dimrit janë më të dukshme dhe aktive duke 

u përgatitur për një lulëzim të hershëm 

pranveror. 

Aethionema armenum Aethionema armenum 

Aethionema arrnenum Wartey Rose’ 

Figura 3.10 Aethionema armenum 

Ajuga reptans 

Shqip: Ajuga 

Familja: Labiatae-Buzore 



Rritja: e gjere 

Lulëzimi: prill-maj 

Ngjyra: e kaltër 

Gjethet: vezake 

Rriten në gjerësi përmes zgjatimeve në 

formë loze dhe gjethet i mbajnë në te 

gjitha stinët. Ajuga e dëshiron vendin 

sadopak me lagështi dhe të mire. Zgjerohet 

shumë dendur dhe mbulon vendin duke e 

zbukuruar me lule të katërta, karakteristikë 

për të gjitha llojet në muajt prill-qershor. 

Kultivimi i varieteteve të reja ka marrë 

hov në vitet e fundit për arsye të cilësisë së 

gjetheve të cilat kanë shkëlqim metalik 

dhe ngjyra të ndryshme si: të kuqërremta, 

rozë, të bardha, të verdha, kafe etj, e që 

vijnë në dukje në vjeshtë. Në kopsht, këto 

hyjnë edhe në një grup tjetër lulesh të 

quajtur Herbstzauber-Mrekul!ia e vjeshtës, 

të zgjedhura me shumë kujdes ku mbillen 

edhe në vazo për ballkon ose terracë sepse 

pamja e tyre i përshtatet dhe kombinohen 

shumë mire me të gjitha lulet e tjera që e 

shtojnë larminë e bukur të ngjyrave 

vjeshtore. Ajuga reptans ‘Atropurpurea’ 

është varieteti më i njohur dhe shumë 

atraktiv.


Ajuga reptans “BurgundyGlow” Mrekullia vjeshtore Multicolor Atropurpurea 

Figura 3.11 Ajuga reptans 

Alcea rosea 

Shqip: Mellaga e butë Stockrose 

Familja: Malvaceae-Mëllagore 

Prejardhja: Lindja 




Ngjyrat: të ndryshme 


Kjo gjini lulesh, është mjaft e njohur edhe 

tek ne si bimë me rritje shumë të fuqishme 

dhe e qëndrueshme ndaj thatësisë. 

Shumimi i tyre bëhet vetëm me fara. Lulet 

kanë ngjyrë rozë, dhe varësisht nga 

51 

varieteti i tyre, shkojnë deri në të kuqe të 

mbyllur. Interesant është tipi me ngjyre të 

zezë ‘Nigra’. Kanë renditje të thjeshte të 

petaleve, ndërsa te hibridet, lulet janë të 

mbushura plot me petale, renditja e të 

cilave në mënyrë rrethore e mbështjell 

kërcellin dhe është më kompakte. Se pari 

çelin lulet e poshtme, pas një kohe ato 

fillojnë të vyshken dhe kështu rendi iu vjen 

gjithnjë atyre që janë më lart e deri në 

majë, e që si rrjedhojë kemi një 

kohëzgjatje të lulëzimit. Edhe tek Alcea 

rosea ‘Pleniflora’ ndryshimet cilësore, në 

krahasim me lulet klasike, i shohim tek 

ngjyra e luleve (e kuqe, rozë,, e bardhë apo 

e verdhë) dhe tek renditja e petaleve. 

Alcea rosea, pamje tipike klasike Iuløt e mbushura 

“Nigra” luiet kane ngjyrë të zeze 

Figura 3.12 Alcea rosea

Alchemilla mollis 

Shqip: Alkemila 

Familja: Rosaceae-Trëndafilore 

Prejardhja: Evropa Lindore 

Lartësia: 40-50 cm Rritja: gjysmërrethore 



Gjethet: rrethore 

Kane vëllim të madh të gjetheve me formë 

rrethore, të mëdha dhe me ngjyrë të gjelbër 

në të përhimët, lulëzojnë në muajin 

qershor. Bimët të cilat kanë hyrë në grupin 

e luleve zbukuruese të kopshteve apo 

hapësirave të tjera gjelbëruese, duhet t’i 

plotësojnë padyshim shumë kushte dhe 

Figura 3.13 Alchemilla mollis 

Alyssum montanum 

Shqip: Serica malore 

Familja: Brassiaceae-Kryqësore 



Rritja: e shtrirë 


Ngjyra: e verdhë vezulluese 



Aichemilla mollis 

52 

mundësisht të kenë përdorim në disa 

sektorë. Këto kritere i posedon Alchemilla 

mollis. Në kopshte si e vetme, gjithashtu e 

shoqëruar edhe nga Delphinium, Paeonia, 

Leucanthemum, Campanula, Salvia apo 

Geranium krijon pamje të këndshme. Edhe 

në floristikë ka një përdorim të 

rëndësishëm pasi bën me shumë sukses 

ndërlidhjen e ngjyrave te ndryshme të 

luleve në buqeta. Gjethet me vëllim të 

madh krijojnë pamje rrethuese, ndërsa 

lulet e verdhmë luajnë një rol 

ndërmjetësues pranë shumë ngjyrave të 

ndryshme të ndezura që e bëjnë të mundur 

laramanin sa më të madhe dhe gjithashtu 

shumë harmonike. 

Bën pjesë në grupin shumë të 

popullarizuar në Perëndim të luleve të 

quajtura Polster Gruppe. Të gjitha kanë 

rritje të gjerë ose kacavirren bukur mbi 

mure. Alyssum montanum ‘Bergggold’ me 

lule të verdha e të ndritshme kombinohet 

mirë me cv Aubrieta, Gypsophila repens, 

Iberis saxatilis ose Phlox subulata njësoj 

të gjëra e me ngjyra të ndryshme. Vetë

endi i krijuar natyror të bën të mendosh se 

pas dimrit pa gjelbërim, me ngrohjen e 

kohës, në pranverë dalin disa bimë ngadalë 

nga toka, ndërsa ato që e presin këtë stinë 

mbi tokë rriten e zgjerohen dhe shumë 

shpejt shfaqen lulet e para, e si në natyrë, 

po ashtu edhe në kopshte krijojnë oaze të 

Figura 3.14 Alyssum montanum 

Alyssum saxatile 

Shqip: Serica e shkëmbinjve 

Familja: Brassiaaceae-Kryqëzorë 

Prejardhja: Evropa, Azia e Vogël Lartësia: 

20-30 cm 

Rritja: e shtrirë ë 



Gjethet: gjatore 

Në pranverën e vonë dhe në fillim të verës 

Alyssum saxatile sjell lule të panumërta me 

ngjyre te verdhë vezulluese , aq të 

dëshiruar për bletët. Bima ka formë rozete 

ku gjethet e gjata janë të renditura mirë në 


Alyssum montanum Bergggold 

53 

hershme të lulëzuara kryesisht në shtrirje. i 

këtillë është edhe Alyssum montanum 

‘Bergggold’, bimë që rritet edhe në gjerësi, 

me gjethe të gjelbërta në të përhimët. Lulet 

e shumta kane ngjyre të verdhë të çelur e 

të ndezur dhe formë të bukur rrethore. 

formë rrethore që edhe pas kohës së 

lulëzimit e ruajnë hijeshinë. Kërcelli I ri 

është barishtor,. Është ndër me të rrallat që 

në sajë te cilësive të cilat i përmendëm më 

lart kultivohet me sukses si bimë 

zbukuruese dhe që pas mbjelljes nuk 

kërkon fare kujdes tjetër. Ajo rritet edhe në 

pjesët më të nxehta e me thatësi te 

ndjeshme. Janë të pakta lulet barishtore 

shumëvjeçare që sjellin verdhësi ngjyrash 

në maj. Prandaj, Alyssum saxatile e 

mbulon bukur këtë zbrazëti ku bashkë me 

grupet Phlox, Iberis e Aubrieta duken si 

një qilim i qëndisur bukur e 

shumëngjyrësh.


Alyssum saxatile dhe Iberis Alyssum saxatile 

Alyssum saxatile 

Figura 3.15 Alyssum saxatile 

Anemone blanda 

Shqip: Filikatja mikluese 


Prejardhja: Evropa, Kaukazi 


Rritja: e gjerë, me shumë kërcej 

Lulëzimi: mars-prill 


Gjethet: në formë dore, erashke 

Në pranverë porsa të filloj nxehja e kohës 

edhe Anemone blanda ofrojnë 

përnjëherësh lulëzimin . Cilësitë 

zbukuruese i kanë të shumta. Gjethet 

përbëhen nga tri ndarje kryesore e më 

shumë nënndarje dhe kanë një gjelbërim të 

Figura 3.16 Anemone blanda 

Anemone bianda 

54 

theksuar. Lulet që mbahen secila në nga 

një kërcell janë mjaft të mëdha dhe 

përbëhen nga shumë petale të holla. 

Ngjyrat i kanë më shumë të bardha e të 

katërta rozë dhe te kuqe. Nëse mbillen në 

vend të përshtatshëm shpejt krijojnë 

gjerësi të mëdha. Kombinohen mirë me të 

gjitha lulet që çelin në atë kohë, por më së 

miri shkojnë me mbretërit apo sunduesit e 

pranverës së hershme siç quhen cv e 

shumta të Krokusëve dhe Tulipanëve. 

Gjithashtu, kjo përshtatje ngjyrash bën që 

Anemone blanda të mbillen në vazo me 

madhësi të ndryshme dhe të vendosen në 

ballkone e tarraca.

Anemone hupehensis 

Shqip: Filikatja vjeshtore 

Gjermanisht: Herbstanemone 


Prejardhja: Kina 





Gjethet: shumëpjesëshe 

Bimë tërheqëse që shfaqet shumë vonë, 

pra atëherë kur lulet e tjera pothuajse i 

mbarojnë të gjitha fazat e dukjes dhe 

shkëlqimit të tyre. Në verë Anemone 

hupehensis mund të vërehet si bimë e 

gjelbër me gjethe të mëdha trepjesëshe e 

të dhëmbëzuara. Nga fundi i gushtit 

fillojnë të duken kërcellmbajtësit e luleve 

në formë të degëzuar me shumë kokëza që 

janë gonxhet e luleve të ardhshme. 

Shtatori dhe tetori janë muajt e lulëzimit 

dhe dominimit të këtyre luleve. Anemone 

hupehensis çmohen shumë për gjethet e 

bukura, kërcejtë e gjatë që degëzohen lart 

dhe mbajnë lule shumë të këndshme. 

Kanë pamje madhështore si të vetme ose 

në kombinim me cv e kësaj gjinie apo në 

grupime më të mëdha. Ato përdoren 

shumë edhe në floristikë ku bashkë me 

lulet të tjera të prera bëhen buqetë për 

dhurata në raste të ndryshme solemne ose 

vendosen në vazo me ujë, si zbukurim mbi 

tavolina. 

Anemone hupehensis Anemone hupehensis 

Anemone hupehensis 

Figura 3.17 Anemone hupehensis 

Anemone japonica 

Shqip: Filikatja japoneze 


Prejardhja: Kina, Japonia 






Ajo çka është shkruar për Anemone 

hupehensis vjen plotësisht e ngjashme për 

Anemone japonica. Mirëpo, tek ky grup 

mund të vërejmë përparime edhe më të 

mëdha në përfitimin e ngjyrave më të 

ndezura përmes kryqëzimit si dhe lulesat 

të mbushura me më shumë petale. Mbjellja

në grup me cv që kanë lulëzim të 

vonshëm si: Aconitum, Chrysanthemum 

indicum, Cimicifuga ose Astilbe mund të 

thuhet se na sjellin një ,,copë” pranvere 

në vjeshtë. Përdorim të madh kanë edhe në 

floristikë ku në këtë stinë ndoshta edhe e 

luajnë rolin kryesor për vazo si zbukurim 

mbi tavolina, apo për të bërë buqeta për 

Figura 3.18 Anemone japonica 

Anemone sylvestris 

Shqip: Filikatja e pyllit 


Prejardhja: Evropa, Kaukazi, Siberia 





Gjethet: 5-7. pjesëshe 

Përdorimi i cv Anemone sylvestris në 

kopshte si lule e kultivuar bëhet ashtu siç 

ekziston në formë të egër, pa pasur 

nevojën e ndërhyrjes pasi si gjethet, 

kërcelli ashtu edhe lulet e përmbushin 

shijen njerëzore për ta futur në listën e 


Anemone japonica 

56 

dhurata në raste të ndryshme solemne. 

Ngjyra e zakonshme për Anemone 

japonica është ajo rozë e shprehur në 

shume variacione nga më të mbyllurat deri 

në ato më të çelurat. Gjithashtu, ka disa 

varietete ngjyrë të kuqe të ndezur e që janë 

shumë tërheqëse, ndërsa pak , kane edhe 

ngjyrë të bardhë. 

luleve zbukuruese. Përhapja e saj është 

mjaft e gjerë, që nga Evropa e Mesme e 

deri në Kaukaz e Siberi. Derisa në vjeshtë 

kemi Anemone japonica të cilat i shprehin 

ngjyrat nga më të bukurat krejt në fund të 

sezonit të lulëzimit, Anemone sylvestris 

shfaqet thuajse në fillim të pranverës. 

Lulet e saj janë të mëdha me një mes të 

verdhë i cili vërehet shumë dhe është i 

mbushur me polen. Kërcejtë e gjatë 

mbajnë nga një lule, ndërsa gjethet e 

shumta qëndrojnë disi më poshtë. Edhe kjo 

si të gjithë cv e tjera Anemone për arsye të 

gjetheve dhe luleve të mëdha, ka cilësinë 

imponuese që edhe si e vetme të krijoj 

pamje të bukur, e natyrisht edhe në grup 

me të tjerat.

Figura 3.19 Anemone sylvestris 

Arabis caucasica 

Shqip: Arabëza e Kaukazit 

Prejardhja: Kaukazi, Mesdheu 

Familja: Brassiaceae-Kryqëzorë 


Rritja: gjysmërrethore, e shtrirë 


Ngjyra: e bardhë rozë 

Gjethet: të vogla gjuhore 

Pranvera është stina kur edhe këto lule 

tregojnë karakteristikat e tyre zbukuruese, 

cilësi kjo pothuajse e vetme që na shtyn ne 

të kultivojmë dhe klasifikojmë sipas shijes 

dhe interesit tonë. Rriten në formë te gjerë, 

mbi mure shkojnë duke u zvarritur, e 

posaçërisht në mënyrë të shkëlqyer i 


Anemone sylvestns 

57 

mbulojnë zbrazëtirat në mes gurëve. 

Atraktiviteti i tyre shtohet posaçërisht gjatë 

lulëzimit ku krahas ngjyrës së gjetheve, në 

vendet e mbjellura me Arabis lulet krijojnë 

pamje të këndshme stolisëse. E gjithë 

gjinia si dhe Arabis caucasica i takojnë 

grupit të luleve te pranverës që së bashku 

me cv Alyssum montanum e saxatile, Aubri 

eta cultuorum, Phlox douglash e Phlox 

subulata i japin kopshtit pamjen kryesore 

në këtë stinë. Format e pastërta kanë 

ngjyrë të bardhë dhe shumë të ndritshme, 

ndërsa kryqëzimi me Arabis aubretloides 

ka sjell edhe ngjyrë rozë me nuanca të 

çelura, te rëndomta ose të mbyllura. 

Arabis caucasica ‘Schneehaube Arabis caucasica Hedi Arabis 

caucasica Schneehaube 

Figura 3.20 Arabis caucasica

Armeria maritima 

Shqip: Karafili barishtor 

Familja: Plumbaginaceae- plumbaginore 

Prejardhja: Evropa, Gjermania 



Lulëzimi: maj-korrik 

Ngjyra: rozë ose e bardhë 

Gjethet: të holla vijëzore 

Karafili barishtor siç e quajnë gjermanët 

ka një rritje kompakte të gjetheve. Lulet 

zakonisht rozë por me ngjyrime të shumta 

Figura 3.21 Armeria maritima 

Aruncus dioicus 

Shqip Arunku 

Familja:Rosaceae-Trëndafilore 

Prejardhja: Evropa, Siberia, Amerika 

Lartësia: 180-200 cm/ 20 cm 




Gjethet: të përbëra 

Një lule madhështore me pamje imponuese 

e cila rritet shumë në lartësi dhe gjerësi. 

Preferohet më shumë në kopshtet ku vendi 

nuk është i kursyer dhe nëse dëshirohet që 

Armeria maritima 

qëndrojnë mbi gjethet e panumërta dhe 

shumë të holla. Ato janë të vogla dhe kanë 

renditje rrethore duke krijuar kështu një 

tërësi sikur të ishin nga një lule e vetme. 

Ne formë të egër është jo tërheqëse, ka 

ngjyra të zbehta ndërsa përdoren vetëm 

format e kultivuara që ndryshojnë tërësisht 

për të mirë pasi janë bërë përmirësime në 

krijimin e ngjyrave të ndezura të luleve 

dhe në rritje më të madhe. Edhe cv 

Armeria maritima ‘Alba’ me ngjyrë të 

bardhë shpesh është e pranishme në 

kopshte e sidomos në grup me lule me 

ngjyra të tjera kombinohet bukur. 

ajo hapësirë si në gjerësi, ashtu edhe në 

lartësi të mbulohet sa më mirë. Gjethet i ka 

të mëdha, me prerje vezake dhe me rreth të 

dhëmbëzuar, Lulet e bardha janë po ashtu 

shumë të mëdha ku e arrijnë gjatësinë deri 

në 50 cm dhe kanë formë piramidale. Ato 

ngjajnë shumë me lulet e Astilbeve. 

Kombinohet bukur me Këmbanoret e larta 

(Campanula macrantha, Campanula 

persicifolia), pastaj Astilbe, Aconitum, 

Cimicifuga e Digitalis. Cv tjetër Arurcus 

aethisifolius ndryshon krejtësisht nga ky 

që e përshkruam. Madhësia e tij shkon prej 

15-20 cm, lulet e vogla te bardha ngjyrë


krem, gjethet gjithashtu të vogla dhe shumë tërheqëse. 

Aruncus diolcus Aruncus diolcus 

Aruncus aethisifolius 

Figura 3.22 Aruncus dioicus 

Asciepias tuberosa - Asciepias incarnata 

Shqip: Lule pambuku 

Familja: Asclepiadaceae-Pambukore 

Prejardhja: Florida 

Lartësia: 40-50/ 120 cm 

Rritja : e gjerë 

Lulëzimi: korrik-shtator 

Ngjyra : portokalli rozë 


Që në vrojtimin apo shikimin e parë njeriu 

mund të krijoj përshtypje shumë të mirë 

për këto bimë të bukura kopshtare. 

Natyrisht, kjo vjen gjithsesi në pikëri 

kulmore kur Asciepias lulëzojnë. Gjethet i 

kanë te ngushta dhe mjaft të gjata. Nga 

59 

toka mund të dalin një e më shumë kërcej. 

Në majë ato degëzohen për t’i mbajtur 

lulet e shumta. Kur janë ende të paçelura, 

pra gonxhet, kanë pamjen e kokërrzave që 

më vonë shfaqen me dhjetëra forma te 

bukura yjore, Megjithëse ka disa tipe, këtu 

vlen të veçohet Asciepias tuberosa lulet e 

të cilave kanë ngjyrë te ndritshme 

portokalli. Cv tjetër Asciepias incarnata ka 

një rritje më të madhe, 120 cm ndërsa lulet 

kanë ngjyrë rozë në të kuqe. Mbjellja e 

njërës apo e disave prej këtyre varieteteve 

është një stoli shumë e veçante që i bëhet 

kopshtit. Në floristikë përdoren shumë në 

bërjen e buqetave ku si zbukurim 

vendosen mbi tavolina ose për raste të 

ndryshme solemne.


Asciepias incarnate Asciepias tuberosa 

Asciepias tuberosa 

Figura 3.23 Asciepias tuberosa - Asciepias incarnata 

Asphodeline 1utea 

Shqip Sjerusha e verdhë 

Familja: Asphodelaceae-Asfodelore 

Prejardhja: Mesdheu, Spanja 



lulëzimi: maj-qershor 


Gjethet: lineare-heshtore 

Në fazat e para të rritjes kjo bimë nuk 

premton shumë. Rrënjët i ka mishtore në 

bazë dhe me zgjatimet mjaft të trasha me 

ngjyrë të verdhë. Në pranverë shihen disa 

gjethe me rritje që nga toka e te ngjashme 

me ato të qepëve. Më vonë marrin një 

60 

ngjyrë të theksuar në të katërt dhe në 

prerje të tërthortë janë tri këndore. 

Njëkohësisht rriten edhe kërcejtë mjaft të 

fuqishëm e të mbuluar me gjethëza të 

panumërta në të gjitha anët. Në majë të 

këtyre kërcejve krijohet një zgjerim i 

dukshëm me gjatësi 20-40 cm. Aty-këtu 

fillojnë të shfaqen lulet gjashtëpjesëshe me 

petale të zgjatura dhe me formë yjore, e që 

më vonë e mbulojnë gjithë atë zgjerim 

duke krijuar kurorë te bukur ngjyrë të 

verdhë që japin vazhdimisht edhe aromë 

te këndshme. Prania e lules Asphodeline 

lutea në kopsht do të thotë më shumë 

verdhësi dhe pamje interesante për arsye të 

ndërtimit të veçantë dhe lartësisë 

imponuese që këto lule kanë. 

Asphodeline lutea Asphodeline lutea Asphodeline lutea

Figura 3.24 Asphodeline lutea 

Astilbe Arendsii-Gruppe 

Shqip: Astilbe 

Familja: Saxifragaceae-Saksifragore 

Prejardhja: Kina, Japonia 




Ngjyrat: te larmishme 

Gjethet: Të përbëra 

Atdheu i Astilbeve është Azia Lindore. 

Para shumë vitesh, studiuesit nga vendet e 

largëta siç janë Kina e Japonia, i kanë 

sjellë në Evropë ku edhe kanë një përhapje 

të madhe. Posaçërisht kultivuesi Georg 

Arends ka fituar një gjini të re sipas të 

cilës edhe emërtohen. Astilbe Arendsi 

Gruppe kanë një rritje të ngjeshur dhe 

ndërtim mjeshtëror të gjetheve në formë 

pendore. Forma e luleve është xhufkore, e 

madhe dhe ngjyra e kuqe e cila te shumë 

lloje është e ndezur, pastaj rozë dhe e 

bardha fosforike. Kanë Lulëzim mjaft të 

gjatë, nga qershori deri në shtator dhe 

ngjyrshmëria e përsosur krijon pamje 

magjepse ne kopsht. Nëse gjatë kohës së 

vegjetacionit për Astilbet mund të thuhet 

shumë, në vjeshtë e dimër ato tërhiqen dhe 

bëjnë jetë vetëm në rrënjë. Të freskëta 

përdoren edhe në floristikë në thurjen e 

buqetave për raste të ndryshme solemne 

ose vendosen ne vazo me ujë si zbukurim 

mbi tavolina. 


Aquilegia Caerulea-Hybriden 

Shqip: Kolumbina 


Prejardhja: SHBA 





Gjethet: shumëpjesëshe 

61 

Aquilegia riga për shumë njohës të 

bimëve klasifikohet në lulet më 

interesante zbukuruese të kopshteve. Në 

formë të egër mund të shihet edhe tek ne 

me ngjyrë të kaltër, vjollcë ose të purpurt. 

Me metodën e kryqëzimit janë bërë 

përmirësime kryesisht në madhësinë e 

bimës, që nga minore e deri në një metër e 

variante të shumta ngjyrash. Shprehjen më 

të qartë të bukurisë e tregojnë cv me lulesa 

dyngjyrëshe si: e kuqe me të verdhë, e 

kuqe me të bardhë, e kaltër me të bardhë, 

vjollcë me të bardhë etj. Kështu, në shumë 

raste mund të shohim një shpërndarje 

gjithëpërfshirëse apo mbizotërim të shumë 

vendeve në kopsht aty ku janë mbjellur cv 

Aquifegia. Arsyeja është në vetë aftësinë e 

tyre që përmes ngjyrave dhe madhësive të 

ndryshme prania e tyre kudo krijon pamje 

vërtetë të bukura. Përdoren shumë në 

floristikë për të bërë buqeta lulesh dhe 

mbillen edhe në vazo.


Aquilegia Caerulea-Hybriden Aquilegia Caerulea-Hybriden Aquilegia 

Caerulea-Hybriden 

Figura 3.25 Aquilegia Caerulea-Hybriden 

Aster alpinus 


Ngjyrat: te larmishme 

Gjethet : vezake 

Shqip: Asteri alpin 


Prejardhja: Alpet, Ballkani, Pirinejet 




Aster alpinus është i parë i gjinisë Aster , 

kohën e lulëzimit e fillon që herët në 

pranverë e për të vazhduar me të tjerët né 

verë dhe gjithë vjeshtën e vonë. Gjethet I 

ka mjaft të mëdha, pa bisht dhe të 

62 

vijëzuara. Diku rreth 15 centimetra rriten 

kërcejtë të drejte mbajnë lulet nëse mund 

të thuhet të mëdha ne krahasim me rritjen 

e përgjithshme që vetë bima ka. Prej një 

rrënje dalin tre e me shumë kërcej duke 

krijuar një gjerësi te dukshme që vjen 

vetëm për format e kultivuara. Ngjyra e 

formës së egër është vjollce e zakonisht 

vetëm me një kërcell. Hibridet kanë një 

larmi të madhe ngjyrash si: të katërt të 

çelur apo të mbyllur, vjollcë, të bardhë ose 

përzierje ngjyrimesh të shumta që i 

afrohen së kuqes. Kështu, këto ngjyra 

premtojnë që Aster alpinus kombinohen 

shumë bukur, pa i përjashtuar edhe 

grupimet e tjera që gjithsesi janë të shumta 

në muajt maj-qershor.


Aster alpinus Aster alpinus Aster alpinus 

Figura 3.26 Aster alpinus 

Aster novae-angliae 

Familja : Asteraceae-Kompozite 

Prejardhja: Amerika Veriore 


Rritja:e drejtë 

lulëzimi: shtator-tetor 



Aster novae-anliiae dhe Aster novibelgil, 

një emërtim gati njësoj vetëm në fund 

varieteti krejt ndryshe. Kjo logjikë 

emërtimi vërehet qartë edhe te ndërtimi i 

këtyre bimëve. Nëse bëjmë krahasime, 

atëherë ngjashmëritë i kanë në rritjen 

63 

madhështore që është cilësi tek dy grupet, 

lulet me pamje dhe ngjyrshmëri pothuajse 

të njëjtë dhe lulëzimi në kohën e njëjtë. 

Dallimet edhe pse të pakta, megjithatë janë 

të qarta. Kështu, gjethet tek Aster 

noviangliae janë të gjata e të ashpra dhe 

kanë një gjelbrim të çelur, tek Aster 

novibelgii janë të lëmueshme e këtu është 

edhe dallimi kryesor. Kërcejtë e Aster 

novae-angliae janë të fortë dhe degëzohen 

lart, lulet me petëla të panumërta e të holla 

kanë renditje të bukur rrethore dhe shpesh 

shumështresore. Ngjyrat e tyre janë nga 

më të larmishmet. Megjithatë, ajo e gjelbër 

dhe e kuqe mendoj se u shkon shumë mirë 

pikërisht grupit Aster novae-angliae. 

Asteri gjethehashper Raubblattaster Aster novae-angliae 

Figura 3.27 Aster novae-angliae

Aster amellus 

Shqip: Asteri veror 


Prejardhja: Zvicra, Pirinejet 


Rritja: e drejte 


Ngjyrat: vjollce, e katërta 


Vera është stina me e përshtatshme që t’i 

shprehin cilësitë e veta m ë të mira, të 

gjitha lulet e kjo vjen edhe për Aster 

amellus. Pasi, kemi thënë se Asterët na 

shoqërojnë nga pranvera deri në vjeshtë, 

Aster amellus në bazë të kohës së lulëzimit 

‘ 

Figura 3.28 Aster amellus 

Aster Dumosus-Gruppe 

Shqip: Asteri 




Rritja: gjysmerrethore 

Lulëzimi: shtator-tetor 

Ngjyrat: e larmishme 


Varieteti i pastër nuk kultivohet, ndërsa me 

kryqëzimin Aster dumosus dhe Aster novi- 

quhet edhe Aster i verës. Sipas rritjes, 

renditet si mesatarisht i lartë, çel shumë 

lule përnjëherësh dhe janë mjaft të mëdha. 

Ndërtimi i tyre me petale dhe me nga pak 

hapësirë në mes njëratjetrës krijon forma 

tipike dhe origjinale vetëm për këtë grup. 

Varietetet e shumta kanë ndikuar që të 

fitohen ngjyra tepër tërheqëse duke filluar 

e kaltër e çelur, vjollcë e rozë me shumë 

nuanca dhe shkëlqyese. Megjithatë, ngjyra 

vjollcë është më tipikja dhe që iu shkon 

me së miri. Mbjellja e tyre bëhet në grup 

dhe e vetme, por nuk mungojnë edhe në 

kombinim me të tjera aq të shumta në këtë 

kohë kulmore të lulëzimit të përgjithshëm 

veror. 

Aster amellus 

belgii janë përfituar shumë të tjera me 

ngjyra tepër atraktive. Në këto hibride janë 

bërë përmirësime tepër të mëdha ku janë 

shfaqur tre cilësi të reja: Madhësia është 

zvogëluar në dobi të rritjes s ë gjerë e me 

shumë kërcej dhe si rrjedhim është shtuar 

vëllimi dhe aftësia e cv Aster dumosus për 

ta mbuluar vendin dendësisht. Larmia 

shumë e madhe e ngjyrave, që nga e 

bardha deri tek ajo e kuqe e mbyllur e kanë 

shtuar interesin për kultivim të këtyre 

luleve. Lulëzim i pandërprerë dhe numri 

jashtëzakonisht i madh i luleve vazhdon

për një kohë mjaft të gjatë. Qëllimi është 

arritur. Me dhjetëra hibride të përfituara, 

mbushin sot lulishtet dhe parqet anekënd 

botës së zhvilluar. Këto cilësi bëjnë që 

Aster Dumosus-Gruppe 

Figura 3.29 Aster Dumosus-Gruppe 

Aster novi-belgii 

Shqip: Asteri gjethelemuar 

Gjermanisht: Glattblattaster 





Lu1zimi: shtator-tetor 



Aster novi-belgii lulëzojnë në vjeshtë. 

Dallohen nga Aster dumosus për nga 


65 

Aster dumosus me shumë sukses 

kultivohen jo vetëm në kopsht, por edhe si 

lule në saksi, ballkone e terasa. 

pamja disa herë më e madhe e kërcellit, 

luleve e gjetheve. Për nga larmia mund të 

themi se format hibride kanë ngjyrime të 

shumta dhe tërheqëse. Ka një prehje të 

pandërprerë për përftimin e cv të reja 

.Nëse dëshira jonë është për Aster me 

ngjyrë te kuqe do të plotësohet dhe do te 

zgjerohet duke pasur mundësi të zgjedhim 

nuanca të po asaj ngjyre që na duken më 

tërheqëse. Aster novi belgii gjethet i ka të 

ndritshme e me ngjyrë të gjelbër të 

mbyllur. Ne i quajmë Lule shelgu sepse 

shkëlqejnë si gjethet e këtij druri.

Aster novi-belgii 

Figura 3.30 Aster novi-belgii 

Aster tongolensis 

Shqip: Asteri 


Prejardhja: Kina Perëndimore 

Lartësia : 30-50 cm 





Me mbarimin e sezonit të lulëzimit të 

Aster alpinus, si një vazhdimësi apo 

zëvendësim duket sikur është Aster 

tongolensis. Ai lulëzon në fillim të verës 

dhe ka një rritje mesatare deri në 50 

centimetra. Gjethet e tij janë mjaft të larta, 

Aster tongolensis Wartburgstern’ 

Figura 3.31 Aster tongolensis 

Astilbe chinensis pumila 

Shqip:Astilbe kineze 

Familja:Saxifragaceae-Saksifragore 

Prejardhja:Kina, Korea 

Lartësia:25-40 cm 

Rritja:e gjerë, me shumë kërcej 


66 

ndërsa kërcejtë e gjatë e mjaft te hollë. Ata 

mbajnë lart lule te mëdha, ngjyra e të 

cilave është e kaltër në vjollcë. Mesi apo 

kupa e luleve është e verdhë dhe shumë 

dalluese. Petëlat e luleve nga pak të rralla 

janë njërendore dhe kanë gjatësi vijëzore 

apo rrezore, cilësi kjo e njohur për 

familjen Kompozite. Aster tongolensis nuk 

karakterizohet me një rritje shumë te 

dendur apo të vëllimshme as të gjetheve 

apo luleve, ashtu siç shpreheshim për 

shumë hibride të lulëzimit veror apo 

vjeshtor. Megjithatë, kjo formë e thjeshtë e 

petaleve që shpeshherë janë të kthyera 

poshtë, përbën diçka origjinale dhe të 

këndshme për gjithë grupin Aster. 

Lulëzimi:korrik-gusht 

Ngjyra: Rozë ose e bardhë 


Nga vetë emërtimi pumila tregon se kemi 

të bëjmë me një varietet të vogël të 

Astilbeve, ndërsa me cilësi shumë të

ukura. Gjethet e shumta me një të gjelbër 

të çelur e me prerje të thellë e vezake rriten 

dendur disa centimetra mbi tokë. Lulet 

janë të gjata përafërsisht sa gjysma e 

bimës. Në grup formojnë vetëm kërcej 

lulorë dhe me gjithë madhësinë e tyre rreth 

20 cm shfaqen mbi gjethe. Forma e tyre 

është xhufkore me renditje më të rregullt 

dhe me degëzim të shkurtër, Ngjyrat tipike 

Astible chinensis ‘Pumila 

Figura 3.32 Astilbe chinensis pumila 

Astilbe Japonica-Gruppe 



Prejardhja: Japonia 






Është një grup tjetër i Astilbeve shumë i 

adhuruar në perëndim për cilësitë e larta që 

ka. Kultivuesit kane bërë shumë punë në 

krijimin e formave të reja hibride të kësaj 

bime të ardhur nga Japonia. Rezultati i tyre 


67 

Astilbe pumila i kanë rozë me shumë 

variante si: e çelur, e mbyllur, e ndezur e 

vjollcë. Mbillen shpesh në kopshte ku 

dëshirohet që të mbulohet hapësirë e 

madhe dhe në parqe e vende të tjera 

publike për gjelbërimin e pjesëve të tëra. 

Kjo mbjellje është një nga mënyrat e 

kultivimit, mbjellja e vetëm një rrënje 

është njësoj e bukur. 

është se ata krijuan cv të reja me rritje 

mesatare rreth 50 centimetra, gjethe të 

shumta dhe të dendura që zënë mjaft 

vëllim edhe në gjerësi. Ngjyrat e ndezura 

të luleve janë kryesisht e kuqe, e bardhë 

dhe rozë. Ato shfaqen të vetme mbi 

gjelbërimin e dendur të gjetheve me një 

gjatësi 10-12 centimetra me pamje 

xhufkore. Lulet kanë një degëzim të 

përkryer duke krijuar forma të bukura 

piramide. Nga ky përshkrim vërehen disa 

nga përmirësimet thelbësore që ju janë 

bërë e që shkon në dobi të cilësisë së lartë, 

zbukuruese. Kultivimi i njërit nga cv që po 

e analizojmë këtu, e shton mjaft pamjen 

interesante të kopshtit tuaj.


Astilbe Japonica Gruppe “Anita Pfeifer “ Astilbe Japonica Gruppe “Mainz “ 

Astilbe Japonica-Gruppe Deutschland 

Figura 3.33 Astilbe Japonica-Gruppe 

Astilbe Thunbergii-Gruppe - Astilbe 

simplicifoia 



Prejardhja: Kina, Japonia, Azi Lindore 

Lartësia: 100-120/50cm 

Rritja: harkore, e përkulur 


Ngjyrat: të larmishme , rozë 


Cilësitë e këtij grupi të Astilbeve duhet t’i 

përshkruajmë ndryshe ose të kundërtën e 

të gjitha grupeve tjera që i analizuam më 

parë. Derisa tek të tjerat shprehej në rritje e 

kontrolluar nga ato të gjera deri në 

68 

mesatare, pastaj gjethet, kërcejtë, lulet në 

mënyrë harmonike të renditura, Astilbe 

Thunbergii-Hybride i karakterizon një 

rritje e madhe ne lartësi ndërsa edhe e 

gjerë sepse nga një bimë dalin shumë 

kërcej. Ata janë të hollë dhe degëzohen 

edhe më tej duke mbajtur deri lart shumë 

gjethe të mëdha. Lulet zakonisht i kanë të 

bardha e më shumë variante të ngjyrës 

rozë që e prishin këtu atë pamjen piramide 

që e kishin të tjerat pasi zgjatimet e këtyre 

luleve marrin pozitë kacavjerrëse. 

Padyshim, mund të themi se vetitë 

zbukuruese janë në nivel të lartë. Ndërsa, 

Astilbe simplicifolia ka një renditje të atillë 

të gjetheve dhe luleve që shtrihen shumë 

bukur në të gjitha drejtimet.

Astilbe Thunbergii-Gruppe 

Figura 3.34 Astilbe Thunbergii-Gruppe - Astilbe simplicifoia 

Astrantia major 

Shqip: Astrantia e madhe 

Familja: Apiaceae-Ambrellore 

Prejardhja: Evropa e Mesme e Jugore 


Rritja: me shumë kërcej 


Gjethet: në formë erashke 

Ngjyrat: kryesisht të kuqe e rozë 

Një bimë interesante dhe shumë atraktive, 

vlerësohet Astrantia major. Gjethet ka të 

mëdha me prerje të thellë në formë të 

dorës. Kërcejtë e hollë dhe të gjatë janë të 

drejtë, kemi shkruar se rritja është e gjerë 

sepse nga një bimë dalin shumë kërcej dhe 

Figura 3.35 Astrantia major 


69 

në pjesën e sipërme degëzohen mjaft 

shumë ku janë të vendosura bukur me 

dhjetëra lule. Në krahasim me gjethet, lulet 

janë të vogla që mund të themi se krijohet 

një pabarazi por që plotësohet me numrin 

shumë të madh të tyre. Forma e luleve 

është rrethore dhe renditja shumështresore 

e petaleve krijon ngjashmëri me pamjen e 

kopsave në rroba. Vendosja e luleve është 

bukur e shkallëzuar dhe kjo bën që të 

përdoren edhe për qëllime të tjera 

zbukuruese. Ngjyra kryesore tek Astrantia 

major është ajo e kuqja, por kohët e fundit 

vërehen edhe cv që kanë ngjyra më të 

çelura e disa të pakta edhe ngjyrë të pastër 

të bardhë.

Aubrieta Cultuorum-Hybride 

Shqip Aubrieta 

Familja: Brassicacaeae-Kryqzore 

Prejardhja: Ballkani, Azia e Vogë1 


Rritja: gjysmë rrethore, e shtrirë 


Ngjyrat: E larmishme 


Koha e qetësisë se plotë për të gjithë 

varietet Aubrieta është çuditërisht në 

mbarim të pranverës e që zgjat diku rreth 

dy muaj e më tepër. Aty nga fundi i verës, 

Aubrieta Cultuorum-Hybride 

Figura 3.36 Aubrieta Cultuorum-Hybride 

Bergenia cordifolia 

Shqip: Bergenia 

Familja: Saxiftagaceae-Saksiñagore 

Prejardhja: Mongolia, Siberia 


Rritja: ne gjerësi 


Ngjyrat: kryesisht peme 

Gjethet: ne forme zemre 

Ajo që të bie në sy tek grupi Bergenia janë 

gjethet. Ato duken shumë interesante për 

në shtator duken shenjat e rritjes dhe 

zhvillimit të kësaj bime zbukuruese. Së 

pari krijohen forma të vogla rrethore apo 

rozetë. Marsi, muaji i rritjes dhe 

ripërtëritjes së përgjithshme, i gjen cv e 

shumtë Aubrieta në vrullin e formimit të 

qindra e mijëra gonxheve të vogla të 

shoqëruar nga gjethe gjithashtu të shumta. 

Arritja e një nxehtësie të kënaqshme të 

tokës sjell edhe çeljen e këtyre gonxheve 

ku shihen lule të panumërta me ngjyrat e 

katërta, vjollcë si dhe të kuqe e rozë. 

Kështu, ky është niveli i tyre kulmor 

zbukurues që për atë qëllim i kultivojmë. 

nga ndërtim pasi ngjajnë sikur përbëhen 

nga ndonjë lëkurë. Janë të gjata deri në 30 

centimetra, të gjera dhe të trasha. Pamja e 

tyre të krijon bindjen sikur është bërë një 

përzierje e disa ngjyrave që varësisht nga 

cv, kemi gjethe të gjelbërta në të kuqe, të 

kuqe në të përhimët apo një të gjelbër me 

përzierje të verdhë, si dhe të kuqërremtë 

duke na e dhënë ngjyrën tipike të 

melankolisë vjeshtore. Edhe lulet janë 

gjithashtu të bukura. Ato qëndrojnë në 

kërcej të veçantë e të trashë ku dhjetëra 

lulëza në formë këmbane krijojnë kurora të

hijshme përafërsisht rrethore e në muajt 

prill-maj janë shoqëruese të denja të 

gjetheve. Ngjyra e luleve të Bergenies 

është rozë. Megjithatë, për arsye të 

Figura 3.37 Bergenia cordifolia 

Brunnera macrophylla 

Shqip: Brunera 

Familja: Boraginaceae Boraginore 

Prejardhja: Kaukazi Perëndimor 


Rritja: kryesisht në gjerësi 



Gjethet :të gjera si zemra 

Lute mos me harro, është emri i cili në 

shumë gjuhë e mbajnë të familjes 

Boraginaceae kurse drejtpërdrejtë është 

emri i lules Myosotis sylvatica, Myosotis 

palustris, por edhe Omphalodes verna. Të 


71 

ndikimit me të fortë që ka ngjyra e kuqe, 

sot kemi gjithnjë e më shumë të tilla me 

atë ngjyrë e pak të bardha. 

gjitha këto i bashkon ngjashmëria e luleve 

te cilat pothuajse fare nuk mund të 

dallohen në mes tyre. Edhe lulet e 

Brunnera macrophila janë të vogla, në 

tufëza qëndrojnë mbi kërcejtë të hollë e të 

degëzuar ku kanë një shpërndarje të 

rregullt. Ngjyra e tyre është e katërt 

rrezatuese. Gjethet janë relativisht të 

mëdha e sidomos ato fundoret ndërsa të 

lartat shumë me të vogla. Një bimë e tillë 

përmban numër jashtëzakonisht të madh 

gjethesh të cilat janë të shpërndara nëpër 

shumë kërcej dhe krijojnë një dendësi të 

madhe e të errët. Kështu, ato ndihmojnë 

luleve të tyre të vogla me tepër të 

shndrisin.

Brunnera macrophylla Variegata’ 

Figura 3.38 Brunnera macrophylla 

Buphtalmum salicifolium 

Shqip: Buftalinum 





Lulëzimi: qershor-gusht 



Numrit të luleve zbukuruese i 

bashkëngjitet edhe kjo bimë e cila në 

formë të egër rritet edhe në malet e shumë 

vendeve të Evropës. Në atë gjendje ajo 

kultivohet edhe në kopshte duke mos patur 

nevojë fare për përmirësim të ndonjë pjese 


72 

të saj. Tek Buphtallmum salicifolium 

madhësia është 50 cm, një rritje kjo ideale 

e pamjes së një bime. Kërcejtë e hollë, me 

shumicë rriten të dalur nga një bimë e 

vetme. Ata janë të mbushur me gjethe të 

gjata e nga pak të holla ndërsa lart janë të 

vendosura lulet e verdha shndritëse. Qe në 

shikim të parë, mund të kuptojmë se kemi 

të bëjmë me një gjini që i takon familjes 

Asteraceae, pasi ndërtimi i tërësishëm 

bimës përputhet plotësisht me veçoritë e 

kësaj familjeje, ndërsa ngjyra e verdhë e 

luleve themi se e pasuron larminë e 

ngjyrave gjatë stinës së verës. Gonxhet e 

shumta premtojnë lulëzim të gjatë të bimës 

Buphtalmum salicifolium.

Buphtalmum salicifollum 

Figura 3.39 Buphtalmum salicifolium 

Caitha palustris 

Shqip: Lëpushtra kënetore 


Prejardhja: Evropa, Azia e Voge1 




Ngjyra: e verdhë shkëlqyese 


Fundi i stinës së pranverës është edhe 

fillimi i lulëzimit më masiv të pjesës më të 

madhe bimore. Në këtë kohë lulëzon edhe 

Caitha palustris. Për ata që e njohin këtë 

bimë, në pikëpamje të kushteve që ajo 

zhvillohet, vërehet menjëherë nga vendi që 

Catha palustris 

Figura 3.40 Caitha palustris 


73 

është zgjedhur në kopsht për të. Catha 

palustris rritet mirë aty ku ka sadopak 

lagështi e mbi të gjitha asnjëherë të mos e 

kaptoj thatësia e skajshme. Plotësimi i këtij 

kushti premton rritje dhe vlera të larta 

zbukuruese të luleve dhe gjetheve. Në 

formë rrethore apo rozetë rriten gjethet e 

bukura si zemër me një shkëlqim të 

gjelbër. Lulet dhe ngjyra e tyre e verdhë 

ndriçuese janë edhe përcaktimi i vet emrit 

të bimës që nga kohët antike. Petalet 

pesëpjesëshe dhe pejzat e zgjatura të 

polenit janë treguesit cilësor që i 

formësojne lulet dhe e përcaktojnë të 

kultivohet në kopshtet tona, shoqërohet me 

Myosotis palustris, Primula denticulata e 

P. rosea.

Calamintha nepeta 

Shqip: Calaminta 


Prejardhja: Evropa, Afrika Veriore 


Rritja: e gjerë 


Ngjyra: e kaltër e çelur 


Stina e verës te ne përshkohet edhe me 

thatësi të madhe dhe shpesh me mungesë 

të ujit për vaditje. Të gjitha këto fjalë me 

lart janë shkruar për të treguar se 

Calamintha nepeta është bimë e 

qëndrueshme ndaj thatësisë së madhe dhe 

Calamntha nepeta 

Figura 3.41 Calamintha nepeta 

Calluna vulgaris 

Shqip: Kalluna 

Familja: Ericaceae-Shqopore 





Ngjyra: e bardhë, rozë, e kuqe 

Gjethet: lineare 


74 

nëse doni ta keni në kopsht, mund ta hiqni 

brengën e ndonjë përkujdesi të madh ndaj 

saj. Në aspektin zbukurues kjo bimë mund 

të haset edhe në malet tona, por edhe cv të 

kultivuara kanë cilësi mjaft të mira. 

Gjethet e të gjitha llojeve calamintha 

nepeta janë të vogla vezake dhe aromatike. 

Kërcejtë janë të shumtë te cilët degëzohen 

edhe më tej në pjesët e sipërme. Lulet e 

panumërta janë të vendosura në këto 

degëzime të kërcejve ,shndrisin me 

ngjyrën e tyre të katërt të çelur. Një tjetër 

cv Nepeta grandiflora është gjithashtu 

shumë aromatike me lule më të mëdha 

ngjyrë rozë të cilat janë të vendosura në 

kërcej të padegëzuar. 

Kërcejtë Calluna vulgaris janë të 

drunjëzuar, mirëpo që nga traditat e 

hershme të kultivimit, ajo gjithnjë është 

gjendur pranë apo në grup me bimët 

barishtore. Si përcaktues vendimtar ka 

luajtur padyshim forma e ndërtimit të saj 

ku sidomos lartësia i përgjigjet grupit të 

luleve barishtore, e gjithsesi edhe shtrirja 

në gjerësi ku pos luleve dhe gjetheve në

degëzime aq të shumta, kërcejtë drunor 

fare nuk vërehen. Calluna vulgaris është 

një bimë me cilësi të larta zbukuruese që 

karakterizohet me një rritje të fuqishme 

dhe sipas cv. Lulëzimi i saj fillon që nga 

Calluna vugaris 

Figura 3.42 Calluna vulgaris 

Campanula carpatica 

Shqip: Kembanorja e Karpateve 

Gjermanisht: Karpaten-Glockenbiume 

Familja: CampanuIaceae-Kmbdi ‘ 

Prejardhja: Karpatet 


Rritja: gjysmërethore, e shtrirë 


Ngjyra: e kaltër dhe e bardhë 


Të analizosh grupin Campanula në 

përgjithësi, ia vlen shumë dhe janë shkruar 

shumë libra të tërë në gjuhet tjera. 


75 

prilli e deri në nëntor. Lulet e tyre kane një 

ngjyrshmëri shumë te madhe e më shumë 

dallohen ato me ngjyrë të bardhë, rozë e të 

kuqe, gjethet të përhimëta e të arta. 

Campanula carpatica në formë të egër 

është e pakonkurrueshme me hibridet. Ato 

(hibridet) kanë formë thuaja të përsosur 

duke ua rritur vlerën cilësore të gjitha 

pjesëve përbërëse të saj. Kështu, kërcejtë 

posa rriten degëzohen shumë dhe krijojnë 

një zgjerim të madh e të dendur. Gjethet e 

vogla në formë zemre mbushin plot gjithë 

bimën duke i ndihmuar shumë efektit të 

dukjes bukur. Gonxhet e panumërta me 

vijëzimet e tyre të bardha pesëkëndore e 

me lulet vonë të çelura, me të gjitha 

nuancat e ngjyrës së kaltër dhe të bardhë, 

krijojnë atë plotësinë e gjithanshme 

zbukuruese të të gjitha pjesëve.

Campanula carpatica 

Figura 3.43 Campanula carpatica 

Campanula latifolia 

Shqip: Kambanorja 

Familja: Canpanulaceae-Këmbanore 





Ngjyra: vjollcë dhe e bardhë 


Është ndër bimët më të larta të grupit 

Campanula. Për këtë arsye edhe shërben si 

njëra nga lulet udhëheqëse për orientim 

gjatë planifikimit të kopshteve të reja për 

mbjellje. Gjethet bazike e vezake kanë një 

gjatësi më shumë se 10 cm. Kërcejtë dalin 

Campanula latifolia 

Figura 3.44 Campanula latifolia 


76 

te shumtë nga një rrënjë, po të jetë toka e 

mirë humusore, vendi i freskët dhe 

lagështia e mjaftueshme, lehtë mund ta 

arrijnë gjatësinë deri në 150 cm. Ata 

shoqërohen nga gjethet që janë shumë më 

të vogla dhe me majë në krahasim me ato 

bazike. Në pjesën e sipërme, gjatë muajve 

të verës do të shohim lule të çelura njëshe 

ose edhe treshe me një madhësi 3-4 cm të 

vendosura nën sqetullat e gjetheve më të 

larta të kërcejve. Ngjyra e këtyre luleve 

është vjollcë e mbyllur që krijon pamje 

shumë tërheqëse, dhe të fundit kemi 

varietetin e bardhë. Mund të mbillen në një 

grup me Phlox paniculata,Leucanthemum, 

HemerocaIlls, Delphinium dhe Salvia 

officinalis.

Campanula persicifolia 

Shqip: Kembanorja gjethepjeshke 

Familja: Campanulaceae-Kembanoi 

Prejardhja: Ballkani, Evropa, Siberia 




Ngjyra: e kaltër dhe e bardhë 

Gjethet: të ngushta 

Nëse ndonjëherë bisedojmë për 

Campanula, thuajse çdoherë përmenden 

edhe Campanula persicifolia. Arsyeja 

është se ato kanë një traditë të gjatë, 

shumëshekullore të kultivimit si lule 

Campariula persicifollia 

Figura 3.45 Campanula persicifolia 

Campanula portenschlagiana 

Shqip: Këmbanorja dalmatine 

Familja: Campanulaceae-Kembanore 

Prejardhja: Dalmacia 


Rritja: gjysmërethore, e shtrirë 




zbukuruese duke paraqitur kështu 

argumentin e kohëzgjatësisë si vlerë e lartë 

të hijeshisë që paraqesin ato. Gjethet e cv 

campanula persicifolia, janë të ngushta 

dhe mjaft të gjata të përshkuara nga një 

ngjyrë e gjelbër dhe shumë shkëlqyese. 

Kërcejtë jo të lëmueshëm arrijnë një 

gjatësi mjaft të lartë ku janë të shoqëruar 

nga gjethet e rralla dhe më të vogla se ato 

bazike. Në kohën e lulëzimit kemi 

shfaqjen e luleve me një renditje të lirshrne 

, kanë pamjen e një këmbane dhe me rreth 

pesëcepësh të formës yjore. Ngjyrat e tyre 

janë të katërta dhe kemi Campanula 

persicifoha ‘Aiba’ ngjyre të bardhë. 

Në grupin Campanula gjatë gjithë verës na 

sjellin një lulëzim të bollshëm dhe atraktiv. 

Campanula portenschlagiana me cilësi të 

larta zbukuruese. Rritja e saj është e gjerë, 

shumë e dendur e që pastaj ne kohën e 

lulëzimit arrin një lartësi prej 15 cm. 

Gjethet e shumta në formë zemre e 

përshkojnë gjithë bimën duke qëndruar në 

kërcejtë e hollë të saj. Lulet me një ngjyrë 

të kaltër vjollce janë të grupuara në formë 

tufore duke çelur gjatë muajve të verës,

por me aftësi që ky lulëzim të përsëritet 

edhe më vonë. Mund të mbillen në grup 

me AIchemilla, Dianthus, Geranium, 

Campanula porter,schlagiana 

Figura 3.46 Campanula portenschlagiana 

Centaurea dealbata 

Shqip: Kokoçeli 

Familja a: Asteraceae-Kompozite 

Prejardhja: Kaukazi, Persia Veriore 



Lulëzimi: qershor korrik 

Ngjyra: rozë 


Grupi i luleve Cèntaurea për tu kultivuar 

si lule zbukuruese ka kaluar nëpër disa 

faza të ndryshme të vlerësimit. Vetëm në 

viset shqiptare rriten diku rreth 35 cv. Ato 

në gjendje të egër rriten në male, në 

livadhe, skaj rrugëve dhe mjedise tjera të 


78 

Helianthernum, Saponaria, Saxifraga dhe 

Cerastium. 

banimit e shpesh në kushte shumë të 

skajshme të thatësisë, ku pamja e tyre e 

rëndomtë nuk i përmbush kërkesat për ta 

kultivuar në kopshte. Për këtë arsye në 

vitet e fundit është bërë një rivlerësim 

cilësive duke i zgjedhur varietetet që 

meritojnë ta kenë vendin që u takon. 

Kështu, rizbulohet Centaurea dealbata me 

rritje mjaft të madhe dhe të gjerë, gjethe 

pendore dhe me prerje të thellë. Lulet janë 

të vendosura mbi kërcejtë e padegëzuar në 

disa kokëza që kanë mbështjellje luspore. 

Më së shumti shquhet cv Centaurea 

dealbata Steenbergii’ lulet e së cilës kanë 

një ngjyrë të kuqe karmini duke i dhënë 

pakëz edhe karakter nostalgjik lulëzimit të 

vrullshëm veror.

Centaurea dealbata 

Figura 3.47 Centaurea dealbata 

Centaurea montana 

Shqip: Kokoçeli malor 


Prejardhja: Karpatet, Pirinejet 

Lartësia: 40 – 60 cm 





Nga bjeshkët evropiane, Centaurea 

montana, duke hyrë në listën e bimëve 

barishtore që kultivohen për qëllime 

zbukurimi në kopshte. Rritja e saj është më 

shumë në gjerësi, gjithashtu edhe lartësia 

Centaurea montana 

Figura 3.48 Centaurea montana 


79 

shkon mbi 50 cm. Gjethet e gjata në shumë 

raste përmbajnë një shtresë si pluhur duke 

ua dhënë ngjyrën nga pak të përhimët. 

Kërcejtë e hollë, nga rëndesa sidomos e 

gjetheve lakohen në pjesën e poshtme dhe 

meqë nga një rrënjë dalin shumé të tillë, 

krijojnë një gjerësi të dukshme. Lulet e 

katërta që zakonisht janë nga një për çdo 

kërcell. Kombinohen shume mire me 

grupe të tjera të cilët përmbajnë ngjyra të 

kuqe, rozë, të verdha apo të bardha si: 

Achillea fihipendulina, Papaver orientale, 

Delphinium Hybride, Leucanthemum 

maximum e Nepeta.

Centranthus ruber 

Shqip: Centranti i kuq 

Familja: Valerianaceae-Valerianore 

Prejardhja: Portugalia, Gjermania Jug. 




Ngjyra: e kuqe dhe e bardhë 


Nga rrënjët e kësaj bime rriten disa kërcej 

së pari shumë të dobët apo të butë, të lehtë 

të thyeshëm, më vonë forcohen dhe në 

pjesë e poshtme drunjëzohen. Gjethet në 

një farë mase të trasha kanë formë 

heshtore dhe ngjyra e tyre e gjelbër 

Centranthus ruber Coccineus 

Figura 3.49 Centranthus ruber 

Chelone obligua 

Shqip: Celone 

Familja: Scxtphülaiiaceae-Skmfuliore 





Ngjyra: peme e çelur 

përshkohet edhe me një ngjyrim të katërt 

duke i bërë ato shumë të hijshme. Lulet e 

imëta janë të vendosura në disa degëzime 

dhe tufëzim që përbëjnë pastaj një tërësi të 

vetme. Centanthus ruber ‘occineus’ 

dallohet për lulet e tij të kuqe larmin që 

kanë , shkëlqim mirë të theksuar, ndërsa 

kemi edhe Centanthus ruber ‘Albus’ me 

ngjyrë të bardhë i cili kultivohet shumë më 

pak. Edhe një gjë që çmohet shumë tek kjo 

bimë është sepse i qëndron shumë 

thatësisë së skajshme duke ua bërë të 

mundur kultivuesve jo vetëm që ta 

mbjellin por “privohen” nga përkujdesja e 

mëtutjeshme në ditët përcëlluese te diellit 

veror. 

Gjethet: gjatore, të dhëmbëzuara 

Chelone në grupin e bimëve zbukuruese të 

kopshtit prezantohet me disa cv si Chelone 

glabra dhe chelone lyoni ndërsa ne do ta 

përshkruajmë Chelone obliqua që mendoj 

se është me i rëndësishmi. Kjo bimë ka 

rrënjë shumë të forta por që zgjerohen 

shumë ngadalë dhe nga to rriten disa

kërcej që janë gjithashtu mjaft të fortë dhe 

të drejtë. Në ta vendosen nga dy gjethe me 

një largësi të dukshme disa centimetërshe 

prej dy të tjerave. Ngjyra e tyre është e 

gjelbër dhe shkëlqyese, kanë formë mjaft 

të zgjatur dhe me rreth të dhëmbëzuar. 

Lart mund të shohim një grumbull 

kokërrzash të gjelbërta e që janë gonxhet e 

Chelone obliqua 

Figura 3.50 Chelone obliqua 

Cerastium tomentosum 

Shqip: Cerasti 

Familja: Carophyllaceae-Karfilore 

Prejardhja: Italia 


Rritja: në gjerësi 




Në Hemisferën Veriore të tokës deri më 

sot janë të ditura mëse 100 cv të gjinisë 

Cerastium. Vetëm pak nga ata përdoren si 

lule zbukuruese. Njëra nga arsyet është se 

çdo lule që kultivohet në kopshte, i 

nënshtrohet një analize të gjithanshme dhe 


81 

luleve të mëvonshme. Këto lute çelin 

vazhdimisht dhe kanë pamje interesante e 

ngjyrë rozë. Chelone oblique ‘Alba’ lulet e 

së cilës kanë ngjyrë të bardhë krijon pamje 

të njëjtë interesante dhe me vlera të 

barabarta zbukuruese si ato me lule ngjyre 

rozë. 

rigoroze. Prandaj, këtë të drejtë e kanë 

fituar katër apo pesë cv Cerastitum. Këto 

bimë kanë disa veçori që do t’i përmendim 

në vazhdim. Rriten shumë në gjerësi dhe e 

durojnë shumë thatësinë. Gjethet e tyre 

janë të vogla që duken sikur janë mbuluar 

me një shtresë të hollë të përhimët në të 

argjendtë. Lulet e bardha kanë petale 

pesëpjesëshe të cilat janë qartë të ndara 

nga njëratjetra. Vendi i tyre më i mirë do 

të ishte në grup me cv që rriten në gjerësi 

ku ngjyrat e ndezura të tyre dhe format e 

tjera të gjetheve krijojnë kombinime të 

pëlqyeshme. Cerastium tornentosum me 

pamjen e veçantë sidomos të gjetheve, ka 

një vend qendror në larminë e atij grupi.

Cerastium tomentosum 

Figura 3.51 Cerastium tomentosum 

Chrysanmemum Indicum-Hybride 

Shqip: Krizantema 


Prejardhja: Azia Lindore 



Lulëzimi: shtator-tetor 



Ardhja e vjeshtës edhe për lulet e 

mbledhura në kopsht nënkupton që kohët e 

bukura janë vetëm një e kaluar. Kjo gjë 

nuk ndodh me Chrysanthemum indicum. 

Ato krijojnë mundësinë e përjetimit të një 

lulëzimi shumë të pasur Si në pikën më 

kulmore të verës. Në Kinë këto lule 

kultivohen mëse 2000 vjet. Ngjyrat e 

ndryshme në këto janë shumë të shprehura 

dhe përfshijnë thuajse të gjitha variacionet 

e mundshme të tyre. Mbjellja bëhet në 

grup duke i bashkuar me 4-5 ngjyra të 

ndryshme dhe mund të grupohen 

gjithashtu me sukses me bimë të tjera që 

lulëzojnë në vjeshtë si: Rudbeckia , 

Helenium, Aster amellus, Aster novaeangliae, 

dhe Aster novibegil. 

Chrysanthemum indicum sot përdoren 

edhe në shumë vende publike si zbukurim 

para qendrave të ndryshme publike, në 

vazo të ndryshme, në ballkone, brenda në 

shtëpi dhe lokale te ndryshme si dhe me 

shumë sukses të prera për buqeta.

Chrysanthemum Indicum-Hybride 

Figura 3.52 Chrysanmemum Indicum-Hybride 

Ceratostigma plumbaginoides 

Shqip: Ceratostigma 

Familja: P1umbaginaceae- Plumbaginore 

Prejardhja: Kina 


Rritja: e gjerë, pastaj e drejtë 

Lulëzimi: Gusht-tetor 



Një bimë zbukuruese mjaft tërheqëse 

vlerësohet Cèratostigma plumbaginoides. 

E ardhur nga Kina e largët ajo është e 

vetme. Është një lule zbukuruese e tillë që 

kultivuesit nuk kanë pasur nevojë ti 

Ceratostgma plumbaginoides 

Figura 3.53 Ceratostigma plumbaginoides 


83 

shtojnë, t’i heqin apo ti ndryshojnë pasi 

çdo pjesë e saj i përmbush plotësisht 

kërkesat për çka edhe kultivohet. 

Ceratostigma ka një zgjerim të vrullshëm 

përmes lozeve nëntokësore. Mbi tokë rritet 

po ashtu me shpejtësi duke u zgjeruar edhe 

në lartësi. Gjethet e shumta e vezake në 

fillim kanë një ngjyrë të blertë ndërsa në 

një pjesë të madhe fitojnë ngjyrën e 

kuqërremtë e cila krijon një pamje 

interesante. Kërcejtë që nga poshtë 

degëzohen shumë dhe janë të mbushur me 

gjethe ndërsa lart në kohën e lulëzimit 

shihen shumë kokëza me zgjatime ku prej 

tyre për një kohë të gjatë çelin lulet e 

katërta të shndritshme.

Coreopsis lanceolata 

Shqip: Koreopsis 




Rritja: kaçubore 




Coreopsis do të ishin lule të qëlluara për ju 

nëse jeni adhurues të ngjyrës se verdhë, 

pasi tek ky grup mund ta shihni të 

shprehur bukur në të gjitha variacionet e 

mundshme të saj. Coreopsis lanceolata 

‘Sterntaler’ edhe pse si cv me i hershëm se 

Coreopsis lanceolata ‘Sterntaler’ 

Figura 3.54 Coreopsis lanceolata 

Convallaria majalis 

Shqip: Lotzonja 

Familja: Convalariaceae – Convallore 

Prejardhja: Evropa, Azia Perëndimore 



Lulëzimi: në maj 


disa të tjerë, paraqet një tipizim të 

përsosur. Gjethet e gjata me ngjyrë të 

gjelbër të çelur rriten shumë dendur duke 

krijuar forma të bukura gjysmërrethore. 

Kërcejtë e hollë por mjaft të fortë shkojnë 

disa centimetra mbi gjethe duke mbajtur 

secili nga një lule. Petalet e këtyre luleve 

janë tetë, të verdha ari me renditje rrethore 

ku skajet e tyre janë shumë të 

dhëmbëzuara. Në fund të çdo petali, aty ku 

ngjitet me shtratin lulor kemi nga një 

ngjyrosje të bukur kafe. Me ndërtim pak a 

shumë të njëjtë janë edhe: Coreopsis 

lanceolata ‘Sonnenkind’, Coreopsis 

grandiflora e ‘Early Sunrise’. 


Më herët është quajtur Lilium 

convallarium-Zambaku i luginave, ndërsa 

sot emri i parë është hequr e është shtuar 

majalis. Pra, kemi të bëjmë me një tip të 

veçantë të familjes Zambakore që lulëzon 

në maj. Gjethet e Convalaria majalis janë 

vezake bazale e mjaft të mëdha dhe kanë

një ngjyrë të gjelbër shkëlqyese. Në mes të 

bimës, së parë në formë të kokërrzave e 

më vonë si këmbanëza të vogla shfaqen 

nga 10-20 lule të bardha që krijojnë një 

kontrast të bukur pasi rriten përafërsisht 

vetëm në nivelin e gjatësisë së gjetheve. 

Ato kanë një aromë shumë te këndshme 

Convallarja majalis 

Figura 3.55 Convallaria majalis 

Coreopsis verticillata 





Rritja: e gjere, pastaj e drejtë 



Gjethet: gjilpërore 

Varietetet Coreopsis verticillata e 

pasurojnë edhe më tej gjithë grupin dhe i 

shtojnë lulëzimin në forma e ngjyra 

shumë të pëlqyeshme. Ata kanë disa 

specifika. Kjo bimë ka aftësi që të 


85 

dhe pamja e tyre e përsosur shpesh i shtyn 

njerëzit ti këputin dhe t’i vendosin në 

ndonjë vazo me ujë mbi tavolina ndërsa 

anglezet, skandinavët dhe amerikanët ne 

kohërat e mëhershme kanë besuar se ato 

janë lule që sjellin fat. 

zgjerohet shumë nën tokë përmes rrënjëve 

të forta të cilat lart depërtojnë në formë 

loze. Kështu, mbi tokë do të kemi kërcej të 

shumtë duke krijuar gjerësi të mëdha që 

fare nuk e teprojnë por shkojnë në dobi të 

një imponimi pozitiv. Gjethet e imëta dhe 

të gjata i mbulojnë këta kërcej deri në 

lartësi. Lulet kanë petalet gjithashtu me të 

holla se Coreopsis lanceolata. Coreopsis 

verticillata ‘Zagreb’ me ngjyrë të verdhë 

ari, Coreopsis verticillata ‘Moonbeam’ me 

ngjyre te verdhe të çelur, dhe Coreopsis 

verticillata ‘Grandiflora’ që ka ngjyrë të 

verdhë më të mbyllur. Një lulëzim i 

pandërprerë e i gjatë dhe këto ngjyra, 

krijojnë kënaqësi të veçantë soditjeje.

Coreopsis verticillata 

Figura 3.56 Coreopsis verticillata 

Coreopsis rosea ‘American Dream’ 






Lulëzimi: gusht-shtator 

Ngjyra: peme e mbyllur 

Gjethet: gjilpërore 

Coreopsis rosea ‘American Dream’ i ka të 

gjitha karakteristikat e përafërta me 

Coreopsis verticillata. Dallimi I vetëm por 

i madh është ngjyra e luleve të tij. Rritja e 

Coreopsis rosea American Dre 

Figura 3.57 Coreopsis rosea ‘American Dream’ 


86 

përgjithshme e kësaj bime është mjaft e 

kursyer nëse bëjmë krahasime me varietet 

e tjera Coreopsis. Mirëpo, kjo nuk shkon 

aspak në dëm të uljes së vlerës së saj, 

përkundrazi, ai zë një vend të rëndësishëm 

dhe e tërheq shumë vëmendjen tonë. 

Kërcejtë e hollë në pjesën e sipërme 

degëzohen edhe më tej dhe mbajnë disa 

lule të vogla e interesante. Ato lule 

përbëhen nga mesi apo shtrati lulor dhe 

petale të holla e të renditura në mënyrë 

rrethore. Ngjyra e tyre rozë është ajo e cila 

Coreopsis rosea ‘American Dream’ i 

dallon dhe u jep cilësi te dëshiruara për ne.

Crocosmja crocosmiiflora 

Shqip: Krokosmia 

Familja: Iridaceae-Shpatore 

Prejardhja: Afrika Jugore 


Rritja: e drejte, pastaj harkore 


Ngjyra: portokalli 

Gjethet: shpatore 

Megjithëse varietetit Crocosmia bën pjesë 

në grupin e bimëve qepore-zhardhokore, 

ajo ka zënë vend dhe kultivohet me lulet 

zbukuruese të kopshtit siç është rasti edhe 

me disa grupe tjera Lilium e Iris. Njëra nga 

arsyet mund të jetë se këto lule nuk kanë 

Figura 3.58 Crocosmja crocosmiiflora 

Delosperma cooperi - Delosperma 

nubigenum 

Shqip: Lule të mesditës 

Familja: Aizoaceae-Aizore 

Prejardhja: Afrika Jugore, Lesoto 

Lartësia: 15/10cm 


Lulëzimi: qershor-tetor/ maj-qershor 

Ngjyrat: purpurt e verdhë e ndritshme 


përputhshmëri të njëjtë të kohës së 

lulëzimit me grupin te cilit për nga 

ndërtimi edhe i takojnë p.sh për Tulipanët, 

Narcissus, Hyazinthien e Crocus është 

pranvera. Crocosmia e ardhur nga 

kontinenti afrikan, lulëzimi i saj është 

pikërisht në kohën më të nxehtë në 

kontinentin evropian. Nën tokë nga 

zhardhoku rriten disa zgjatime ku me anë 

të tyre zgjerohet. Gjethet i ka të holla 

shpatore që përkulen shpesh në mes. 

Kërcejtë në pjesën e sipërme krijojnë 

degëzime dhe në majë të tyre mund të 

shihen sytha të luleve të renditura si kalliri 

dhe që çelin vazhdimisht. Pamja dhe 

ngjyra e luleve është shumë tërheqëse, pasi 

është sa e kuqe aq edhe portokalli. 

Përshkrimi i këtyre dy luleve mund të ishte 

bërë, e ndoshta edhe do të duhej bërë 

ndarazi. Te dy varietetet janë shumë 

simpatike në pamje pasi përmbajnë ne vetë 

cilësi që i bëjnë të veçanta dhe 

njëkohësisht tërheqëse. Cv Delosperma 

kanë një rritje tipike horizontale. Ato 

degëzohen shumë dhe krijojnë mjaft 

gjerësi. Kërcelli bazik shkon gjithnjë duke 

u trashur dhe forcohet duke marrë veti të 

drurit, ndërsa kërcejtë fundorë janë tepër të 

butë. Gjethet i kanë të gjata dhe të trasha e

pasi i takojnë grupit të bimëve sukulente, 

kanë mundësi që të rezervojnë ujë dhe nuk 

duan t’ia dinë fare për thatësinë verore. 

Delosperma cooperi i ka gjethet me ngjyrë 

në të katërt, lulet rozë shkëlqyese e mes të 

Delosperma cooperi 

Figura 3.59 Delosperma cooperi - Delosperma nubigenum 

Deiphinium-Hybride 

Shqip: Gjuhënusja 

Familja a: Ranunculaceae-Zhabinore 

Prejardhja: Alpet, Azia e Mesme 




Ngjyrat: Te larmishme 


Ka shumë varietete të gjinisë Delphinium, 

ndërsa ngjashmëria e madhe dhe dallimet e 

vogla e vështirësojnë njohjen e saktë veç e 

veç. Nga këndvështrimi tjetër mund të 

nxjerrim diçka shumë të mirë, Se të gjitha, 

janë shumë të bukura me të gjitha pjesët 


88 

bardhë, ndërsa Delosperma nubigenum i 

ka gjethet e gjelbërta më të shkurtra dhe 

dallohet nga lulet e saj të verdha. E ruajnë 

gjelbërimin në të gjitha stinët. 

përbërëse, kërcell, gjethet dhe lulet. Nëse 

fillojmë nga gjethet, atëherë mund të themi 

se ato kanë prerje ndonjëherë më të shumta 

dhe më të thella e ndonjëherë më pak. 

Ngjyrat shprehen me të gjitha nuancat e 

mundshme dhe shpesh me shoqërim të 

ngjyrës së zezë për mesin e tyre shumë 

karakteristik. Kërcell kryesor në pjesën e 

sipërme shpesh degëzohet shumë dhe 

secila nga to mban lule të shumta të 

renditura në formë boshtore por shpesh jo 

shumë dendur. Lulet luspore në.. shumë 

raste janë në variante të ndryshme të 

ngjyrës së katërt dhe vjollcë ku më e 

bukura, duket e katërta gentiane dhe më 

rrallë ngjyra e bardhë e rozë.


Delphinium Hybride Delphinium Magic Fountains-Serie Delphinium Magic 

Fountains-Serie 

Figura 3.60 Deiphinium-Hybride 

Delphinium Pacific- Hybride 

Shqip: Gjuhënusja 

Familja a: Ranunculaceae-Zhabinore 

Prejardhja: Alpet, Azia e Mesme 




Ngjyrat: Te larmishme 


Cilësi të shumta zbukuruese ka grupi 

Delphinium prandaj edhe në mënyrë 

shumë të suksesshme kultivohet për këtë 

qëllim. Mirëpo, njëra prej cilësive spikat 

më shumë. Asnjë gjini apo lloj nuk sjell 

me shume kaltërsi në kopsht se 

Delphinium. Ngjyra e kaltër është e 

Figura 3.61 Delphinium Pacific- Hybride 

89 

shprehur shumë gjerë dhe me të gjitha 

nuancat e mundshme të saj qe nga bojë 

qielli e deri në te katërt të mbyllur dhe 

vjollcë shumë te errët. Kështu, këtyre 

ngjyrave theksuara, shumë dominante u 

jep edhe rritja e madhe që arnin deri në dy 

metra. Në këtë larmi kemi disa cv të paktë 

ngjyrë rozë dhe të bardhë por me rëndësi 

të madhe për të krijuar kombinime të 

bukura. Këto dhe cilësitë tjera bëjnë që 

Delphinium të jenë të parat që u caktohet 

vendi i mbjelljes në një kopsht te ri te 

planifikuar, duke ruajtur privilegjin që 

atyre t’iu përshtaten varietet e tjera. 

Kombinohen në mes vete ose me grupe 

tjera si Hemerocallis Hybride, Papaver 

orientale, etj.

Dianthus Caesius – Hybride 

Shqip: Karafili 

Familja: Carophyllaceae-Karafilore 

Prejardhja: Italia Evropa 


Rritja: gjysem rrethore e shtrire 

Lulëzimi: maj- qershor 



I takojnë grupit dianthus që lulëzojnë më 

herët se të tjerët . Kultivimi i tyre për 

shumë arsye është i dëshiruar. Varietetet të 

ndryshme formojnë gjerësi të mëdha ku 

Figura 3.62 Dianthus Caesius – Hybride 

Dianthus deltoides 



Prejardhja: Evropa e Mesme 



Lulëzimi: qershor- gusht 



Në verë Dianthus deltoides arrin pikën 

kulminante të tij. Gjatë fazave të hershme 


90 

gjethet e tyre me ngjyrën e gjelbër në të 

katërt japin pamje të bukur. Ky shtresim 

në muajt maj-qershor ndërron edhe për të 

mirë kur edhe kemi lulëzimin e cv 

Dianthus caesius. Në kërcejtë e shumtë 

qëndrojnë lulet që kanë aromë shumë të 

këndshme. Përdorimi i Dianthius në 

industrinë e parfumerisë është shumë i 

madh. Petalet e luleve dallohen me një 

rreth shumë të dhëmbëzuar. Ngjyra e 

luleve janë kryesisht të kuqe, të shprehura 

në nuanca por dallojnë nga varietete të 

forta dhe shumë të ndezura. Shoqërohen 

mirë me Campanula carpatica,Aubrieta 

Hybrideden, Alyssum montanum, etj. 

të rritjes e përshkruajmë si një bimë me 

gjethe të vogla të ngjashme me ato të barit 

të zakonshëm, të gjelbra ose të disa cv të 

kaftë. Në kohën e lulëzimit Dianthus 

deltoides prezantohen shumë bukur. Në 

kërcejtë e hollë që janë të shumtë rriten 3- 

5 lule me renditje të njohur karafilorëve 

pesëpetalshe të secilës prej tyre. Ngjyra e 

luleve është e kuqe e sipas varieteteve 

shprehet në nuanca të ndryshme psh 

”Splendndens” rrethohen nga një vijëzim i 

këndshëm i zi. Dianthus ” Albus ” ngjyrë 

të bardhë

Figura 3.63 Dianthus deltoides 

Dianthus Plumarius-Hybride 



Prejardhja: Evropa e Mesme 


Rritja: e gjere, pastaj e drejtë 




Kultivimi i varieteteve të ndryshme 

Dianthus bëhet rreth një kohë e gjatë prej 

200 vjetësh. Për këtë arsye kemi edhe një 

sortiment të madh të tyre. Dianthus 

plumarius kanë një vend meritor të grupit 

me rritje të gjerë, mirëpo edhe lartësia 

Figura 3.64 Dianthus Plumarius-Hybride 

shkoi deri në 30 cm. Gjethet e katërta në të 

përhimët dhe të holla mbulojnë shumë 

dendur kërcejtë të cilët në maj rriten dhe 

zakonisht degëzohen në dysh duke i 

mbajtur nga dy lule. Pamja e tyre është 

shume interesante, me forma të çara e 

puplore. Madhësia e luleve tek disa është 

e konsiderueshme. Ngjyrat e kuqe dhe rozë 

shprehen këndshëm pothuaj me të gjitha 

variantet e mundshme të tyre. Edhe cv me 

ngjyrë të bardhë e te shndritshme janë 

interesante dhe shpeshherë të 

barasvlershme me ato të kuqe e peme. Ajo 

qe ua shton edhe me tepër cilësitë 

zbukuruese këtij grupi është renditja e 

përberë e petaleve që e mbush palë-palë 

gjithë kurorën e luleve.

Dicentra eximia 

Shqip: Dicentra 

Familja: Papaveraceae Lulkuqore 



Rritja: e gjerë e pastaj e drejtë 

Lulëzimi: maj-gusht 

Ngjyrat: rozë e mbyllur 


Ndryshimet e këtij grupi me të famshmen 

Dicentra spectabilis janë shumë të 

dukshme si në lule, ashtu edhe në gjethe e 

kërcej. Rritja e tipeve Dicentra eximia 

është rreth 30 centimetra, ndërsa për së 

gjëri kanë një shtirje të dendur. Gjethet 

Dicentra exirnia 

Figura 3.65 Dicentra eximia 

Dicentra formosa 


Familja a: Papaveraceae-Lulkuqore 




Lulëzimi: maj-shtator 

Ngjyra: peme, e bardhë 

Gjethet: E përbëra 

përshkohen me një ngjyrë te blertë që anon 

nga e katërta. Ato kanë shumë ndarje dhe 

për nga pamja u ngjasojnë mjaft gjetheve 

të fierit. Denduria e tyre është e madhe që i 

ndihmon drejtimit të zgjerimit horizontal 

dhe përparësi tjetër mund të jetë se ato e 

ruajnë gjelbërimin e tyre edhe pas 

lulëzimit deri në vjeshtë. Lulet zemërore të 

çara në mes ku tek Dicentra spec- tablus 

‘rrjedh pika e lotit , tek Dicentra eximia 

nuk janë te tilla. Ato me tepër ngjajnë ne 

kembaneza te vogla qe qëndrojnë lart në 

formë tufore mbi kërcejtë e holle e te 

tejdukshëm. Ngjyra e tyre është rozë e 

mbyllur por kemi edhe cv Dicentra eximia 

‘Alba ngjyrë të bardhë, 

Deri në vitet e fundit Dicentra formosa 

njihej si një lule që ka paraqitje të zbehtë 

në krahasim me famën e cv tjetër të këtij 

grupi Dicentra spectabilis. Megjithatë, 

shohim shumë cilësi zbukuruese që ka 

edhe kjo bimë. Rrënjët tek Dicentra 

formosa janë mishtore, rizomë. Nga ato 

dalin shumë sytha te cilat përbëjnë bimët e 

ardhshme mbitokësore. Gjethet e gjelbërta 

me ngjyrim në të katërt kanë tri ndarje 

dyfishe, pra ndarjet kryesore të degëzuara 

kanë edhe nga tri nënndarje të tjera. Lulet

janë mjaft të ngjashme me ato të tipit 

Dicentra eximia por edhe me dallime të 

bollshme cilësore. Zbehtësia e kësaj bime 

zbukuruese në aspektin krahasimtar është 


93 

zhdukur. Ngjyrat e luleve janë rozë, cv 

Dicentra formosa ‘Luxuriant’ e kuqe 

shumë e këndshme dhe Dicentra formosa 

‘Langtrees’ e bardhë. 

Dicentra formosa Dicentra formosa Dicentra formosa Alb 

Figura 3.66 Dicentra formosa 

Dicentra spectabilis 


Familja a: Papaveraceae-Lulkuqore 

Prejardhja: Kina, Korea 


Rritja: e degëzuar-harkore 


Ngjyrat:rozë, e bardhë 


Zemra që loton, kështu quhet në shumë 

gjuhë evropiane kjo lule kopshtare. Se a i 

është vëne ky emër nga vendet prej të 

cilave ajo e ka prejardhjen (Kina…), nga 

ata popuj aziatikë me tradita pak me 

ndryshe nga ne,që edhe ata mund ta 

ndjejnë se si çahet zemra, apo nga 

evropianët sentimentalë, më vjen keq prej 

lexuesit të nderuar qe nuk mund t’ua them 

saktësisht. Kjo bimë është e njohur dhe e 

dashur me lulet e saj të mrekullueshme 

gjithë hijeshi, ëmbëlsi dhe simbolikë. Në 

pranverën e hershme Dicentra spectabilis 

rritet me shpejtësi. Me vone lart shfaqen 

kërcejtë të cilët janë të hollë dhe horizontal 

deri në përkulje. Lulet janë të renditura si 

gjerdan me margaritarë. Mbështjellësi si 

këllëf me ngjyre rozë, deri në të kuqe e në 

formë zemre, çahet në mes duke ua 

mundësuar shfaqjen me ngjyrë të bardhë të 

petaleve që të krijon ndjenjën e rrjedhjes 

se një pike loti, fenomen mjaft befasues.

Figura 3.67 Dicentra spectabilis 

Digitalis purpurta 

Shqip: Luletogeza 

Familja: Scrophulariaceae – Sarushtore 




Lulëzimi: qershor – korrik 

Ngjyra: të larmishme 


Koha e rritjes për Digitalis purpurea kalon 

në dyfaza. E para është kur ajo ka një rritje 

më shumë në gjerësi e formon një rreth të 

bukur me shumë rende gjethesh që në 

botanikë njihet si rozetë. Faza e dytë fillon 

me afrimin e kohës së lulëzimit. Atëherë 

Digitalis purpurea 

Figura 3.68 Digitalis purpurea 


94 

në mes të gjetheve duken 1-3 kërcej mjaft 

të trashë Ata rriten me shpejtësi për 

arritjen e lartësisë që nuk është aq e vogël. 

Në një gjatësi deri në një metër çelin lulet 

shumë atraktive, hibride me ngjyrë të 

kuqe, rozë,, apo të bardhe. Ato kane formë 

këmbane, e mbështjellin kërcellin dhe janë 

te vendosura njëra mbi tjetrën si kokrrat e 

rrushit. Digitalis purpurea ka vetëm ngjyre 

të kuqe ndërsa “Gloxiniaeflora”kultivuar 

është i shumëngjyrshëm. Vlen të 

përmendim Digitalis grandiflora me lule 

ngjyrë të verdhë dhe Digitalis x 

mertonensis një kryqëzim i shkëlqyeshëm 

në mes dy cv që i pamë më pare dhe me 

lule te kuqe dredhëze.

Dodecatheon meadia 

Shqip: Dodekateon 

Familja: Primulaceae-Aguliçore 





Ngjyra: e kuqe e ndezur , peme 


Pamja e varieteteve Dodecatheon na i sjell 

ndërmend grupin Cyclamen i mirënjohur 

për ne. Ngjashmëria është tek lulet sepse 

edhe i takojnë familjes se njëjtë 

Primulaceae. Gjethet vezake të gjelbërta 

me një ngjyrim të verdhë janë pa kërcell 

dhe dalin që nga rrënja e renditen në formë 

rrethore të quajtur rozetë. Në maj me një 

gjatësi prej 40 centimetrash rriten kërcej 

ngjyre të përhimët të cilët lart degëzohen 

në mënyrë ambrellore duke i mbajtur 

secila degëz nga një lule. Ajo që bën 

shumë interesante është mënyra e lulëzimit 

të tyre ku petalet kthehen krejtësisht në 

anën e prapme duke i lënë përpara pjesët 

siç janë shtrati lulor me thekët dhe pistilin. 

Ngjyra e luleve është kryesisht rozë ku 

fundi i petaleve dhe shtrati lulor krijojnë 

një rreth te bukur në të verdhë dhe të 

kombinuar edhe më mirë me pjesëzat e 

polenit që janë të kafta. 

Dodecatheori nieadia Dodecatheori meadia Dodecatheon meadia 

Figura 3.69 Dodecatheon meadia 

Doronicum orientale 

Shqip: Doroniku i Lindjes 




Rritja: e drejtë, më shumë kërcej 



Gjethet: në formë zemre 

Në stinën e pranverës kemi bimë 

zbukuruese me lulëzim intensiv ku lulet 

zakonisht janë shumë në numër dhe të 

vogla si dhe me rritje që shkon me tepër në 

gjerësi. Kjo për arsye se gjithçka 

zhvillohet gjatë vjeshtës dhe dimrit, stinë 

këto të ftohta, prandaj ato bimë ndërtojnë 

gjethe dhe kërcej të vegjël për t’u mbrojtur 

me mirë nga të ftohtët. Doronicum e 

pnishin pak këtë rend, pasi ato asnjë nga 

këto veti karakteristike pranverore që I 

përmendëm më lart, nuk I posedojnë. Ato

që herët rriten vrullshëm e zgjerohen, e që 

është një veti kryesisht e bimëve të cilat 

lulëzojnë në verë. Gjethet e tyre mjaft të 

mëdha e të gjelbërta e mbulojnë dendur 

vendin. Ngjyra e verdhë e shndritshme 

shprehet bukur në lulet e ngjashme me të 

Doronicum orientale 

Figura 3.70 Doronicum orientale 

Dryas x suendermanii 

Shqip: Driada 

Familja a: Rosaceae-Trëndafilore 

Prejardhja: Azia, Evropa, Am. Veriore 




Ngjyra: e bardhe 


Grupi Dryas përmban vetëm dy varietete: 

Dryas octopetala dhe Dryas x 

suendermannii. i pari është né formë të 

pastër dhe rritet edhe në disa zona ë 

Shqipërisë, ndërsa i dyti është krejtësisht i 

njëjtë por për arsye të një prezantimi me 

të mirë, është shtuar madhësia e gjetheve 


96 

Margaritës. Doronicum kombinohet mirë 

gati me të gjitha lulet që çelin në pranverë 

si Tulipanët, Narcisius, Dicentra, 

Myosotis, Primula apo Brunnera 

macrophylla. 

dhe luleve të saj duke krijuar pamje më 

vëllimore. Dryas x suendermani ka një 

rritje të gjerë zvarritëse i cili krijon 

hapësira të mëdha gjelbëruese. Gjethet e tij 

janë në formë vezake me rreth të 

dhëmbëzuar e pamje lëkurore. Në pjesën e 

poshtme janë të argjendta ndërsa në të 

sipërmen kanë gjelbërim të bukur 

shndritës. Lulet e bardha tetëpjesëshe dhe 

mesi i tyre i verdhë e te mëdha qëndrojnë 

mbi kërcejtë e hollë të pashoqëruar nga 

gjethet. Që në vështrim të parë të luleve 

është e qartë se i takon familjes 

Trëndafilore. Dryas octopeta përmban të 

gjitha këto cilësi, me dallim të vetëm se, si 

në gjethe ashtu edhe në lule është më 

vogël.

Diyas suendermanii 

Figura 3.71 Dryas x suendermanii 

Echinacea purpurta 

Shqip: Rudbekia e kuqe 

Familja a: Asteraceae kompozite 





Ngjyra: e kuqe, e bardhë 


Emrin Echinacea e ka marrë para pak 

vitesh pasi është vërtetuar se përmban 

materien Echhacin. Përndryshe, është e 

njohur si Rudbeckia purpurea. Ky tip ‘e 

prish’ rendin sepse të gjitha llojet tjera 

Rudbeckia që përfshijnë një numër të 

Echinacea purpurea Echinacea purpurea Aiba’ 

Figura 3.72 Echinacea purpurea 


97 

madh, kanë ngjyrë të verdhë. Mirëpo, 

pikërisht ky dallim rrënjësor ne ngjyrë 

ndërsa pamja identike e bën shumë 

interesante dhe tërheqëse. Që nga rrënja e 

Echinaceas dalin disa kërcej të përcjellur 

prej gjetheve vezakeheshtore. Në majë të 

çdo kërcelli çel vetëm një lule me pamje të 

njëjtë si të Margaritës me një madhësi deri 

në 12 centimetra. Kultivohet edhe cv me 

ngjyrë të bardhë e nëse nuk e ka atë 

prarimin e llojit të kuq, e shton numrin e 

ngjyrshmërise në kopsht. Echinacea 

purpurea kombinohet mirë me grupin e 

vet Rudbeckia edhe me Erigeron-Hybride, 

Liatri spicata, Coreopsis verticillata, 

Phlox paniculata, MonardaHybride dhe 

Solidago-Hybride.

Echinops ritro 

Shqip: Ekinopsi 

Fami1ja Asteraceae-Kompozite 



Rritja: e drejte 


Ngjyra: vjollce 


Pamja e saj krijon ndjenjën se kemi të 

bëjmë me një bime gjembore, gjë qe do të 

ishte edhe jo aq e rëndomte te përdoret si 

lule zbukuruese kopshtare. Megjithatë, në 

këtë rast është e një rëndësie të veçantë të 

pohojmë se Echinops ritro ose p.sh. 


98 

Eryngium alpirium, pos gjembave kanë 

edhe cilësi të rralla zbukuruese. Në një 

lartësi gati një metër tek Echinops ritro 

shohim gjethe të mëdha me një gjelbërim 

të përhimët, kërcejtë nga 3-4 për rrënjë 

janë të argjendtë. Edhe më lart, me afrimin 

e lulëzimit, vërehen forma të përsosura 

sferike. Ato kanë një shkëlqim argjendi e 

ngjyrë të zbehtë të kaltër. Më vonë kjo 

ngjyrë theksohet me çeljen e qindra luleve 

ku e bëjnë mbështjelljen e sferave të tilla. 

Pa mohuar gjethet e kërcejtë qe janë pjesët 

kryesore të bimës mbi tokë, megjithatë në 

këtë rast duhet të themi se qëllimi i vetëm i 

kultivimit të bimës Echinops ritro janë 

lulet e tij interesante. 

Echirops ritro Echinops ritro - formë e pêsosur sferike Echinops ritro 

Figura 3.73 Echinops ritro 

Epimedium llojet 

Familja: Berberidaceae-Mëlqinore 

Prejardhja: Japonia, Manxhuria 

Shqip: Leshtera 





Gjethet: trefishe, tricepëshe 

Ajo qe i dallon Epimedium nga grupet 

tjera është se me fillimin e rritjes, nga toka 

del një syth i fuqishëm ku zhvillohen së 

pari lulet katërpetaleshe me vetëm nga një 

gjeth e pastaj më vonë pasojnë të tjerat. 

Janë të renditura në grup nga 10-20 lule 

me disa kërcej te hollë të drejtë krijojnë 

një pamje shumë te këndshme. Ngjyra e 

luleve sipas varieteteve është e verdhë tek

Epimedium x versicolor ‘Sulphureum’ e 

disa të tjera, e kuqe tek Epimedium x rubrum 

dhe e bardhë tek Epimedium x 

yongianum; Por, cilësitë zbukuruese nuk 

joshin vetëm gjatë fazës së lulëzimit. 

Gjethet që gradualisht shtohen, edhe më 

shume vazhdojnë të krijojnë pamje të 

Figura 3.74 Epimedium llojet 

Erica carnea 

Shqip: Shqopa 

Familja: Ericaceae-Shqopore 

Prejardhja: Alpet, Ballkani, Turqia 



Lulëzimi: i kohëpaskohshëm 

Ngjyrat: të kuqe,rozë, të bardha 


Erica carnea ka një numër të madh 

varietetesh që ia bën të mundur të jetë 

tërheqëse në të gjitha stinët e vitit. Arsye 

kryesore nuk është vetëm koha gati e 

pandërprerë e lulëzimit. Ato kanë një rritje 

me shumë në gjerësi dhe të dendur. Janë 


99 

shkëlqyeshme edhe një kohë të gjatë. Ato 

kanë formë zemre, rrethi i tyre është 

kryesisht i kuq ose ka hije me gjethe 

poashtu të kuqe e ngjyrosje të gjelbër. Në 

vjeshtë ky kombinim theksohet edhe më 

shumë duke na dhënë lulëzimin e 

kuqërremtë tipik vjeshtor. 

gjethembajtëse ku ngjyra e tyre shkon nga 

ajo e gjelbër e çelur, bronzi e deri në atë të 

verdhë ari. Të gjitha, cilësohen me një 

lulëzim shumë te vrullshëm që të 

shprehemi figurativisht ato mbushin një 

det me lule. Ngjyrat e tyre janë të 

larmishme, ndërsa themeloret janë e kuqja, 

roza dhe e bardha. Padyshim, Erica carnea 

janë ndër lulet më atraktive dhe më të 

rëndësishme të kopshtit ku vendi i tyre 

është në çdo pjesë, të vetme apo në grup 

me Thymus e Dianthus deltoides. Grupi 

Erica ka fituar rëndësi te veçantë kultivimi 

pasi vazhdimisht fitohen cv te reja qe siç e 

përmendem edhe me lart, kane një 

kohëzgjatje shumë të madhe lulëzimi në 

vit.

Erica carnea 

Figura 3.75 Erica carnea 

Erigeron-.Hybride 

Shqip: Erigeron 

Familja: Asteraceae-Konipozite 



Rritja: e drejtë, shumë kërcej 




Nuk është e vështirë të vërehet se grupi 

Erigeron i takon pamjes së madhe 

Asteraceae e që shpesh edhe mund t’i 

ngatërrojmë me Asterët. Dallimi kryesor 

është pikërisht tek lulet ku tek Erigeron 


100 

janë në përparësi pasi ato kanë petale të 

ngushta, të gjata dhe format hibride madje 

shumështresore. Mesi i këtyre luleve është 

kryesisht i verdhë i ndezur, i ngritur që e 

bën mirë të theksuar. Erigeron i cilëson 

edhe një rritje e fuqishme me prirje edhe 

shumë për t’u degëzuar. Kështu, ata 

formojnë kurora të dendura e të gjera 

lulesh. Ngjyrat me të zakonshme për 

shumë cv Erigeron janë rozë, e kaltër, 

vjollcë, e kuqe ose e bardhë. Aftësia e 

rritjes së vrullshme bën të mundur që 

cilësitë e tyre zbukuruese t’i tregojnë 

plotësisht nëse janë të mbjellura vetë, por 

gjithashtu krijojnë partneritet ideal edhe 

me lloje të gjinive tjera. 

Ehgertn Hybrkie - shume domiriues Erigeron Hybride - petale te panumërta 

Erigeron Hybride - lule simpatike 

Figura 3.76 Erigeron-.Hybride

Erinus alpinus 

Shqip: Bailsami i Alpeve 

Familja: Scmphulariaceae-Sanishtore 

Prejardhja: Alpet, Ballkani, Karpatet 


Gjermanisht: Alpenbalsam 



Ngjyrat: purpur, vjollcë, të bardha 

Gjethet: gjuhore 

Pranvera e vonë është koha më e 

përshtatshme për Erinus alpinus për t’i 

treguar cilësitë e veta zbukuruese. Është 

lloji i vetëm që njohim ku në mënyrë të 

egër rritet në pjesët më të rëndësishme të 

florës së Evropës. Edhe pse forma e rritjes 

Figura 3.77 Erinus alpinus 

Erodium variabile 

Shqip: Gjilpërëqycija 

Familja: Geraniaceae-Geraniore 

Prejardhja: Pirinejet 


Rritja: gjysmë rrethore e gjerë 


Ngjyra: rozë 


Grupi Erodium në formë të egër ka një 

përhapje jo dhe aq të gjerë por që mund të 

vërehet edhe në disa vise urbane përreth 

së kësaj bime është e shtrirë, megjithatë 

nuk kemi ndonjë zgjerim të madh që mund 

ta vërejmë shpesh në grupet e tjera të kësaj 

forme të rritjes. Tek Erinus alpirius 

kryesisht është e shprehur një rritje e 

përmbledhur apo kompakte në mënyrë pak 

a shumë rrethore. Gjethëzat kanë disa 

ndërtime të zgjatura dhe shumë të 

shkalluara. Lulet e vogla pesëpjesëshe, 

ngjyra e tyre e formës së pastër është e 

katërt në vjollcë, ndërsa cv e kultivuara 

kanë edhe ngjyrë të kuqe të ndezur ndërsa 

tek Erinus alpinus ‘Albus’ janë të bardha. 

Këto ngjyrshmëri të krijuara dhe ajo 

fillestare, i’a shtojnë vlerat zbukuruese 

kësaj bime që edhe pse e vogël të jetë 

shumë tërheqëse. 

rrugëve e në vende të papunuara. 

Varietetet e kultivuara si bimë zbukuruese 

japin një pamje shumë më shkëlqyese 

sepse përmirësimet kanë prekur në të 

gjitha aspektet këto bimë. Prejardhja e 

njëjtë familjare me grupin Geranium bie 

në sy që nga gjethet. Ato kanë formë 

pendore me një prerje të shkallëzuar ku 

rrethi i tyre varësisht nga vjetërsia e 

gjethit, merr ngjyrë të skuqur. Lulet e 

shumta pesëpjesëshe që krijojnë një formë 

shportore me thellësi të cekët, e shtojnë 

pasurinë e ngjyrave nga ajo e gjelbër e

gjetheve, në atë të bardhë e rozë të këtyre 

luleve. çdo petal përshkruhet nga një 

vijëzim apo nervaturë ngjyrë rozë të 

mbyllur, deri në atë të kuqe. Kjo mënyrë 

Figura 3.78 Erodium variabile 

Eryngium alpinum 

Shqip: Gjembbardhi 

Familja: Umbelliferae-Ambrellore 

Prejardhja: Alpet, Ballkani 




Ngjyra: e kaltër metali 

Gjethet: zemërore 

Lule e (të) çuditshme është emërtuar 

përgjithësisht grupi Eryngium. Arsyeja 

është tek pamja e pazakontë e luleve të 

tyre. Ato përbehen prej shumë kokërzave 

të vogla të renditura dendur në një formë 

të madhe sferike por edhe të ngritur. 

Përreth si këllëf rrethohen lirshëm nga 


102 

dekorimi krijon pamje shumë tërheqëse 

dhe e shton kureshtjen e soditësit para 

kësaj pikture të gjallë. 

gjethe shumë të transformuara në dobi të 

formës së lules, sa pamja e tyre të krijon 

përshtypjen e plote të një gonxheje të 

çelur. Këto gjethe ndryshojnë nga pak 

sipas cv dhe ky ndryshim shprehet në 

madhësi ndërsa në ndërtim disa janë më të 

ngushta e disa pak më të gjëra. Edhe më 

poshtë një apo dy rende gjethesh e kane 

përafërsisht këtë formë dhe ngjyrë të cilat 

shumë pak na duken si lule bimore e më 

shumë sikur ato të jenë të punuara prej 

metali. Ka shumë, por më i rëndësishmi 

është Eryngium alpinum i cili dallohet për 

një rritje cilësore pasi përbëhet nga gjethe 

të mëdha me rreth të dhëmbëzuar e tepër 

shkëlqyese.

Eryngium alpinum - gjethet si kurore lulesh 

Figura 3.79 Eryngium alpinum 

Euphorbia amygdaloides 

Shqip: Qumështorja si bajame 

Familja: Euphorbiaceae-Qumështore 


Lartësia: 60 - 80 cm 

Rritja: e drejtë dhe e dendur 




Të gjitha llojet e grupit Euophorbia e kanë 

një paraqitje kushtimisht të themi të rremë 

të luleve të tyre. Ato nuk janë asgjë tjetër 

përveçse gjethe të rëndomta, por që 

marrin një ngjyrim tipik si të lules dhe që 

pastaj e luajnë shumë bukur atë rol. Lulet e 

Figura 3.80 Euphorbia amygdaloides 

Euphorbia grifflthii 

Shqip: Qumështorja 

Familja: Euphorbiaceae-Qumështore 

Prejardhja: Himalaje 



103 

vërteta të Euphorbias janë gati të 

padukshme dhe shumë pak të rëndësishme 

në aspektin zbukurues në krahasim me 

ngjyrën brilante të gjetheve që rrethojnë. 

Euphorbia amygdaloides ‘Purpurea’ është 

njëra nga cv e rralla të bimëve zbukuruese 

për arsye të ngjyrimit mjaft interesant. 

Gjethet e gjata mbushin kërcejtë deri lart 

duke krijuar forma të bukura rrethore. Ato 

kanë një ngjyrë të murrme në të kuqe dhe 

si rrjedhim i kësaj krijohet një kontrast i 

pazakontë në vet bimën ,ku kokërzat e 

gjetheve mbështjellëse dhe vet luleve japin 

një ngjyrë të bukur e të verdhë vezulluese. 

Ky kontrast ndikon bukur edhe në pamjen 

e bimëve të tjera zbukuruese. 



Ngjyra: portokalli shkëlqyese 

Gjethet: heshtore

Gjinia Euphorbia ka një përhapje të gjerë 

deri në vendet me kushte tepër të skajshme 

klimatike. Mirëpo, kjo nuk do të thotë se 

çdo lloj u përballon të gjitha kushteve të 

tilla. Për këtë arsye ato janë të shprehura 

në forma të ndryshme duke zbatuar ligjin e 

përshtatshmërisë. Më e njohura është 

Euphorbia pulcherrina. Euphorbia 

griffithii ‘Fireglow’ me një madhësi 70-80 

centimetra paraqitet mjaft imponueshëm si 

bimë zbukuruese. Rritja e përnjëhershme e 

Figura 3.81 Euphorbia grifflthii 

Euophorbja myrsinites 

Shqip: Qumështorja 

Familja: Euphorbiaceae Qumështore 

Prejardhja: Mesdheu, Evropa Jugore. 


Rritja: e shtrirë, pak e ngritur 

Lulëzimi; maj-korrik 



Euophorbja myrsinites është një tip paksa i 

rrallë për nga pamja si paraqitet. Nga një 

bimë e vetme zakonisht dalin shumë 

kërcej. Ata që nga baza janë të rrethuar 

nga gjethet e vogla por të gjëra dhe me 

majë. Pamja e tyre është luspore, mishtore, 

të gjelbërta me një ngjyrim të katërt dhe si 


104 

disa kërcejve e bëjnë këtë bimë edhe 

shumë të vëllimshme në gjerësi. Gjethet e 

gjata e të gjelbërta të cilat në vjeshtë 

marrin ngjyrën e kuqërremtë, përshkohen 

bukur nga një vije e kuqe që është e 

dallueshme mirë mësipërmes. Gjethet 

mbështjellëse të luleve pak të vërejtëshme 

janë të ngjyrosura shumë me një ngjyrim 

të zjarrtë e shëndërritës portokalli në të 

kuqe. 

të tilla qëndrojnë edhe gjatë dimrit. 

Renditja tyre është e atillë që të krijon 

pamjen e një suste e cila mund të lëviz në 

të gjitha anët. Lulet janë të verdha edhe 

gjethet mbështjellëse të kupës e kanë të 

njëjtën ngjyrë. Të gjithë kërcejtë, me 

arritjen e pikës kulmore të rritjes dhe 

lulëzimit, përkulen skajshëm, shtrihen 

përtokë duke krijuar përshtypjen e 

ngarkesës së madhe që mbajnë. Pamja e 

tyre e bukur u’a mundëson që edhe si të 

vetme të tregojnë cilësi të shumta 

zbukuruese, por edhe kombinohen shumë 

mirë me lloje grupesh të tjera si: Alyssum, 

Tulipanet, Aubrieta, Phlox subulata, 

douglasi, Arabis e Iberis.

Figura 3.82 Euophorbja myrsinites 

FritilIlaria imperialis 

Shqip: Lulena 

Familja: Liliaceae-Zambakore 

Prejardhja: Afganistani, Irani 


Rritja: e drejtë, lulet të përkulura 

Lulëzimi: në prill 

Ngjyra: e verdhë, e kaftë 


Gjinia Fritillaria paraqet disa varietete të 

cilat radhiten në dy grupe kultivimi, kjo 

për arsye të ndërtimit të rrënjës së tyre. 

Natyrisht, ajo radhitet në grupin e luleve 

zhardhokore bashkë me Tulipanët, 

Narcissus, Lilium, Crocus dhe shoqërohet 

me lulet dy vjeçare si Viola, Myosotis e 

Figura 3.83 FritilIlaria imperialis 


105 

Primula. Pasi vendi i saj është në kopsht, 

ajo tradicionalisht është objekt I analizës 

me lulet shumë vjeçare të kopshtit sepse 

edhe kombinohet mjaft mirë me to. Kur 

flitet për pranverën dhe e analizojmë 

secilin varietet veç e veç, vijmë në 

përfundim se Fritillaria imperialis është 

bima më imponuese dhe më zbukuruese e 

kopshtit për këtë stinë. Gjethet e mëdha të 

renditura në formë rrethore apo rozete 

qëndrojnë mbi tokë, ndërsa lart vazhdojnë 

një apo dy kërcej të drejtë mbajnë nga një 

kurorë madhështore të disa luleve 

këmbanore me prerje yjore, të kthyera nga 

toka dhe mbi to si stoli qëndrojnë tufa 

gjethesh të gjata e të ngushta.

Fritillaria meleagris 

Shqip: Lulena 


Prejardhja: Kaukazi, Evropa Jugore. 




Ngjyrat: purpur 


Në formë të egër kjo bimë ka një përhapje 

të gjerë dhe shtrihet gati në të gjithë 

kontinentin tonë e deri në Kaukaz por me 

denduri në Evropën Veriore e Perëndimore 

dhe të Mesme. Pas dimrit të ftohtë kur 

vegjetacioni mungon, në stinën e 

pranverës çdo lule tërheq vëmendjen e 

Figura 3.84 Fritillaria meleagris 

Euphorbia policroma 

njerëzve më shumë për arsye se ende 

lulëzimi është i madh. Fritillaria 

meleagris me lulëzim të hershëm 

kultivohet në kopshte si bimë zbukuruese 

kryesisht për pamjen simpatike të luleve të 

saj. Kërcelli i saj është i hollë por mjaft i 

fortë që shoqërohet nga gjethe dyshe të 

holla e të gjata dhe që të dyja këto 

elemente janë mjaft të kursyera në rritje. 

Lart zakonisht qëndron një lule jo edhe aq 

e vogël me formë kambane e cila me 

kalimin e kohës edhe zgjerohet për arsye të 

hapjes së petaleve. Ngjyrat e shumë llojeve 

janë dyshe, të kuqe, rozë e vjollcë të 

përshkuara me katroré të vegjël si në shah, 

si dhe kemi ngjyrën e pastër të bardhë.

Fritillaria michailovskyi 

Shqip: Lulena 


Prejardhja: Turkestani 




Ngjyra: e kuqe e ndezur 


Një bimë zbukuruese shumë simpatike 

është Fritillaria michailovskyi. Edhe pse 

në pamje e vogël, ndërtimi saj i këndshëm 

zgjon shumë kureshtjen njerëzore. Gjethet, 

i ka të holla e të gjata dhe më të shumta se 

Fritillaria meleagris, me ngjyrë të blertë 

Figura 3.86 Fritillaria michailovskyi 

Fuchsia magellanica 

Shqip: Lulevathi 

Familja: Onagraceae-Onagrore 

Prejardhja: Argjentina, Kili 


Rritja: e degëzuar 


Ngjyra: e kuqe 


Të gjitha hibridet që llogariten të jenë mbi 

2000, të cilat morën hov në vitet e 90-të e 

deri më sot, pikënisjen e kanë pikërisht 

në të katër, edhe kërcejtë gjithashtu të 

hollë. Lulet janë ato që me paraqitjen e 

tyre, krijojnë një bukuri të veçante e 

shumë tërheqëse. Ato qëndrojnë në 

degëzime kërcejsh nga dy e me shumë 

copë. Forma e luleve është tipike e gjinisë 

Fritillaria, por e dallueshme në renditjen e 

tyre dhe me ndryshim tjetër gjithashtu 

pozitiv në ringjyrën e tyre. Ato përbëhen 

nga dy ngjyra, njëra e kaftë në të kuqe e 

cila përbën 3/4 e lules dhe pjesa tjetër 

është ngjyrë e verdhë dhe e cila në formë 

shiriti rrethon çdo lule të këtij lloji. 

Kultivimi I saj e shton cilësinë dhe jep 

dëshmi se në atë kopsht kemi edhe lule që 

nuk mund të shihen rëndom kudo. 

nga Fuchsia magellanica. Ajo është e 

ardhur nga Kili Jugor dhe Argjentina. 

Karakterizohet me një rritje të degëzuar 

dhe shumëkërcellore. Gjethet e saj janë 

vezake deri të gjata dhe kane një ngjyrim 

të skuqur. Kërcejtë cilësohen si shumë të 

fortë dhe kanë ngjyrë të kuqe të mbyllur. 

Lulet të cilat i mbushin këta kërcej janë të 

ngushta, dy ngjyrëshe, të kuqe dhe vjollcë. 

Fuchsia magellanica e përballon mirë 

dimrin, në pranverë prehet 10 cm mbi 

tokë. Ndërsa tek hibridet ekziston rreziku I 

ngrirjes gjatë dimrit, Fuchsia magellanica

janë thuajse 100% të qëndrueshme ndaj 

temperaturave shumë të ulëta të kësaj 

Figura 3.87 Fuchsia magellanica 

Gentiana scabra 

Shqip: Gentiana 

Familja: Gentianaceae-Gentianore 

Prejardhja: Japonia/ hibrid 



Lulëzimi: gusht-shtator 



Siç e dimë, grupi Gentiana me të gjitha 

llojet e nënllojet është i studiuar mirë kudo 

në vendet evropiane. Kështu është vepruar 

falë cilësive të rralla të formës dhe ngjyrës 

sidomos të kaltër të tyre. Një ndihmesë të 

madhe dhe vendimtare e ka edhe njohja e 

Gentianës që nga kohërat antike. Derisa ne 


stine. 

108 

evropianët jemi të zënë me traditën tonë të 

kultivimit, nga Azia e largët në mënyrë të 

pavarur janë zhvilluar edhe dy tradita të 

tjera tepër cilësore në mënyrën e 

kultivimit. Fjalën e kemi për Kinën e 

Japoninë të cilat edhe në lëndën e 

hortikulturës befasojnë. Gentiana scabra 

gjethet i ka tipike të grupit që i takon, 

gjithashtu edhe lulet, ku si e veçantë e tyre 

është numri i madh i tyre për rrënjë. 

Gonxhet në çelje e sipër kanë ngjyrim të 

kaftë të cilat kombinohen bukur me 

ngjyrën e kaltër të luleve gjysmë ose krejt 

të çelura. Por në kopsht, Gentiana scabra 

mbillet edhe në vazo të ndryshme dhe 

vendoset në ballkone e taraca.

Figura 3.88 Gentiana scabra 

Gaillardia-Hybride 

Shqip: Gailardi 






Ngjyrat: të verdha e purpur 


Pamja e luleve të kësaj bime tregon një 

shembull të mirë të harmonizimit të shumë 

ngjyrave në një lule të vetme. si e tillë, 

Gaillardia Hybride ‘Kobold’ krijon 

vijëzime rrethore të ngjyrës së verdhë, të 

kuqe dhe të kaftë. çdo petale e saj përreth 

është e ngjyrosur me të verdhë ari, pjesa e 

Rudbeckia. 

Figura 3.89 Gaillardia-Hybride 

Geranium x Cantabringiese 

Shqip: kamaroshja 

Familja: Geramiaceae-Geraniore 

Prejardhja: hibrid 


109 

brendshme me të kuqe. Kupa 

karakterizohet nga një ngjyrë më e errët 

rrethore dhe krejt në mes kemi përsëri një 

ngjyrë më të shëndritëshme. Mirëpo, tipi 

‘Burgunder’ cilësohet me një ngjyrim 

kryesisht të kuq purpur, gjë që është 

shprehje tjetër e veçantë e pamjes së luleve 

të tyre. Gailiardia kanë shumë cilësi të 

shkëlqyera sikurse janë numri i madh i 

kërcejve me lule ngjyrash të ndezura me 

një madhësi ndonjëherë deri në 8 

centimetra dhe lulëzim intensiv për gati 4 

muaj. Kombinohen bukur me Aster 

alpinus, Leucanthemum maximum, 

Erigeron Hybride, Delphinium Hybride, 

Coreopsis, Malva moschata dhe 


Rritja: e gjerë me shumë kërcej 


Ngjyra: roze, e bardhë


Grupi Geranium ka një përhapje 

jashtëzakonisht të madhe në gjithë botën 

me një përfaqësim me më shumë se 350 cv 

nga më të ndryshmet dhe shumë 

interesante. Më tepër mund ti vërejmë në 

pjesët mesdhetare të shteteve ku malet, 

livadhet apo djerrinat janë vendi i tyre i 

rritjes në formë të egër. Si të kultivuara 

Geranium ka me dhjetëra që mbillen në 

kopshte. Shumë të pranishme janë edhe në 

sektorët e luleve të ballkonit e taracave të 

Figura 3.90 Geranium x Cantabringiese 

Geranium cinereum 

Shqip: Kamaroshja 


Prejardhja: Ballkani 

Lartësia: 30 50 cm 



Ngjyrat: rozë, të bardha 


Geranium cinereum kultivohet me të 

madhe dhe zë vend shpesh në shumë 

pozita nga më të bukura të kopshteve. Disa 

nga cilësitë që duhet përmendur janë 

numri i madh i luleve dhe kohëzgjatja 

disamuajshe e lulëzimit, cilësi që e hasim 

përgjithësisht edhe tek Geranium të tjera 


110 

vendosura në vazo madhësie të ndryshme. 

Geranium x cantabrigiense është një 

hibrid i kryqëzuar prej dy llojesh që është 

treguar shumë i suksesshëm për arsye të 

bukurisë së luleve e gjetheve shkëlqyese. 

Kështu, sot kemi Geranium x cantab 

•rigiens ‘Camridge’, ‘Berggarten’apo 

‘Karmina’, të gjitha me ngjyrë rozë në të 

kuqe e dallime të vogla të nuancave në 

mes tyre, e që të gjitha edhe me cilësi 

shumë të larta, të përshtatshme për t’i 

kultivuar në kopshte. 

Gjethet e vogla e të dendura kanë një 

shtrirje përtokë ku i shquan një ngjyrosje e 

përhimët në të argjendtë, të cilat i kanë 

Geranium cinereum ‘Ballerina’ e 

‘Splendens’, ndërsa tek Geranium 

cinereum ‘Violaceae’ gjethet janë më 

shumë të gjelbërta. Të tri varietet e lart 

përmendura janë edhe ato që i 

përfaqësojnë kudo Geranium cinereum. 

Për t’i mos i përmendur edhe njëherë 

emrat e tyre, atëherë në pamjen e parë 

shihet ,me ngjyrë vjollcë në të kuqe, në 

pamjen e dytë kemi me ngjyrë rozë dhe i 

treti Geranium cinereum ‘Ballerina’ është 

më i bukuri me ngjyrë të luleve rozë e 

pikëza apo vijëzime të kuqe.

Figura 3.91 Geranium cinereum 

Geranium macrorrhizum 



Prejardhja: Pirinejet 




Ngjyra: e kuqe e ndezur, rozë 


Cilësia a e parë që mund të ndihet më 

shumë se sa të vërehet tek ky grup ,është 

aroma shumë e këndshme që Geranium 

macro rrhizum shpërndajnë pandërprerë 

nga gjethet e tyre. Ata na sjellin ndërmend 

menjëherë shumë parfume që i kemi 

Figura 3.92 Geranium macrorrhizum 

përdorur e të cilët kanë kundërmim të tillë. 

Prekja me duar apo kontakti me çfarëdo 

gjëje që i bën sadopak të lëkunden, nxit 

edhe më shumë lirimin e aromës. 

Geranium macrorrhizum kanë një rritje të 

fuqishme të kërcejve të cilët janë të trashë, 

ku pjesa e poshtme e tyre me kalimin e 

kohës merr ngjyrë të kaftë drunore. Gjethet 

i kanë jo të lëmueshme, të mëdha e si 

rrjedhim bëhet një mbulim i tërësishëm i 

vendit ku janë mbjellur. Lulet ngjyrë rozë 

çelin mjaft masivisht dhe ngjajnë shumë 

me lulet që i kemi përshkruar, pra si të 

atyre Geranium x cantabrigiense, 

Geranium macro rrhizum ‘Doppeldecker’ 

për nga gjethet është edhe më i dendur.

Geranium Pratense 


Prejardhja: Evropa, Azia e Mesme 






Gjethet: llapore të pjesshme 

Nga muaji qershor e deri në gusht në 

shumë kopshte mund të jenë të pranishëm 

Geranium pratense. Ngjyra e kaltër tek 

disa dhe vjollcë shprehet shumë bukur 

përmes luleve të tyre.. Secila lule ka nga 

Figura 3.93 Geranium Pratense 

Geranium endressli 


Familja: Geraniaceae Gerbo 




Ngjyra: të larmishme 


Gjelbërimi dhe zbukurimi i kopshteve dhe 

hapësirave të mëdha siç janë parqet 

kërkojnë përzgjedhje të pështatëshme të 

kulturave bimore për këtë qëllim. 

Geranium endressil shpesh mund të shihet 

në vendet gjelbëruese të objekteve publike 

pesë petëla të renditura bukur me të gjitha 

karakteristikat e grupit Geranium. Këto 

lule tek Geranium dallohen diçka nga 

grupi në kuptimin pozitiv pasi janë mjaft të 

mëdha. Gjethet kanë prerje të thella të cilat 

edhe ndahen qartë në shtatë pjesë. Ato janë 

të mëdha dhe të dendura, gjë që shpesh 

vjen edhe deri te rëndimin dhe rrëzimi 

përtokë e gjithë bimës. Si shkaktar kryesor 

mund të jenë kërcejtë të cilët nuk e kanë 

fortësinë që do t’i mundësonte gjithë 

bimës të qëndronte drejtë. Që nga baza ata 

janë mjaft të hollë dhe degëzimi I 

mëtejshëm krijon një dobësim sidomos të 

kërcellmbajtësve lulorë. 

e private. Rritja e tij deri në 60 centimetra 

premton se mund të zgjoj kureshtjen dhe 

interesin e kalimtarëve për ta soditur. 

Gjethet e dendura kanë prerje të thella dhe 

një ngjyrë të njomë të gjelbër. Lulet që 

zakonisht përbëjnë piken kulmore thuajse 

te çdo bime zbukuruese, edhe tek 

Geranium endresssi janë shumë tërheqëse. 

Ato kanë ngjyrë rozë , lulëzojnë masivisht 

dhe përreth u qëndrojnë gjithnjë gonxhet 

duke pritur rendin e çeljes, e që si rrjedhim 

kemi një lulëzim të gjatë. Vendi i mbjelljes 

mund të jetë kudo, edhe pranë drunjve që 

kanë një rrënjëzim të fuqishëm. Në 

kopshtet private Geranium endressi ka

vend sepse ka edhe cilësi të duhura zbukurimi. 

Figura 3.94 Geranium endressli 

Gentiana acaulis 

Shqip: Genciana 

Familja: Gentianaceac-Gentianore 

Prejardhja: Alpet, bjeshkët e Evropës 




Ngjyra: e kaltër vezulluese 


Emri Gentiana për ne shqiptarët tingëllon 

ndoshta më së bukuri pasi na i kujton 

paraardhësit tanë Ilirët ku sipas princit 

Genti I cili thuhet se i kishte sytë e kaltër 

emërtohet edhe e gjithë familja 

Gentianaceae. Për shumë shtete si Zvicra 

dhe Austria, posaçërisht kjo bimë 

Figura 3.95 Gentiana acaulis 


113 

simbolizon Alpet. Gentiana acaulis është 

cv më I njohur dhe më i çmuari ku 

përmban në vete gjithë kuptimin e 

përgjithshëm të grupit Gentiana sepse 

mendimi ose diskutimi është I rëndomtë 

lidhet direkt me të. Gjethet e zgjatura deri 

eliptike kanë një gjelbërim shkëlqyes. Për 

kërcejtë nuk mund te flitet fare pasi posa të 

fillojnë të rriten, në majë e mbajnë nga një 

gonxhe e cila shpejt zhvillohet dhe që 

përfundon si lule në formë hinke dhe me 

skaje të prerjes pesëcepëshe yjore. Lulet i 

dominojnë plotësisht ,gjethet dhe kërcejtë 

për nga madhësia ndërsa me ngjyrën e tyre 

që edhe quhet e katërt gentiane i kënaqin 

adhuruesit e tyre.

Globularia cordifolia - Globularia punctata 

Shqip: Turëza 

Familja: Globuiariaceae-Globulore 


Lartësia: 5-10/20cm 


Lulëzimi: maj-korrik;maj-qershor 

Ngjyrat: e kaltër- vjollcë shkëlqyese 


Kemi dy varietete që kultivohen më së 

shumti Globularia cordifolia ka një rritje 

të vogël në lartësi e më shumë zgjerohet. 

Globularia punctata është diçka me e 

lartë, 20 centimetra, por kjo vjen vetëm për 

sa I përket kërcell mbajtësit të luleve. 

Globularia cordifolia 

Figura 3.96 Globularia cordifolia - Globularia punctata 

Geranium sanguineum 







Gjethet e të dy varieteteve kanë një 

radhitje rrethore të quajtur rozetë dhe 

shpesh për kohë të caktuara te vitit e 

ndryshojnë ngjyrën nga e gjelbërta në 

shtresim të kaftë. Lulet po ashtu kanë një 

ndërtim të njëjtë dhe interesant. Ato janë 

sferike dhe mbulohen me zgjatime pejzore, 

ngjyra e tyre është vjollcë. Globularia 

punctata janë më kompakte dhe pasi janë 

edhe pak më të larta e gjethe më të mëdha 

shkëlqyese, shprehin edhe cilësi shumë më 

të mira. Prandaj, kultivimi i sotëm 

përqendrohet pothuajse vetëm tek ky lloj. 

Kombinohen shumë mirë me shumë lule, 

me kusht që ato të tjerat të mos të jenë 

shumë të larta e të mos mbulohen shumë 

nga bimët gjethegjera. 

Ngjyra: e kuqe, e bardhë 


Përfaqësohet me disa varietete shumë 

tërheqëse që mund të argumentohet me 

formën e rritjes së bukur të tyre. Geranium 

San guineum arrin në një lartësi deri ne 50 

cm dhe ka lule të bukura pembë. Numri 

shume i madh i gjetheve krijon një dendësi

jo depërtuese me pamje rrethore kaçubore. 

Geranium sanguineum ‘Max Frel’ është 

hibrid I krijuar nga zvicerani i cili edhe ia 

ka dhënë emrin e vet varietetit. Pamja e tij 

ngjason me llojin e mëparshëm. Si dallim 

mund të merret rritja shumë më e vogël e 

kompakte, ku në këtë mënyrë e bën mjaft 

simpatik ndërsa lulet i ka të mëdha. 

Geranium sanguirieum ‘Splendens 

Figura 3.97 Geranium sanguineum 

Gypsophila paniculata 

Shqip: Gipsofila 


Prejardhja: Kaukazi, Hungaria 


Rritja: shumë e degëzuar 


Ngjyra: e bardhë e rozë 


Grupi Gypsophila ka dy ndarje në varietete 

të cilat dallohen shumë për arsye të formës 

së ndryshme të rritjes që kanë. Prandaj, 

mendoj se më mirë është të përshkruajmë 

të ndara.. Gypsophila paniculata është një 

bimë me cilësi të shumëanëshme 

zbukuruese. Ajo rritet mjaft fuqishëm duke 


115 

Geranium sanguineum ‘Splendens’ edhe 

pse sipas emërtimit lulet e tij duhet të ishin 

të kuqe të purpur, ato megjithatë janë 

pembë e çelur. Në vjeshtë gjethet e të 

gjitha llojeve Geranium marrin ngjyrë të 

kuqërremtë, ngjyrë kjo sa e zakonshme për 

këtë stinë, aq është edhe interesante që 

njihet si ngjyrë e melankolisë vjeshtore. 

pasur kërcej të fortë dhe të lartë shumë të 

degëzuar. Gjithkund në ata kërcej janë të 

vendosura gjethet jo aq të mëdha dhe 

heshtore. Mbi gjithë ato degëzime, në 

kohën e lulëzimit shfaqen kokërrza të 

panumërta ngjyrë të bardhë e tek shumë 

forma të kultivuara edhe rozë. Kështu 

krijohet një gjerësi jashtëzakonisht e 

madhe dhe ka aftësi që mbi partnerët e saj 

si Asterët, Salvia ose Iris, lulet e saj tua 

përshkoj atyre përmbi si një vello e 

qëndisur. Kombinimi trio, Trëndafilat e 

kuq, Lavandula angustifolia dhe 

Gypsophia paniculata krijojnë një pamje 

harmonike të formave të rritjes dhe 

ngjyrave të luleve e gjetheve.

Figura 3.98 Gypsophila paniculata 

Geum coccineum 

Shqip: Mëllaga e kuqe 

Familja: Rosaceae-Trëndafilore 

Prejardhja: Kaukazi 


Rritja: e drejtë, pak e përkulur 

Ngjyra: portokalli 


Lulëzimi: prill-qershor 

Për të gjitha llojet e gjinisë Geum dy cilësi 

vërehen më shumë. Me ngjyrat e tyre të 

ndezura Geum për disa javë pandërprerë , i 

japin kopshtit thekse të dallueshme 

zbukurimi. Tjetër, gjethet mjaft të mëdha e 

të dhëmbëzuara qëndrojnë ashtu edhe gjatë 

dimrit, duke na siguruar një gjelbërim 


Gypsophilla paniculata 

Geum coccineum Borisli’ 

116 

minimalisht gjatë këtij sezoni të qetësisë se 

thellë vegjetacionale. Numri i varietete 

Geum që kultivohen si lule zbukuruese 

përmban dy grupe: ato në formë të egër që 

përdoren për gjelbërime masive të vendeve 

urbane pasi janë shumë të qëndrueshëm 

dhe format hibride. Këto të fundit i 

bashkëngjiten grupit të luleve zbukuruese 

të kopshtit duke u bazuar në lulet cilësore 

qe kanë. Ngjyra e ndonjë prej këtyre 

hibrideve është e verdhë por më shumë e 

shprehur në variante të së kuqes. Geum 

coccineum ‘Borisi’ dallohet prej të tjerëve 

pasi I ka lulet shumë të bukura me ngjyrën 

që është një e kuqe portokalli dhe petalet 

njështresore.

Helleborus orientalis 

Shqip: Shpendra 


Prejardhja: Alpet, Evropa e Mesme 


Rritja: gjysmërrethore, e gjerë 


Ngjyra: e bardhë e rozë 


Në Evropë janë të njohura shumë tipe 

Helleborus që dihet , kanë rritje të 

fuqishme me kërcej të trashë, që 

degëzohen shumë pastaj dhe gjethe të 

mëdha e me prerje të thella. Të gjitha këto 

krijojnë forma shumë te bukura ndërtimi, 

Figura 3.100 Helleborus orientalis 

Gypsophila repens 



Prejardhja: Ballkani, Azia e Vogël 


Rritja: e gjërë 

Lulëzimi: shkurt-prill 

Ngjyrat: peme, të kuqe, të bardha 

Gjethet: dorake 


Figura 3.99 Geum coccineum 

Helleborus orientalis 

117 

megjithatë ju mungon shumë ajo cilësia 

kryesore që I nxit njerëzit për kultivim. 

Pra, anët e dobëta të tyre janë ngjyrat jo 

shumë tërheqëse të luleve. Kështu, ato 

kanë një ngjyrë të gjelbër në të verdhe dhe 

ju mungon plotësisht kontrasti i cili 

krijohet në mes të gjetheve të gjelbërta dhe 

luleve që do të duhej të jenë ngjyrash të 

tjera. Ndërsa, Helleborus orientalis I 

ardhur nga vendet aziatike e plotëson këtë 

parakusht për mrekulli. Ngjyra e luleve të 

tyre shkon nga rozë e çelur, e ngjyrosur me 

të bardhë deri tek ajo e kuqe e ndezur. 

Rritja e tyre është shumë më e madhe se 

ajo e Helleborus niger dhe kërcejtë lart të 

degëzuar mbajnë secili nga një lule të 

madhe dhe së bashku krijojnë tufëzim. 

Karakterizohen me një lulëzim shumë 

intensiv Gypsophila repens. Lulet e vogla 

me formë yjore shkojnë duke e mbuluar 

tokën përreth si një tërësi edhe me cilësinë 

tjetër, pasi ai tërësi lulesh liron edhe aromë 

të këndshme. Këto ndikojnë shumë mirë 

edhe tek llojet e tjera që i kanë afër sepse 

ky shkëlqim I tyre e rrit edhe vlerën e

përgjithshme zbukuruese të krejt grupimit. 

Natyrisht, në variantin tjetër Gypsophila 

repens edhe vet po të mbillen, i ruajnë të 

njëjtat vlera që i thamë më parë. Ngjyra e 

luleve mund të jetë e bardhë ose rozë. 

Rritja e tyre është më shumë në gjerësi dhe 

arrijnë edhe Lartësinë 25 centimetra. Ato 

Figura 3.102 Gypsophila repens 

Helleborus niger 



Prejardhja: Alpet, Karpatet, Apeninet 



Lulëzimi: nëntor-prill 

Ngjyra: e bardhe 

Gjethet: dorake 

Bora dhe të ftohtit e dimrit nuk i pengon 

Helleborus niger që t’i tregojnë cilësitë e 

tyre zbukuruese, për t’i çelur lulet edhe në 

atë stinë me kushte të skajshme klimatike. 

Kohën e lulëzimit e kanë jashtëzakonisht 

të gjatë, që nga tetori duken lulet e para, në 


Gypsophila repens 

118 

mbillen shpesh edhe afër mureve pasi 

depërtojnë shpejt dhe krijojnë pamje 

tërheqëse duke i mbuluar zgavrat në mes 

gurëve. Gjethet i kanë pak të zgjatura dhe 

shumë te holla. Qëndrojnë mirë në grup 

me Campanula carpatica e cochlearifolia 

si dhe Nepeta x fasseni. 

kohën e krishtlindjeve shumë më 

masivisht. Nga shkurti e deri në prill fillon 

pjesa e dytë e kryesore e lulëzimit 

pranveror e cila dallohet nga rritja shumë 

më e madhe e sidomos e luleve. 

Helleborus niger , hibrid ka ngjyrë të 

pastër të bardhë të luleve dhe pjesëza të 

shumta poleni në mes, natyrisht të verdha. 

Forma e egër ka një skuqje të jashtme të 

petaleve. Edhe gjethet kanë cilësi të larta 

zbukuruese. Ato kanë një të gjelbër të 

mbyllur e prerje të thella, tip lëkuror dhe 

shkëlqyese. Shpërndarja e tyre e 

gjithanshme krijon pamje të bukur edhe pa 

lule. Kombinohet pothuajse me gjithë 

florën që është aktuale gjatë sezonit 

dimëror e pranveror.

Figura 3.103 Helleborus niger 

Helenium Hybride 

Shqip: Helenium 








Lule shumë tërheqëse me një larmi të 

madhe ngjyrash ,Helenium Disa hibride 

janë: Helenium ‘Baudirektor Linne’, 

‘Flamingo’ ose ‘Waltraut’. Helenium ka 

Figura 3.104 Helenium Hybride 


Helleborus niger 

Helenium Hybride 

119 

një rritje të kënaqshme, mesatarisht 80 cm. 

Gjethet e gjelbërta dhe të ngushta janë 

shoqëruese të bimës deri lart. Kërcejtë e 

drejtë lëkunden edhe nga ndonjë stuhi e 

lehtë verore. Në pjesën e sipërme ka 

shumë lule të cilat qëndrojnë në degëzime 

të holla dhe krijojnë një gjerësi ambrellore. 

Ngjyrat nga e verdhë e rëndomtë, shkojnë 

në portokalli, të kaftë në të kuqe dhe më 

interesante janë lulet e përziera me të kaftë 

dhe të verdhë. E veçantë është edhe 

ndryshimi shkallëzor I pamjes se luleve ku 

mesi I tyre apo kupa shkon duke u rritur 

përpjetë, ndërsa petelat përkulen gjithnjë e 

më poshtë.

Hemerocallis Hybride 

Shqip: Zambaku një ditor 



Lartësia: 80- lO0cm 




Gjethet: të gjata lineare 

Te shkruash për Hemerocallis dhe një 

numër të caktuar lulesh zbukuruese është 

shumë vështirë sepse sot ekzistojnë tibra të 

tërë që merren me analizë të gjithanshme 

të tyre, Një lule që ka formë të bukur yjore 

e grupit Hemerocais qëndron vetëm një 

Hemerocalis Hybride 

Figura 3.105 Hemerocallis Hybride 

Helianthus Hybride 

Shqip: Luledielli 





Lulëzimi: gush-shtator 

Ngjyrat: te verdha shkëlqyese 

Gjethet: te mëdha vezake 

ditë e hapur. Për të mbajtur vazhdimësinë 

disa javësh të këtij lulëzimi, pranë luleve 

që vyshken në mbrëmje presin në radhë 

edhe shumë gonxhe për të çelur. 

Hemerocalis është grupi më I dalluar I 

familjes Zambakore që rritet në çfarëdo 

toke dhe kushte klimatike, mjafton që të 

ketë sadopak lagështi. Ato kanë një 

lulëzim të bollshëm, ngjyra të 

mrekullueshme që shkëlqejnë shumë dhe 

arrijnë madhësinë 10 centimetra. Kjo bën 

që ato të jenë lulet të cilat pëlqehen mjaft 

dhe prezenca e tyre në disa vende është 

pothuajse në çdo kopsht. Në Kinë 

kultivohen në një periudhë prej 2500 

vjetësh. Sidomos në SHBA vazhdojnë të 

përfitohen pandërprerë lloje të reja. 

Helianthus në foto janë paraqitur pamjet 

tipike ku shprehen disa nga cilësitë e 

Helianthus. Pamja e parë, lulet e mbushura 

karakteristikë e hibrideve që mund ti shtoj 

100% vlerën e luleve. Pamja e dytë, me 

petalet e renditura thjeshtë na kujton 

origjinalitetin e Lulediellit. Pamja e tretë, 

Helianthus salicifolius shprehje 

kulminante e bukurisë së luleve dhe 

gjetheve të mëdha, madhështore duke iu 

falënderuar lartësisë së kërcejve. Natyrisht,

nëse nisemi nga emri shkencor që ka ky 

grup lulesh e që përputhet me emrin e 

diellit, duhet shtuar se ngjyra e verdhë 

Figura 3.106 Helianthus Hybride 

Helianthemum Hybride 

Shqip: Heliantemi 

Familja:Cistaceae-Mënishtore 

Prejardhja: Evropa, Mesdheu 





Para shumë kohësh prania e 

Helianthemum ka qenë e paktë. 

Kultivoheshin dy format e egra, 

Heianthemum nummularium me ngjyrë të 

verdhë dhe Helianthemum apeninum me 

ngjyrë të bardhë të luleve. Sot 

Helianthemum-Hybride kultivohen shumë. 

Format të atilla hibride janë me dhjetëra si 


121 

diellore rrezaton me të gjitha nuancat e 

shkëlqyera përmes petaleve, mesi tulor i 

kaftë. 

Helianthemum ‘Jack Scott’, I kuq; 

‘Rubin’, I verdhë I mbushur ose ‘Wisley 

Pink’, pembë. Dominojnë kryesisht ata me 

ngjyrë të verdhe, pembë dhe ndonjë I 

bardhë. Ndërtimi i kërcellit tek 

Helianthemum është barishtor, ndërsa 

poshtë pasi është më e vjetër, ka veti 

drunore. Gjethet e vogla janë vezake dhe 

ngjyra e tyre ndryshon shumë duke u 

përcaktuar sipas llojit që I takon. Kështu, 

ajo mund të jetë e gjelbër e çelur deri në të 

përhimët apo argjendi. Lulet pesëpjesëshe 

i kanë shumë të hapura me mes të verdhe 

dhe shumë të ngjashme me lulet e thjeshta 

të trëndafilave. Ato çelin masivisht çdo 

ditë.

Figura 3.107 Helianthemum Hybride 

Heuchra brizoides 

Shqip: Këmbanoreza e kuqe 

Familja: Saxiigaceae-Saksifragore 


Lartësia: 40/ 60 cm 



Ngjyrë: e kuqe 


Kultivimi i Heuchera hibrideve të reja si 

lule zbukuruese kopshtare është 

shumëfishuar disa herë. Heuchera 

brizoides qëndron si tip në vete për disa 

arsye. Gjethet e gjelbërta në të çelur janë 

Figura 3.108 Heuchra brizoides 

Hosta Hybride 

Shqip: hosta 

Familja: Hostaceac-Hostore 

Prejardhja: Kina, Japonia, Korea 




Ngjyrat: vjollce, të bardha 

Gjethet: në formë zemre, heshtore 


Heliarithemum Hybride 

Heuchera brizoides 

122 

pak e ndoshta të vetmet që mund t’i 

shohim me këtë ngjyrë tek grupi 

Heuchera. Ato janë relativisht të vogla, 

bazike te cilat shpërndahen në të gjitha 

anët në mënyrë të rregullt duke krijuar 

forma të bukura rrethore. Kërcejtë e hollë 

janë disa cilësish dhe shërbejnë vetëm si 

mbajtës të luleve pa u shoqëruar fare prej 

gjetheve. Që nga mesi i tyre mbushen me 

lule të vogla e të kuqe të renditura në 

mënyrë deri diku të lirë. Pamja e këtyre 

është shume më e dukshme dhe më e 

bukur se gjethet. Për këtë arsye lulet tek 

Heuchera brizoides luajnë rol kryesor 

zbukurues. 

Llogariten si ndër lulet më atraktive të 

kopshtit. Ky vlerësim bëhet për arsye të 

gjetheve që janë ndër më të bukurat e të 

gjitha luleve. Gjatë kohës së lulëzimit mbi 

këto gjethe të dendura dhe shkëlqyeshëm 

të renditura, shfaqen kërcej të emëruar 

paksa të pjerrët me lule ngjyrë të bardhë 

apo vjollce. Varietetet e shumta të grupit 

Hosta janë të orientuara krah renditjes 

sipas ngjyrës së gjetheve. Hosta me gjethe

të gjelbërta e ngjyrim të bardhë, një ngjyrë 

që krijon ndjenjën e qetësisë kombinohet 

mirë me shumë bimë brenda vet grupit 

Hosta apo gjinive të tjera. Të tilla janë 

Hosta elata, Hosta lancifolia, Hosta 

plantaginea. Hosta me gjethe të katërta 

shprehin këtë ngjyrim më tepër në një 

Figura 3.109 Hosta Hybride 

Heuchera Hybride 

Shqip: Këmbanorëza 






Ngjyrat: të kuqe ose rozë 


Forma ideale e një bime zbukuruese do të 

ishte kur pjesët përbërëse: gjethet, kërcelli 

e lulet të kenë pamje të bukur prezantuese. 

Megjithatë, kjo nuk ndodh gjithnjë dhe 

njëra prej këtyre pjesëve kryesore ka cilësi 


Hosta Hybride 

123 

vend me pak gri, të freskët dhe lagështi 

ajri. Të tilla janë Hosta sieboldiana 

‘Elegans’, ‘Francis Williams’ dhe 

‘Herkules’. Hosta me gjethe përgjithësisht 

të verdha, ose më të gjelbër si Hosta 

fortunei ‘Aurea’, ‘Aureo-t4aculata ‘e 

Hosta sieboldiana. 

të shumta ndërsa tjetra është shumë më e 

zbehtë. Nga fjalët e shkruara më lart, dua 

të sqaroj se tek Heuchera brizoides lulet e 

saj i linin gjethet nga pak nën hije, tek 

Heuchera americana gjethet tregonin një 

pamje jashtëzakonisht interesante, ndërsa 

lulet shin pothuajse të pavërejtëshme. Tek 

Heuchera Hybride janë bërë përmirësime 

paralele si në gjethe ashtu edhe në lule. 

Pamja e tyre është shumë më e vëllimshme 

po të krahasohen me pararendëset që i 

thamë më lart. Gjethet e llojeve Heuchera 

Hybride nuk kufizohen vetëm me ngjyrën 

e gjelbër të gjetheve apo të kuqe. Në 

gjethet e tyre shohim kombinime të tjera 

shumë interesante të ngjyrës se kaftë me të 

gjelbër, të kuqe, të përhimëte e argjendi.

Heuchera Hybride 

Figura 3.110 Heuchera Hybride 

Houtonia cordata 

Shqip: Houtonia 

Familja: Sauraceae-Saurore 

Prejardhja: Kina, Himalaje 






Nga studimet që janë bërë, është ardhur në 

përfundim se bimët që kultivohen për 

qëllime zbukuruese, 90 % e tyre 

përzgjidhen nga bukuria e luleve që kanë. 

Kjo logjikë është në përputhje edhe me 

pamjen e tyre në natyrë, e si e tillë edhe e 

Houtonia cordata 

rëndomtë. Vetëm një grupim lulesh që 

përdoren për hapësira të brendshme e 

quhen bimë të gjelbërta, janë gjethet ato që 

dominojnë. Edhe tek bimët zbukuruese të 

kopshtit kemi pak lloje që kultivohen jo 

për arsye të luleve, por se i kanë gjethet të 

bukura apo interesante. E tillë është edhe 

Houtonia cordata. Lulet e saj të bardha 

kanë një rol kryesor zbukurues dhe janë 

gati të padukshme. Befasi e këndshme janë 

gjethet me një larmi harmonike ngjyrash. 

Kështu e kuqe ndezëse ka rëndësi qendrore 

pasi kombinohet shume bukur me ngjyrën 

e gjelbër dhe të verdhë. Gjethet tek 

Houtonia sjellin freski e shkëlqim në 

larmëninë e ngjyrave të tyre.

Figura 3.111 Houtonia cordata 

Heuchera micrantha 

Shqip: Këmbanorëza e kaftë 








Heuchera micrantha ashtu si hibridet që i 

përshkruam ndryshon nga të tjerat pasi ua 

mohon rolin kryesor zbukurues luleve 

duke e mbartur këtë cilësi tek gjethet. 

Lulet e bardha gati sa nuk vërehen përballë 

konkurrencës tepër të fortë të gjetheve 

interesante, të cilat kanë ngjyrë të kaftë, 

Figura 3.112 Heuchera micrantha 

Iris Germanica Gruppe 

Shqip: Luleshpata 

Familja: Iridaceae Shpatore 






Heuchera micrantha 

125 

ndërsa më të rejat ngjyrosen më shumë në 

të kuqe. Heuchera micrantha si lule me 

rritje mesatare e krahasuar me grupin e 

saj ka arritur që të gjejë vend në shumë 

kopshte dhe mund ta shohim të mbjellur në 

pikat më të rëndësishme apo më të 

vërejtura të kopshtit. Kombinohet 

jashtëzakonisht mirë me bimët që kanë 

gjithashtu gjethe zbukuruese si dhe me ato 

që kanë lulëzim të vrullshëm ku luajnë një 

rol shumë parësor në krijimin estetik të 

baraspeshës së luleve dhe gjetheve. Shume 

shpesh Heuchera micrantha mbillen nëpër 

vazo të ndryshme në kombinim me lulet 

tjera shumëvjeçare, sezonale e vjeshtore. 

Ngjyrat: shume te larmishme 


Iris Germanica vlerësohen si nga më të 

bukurat të luleve zbukuruese Në majë të 

kërcejve të gjatë e nyjor që I rrethojnë 

gjethet shpatore, qëndrojnë hijshëm dhe 

fare pranë tyre pakëz më poshtë gonxhet

që rrinë të gatshme të zëvendësojnë lulet e 

vyshkura.. Pamja aq e bukur e këtyre 

luleve të kujton Orkidenë, mbretëreshën e 

luleve. Ndërsa, nëse bëjmë krahasim, 

përparësia është kultivimi I lehtë e pa 

shumë kërkesa I grupit Iris. Llojshmëria 

është thuajse e pamundshme të numërohet. 

Kultivuesit kanë shkuar shumë larg duke 

krijuar ngjyrshmeri aq të pasur saqë sot 

Figura 3.113 Iris Germanica Gruppe 

Hypericum calycinum - Hypericum 

olympicum 

Shqip: Lule balsami 

Familja: Hyperiaceae-Ballsamore 

Prejardhja: Evropa Jugore e Lindore 

Lartësia: 20 -50 cm 





Bimë e përhapur në gjithë pjesën veriore të 

tokës ku tipet e shumta kanë veti drunore 

me rritje disa metërshe, të tjerat shkurre e 

gjysmë shkurre dhe disa janë barishtore. 

Në kopshte më shumë kemi të mbjellura 


Iris germanica 

126 

nuk dihet numri i sakte i të gjitha 

varieteteve. Ata gjithashtu kanë bërë 

përmirësime të formës duke krijuar cv me 

lidhje të fortë e harmonike dhe rritje të 

fuqishme. Iris Germanca Gruppe ka një 

llojshmëri të madhe ngjyrash të luleve e 

shpeshherë edhe me ngjyrim më të 

mbyllur në brendësi e shumë të tjera dy 

ngjyrëshe. 

Hypericum olympicum, dhe Hypericum 

perforatum I njohur shumë edhe si bimë 

mjekësore, me cilësi të rralla shëruese. 

Ndërsa, me i rëndësishmi është Hypericum 

calycinum. Gjethet e gjata e shumë të 

bukura shpesh marrin ngjyrim të kaftë e 

shpesh disa edhe thekse të katërta. Lulet 

janë bukuri më vete ku spikat ndërtimi i 

përsosur I tyre, petaleve dhe numri I madh 

I pjesëzave të polenit të cilat në formë 

antenash të vogla zgjaten lart. Të gjitha 

këto cilësi jo të pakta mendoj se nuk do te 

ishin të tilla sikur të mos ishte ngjyra e 

verdhë e luleve e cila shkëlqen më shumë 

se kudo. Përdoret edhe për gjelbërimin e 

hapësirave të mëdha.

Figura 3.114 Hypericum calycinum - Hypericum olympicum 

Iberis saxatilis - Iberis sempervirens 

Shqip: Lulekordele 

Gjermanisht: Schleifenblume 

Familja: Brassicaceae-Kryqore 

Prejardhja: Evropa Jugore 



Lulëzimi: mars-prill 



Në pranverë krahas shumë luleve të tjera 

është koha e lulëzimit edhe të Iberis. 

Njihen si bimë që hyjnë në grupin e luleve 

Iberis saxatilis 

Figura 3.115 Iberis saxatilis - Iberis sempervirens 


127 

zbukuruese barishtore. Ata në fillim janë të 

butë dhe barishtor, më vonë bëhen të 

murrmë dhe pjesa e poshtme merr veti 

drunore. Tek të dy tipet, Iberis gjethet e 

vogla e gjatore kanë një të gjelbër të 

mbyllur që u shkon shumë mirë kur 

kombinohen me lulet ku renditja e tyre 

përreth kërcejve krijon pamje të bukur.. 

Lulet e bardha tepër shkëlqyese bëjnë një 

renditje rrethore katërpamëshe, gjë që 

është specifikë e tyre dhe duken shumë 

interesante për nga pamja. Kërcejtë i kanë 

të drejtë deri në lakues. Kombinohen mire 

me të gjitha lulet duke I dhënë grupit 

kontrast të fortë.

Incarvillea delavayi 

Shqip: Këmbanorja e kopshtit 

Familja: Bignoniaceae-Bignore 

Prejardhja: Junani 




Ngjyrat: peme dhe e bardhë 


Tek Incarvillea gjithçka fillon nga e para. 

Në prill vërehen shenjat e daljes së 

gjetheve mbi tokë, të cilat nga ndikimi I 

motit të nxehtë zhvillohen shpejtë. Ato 

karakterizohen me rritje bazike dhe arrijnë 

një madhësi 20-30 cm, janë të rrudhura 

Figura 3.116 Incarvillea delavayi 

Kniphofia Bybricle 

Shqip: Knifofia 


Lulëzimi: korrik shtator 

Ngjyra: e verdhë, portokalli 


Familja: Asphodelaceae Asfodolore 

Prejardhja: Afrika Jugore 


Incarvillea delavayi Alba 

dhe kanë prerje shumë të thellë. Kërcejtë e 

trashë shfaqen vetëm në kohën e lulëzimit 

të cilët shërbejnë vetëm si kërcej mbajtës 

të luleve. Numri i luleve është i shumtë 

dhe kryesisht kanë ngjyrë rozë. Ato janë të 

renditura harmonikisht dhe përmes një 

degëzimi të vogël shpërndahen në të gjitha 

anët, së fundi, po kultivohet gjithnjë e më 

tepër edhe Incarvilea delavayi ‘Alba’ e 

bardhë. Tek Incarvilea fundi i lulëzimit 

nënkupton edhe mbarimin ngadalë të 

pranisë së saj mbi tokë. Kjo është gjë e 

zakonshme për arsye se ndërtimi i rrënjës I 

cili është zhardhokor e ndjek këtë rrugë të 

tërheqjes ashtu siç e bëjnë me dhjetëra 

tipesh lule të tilla sidomos në pranverë. 

E ardhur nga pjesa më jugore e kontinentit 

Afrikan kultivohet me dëshire në shumë 

kopshte evropiane. Ashtu si çdo bimë e 

cila për tu kultivuar si bimë zbukuruese 

duhet t’i përmbaj një e më shumë 

elementeve cilësore. Tek llojet Kniphofia 

pamja e luleve është ajo më interesantja 

gjethet e të gjitha llojeve Kniphofia janë 

shumë të gjata, të holla dhe të krijojnë 

përshtypjen sikur janë të përbëra prej 

lëkurës. Kërcejtë e trashë që nga rrënja

nuk kanë gjethe dhe në majë përmbajnë 

nga një kokërz ku renditja e luleve aty 

është në mënyrë të përafërt si e ka 

rregulli. Për nga ngjyra, kemi të kuqe, 

portokalli apo të verdha dhe një grup tjetër 

me lule dy ngjyrëshe p.sh. e kuqe me të 

verdhë. Kështu, kërcejtë e drejtë e të 

Figura 3.117 Kniphofia Bybricle 

Lamiastrum galeobdolon 

Shqip: Hithëza e artë 




Rritja: në gjerësi, harkore 




Tek Lamiastrum galeobdolon kemi një 

bimë zbukuruese që rritet së pari në një 

farë mase deri në 40 centimetra në lartësi, 

ndërsa shumë më tepër kërcejtë si lozë 

zgjaten horizontalisht deri në 1.5 metra. 

Vetë pjesët përbërëse të saj, gjethet dhe 


Kniphophia Hybride 

129 

trashë, lulet me ngjyra të ndezura ku 

dominon ajo e kuqe zjarri dhe shpesh e 

shoqëruar me nga një rreth të verdhë 

krijojnë pamje të veçante zbukuruese dhe i 

emërtojmë si: lule si pishtar ose lule 

raketë. 

lulet përbëjnë një kombinim të bukur prej 

tre ngjyrash. Në kërcej janë të renditura 

gjethet dyshe të gjelbërta të cilat mbulohen 

me një ngjyrim të dytë argjendi. Numri i 

tyre është i madh gjë që e bënë shumë të 

dendura. Në mënyrë të shkallëzuar rriten 

grup lulesh te cilat kanë një ngjyrë të 

verdhë . Mbjellja e tyre si të vetme sado jo 

e preferueshme, megjithatë mënyra 

kombinuese e gjetheve dhe luleve dhe 

larmia e ngjyrave të cilat i kanë 

Lamiastrum galeobdolon përbën më vete 

një si tërësi grupore. Njëkohësisht kërcejtë 

kanë aftësi të zgjerohen në të gjitha anët që 

i bën kudo të dukshme nëse ato janë të 

mbjellura në grup me lulet e tjera.

Lamium maculatum 

Shqip: Hithëza me lara 

Familja. Labiatae Bore 

Prejardhja. Evropa, Azia e Vogël 



Lulëzimi. maj-korrik 

Ngjyra: rozë 


Kultivimi i Lamiunm maculatum sjell 

cilësi por edhe risi në kopsht. Shquhet për 

Lamium maculatum 

Figura 3.118 Lamium maculatum 

Iris Pumila-Gruppe 



Prejardhja: Mesdheu 




Ngjyrat: shumë të larmishme 


Derisa tek Iris Germanica Gruppe kemi 

një pamje madhështore dhe larmi aq të 

madhe ngjyrash, tek Iris Pumila-Gruppe 

llojshmëria dhe ngjyrshmëria është shumë 

më e vogël, por me disa veti mjaft të 

rëndësishme. Rritja e tyre e shkurtër 

mundëson një prani më të madhe duke 

një rritje të gjerë, pasi këtë e bëjnë të 

mundur gjethet shumë të dendura Ato pas 

ngjyrës së gjelbër kanë një ngjyrosje të 

fortë argjendi e pikërisht kjo i bën që të 

jetë interesante. Lulet me formë të njohur 

buzore çelin në grupe dhe zakonisht kanë 

ngjyrë- rozë. Duhet thënë se prania e tyre 

si lule zbukuruese është meritë kryesore e 

gjetheve shumë të bukura .Kombinohen 

mirë me Convalaria majaiis dhe me 

shumë bimë të tjera të atij lulëzimi kohor 

sidomos ato me rritje të vogël ku në këtë 

rast duhen përmendur Campaflufa 

zënë vend kudo në kopsht. Lulëzimi i 

hershëm jep mundësi që Iris Pumila- 

Gruppe shumë miré të kombinohen me 

lule të tjera pranverore që zakonisht rriten 

më shumë në gjerësi e me pak në lartësi. 

Kështu, mund të përmendim shoqërimin 

me llojet Aubrieta cultuorum, Armeria 

maritima, Phlox subulata, Campanula 

carpatica e Iberis sempervirens. Gjethet e 

vogla shpatore, ndërsa lulet përafërsisht të 

mëdha si tek Iris Germanica-Gruppe, i 

bëjnë këto lule tërheqëse dhe mendoj edhe 

interesante. Mund të kultivohen edhe në 

vazo si të vetme apo në grup, ku do t’ua 

shtonin hijeshinë ballkoneve apo taracave 

tuaja.

Iris pumila 

Figura 3.119 Iris Pumila-Gruppe 

Leucanthemum Superbum-Gruppe 

Shqip: Ylli i alpeve 


Prejardhja: Alpet, Karpatet, Pirinejet 


Rritja: gjysmërrethore, e gjerë 




Nga fotot që shohim, besoj se është e 

qarte që kemi të bëjmë me lule të njohura, 

ndërsa më mbetet të sjell argumente për 

ato që kanë cilësi zbukuruese në kopsht. 

Në natyrë në formë të egër mund të 

vërejmë pamje të njëjta lulesh me mes të 

verdhë dhe të rrethuar me petale të bardha, 

Leucanthemum Superbum 

të renditura bukur, duke filluar nga 

Kamomila e vogël e deri tek Krizantema e 

livadheve që arrin një madhësi deri në 60 

cm. Në llojet e kultivuara janë bërë 

përmirësime shumë të rëndësishme. 

Gjethet i kanë më të mëdha e kërcejtë me 

të trashë. Madhësia tek disa është 

reduktuar që shkon vetëm deri në 30 cm. 

Tek lulet shihen përmirësimet në 

madhësinë e tyre, petalet janë më të gjëra 

dhe më të shpeshta. Renditja e këtyre 

petaleve është e thjesht një rendore por ka 

disa lloje me renditje të përbërë apo të 

mbushur duke krijuar kështu një pamje më 

të veçantë, të bukur dhe shumë interesante 

të tyre.

Figura 3.120 Leucanthemum Superbum-Gruppe 

Leontopodium alpinum 

Shqip: Lulëbardha 


Prejardhja: Evropa, Kaukazi, Siberia 






Të flasësh apo të shkruash për 

Leontopodium alpinum sidomos në Zvicër 

por edhe në Austri e Gjermani është një 

temë sa e njohur aq edhe interesante. Kjo 

bimë gëzon një simpati të veçantë duke u 

bëre simbol i përfaqësimit të të gjitha 

vendeve ku shtrihen Alpet. Shumë firma, 

Leontopodium alpinum 

Figura 3.121 Leontopodium alpinum 

Lavandula angustifolia 

Shqip: Lavanda 


Prejardhja: Mesdheu-Greqia 


Rritja: e gjerë me shumë kërcej 


Ngjyrat: kryesisht vjollcë 


132 

hotele e deri tek një kompani ajrore 

(Edeiweiss) e mbajnë këtë emërtim. 

Shtrirja e saj është shumë më e gjerë dhe 

përfshin kontinentin evropian e atë aziatik 

ndërsa në disa pjesë rritet edhe tek ne. 

Gjethet ika të holla të shumta dhe të 

renditura në formë rrethore apo rozete. Në 

kohën e lulëzimit zgjaten një apo më 

shumë kërcej për disa centimetra ku lart 

mund ti dallojmë dobët lulet e vogla me 

ngjyrë të verdhë. Përreth tyre janë të 

vendosura disa gjethe që luajnë një rol 

interesant për të krijuar pamjen e një 

luleje. Kështu ato kane formë yjore, një 

ngjyrë të bardhë, pastaj përshkohen nga 

një mbulesë e butë heshtore. 


Lulet Lavandula angustifolia kudo janë ë 

mjaft të njohura. Në shtetet perëndimore 

pa shumë bujë por gati gjithnjë kanë zënë 

vend në kopshte ashtu sikur qepët në 

bashçe. Megjithëse e dimë vlerën e qepës 

dhe rolin e pazëvendësueshëm që ka ajo,

njësoj edhe Lavandula e ka rëndësinë e 

veçantë të dëshmuar nga shumë e shumë 

breza. Për nga ndërtimi Lavandula është 

me gjethet e holla e të dendura kanë ngjyrë 

të argjendtë në të përhimët. Lulet e vogla 

janë të vendosura në forme kalliri në 

kërcej të hollë e të gjatë. Ngjyra e tyre 

është zakonisht vjollce, por mund të jetë 

Figura 3.122 Lavandula angustifolia 

Levisia cotyledon 

Shqip: Lewisia 

Familja: Portulacaceae-Burdullakore 



Rritja: rozetë 


Ngjyrat: kryesisht pembë e të bardha 


Një nga tipet më interesante të bimëve 

zbukuruese është grupi Leëisia. Gjethet e 

gjata janë gjithandej të rrudhura dhe 

bazike. Ato krijojnë forma shumë të 

bukura rrethore që quhen rozetë. Kërcejtë 

pa gjethe 3-5 kanë gjatësi të ndryshme 


133 

edhe bojëqielli, rozë e rrallëherë e bardhë. 

Lavanduja angustifolia janë të njohura 

mirë për aromën e tyre dhe kanë përdorim 

shume të madh në kozmetikë. Edhe nga 

fotot mund të shihet se ato kanë shumë 

bukuri përkufizojnë kopshtet apo parqet 

dhe prezenca e trëndafilave krijon 

kombinime shumë të bukura. 

dhe rrallë e arrijnë lartësinë 30 centimetra. 

Në pjesën e sipërme ata degëzohen dhe i 

shohim gonxhet në grupe përafërsisht në 

formë rrushore. Lulet përbëhen nga dy 

ngjyra bazë, rozë dhe e bardhë. Kështu, 

kemi lule vetëm me njërën nga këto ngjyra 

si dhe kombinimet në mes tyre në formë 

vijëzimesh. Ngjyra rozë në shumë 

varietete ndryshon sipas mënyrës sa është 

e çelur apo e mbyllur, ndërsa e bardha 

shpesh zëvendësohet me ngjyrë të verdhë 

apo portokalli. Dhe pikërisht këto 

përmirësime në ngjyrshmëri dhe në rritjen 

më të madhe të bimës e kanë bërë më të 

pëlqyeshme për kultivim.

Leëisia cotyledon 

Figura 3.123 Lewisia cotyledon 

Liatris spicata 

Shqip: Liatris 






Ngjyra: vjollce, e bardhë 

Gjethet: të gjata, lineare 

Mbi kërcej të trashë ku në majë qëndrojnë 

tufëza të shumta e të shpeshta lulesh me 

petale pejzore, kjo është një pamje 

interesante që krijojnë Liatris spicata gjatë 

kohës së lulëzimit. Kështu themi për arsye 

se lulet e tyre çelin të parat e duke shkuar 

Figura 3.124 Liatris spicata 


134 

më poshtë, mënyrë kjo tepër e pazakontë. 

Kohët e hershme të rritjes janë shumë pak 

premtuese në krahasim me pamjen aq të 

bukur në fazën më të lartë siç është ajo e 

lulëzimit. Nga rrënjët zhardhokore të tyre, 

në pranverë mbijnë disa tufëza gjethesh të 

holla me pamje bari të zakonshëm. Prej 

këtyre pas një kohe rriten kërcej të 

fuqishëm dhe të dendur të veshur me 

gjethe. Pak para kohës së lulëzimit, lart në 

një gjatësi 20-30 centimetra si pika duken 

sythat e panumërt që i rrethojnë kërcejtë. 

Ngjyrat që I ndeshim tek shumë varietete 

Liatris janë ato që përshkojnë katërsisht 

dhe asnjëra krejtësisht e pastër si e kuqe, 

rozë, vjollcë, dhe e katërt.

Linum flavum - Linum perene 

Shqip: Liri 

Familja: Linaceae Zambakore 

Prejardhja: Evropa, Azia 

Lartësia: 30-50/ 20-30 cm 


Lulëzimi :qershor -gusht 

Ngjyra :e verdhë- e kaltër e çelur 

Gjethet: gjuhore, lineare 

Linum flavum 

Linum flavum, për fat të keq është një lule 

që shihet shumë rrallë në kopshte. Ku 

qëndron arsyeja, është disi e 

pashpjegueshme cilësitë për të qenë një 

lule e bukur dhe tërheqëse posedon duke u 

nisur që nga forma e rritjes apo madhësia. 

Figura 3.125 Linum flavum - Linum perene 

Lilium Hybride 

Shqip: zambaku 

Familja: Liliaceae Zambakore 

Prejardhja: Mesdheu, Azia 

Lartësia: 60 -120cm 



Ngjyrat: e kaltër- e bardhë 

Gjethet : eliptike 

Për Lilium apo zambakët si lule themi që e 

kam pasur më se vështiri që të shkruaj për 

to. Vetëm në gjuhën gjermane që unë e 

Gjethet i ka të gjata me ngjyrim të katërt, 

kërcejtë të mbushur prej këtyre gjetheve 

deri lart, ku edhe pastaj degëzohen. Në 

majë çelin me rend shumë lule të cilat 

kanë një ngjyrë të mrekullueshme të 

verdhë me një shkëlqim të 

jashtëzakonshëm. Edhe pse të gjitha këto 

cilësi, pra Linum flavum mungon shpesh 

në kopshte e që këtë zbrazëti e përmbush 

Linum perene që shfaqet shumë më 

ndryshe se i pari. Ai ka gjethe të holla 

gjilpërore e shumë kërcej gjithashtu të 

hollë të mbushur nga këto gjethe. Lulet e 

bukura çelin në shumë degëzime të këtyre 

kërcejve. Ngjyra e zakonshme është e bojë 

qielli, e shpesh është i pranishëm edhe me 


njoh ekziston me dhjetëra pra të shkruara 

me studime nga më të ndryshmet. Numri I 

llojeve, nënllojeve apo të themi edhe 

varietete është tejet i madh, sa arrijnë gjini 

tjetër s’mund të krahasohet me to. 

Perkufizimimi i grupit Lilium vetëm si 

bimë zbukuruese të kopshtit sot është 

tepër I ngushtë. Ata na shoqërojnë edhe në 

dhoma, të mbjellura në vazo té ndryshme, 

ballkone e tarca apo si buqeta në raste 

solemne p.sh martesat. prandaj, gjithë kjo 

laramani llojesh dhe përdorimi të 

mendohet se do t’i sillte telashe cilido

autori që brenda kësaj shtylle t’i zgjedh 

fjalët më të përshtatshme për t’i përshkruar 

ato. Vendimi se është me rëndësi té 

theksoj se, e gjithë kjo bukuri fillon nga 

Figura 3.126 Lilium Hybride 

Lupinus Polyphyllus-Hybride 

Shqip: Lupini 

Familja: Fabaceae- Bishtajore 







I takon grupit të luleve me cilësi të 

përshtatjes në çdo vend të kopshtit. Pamja 

madhështore e tij ka shtyrë latinët t’ia 

japin emrin ,,Lupus”-ujk duke menduar se 

kërkesat ushqyese Ii ka shumë të larta. E 

vërteta është se si të gjitha grupet 

Leguminose (p.sh. fasulja) edhe Lupini ka 


136 

rrënjët të cilat janë shumë zhardhokore. 

Po mund të ndahen dhe të mbillen pastaj 

aty ku dëshirojmë ne. 

në rrënjë bakterie të cilat nga azoti i ajrit 

sigurojnë të themi ushqimin themelor për 

këto bimë. Prandaj, aspak nuk duhet të 

merakosemi për vendin se ku mbillen. 

Lupinus, shkëlqejnë plot madhështi me 

lulet të cilat janë të vendosura në mënyrë 

boshtore e që mund të arrijnë gjatësinë deri 

në 60 centimetra dhe theksohen shumë 

pasi gjethet qëndrojnë më poshtë. Ngjyrat 

e luleve i kanë të ndezura ku ato të 

përfitura nga anglezi George Russel janë 

më të mirat. vlen të përmenden ato me 

ngjyrë të kuqe ‘Edelknabe’ dhe ‘Meln 

Schloss’; rozë me të bardhë ‘Schlossfrau’; 

të kaltër me të bardhë ‘Kastellan’ e 

‘Krorileuchter’ të verdhë.

Figura 3.127 Lupinus Polyphyllus-Hybride 

Lychnis chalcedonica 

Shqip: Lulengjitësja 


Prejardhja: Rusia Juglindore 






Prania e grupit të luleve Lychnis në kopsht 

do të thotë të ketë më shumë ngjyrë të 

kuqe të shprehur në shumë variante të saj. 

Kështu, mund t’i përmendim Lychnis 

alpna, Lychnis coronaria, Lychnis vscara 

dhe këtë që po e përshkruajmë, Lychnis 

chalcedonica. Që nga Mesjeta ai ka vend 

Lychnis chalcedonica 

Figura 3.128 Lychnis chalcedonica 


137 

të merituar në kopshtet evropiane. Rritet 

shumë e shpesh edhe e kalon 80 

centimetërshin. Gjethet vezake dyshe e 

mbështjellin kërcellin deri lart, ku ky i 

fundit është I padegëzuar dhe vetëm në 

majë përmban grup të madh lulesh të vogla 

që janë të renditura në forme ombrelle. 

Ngjyra e tyre është një e kuqe e ndezur që 

I ka shtyrë gjermanët ta quajnë dashuria 

që djeg (Brennende Liebe). Kohët e fundit 

( po përdoret edhe lloji me ngjyrë të 

bardhë dhe pembë, por shumë rrallë. 

Kombinohet mirë me Phlox paniculata, 

Veronica Ion gifolia, Delphinium-Hybride, 

Lysimachia punctata e Chrysanthemum 

max/mum.

Lychnis alpina - Lychnis viscaria 



Prejardhja: Alpet, Pirinejet, Evropa 

Lartësia: 10-15/ 30-40 cm 

Rritja: rozetë e drejtë 


Ngjyra: rozë e mbyllur 


Këto dy varietete i takojnë një grupi, ku 

forma e ndërtimit është thuajse e njëjtë, e 

shumë më e ndryshme se ajo e disa llojeve 

të tjera që do t’i analizojmë në faqet e 

ardhshme. Lychns alpina është më Ii vogli 

në lartësi I gjithë grupit Lychriis. Gjethet e 

gjelbërta e të holla në shumë raste 

Lychnis alpina 

Figura 3.129 Lychnis alpina - Lychnis viscaria 

Lychnis coronaria 



Prejardhja: Himalaje, Evropa 


Rritja: e drejtë, lart e degëzuar 




Gjatë dy muajve të parë të verës më ka 

ndodhur shpesh që në shumë kopshte të 

mbulohen me një ngjyrim të bukur, të 

kaftë në të përhimët. Ato ndërtojnë forma 

të bukura rozete ku pastaj rriten shumë 

kërcej të pa degëzuar e me lule të bukura 

peme. Lychns viscaria është diçka me I 

lartë se I mëparshmi, ndërsa forma e 

gjetheve është gati e njëjtë por pa 

ngjyrimin, e kaftë. Ato kanë pra ngjyrë të 

gjelbër dhe janë të gjata dhe krahasohen 

shumë me llojet Dianthus. Kërcejtë tart 

degëzohen ku janë të vendosura tufëza të 

shumta lulesh. Ka Hoje me ngjyrë të kuqe 

e rrallë mund t’i shohim edhe të bardhë 

dhe ndërtim të thjeshtë, ndërsa këto në foto 

i takojnë Lychnis viscaria ‘Pleria’ me lule 

të përbëra. 

takoj tipin e lules Lychnis coronaria. Në 

këto pamje që i shihni ju në fotografi dhe 

dhjetëra të tjera që i ruaj në fotoarkivin 

tim, duket qartë se është një lule me disa 

cilësi shumë të mira zbukuruese dhe 

njëkohësisht të veçanta. Sado I varfër të 

jetë një kopsht me bimë të tjera 

zbukuruese apo lulëzim të paktë në këtë 

kohë, prania e llojit Lychnis coronana me 

pamjen e tij të lartë dhe lulet e kuqe e 

mbushin me sukses këtë boshllëk. 

Ndërtimi I bimës përshkohet tërësisht nga

një ngjyrë e bardhë në të përhimët që i 

ngjan shumë ngjyrës së argjendtë. Gjethet 

e gjata kanë një butësi, gjë që kemi edhe 

një përkulje të tyre nga kjo arsye. Kërcejtë 

kanë një degëzim të madh dhe secili mban 

Lychnis coron 

Figura 3.130 Lychnis coronaria 

Meconopsis betonicifolia - Meconopsis 

cambrica 

Shqip: Mekonopsi 

Familja: Papaveracea e Lulkuqore 

Prejardhja: Tibeti/ Evropa Perëndimore 

Lartësia: 80/ 30 cm 



Ngjyra: e kaltër, e verdhë 

Gjethet: vezake pendore 

Kanë një përfaqësim shumë të vogël dhe 

mund të gjenden mjaft rrallë të kultivuara 

në kopshte. Arsye është jo mosatraktimi i 

tyre, por se janë mjaft të ndjeshëm ndaj 


139 

nga një lule të kuqe karmin, e rrallë edhe 

të bardhë apo rozë. Në kopsht rëndom i 

shohim të jenë të mbjellura në disa vende 

nga një apo më shumë copë të tilla. 

tokës e klimës që nuk iu përshtate . 

Meconopsis betonicifolia krijon një bukuri 

të veçantë, pikërisht te lulet, të cilat kanë 

një të kaltër shumë të këndshme 

Meconopsis cambrica është më•i lehtë për 

t’u kultivuar dhe shumohet thjesht përmes 

farave në vendin përreth. Cilësitë e tij 

shprehen në rritjen kompakte, gjethet kanë 

një të gjelbër shumë të zverdhur. Lulet e tij 

janë të verdha e portokalli. Prania e tyre në 

kopshte ende vlerësohet si një varietet e 

sidomos për Meconopsis betonicifolia ku 

ngjyra e kaltër e luleve të tij është disi 

provokuese.


Figura 3.131 Meconopsis betonicifolia - Meconopsis cambrica 

Mimulus Hybride 

Shqip: Mimulus 

Familja: Scophtaceae-Skrofidlore 







Para shumë vitesh, kultivoheshin vetëm 

pak Mimulus me ngjyrë zakonisht të 

verdhë të luleve. Me përfitimin e disa 

hibrideve të reja, u arrit një aktualitizim 

dhe një kultivim më i madh në sajë të 

ngjyrshmërise së shumtë të luleve. Ato u 

Mimulus Hybride 

Figura 3.132 Mimulus Hybride 

140 

përmirësuan nga të mëparshmet duke qenë 

më të mëdha dhe shumë më të dendur. 

Ngjyrat e Mimulus tani janë të verdha, 

portokalli, të kafta, të kuqe dhe mbi të 

gjitha kombinimet dy ngjyrëshe si e kuqe 

me të verdhë, e kuqe me të bardhë, janë 

tepër të pëlqyeshme. Është shumë 

interesante të theksohet se efekti i larmisë 

së madhe arrihet duke ndërruar shkallën e 

pranisë apo dominimit të një ngjyre me 

shumë se tjetra. Kështu, nëse në një 

Mimulus lulet kanë një ngjyrosje më të 

madhe ,më të kuqe e më pak me të verdhê, 

tek tjetër është e kundërta. Pra, efekti tjetër 

arrihet me prezencën e një ngjyre të dytë të 

shpërndarë në formë larash në lule.

Oenothera missouriensis 

Shqip: Qiriu i natës 

Familja Labiatae-Buzore 

Prejardhja Amerika Veriore 

Lartësia 15-20cm 

Rritja e shtrirë 


Ngjyra: e verdhë e çelur 

Gjethet gjatore 

Ndonëse lulet ashtu si disa njerëz kanë 

tekat apo huqet e tyre, nëse kështu mund të 

shprehemi. Tek grupi Oenothera i 

përfaqësuar me disa bimë të kultivuara 

është rasti kur ato në pjesën më të madhe 

të ditës ,lulet I mbajnë të mbyllura dhe 

vetëm në orët e pasdites dhe gjithë natën i 

Figura 3.133 Oenothera missouriensis 

Oenothera tetragona Oenothera biennis 

Shqip: Qiriu i natës 







Oenothera missouriensis është e vetmja që 

rritet në formë të shtrirë, ndërsa gjithë të 

tjerat janë të drejta dhe vetëm prania e 

shumë kërcejve i bën të gjëra. Oenothera 

tetragona karakterizohet me gjethe të 

çel duke I ndihmuar hënës ndoshta për 

ndriçimin e ambientit njerëzor .Kjo dukuri 

derisa tek njerëzit quhet e mbrapsht tek 

lulet është një fenomen në kuptimin më të 

mirë të fjalës që here i bën atë lule 

interesante dhe shpesh nxit edhe 

kureshtjen tonë për njohjen e saj. Për të 

informuar më shumë lexuesit e nderuar, 

mund t’ju them se kultivuesit kanë 

përfituar forma të reja që i përmbahen 

Ligjeve njerëzore dhe që çelin ditën e 10 

natën Oenothera missuriensis është më 

simpatikja pasi në lartësi rritet pak a 

shumë në gjerësi gjethet shkëlqyese 

mbushin kërcejtë e kuq ndërsa lulet e 

verdha arrijnë madhësi edhe 12 centimetra. 

gjelbra, ndërsa shumë varietete ato të lartat 

I kanë të kuqe në të kaftë. Kërcejtë 

gjithashtu të kuq kanë disa degëzime. Në 

maje të tyre në forme tufore i mbajnë 

shumë gonxhe të mëdha që çelin nga 2-3 

lule përnjëherë. Edhe pse atdheu I tyre 

është përtej oqeanit Oenothera biennis ka 

arritur të fitojë epitetin e bimës së egër dhe 

mund të shihet kudo në ultësira të Francës, 

Gjermanisë , Zvicrës e shumë vendeve të 

tjera ku bukuria e saj nuk është më poshtë 

se ato të kultivuarat. Pasi tek Oenothera 

kemi ngjyrën e gjelbër në të kaftë të 

gjetheve e kërcejve dhe ngjyrën e verdhë


të luleve, atëherë kombinohen mire me ato që kanë ngjyrë të kaltër. 

Oenothera tetragona Oenothera biennis 

Figura 3.134 Oenothera tetragona Oenothera biennis 

Omphalodes verna 

Shqip: Lule më kujto 

Familja: Boraginaceae Boraginore 

Prejardhja : Apeninet Alpet Juglindore 


Rritja: gjatësi 


Ngjyra e kaltër 


Emrin e kësaj lule zbukuruese e kam 

përmendur tek Bruflfle macrophylla. Këto 

të dyja, Nyosot silvatica dhe Myosot 

palustrisi nëse ndryshojnë dukshëm në 

gjethe atëherë lulet e tyre janë kopje 

besnike e njëratjetrës me një ndryshim 

142 

shume të vogël dhe pozitiv. Fjala është për 

mesin e luleve ku sidomos tek tipi oso 

është i verdhë, ndërsa tek omphaiosi 

bardhë. Edhe kjo lule është një simbol i 

dashur rinor. Gjethet në formë zemre dhe 

lulet shumë të lezetshme bojëqielli e me 

hijezimet e bardha simbolizon dashurinë e 

pastër (Vetëm një fantazi poetike apo 

edlirë më tepër!). Omphaio des verna 

kultivohet masivisht pasi ka rritje të 

dendur gjethesh dhe e mbushin bukur 

vendin ku ai është i mbjellë. Lartësia e 

është e vogël ndërsa lozet arrijnë gjatësinë 

deri në 50 centimetra. Lulet rriten në 

kërcej të hollë që ngrihen paksa mbi 

gjethe.

Omphalodes verna 

Figura 3.135 Omphalodes verna 

Nepeta x fassenii 

Shqip: Nepeta 






Ngjyra: e kaltër shkëlqyese 


Për shumicën e luleve që i mbjellim në 

kopsht, kërkojmë të dimë gjithnjë e më 

tepër se si duket një bimë me të gjitha 

pjesët përbërëse, sa e si rritet, çfarë ngjyre 

kanë lulet. Një gjë e rëndësishme sikur 

harrohet e kjo është koha e lulëzimit . 

Natyrisht, ne të gjithë kemi dëshirë që 

Nepeta x faassenii 

Figura 3.136 Nepeta x fassenii 


143 

lulëzimi i çdo bime të jetë sa më i gjatë 

dhe këtë kusht e plotësojnë vetëm një grup 

i vogël, e aty gjendet edhe Nepeta x 

fasseni. Që nga maji duken lulet e para dhe 

vazhdojnë deri në prag të vjeshtës. Ajo ka 

gjethe të vogla, të gjelbërta në të përhirtë 

dhe të dhëmbëzuara. Kërcejtë degëzohen 

që poshtë ku vazhdojnë të krijojnë shumë 

zgjerime. Lulet e katërta kanë një renditje 

të dendur në pjesën e sipërme të kërcejve. 

Përmbajnë sasi të madhe të vajit eterik, 

prandaj edhe e gjithë bima ka aromë të 

fortë. Nepeta kultivohet në çdo pjesë të 

kopshtit si në grup ashtu edhe më vete ka 

cilësi shumë te bukura.

PYETJE 


1. Cilat jane llojet e bimwve zbukuruese njwvjeçare verore? 

2. Cili wshtw kuptimi dhe rwndwsia e tyre? 

3. Jepni te dhwnat kryesore per llojet e mwposhtme: Ageratum, 

Alyssum, Antirrhinum, Begonia semperflorens, Calendula, 

Coleus, Dianthus, Godetia, Gomphena, Helichrysum, 

Impatines, Iponea, Lantana, Lobella, Petunia, Phio, Gipsophila, 

Partulaca, Tagetes, Tropaeolum, Salvia, Verbena, Zinnia, 

144


LULET QEPORE DHE ZHARDHOKORE 

- Llojet e luleve qepore 


- Afatet e mbjelljes, mënyrat e kultivimit të luleve 

qepore 

- Llojet e luleve zhardhokore 

- Afatet e mbjelljes, mënyrat e kultivimit të luleve 

zhardhokore 

145


LULET QEPORE DHE 

ZHARDHOKORE 

Ndofta për rendësin e tyre dhe për gamen 

e gjere te llojeve zbukuruese qe përmbajnë 

trajtohen si grupe te veçanta pavarësisht 

nga klasifikimi qe është aplikuar. 

Bimët zbukuruese Bulbore dhe Qepore 

Karakteristike e këtij grupi është 

shndërrimi i organit vegjetativ si kërcelli, 

bazat e gjetheve dhe pjesës nëntokësore 

ne qepe ose bulb. Një shndërrim i tille 

është arritur si rezultat i përshtatjes se 

këtyre bimëve ndaj kushteve te mjedisit. 

Pikërisht këto kushte përcaktojnë edhe 

ciklin jetësor te bimëve. Shumica e 

bimëve te këtij grupi janë efemere me 

cikël vegjetativ te shkurtër dhe pjesën 

tjetër te kohës, kur kushtet janë te 

papërshtatshme e kalojnë ne gjendje qepe. 

Kështu psh: tulipani e ka atdheun e vet ne 

zona me klime tipike kontinentale, te thate 

pothuajse gjate gjithë vitit, me pak shira qe 

bien ne pranvere gjate se cilës bima rritet e 

lulëzon, te tilla janë : tulipani, zymbyli, 

zambaku, gladiola e grupi i bimëve 

mishtore ose sukulente. 

Ne këtë grup përfshihen përfaqësuesit e 

familjes Cactaecae, Crassulaecae, 

Amaryllidaecae, Euphorbiaceae etj. 

Karakteristike e tyre është rezistenca ndaj 

thatësirës dhe ne te gjithë trupin kane 

qeliza ujëmbajtëse qe shfrytëzohen nga 

bima ne kohe thatësirë, tek kaktuset gjethet 


146 

janë te reduktuara ne gjemba ndërsa 

kërcejtë e gjelbër kryejnë procesin e 

fotosintezës. 

Hemerocallis Hybride 

Shqip: Zambaku një ditor 



Lartësia: 80- lO0cm 




Gjethet: të gjata lineare 

Te shkruash për Hemerocallis dhe një 

numër të caktuar lulesh zbukuruese është 

shumë vështirë sepse sot ekzistojnë tibra të 

tërë që merren me analizë të gjithanshme 

të tyre, Një lule që ka formë të bukur yjore 

e grupit Hemerocais qëndron vetëm një 

ditë e hapur. Për të mbajtur vazhdimësinë 

disa javësh të këtij lulëzimi, pranë luleve 

që vyshken në mbrëmje presin në radhë 

edhe shumë gonxhe për të çelur. 

Hemerocalis është grupi më I dalluar I 

familjes Zambakore që rritet në çfarëdo 

toke dhe kushte klimatike, mjafton që të 

ketë sadopak lagështi. Ato kanë një 

lulëzim të bollshëm, ngjyra të 

mrekullueshme që shkëlqejnë shumë dhe 

arrijnë madhësinë 10 centimetra. Kjo bën 

që ato të jenë lulet të cilat pëlqehen mjaft 

dhe prezenca e tyre në disa vende është 

pothuajse në çdo kopsht. Në Kinë 

kultivohen në një periudhë prej 2500 

vjetësh. Sidomos në SHBA vazhdojnë të 

përfitohen pandërprerë lloje të reja.

Figura 4.1 Hemerocallis Hybride 

Iris Germanica Gruppe 


Familja: Iridaceae Shpatore 





Ngjyrat: shume te larmishme 


Iris Germanica vlerësohen si nga më të 

bukurat të luleve zbukuruese Në majë të 

kërcejve të gjatë e nyjor që I rrethojnë 

gjethet shpatore, qëndrojnë hijshëm dhe 

fare pranë tyre pakëz më poshtë gonxhet 

që rrinë të gatshme të zëvendësojnë lulet e 

vyshkura.. Pamja aq e bukur e këtyre 

Figura 4.2 Iris Germanica Gruppe 


Hemerocalis Hybride 

Iris germanica 

147 

luleve të kujton Orkidenë, mbretëreshën e 

luleve. Ndërsa, nëse bëjmë krahasim, 

përparësia është kultivimi I lehtë e pa 

shumë kërkesa I grupit Iris. Llojshmëria 

është thuajse e pamundshme të numërohet. 

Kultivuesit kanë shkuar shumë larg duke 

krijuar ngjyrshmeri aq të pasur saqë sot 

nuk dihet numri i sakte i të gjitha 

varieteteve. Ata gjithashtu kanë bërë 

përmirësime të formës duke krijuar cv me 

lidhje të fortë e harmonike dhe rritje të 

fuqishme. Iris Germanca Gruppe ka një 

llojshmëri të madhe ngjyrash të luleve e 

shpeshherë edhe me ngjyrim më të 

mbyllur në brendësi e shumë të tjera dy 

ngjyrëshe.

Iris Pumila-Gruppe 



Prejardhja: Mesdheu 




Ngjyrat: shumë të larmishme 


Derisa tek Iris Germanica Gruppe kemi 

një pamje madhështore dhe larmi aq të 

madhe ngjyrash, tek Iris Pumila-Gruppe 

llojshmëria dhe ngjyrshmëria është shumë 

më e vogël, por me disa veti mjaft të 

rëndësishme. Rritja e tyre e shkurtër 

mundëson një prani më të madhe duke 

Iris pumila 

Figura 4.3 Iris Pumila-Gruppe 

Linum flavum - Linum perene 

Shqip: Liri 

Familja :Linaceae Zambakore 

Prejardhja: Evropa, Azia 

Lartësia: 30-50/ 20-30 cm 


Lulëzimi :qershor -gusht 

Ngjyra :e verdhë- e kaltër e çelur 

Gjethet: gjuhore, lineare 

Linum flavum 

Linum flavum, për fat të keq është një lule 

që shihet shumë rrallë në kopshte. Ku 

zënë vend kudo në kopsht. Lulëzimi i 

hershëm jep mundësi që Iris Pumila- 

Gruppe shumë miré të kombinohen me 

lule të tjera pranverore që zakonisht rriten 

më shumë në gjerësi e me pak në lartësi. 

Kështu, mund të përmendim shoqërimin 

me llojet Aubrieta cultuorum, Armeria 

maritima, Phlox subulata, Campanula 

carpatica e Iberis sempervirens. Gjethet e 

vogla shpatore, ndërsa lulet përafërsisht të 

mëdha si tek Iris Germanica-Gruppe, i 

bëjnë këto lule tërheqëse dhe mendoj edhe 

interesante. Mund të kultivohen edhe në 

vazo si të vetme apo në grup, ku do t’ua 

shtonin hijeshinë ballkoneve apo taracave 

tuaja. 

qëndron arsyeja, është disi e 

pashpjegueshme cilësitë për të qenë një 

lule e bukur dhe tërheqëse posedon duke u 

nisur që nga forma e rritjes apo madhësia. 

Gjethet i ka të gjata me ngjyrim të katërt, 

kërcejtë të mbushur prej këtyre gjetheve 

deri lart, ku edhe pastaj degëzohen. Në 

majë çelin me rend shumë lule të cilat 

kanë një ngjyrë të mrekullueshme të 

verdhë me një shkëlqim të 

jashtëzakonshëm. Edhe pse të gjitha këto 

cilësi, pra Linum flavum mungon shpesh 

në kopshte e që këtë zbrazëti e përmbush

Linum perene që shfaqet shumë më 

ndryshe se i pari. Ai ka gjethe të holla 

gjilpërore e shumë kërcej gjithashtu të 

hollë të mbushur nga këto gjethe. Lulet e 

Figura 4.4 Linum flavum - Linum perene 

Lilium Hybride 

Shqip: zambaku 

Familja: Liliaceae Zambakore 

Prejardhja: Mesdheu, Azia 

Lartësia: 60 -120cm 



Ngjyrat: e kaltër- e bardhë 

Gjethet : eliptike 

Për Lilium apo zambakët si lule themi që e 

kam pasur më se vështirë që të shkruaj për 

to. Numri I llojeve, nënllojeve apo të themi 

edhe varietete është tejet i madh, sa arrijnë 

gjini tjetër s’mund të krahasohet me to. 

Figura 4.5 Lilium Hybride 


149 

bukura çelin në shumë degëzime të këtyre 

kërcejve. Ngjyra e zakonshme është e bojë 

qielli, e shpesh është i pranishëm edhe me 


Perkufizimimi i grupit Lilium vetëm si 

bimë zbukuruese të kopshtit sot është 

tepër I ngushtë. Ata na shoqërojnë edhe në 

dhoma, të mbjellura në vazo té ndryshme, 

ballkone e tarca apo si buqeta në raste 

solemne p.sh martesat. prandaj, gjithë kjo 

laramani llojesh dhe përdorimi të 

mendohet se do t’i sillte telashe cilido 

autori që brenda kësaj shtylle t’i zgjedh 

fjalët më të përshtatshme për t’i përshkruar 

ato. Vendimi se është me rëndësi té 

theksoj se, e gjithë kjo bukuri fillon nga 

rrënjët të cilat janë shumë zhardhokore. 

Po mund të ndahen dhe të mbillen pastaj 

aty ku dëshirojmë ne.

Kultivimi i luleve Lulet bulbore-qepore, 

rëndësia dhe teknologjia e kultivimit 

Karakteristikë e bimëve të këtij grupi është 

shndërrimi i organeve vegjetative si 

kërcelli, baza e gjetheve ose gjethet në 

qepë, zhardhok-qepë të cilat shërbejnë si 

rezervuarë të lëndës ushqyese, ku 

shndërrimi është arritur si rezultat i 

përshtatjes së këtyre bimëve ndaj kushteve 

të mjedisit. Shumica e bimëve të këtij 

grupi janë femër, me cikël vegjetativ të 

shkurtër dhe pjesën tjetër të kohës kur 

kushtet janë të papërshtatshme kalojnë në 

gjendje qepe, zhardhoku etj. 

Kultura e bimëve qepore Janë kryesisht 

përfaqësues të familjeve Liliaceae, 

Amaryilidaceae, Iridaceae. Kanë vlera të 

mëdha zbukuruese si dhe aromën shumë të 

mirë që e përhapin herët në pranverë kur 

ka pak bimë të tjera me lule. Qepa është 

një organ nëntokësor i specializuar i 

përbërë nga kërcelli i shkurtër, mishtor 

zakonisht vertikal që quhet baza ose fundi 

i cili përfundon me pikën e rritjes ose 

embrionin e lules. 

Pjesa më e madhe e qepës përbëhet nga 

luspat e jashtme që janë zakonisht me lëng 

dhe përmbajnë lëndë ushqyese rezervë, 

ndërsa luspat e vendosura në qendër luajnë 

rolin e gjetheve. Qepët mund të jenë dy 

tipesh • vemësore, karakteristikë për 

tulipanin • tjeguliore karakteristikë për 

zambakun. Qepët vemesore janë të 

mbuluara nga jashtë me luspa të thata, kjo 

mbulesë i mbron qepët nga tharja dhe 

dëmtimet e tjera mekanike. Në qepët 

vemesore që gjenden në gjendje qetësie 

rrënjët mungojnë. Në fillim të periudhës 

vegjetacionit nga pjesa e poshtme e fundit 

zhvillohen rrënjët ‘nitake. Qepët tjegullore 

quhen kështu sepse luspat mishtore janë 


150 

vendosur njëra mbi tjetrën si tjegullat. Ato 

nuk kanë mbulesë të thatë dhe rrënjët 

jetojnë më shumë se një vit. Kështu që 

dëmtohen me lehtë prandaj kërkojnë 

kujdes më të madh gjatë periudhës së 

qetësisë dhe trajtim gjatë ndërrimit të 

bimëve. Stadi vegjetativ në qeporet fillon 

me formimin e qepëzav në sqetullat e 

luspave të qepës. Zhvillimi i mëtejshëm 

dhe koha që i duhet qepëzës për të arritur 

përmasat që e lejojnë atë të lulëzojë 

ndryshe nga një specie në tjetrën P.sh 

qepët e tulipanit dhe të irisit që pas 

lulëzimit thahen duke lënë një grup qepësh 

e qepëzash të reja që janë formuar në 

stinën e mëparshme. Qepa më e madhe 

duhet të lulëzojë ndërsa të voglat të rriten 

edhe disa vjet derisa të bëhen të afta për 

lulëzim. 

Qepa narcisit që ka lulëzuar çdo vit 

ripërtërihet nga brenda duke formuar 

njëkohësisht qepëza të cilat për disa vjet 

mbeten të fiksuara pas mëmës. Qepa e 

zymbylit rritet gjithashtu çdo vit në drejtim 

nga brenda jashtë. Përmasa e qepës dhe 

sasia e lëndës ushqyese që ajo përmban 

përcaktojnë përmasat dhe cilësinë e lules. 

Rritja e fuqishme e përmasave dhe e 

peshës së qepës ndodh në periudhën e 

lulëzimit dhe kryesisht pas saj derisa 

gjethet ruhen në gjendje të mirë. 

Tulipani 

Tulipa spp. Familja: Liliaceae 

Qepa e tulipanit është vernesore. Në 

sqetullat e luspave ndodhen sythat që pas 

vegjetacionit japin 1-2 qepë qendrore 

zëvendësuese dhe 2 - 3 qepëza. Gjethet 

janë pak mishtore me ngjyrë të gjelbër të 

ndritshme që zhvillohen herët në pranverë. 

Rrënjët thahen në fund të vegjetacionit.

Bishti lulor përfundon me lule të përbëra 

nga 6 petla vezake me majë lehtësisht të 

prefët me ngjyra të ndryshme. Kushtet e 

mjedisit Tulipani ka nevojë për një 

temperaturë gjatë vitit; të nxehtë - të ftohtë 

- të nxehtë - të njëpasnjëshme. Në fushë 

kjo është dhënë nga temperatura e nxehtë e 

verës e ndjekur nga dimri dhe pranvera që 

të kompletojë ciklin. Trajtimi me të ftohtë 

për 13 - 20 javë shkakton shpejtësimin e 

lulëzimit dhe gjatësinë e kërkuar të bishtit 

të lules. Trajtimi final në të nxehtë është i 

nevojshëm që lulet të zgjaten dhe të hapen. 

Përkujdesjet në fushë Madhësia e bulbit 

është një faktor kryesor që ndikon në 

lulëzimin e bulbit dhe ai duhet të jetë me 

diametër 10 - 12 cm. Poshtë kësaj 

madhësie bulbi formon vetëm një gjethe 

dhe nuk lulëzon. 

Koha e mbjelljes. Në shumicën e 

sipërfaqeve të vendit tonë bulba të 

patrajtuara mund të mbillen në vjeshtë nga 

shtatori deri në nëntor. Bulbat e trajtuara 

në të ftohtë (8 - 10 javë në 4 7° C) mbillen 

vonë në nëntor dhe gjatë dhjetorit. 

Tulipani trajtohet si bimë një vjeçare 

panvësisht nga sipërfaqja apo kultivari, tek 

grupet Darein dhe Fosteriana ka disa 

shfaqje të tendencës shumë - vjeçare. 

Gjatësia e kërcellit. Gjatësia mesatare e 

kërcellit është më e shkurtër në vende me 

temperaturë të ngrohta sesa në sipërfaqe 

me dimër të ftohtë. Nëse temperatura rritet 

shpejt, në pranverë koha e vjeljes 

zvogëlohet. Është pranuar që zgjatja e 

vjeljes është më e madhe në zonat ku ka 

ndryshime më të vogla të temperaturës. 

Kjo është arsyeja që tulipani gjen kushte 

shumë të mira për rritje dhe zhvillim në 

rajonin e Korçës, Peshkopisë etj. dhe 


151 

zhvillohet mirë në zonën fushore të vendit 

tonë. 

Shkulja dhe ruajtja e qepës. Qepët 

shkulen në qershor -korrik pasi të jenë 

zverdhur gjethet ose pasi luspat e jashtme 

të kenë marrë ngjyrë të murrme. Shkulja e 

parakohshme e qepës ndikon në përmasat 

e qepës dhe cilësinë e lules së vitit të 

ardhshëm. Shkulja bëhet me dorë ose me 

makina por duhet patur kujdes që makinat 

të mos dëmtohen mekanikisht. Pas 

pastrimit vendosen në tezga ose rrjeta, 

mbahen të ajrosura mirë në vende me hije. 

Qepët klasifikohen dhe pasi hiqen të 

kalburat ruhen në temperaturë 18—20° C. 

Për lulëzim të hershëm bimët ruhen në 

temperaturën 200 C për 3 javë, pastaj për 8 

javë në temperaturë 9°C. Për lulëzim më të 

vonë mbahen për 10 javë në temperaturë 

22°C. Lagështia ajrore duhet të mbahet 

76%. 

Vjelja 

Tulipani Darein vilet kur 1/2 e luleve janë 

ngjyrosur, të tjerat mund të këputen kur e 

gjithë lulja është afër ngjyrosjes. Jeta e 

lules pas vjeljes zgjat 3- 4 ditë në stadin e 

hapur dhe një javë tjetër pasi ato hapen. . 

Zambaku Lilium spp. Familja Liliaceae 

Njihen rreth 80 lloje zambakësh në 

Evropë, Amerikë dhe Azi. Në vendin tonë 

rritet (Liliurn martagon) dhe L. 

Carnidikurn B. Albanicum. Zambakët 

kanë qepë tjegullore. Të gjitha luspat janë 

rezervuse të vendosur në formë spirale në 

fund të sythit qendror. 

Rrënjët zakonisht formohen nga fundi i 

qepës ndërsa tek disa lloje shfaqen edhe 

rrënjët kërcellore, pasi kërcelli 

lulernbajtës ka dalë nga qepa. Këto rrënjë 

jetojnë deri në 15 vjet. Kërcelli

lulembajtëse ka dalë nga sythi që ndodhet 

në qendër të qepës, si gjithmonë ka gjethe, 

tipar që i dallon zambakët nga gjinitë e 

afërta me ta Si: Amaryllis, Agapruthus. 

Gjethet i ka si shirita me vendosje të 

këmbyer ose qerthullore, lulet janë si 

hinkë, si çallme, si kupë, ose si këmbanë. 

Lilium hybrids. Përfshin shumë lule të 

kopshtit dhe për lule të prera. Ato 

shumohen edhe me qepë, me luspa, ose 

farë. Me farë mbillen në vjeshtë, në arka 

ose në serë, në rreshta në largësi 30 cm në 

temperaturë 24 - 25°C dhe mbijnë pas 10 - 

25 ditësh. Shumimi me qepëza është 

shumë i ngadalshëm. 

Shumimi me qepëza ajrore tek 

L.longiflora realizohet me qepëza që 

dalin mbi kërcell. Lulëzimi i këtyre 

zambakëve ndodh në fillim të verës, 

formimi dhe rritja e qepëzave ndodh në 

Prill. Nga mesi i Gushtit deri në mes të 

shtatorit këputen kërcejtë nga qepet dhe 

mbillen vertikalisht në fushë në fund të 

tetorit ku lihen për një vit. 

Me luspa. Kryhet pas lulëzimit në mes të 

verës. Shkulet qepa mëmë dhe hiqen dy 

shtresat e sipërme të luspave, hidhen dhe 

pastaj hiqen luspat e tjera deri afër luspave 

të qendrës. Pastaj këto mbillen në 

temperaturën 18 - 21°C. 

Rritja. Bulbat duhet të vendosen në një 

solucion me fungicide për 10 -20 sekonda 

para mbjelljes për të parandaluar 

kalbëzimin e rrënjës i cili është i përhapur 

tek zambakët. Pas trajtimit bima duhet të 

mbillet menjëherë në fushë ose serë. 

Faktorët e mjedisit Zambakët kanë nevojë 

për një temperaturë të ulët për 1ulëzim. 

Vilen vonë në fund të verës dhe vjeshtë 

dhe kanë nevojë për një trajtim më të 

ftohtë për 6 -8 javë. 


152 

Drita. Zambaku ka nevojë për shumë dritë, 

për lulëzim më të mirë, veçanërisht në 

sforcimin në serë gjatë muajve të dimrit. 

Drita e pakët shkakton abortimin e 

sythave. Tek L.longiflora aplikimi i ditës 

së gjatë është i dobishëm kur ndiqet nga 

trajtimi në të ftohtë. 

Përkujdesjet në fushë. Bulbat që përdoren 

për mbjellje duhet të jenë rreth 10 - 20 cm 

perimetri, vendosen 10 -15 cm larg dhe 

rreth 10 cm thellë në tokë. Kjo varet nga 

gjerësia e bulbit. Zambaku zakonisht 

mbillet në vjeshtë megjithëse bulbat e para 

ftohur mbillen në pranverë në ato sipërfaqe 

ku i ftohti nuk është i mjaftueshëm. 

Shumica e rritësve e konsiderojnë lilin si 

bimë 1 vjeçare por ka edhe bimë si 

“Cunecticat king” prodhojnë për tre vjet. 

Përkujdesjet në serë: Bimët shkulen nga 

gushti në tetor. Bulbat që do të përdoren 

për tu mbjellur në serë duhet të trajtohen 

në fillim me ftohje të paktën për 6 javë në 

një temperaturë 200 C. Për sforcim më të 

vonë dhe lulëzim gjatë gjithë vitit bulbat 

duhet të trajtohen me temperaturë poshtë 

0°C për 6 - 8 javë. Me të arritur, bulbat 

duhet të mbillen menjëherë në shtretër të 

sterilizuar. Të gjithë kultivarët mund të 

sforcohen në pranverë (mars- qershor) 

ndërkohë disa prej tyre mund të sforcohen 

gjatë gjithë vitit. Bulbat mbillen të paktën 

5 cm nën sipërfaqen e tokës. Largësia e 

vendosjes për ato me perimetër të madh 15 

- 17 cm varion rreth 21 bulba/ m2. Drita e 

mjaftueshme dhe temperatura pa luhatje të 

mëdha 13 -17° C janë të rekomanduara. 

Zambaku Aziatik ka nevojë për 8 - 10 javë 

në serë afërsisht 30 - 35 ditë pas zgjatjes së 

sythit të dukshëm. 

Vjelja.

Kur lulja e parë është e ngjyrosur 

plotësisht por nuk është hapur akoma, lulet 

e hapura dëmtohen lehtas në transport. 

Pasvjelja: Lulet e freskëta të prera zgjasin 

5—9 ditë në vartësi të kultivarit dhe 

kushteve. Ruhen në të thatë në 1° C për 4 

javë. 

Speciet dhe varietetet kryesore 

L.amabile me lule ngjyrë rozë. 

L.bulbiferum me lule portokalli. 

L.hansoni me lule të verdhë. 

Marhan’ me lule të verdha. 

Bellingham” me lule ngjyrë portokalli 

“Empress of China” me lule të kuqe të 

errët. 

Narcisi Narcissus spp. Familja 

Arnaryllidaceae Ndërtimi I qepës. 

Ndërtimi i qepës është shumë i 

komplikuar. Qepa e re ka formë të 

rrumbullakët ose si shishe me grykë të 

ngushtë e fund diskoidal në periferinë e të 

cilit rriten rrënjët. Mbulesa e jashtme 

ndërtohet prej luspash vemesore që 

veçohen lehtë pas tharjes. Në majën e saj 

gjendet sythi i ripërtëritjes që zakonisht 

përbëhet nga sythi lulor 3 ose 4 

embrionesh. Pjesa tjetër e qepës ndërtohet 

nga luspa koncentrike disa prej të cilave 

janë të trasha, mishtore, ndërsa të tjerat 

hollohen dhe luspat e jashtme kthehen në 

cipa. Narciset kanë lule me përmasa të 

mëdha ose mesatare, të vetmuara ose vile, 

kokëvarur ose të drejtë me rreth lule të 

bardhë, krem e verdhë me 6 pjesë që kanë 

një shtojcë tubi në kurorë. Ai sforcohet si 

lule e prerë për ditën e San Valentintit deri 

në ditën e nënës. 

Faktorët e mjedisit Shumica e narcisëve të 

verdhë kanë nevojë për një temperaturë të 

nxehtë - të ftohtë - të nxehtë në 

vazhdimësi. Fillimi i të nxehtit ndodh në 

verë për lindjen e lulëzimit dhe të ftohtët 


153 

në dimër ndihmon në rritjen e shpejtë dhe 

lulëzimin e sinkronizuar kur kthehet të 

nxehtët në pranverë. E rëndësishme për 

sforcimin është ruajtja e bulbave. 

Përgjithësisht bulbat ruhen para mbjelljes 

në 9° C. Narcisi nuk është aq ekzogjen në 

kërkesat e tyre për temperaturë. 

Përkujdesjet në fushë: Në fushë kultivohen 

narcis me diametër 12 -16 cm. Koha: 

Kombinimi i kultivarëve me lulëzim të 

hershëm dhe të vonë japin mundësi të 

zgjatjes së periudhës së lulëzimit. Specia 

më e mirë e kultivarëve mund të japë deri 

në 8 javë lule. Lulëzimi fillon në shkurt 

për kultivarët e hershëm dhe vazhdon deri 

në prill për kultivarët me kupë të gjerë. 

Diferenca në rritjen e kërcellit të lules nuk 

është e madhe ndërmjet vendeve me dimër 

të ftohtë dhe pa dimër të ftohtë siç vihet re 

qartë tek tulipani. Plehërimi: 2 -3 

plehërime komplekse granular si 3 - 9 - 18 

ose 5-10 - 10 për 3000 metër rresht janë 

përdorur menjëherë pas pjantimit. 

Përkujdesjet në serë: Shumica e narcisëve 

sforcohen në mënyrë të njëjtë si tulipani. 

Për ditën e San Valentinit bulbat janë 

mbjellë në tetor të ruajtur në një 

temperaturë 90 C. Kur rrënjët janë të 

dukshme nga vrima e vazos transferohet 

në temperaturën 50 C derisa bisqet kane 

arritur 5 cm gjatësi dhe pastaj vendosen në 

temperaturë 140 C derisa të transferohen 

në serë. Koha e trajtimit me të ftohtë është 

afërsisht 17 javë. Temperatura në serë 

afërsisht 16°C dhe koha e qëndrimit 2 - 3 

javë varion nga kultivari dhe stina e vitit. 

Rritja Lulet e vetmuara të gjëra duhet të 

vilen kur është shfaqur ngjyra por nuk janë 

hapur plotësisht. Ky njihet si stadi i qafës 

së patës. Lulet duhet të formojnë një kënd 

90 — 120° ndaj kërcellit. Ndërsa

kultivarët dubel vilen kur lulet sapo kanë 

filluar të hapen. 

Gladiola Gladiolus spp. Familja 

Iridaceae Gjinia gladiolus përfshin rreth 

250 specie. Në kulturë kultivohen forma të 

ndryshme të nxjerra nga kryqëzimet e 

ndërlikuara ndërmjet llojeve. Janë bimë 

shumëvjeçare. Gjethet e kanë formën e 

shpatës së gladiatorit nga ka marrë edhe 

emrin. 

Ndërtimi i qepës. Gladiola është bimë 

zhardhok-qepore. Ajo përfaqëson bazën e 

trashur të boshtit të kërcellit, mbuluar me 

gjethe vemesore të thata. Pra, në të 

përfshihen karakteristikat e zhardhokut 

dhe të qepës. Në skajin e sipërm gjendet 

sythi i majës nga i cili zhvillohen gjethet 

dhe bishti lulor. Zhardhokët formojnë dy 

tipe rrënjësh, sistemin rrënjor xhufkor në 

bazën e zhardhok-qepës së vjetër dhe 

rrënjët e gjata mishtore në bazën e të 

rejave. Kultivimi. Në kohën e mbjelljes, 

zhardhok-qepa ka ndërtim vegjetativ. Në 

skajin e poshtëm formohen rrënjët mitake, 

nga sipër sythat fillojnë të japin gjethet. 

Diferencimi i organeve lulore ndodh disa 

javë pasi sythat të kenë hyrë në rritje. Në 

këtë kohë trashet baza e biskut lulor dhe 

mbi zhardhok-qeperi e vjetër fillon të 

formohet zhardhok-qepa re, zëvendësuese. 

Në bazën e zhardhok-qepës shfaqen bisqet, 

që në bazën e të cilave formohen 

zhardhok-qepëzat. Mbjellja bëhet në varësi 

të kultivarit, i hershëm, i vonë dhe tiga 

koha që duhet të lulëzojë, duke aplikuar 

mbjelljen duar- duar . 

Në zonën e ngrohtë, në muajin shkurt dhe 

në zonën e ftohtë, në muajin mars deri në 

qershor. Mbillen në një thellësi 5-15 cm, 

në vartësi të tokës, në një distancë 15-20 

cm bima nga bima. Para mbjelljes, 


154 

zhardhokët futen në ujë të vakët (30°C) 

për 48 orë. Etapat me kërkuese për lëndë 

ushqyese janë kur shfaqet gjethja e 3-4 dhe 

kur fillon diferencimi i bishtit lulor. Në 

këtë kohë ka 1.3 herë më shumë nevojë për 

N se sa për K. Ndërsa në fillim të 

lulëzimit, kërkesa për kalium është 1.4 

herë më e madhe. Bimët kanë nevojë për 

mbështetje te bishti lulor. Shkulja bëhet 

kur bimët kanë filluar të thahen. Ato ruhen 

në temperaturën 35°C dhe lagështi ajrore 

që varion 80-85%. Lulet vilen sapo të jetë 

hapur lulja e poshtme. 

Shumimi bëhet me farë vetëm për qëllim 

seleksionimi. Fara mbillet në serë në 

shkurt - mars. Bimët lulëzojnë vitin e dytë 

ose të tretë pas mbjelljes së farës. Shtimi 

me zhardhok-qepëza. Ndërmjet zhardhok- 

.qepës së re dhe të vjetër formohen 

zhardhok-qepëza të cilat, do të kultivohen 

për dy-tre vjet për të arritur përmasat e 

përshtatshme për lulëzim. Një mënyrë 

tjetër shumimi është ndarja e zhardhokës 

së madhe duke lënë nga një syth në secilën 

pjesë. 

Zymbyli Hyaccinthus spp. Familja 

Liliaceae Ndërtimi i qepës. Ka fund të 

sheshtë diskoidal. Mbulesa e jashtme 

përbehet nga luspa me ngjyrë kremi ose 

purpurblu, brenda të cilave ndodhen luspat 

mishtore, të ngjeshura njëra pas tjetrës. Në 

qendër të fundit ndodhet sythi i 

ripërtëritjes. 

Llapa e gjethes dhe e bishtit lulor dalin në 

sipërfaqen e tokës, ndërsa baza e tyre 

trashet dhe kthehet në luspa, kur 

grumbullohet lënda ushqyese rezervë. Në 

ndryshim nga luspat e tulipanit, luspat e 

qepës së zymbylit humbasin rezervat e 

lëndëve ushqyese vetëm atëherë kur 

ndodhen në periferi të qepës duke u

kthyer në luspa mbulesë çdo vit, në qepë 

dalin rrënjë të reja nga periferia drejt 

fundit. Qepët e reja shfaqen pak më lart se 

qepët e vjetra. Kultivohen për lulet që janë 

të thjeshta ose topçe të vendosura në vile 

me aromë të këndshme. Ngjyra e luleve 

varion nga e bardha borë në vjollcë të 

errët. 

Kultivimi, Mbjellja duhet të bëhet në 

kohën kur qepët janë rrënjëzuar, para 

ardhjes së ngricave. Në zonën e ngrohtë, i 

cili në fillim të muajit nëntor, ndërsa në 

zonën e ftohtë, gjatë muajit shtator. Qepët 

mbillen në rresht 20 x 10. Thellësia e 

mbjelljes duhet të jetë 6- 8 cm. Plehërimi i 

parë bëhet kur bima ka arritur lartësinë 5- 

6 cm me një pleh kompleks N:13:K në 

raportin 2:1:1. Plehërimi i dytë bëhet në 

prag të lulëzimit dhe i treti gjatë lulëzimit 

në përrëndim 1:2:2 të elementëve ushqyes 

N:P:K. 

Shkulja e qepëve: Qepët e zymbylit 

shkulet çdo vit. Përcaktimi i saktë i afatit 

të shkuljes ka rëndësi pasi shkulja e 

parakohshme (kur qepët nuk janë pjekur 

mirë) shfaq pasoja vitin e ardhshëm. 

Shkulja bëhet pasi të jenë zverdhur gjethet 

në mënyrë natyrore. Ruajtjes së qepës i 

duhet kushtuar rëndësi e posaçme, pasi nga 

kushtet e ruajtjes varet periudha dhe cilësia 

e lulëzimit. Për 2-3 javët e para ruhen në 

temperaturë 25°C dhe në lagështi ajrore 

60-70 %. 

Kultura e sforcuar e zymbylit Ndryshe nga 

tulipani, tek zymbyli në çfarëdo momenti 

mund të ndalet zhvillimi i gjetheve dhe të 

stimulohet formimi i luleve. Kjo arrihet 

nën ndikimin e temperaturave të larta. 

Temperatura optimale për formimin e 

luleve është 25°C. Për sforcim të hershëm 

në dhjetor, qepët shkulen shpejt dhe ruhen 


155 

për dy javë në një temperaturë 30°C. Ky 

trajtim zhvillon embrionin e gjetheve dhe 

stimulon formimin e lules. Në tre javët e 

ardhshme, qepët ruhen në temperaturë 

25°C dhe më pas vendosen në temperaturë 

22°C. 

Procesi i frenimit ndodh krejt ndryshe nga 

tulipani. Pas 15 tetorit qepët ruhen në 

temperaturë 0.5°C që të mënjanohet tharja, 

pastaj për 6 javë mbahen në temperaturë 

25°C që të ringjallen proceset biokimike. 

Shumimi. Zymbyli shumohet me farë, me 

qepëza dhe në mënyrë artificiale. Me farë 

shumohen për arsye seleksionimi. Ajo 

mbillet menjëherë pas mbledhjes dhe 

bimët lulëzojnë pas 4 vjetësh. Qepëzat 

mbillen njëkohësisht me qepën dhe 

trajtohen njëlloj si ato. Numri i qepëzave 

që formohen është i vogël, për këtë arsye 

shumimi natyror është shumë i ngadaltë. 

Prandaj në lulëtarinë industriale përdoret 

mënyra e shumimit artificial. Për këtë 

zgjidhen qepë të shëndosha me perimetër 

17-18 cm, të shkulura menjëherë pas 

tharjes së gjetheve. Zbatohen tre mënyra; 

heqja e fundit, prerja e fundit në formë 

kryqi dhe heqja e pjesëve të mesit. Qepët e 

përgatitura vendosen në serë, në tokë të 

thatë ose tezga të hapura në fund si rrjetë, 

në mënyrë që pjesa e prerë të shohë lartë. 

Lule patatja Dahlia spp. Faimilja 

Comipositaceae Historiku dhe përhapja 

Dahlia është një nga lulet më të përhapura 

si lule verore. Ngjyra e saj varion nga e 

bardhë, në krem deri në të purpurt. 

Mungon vetëm ngjyra blu në tërësi. 

Dahlia spp Madhësia e luleve varion nga 

2.5 cm deri në 30 cm diametër lulet e 

mëdha. Gjethet janë të ndryshme me 

ngjyrime nga e gjelbra e zbehtë deri në të 

purpurt. Ajo është zbuluar në Meksikë nga

kolonizatorët Spanjollë në shekullin e 

XVII. Emrin e ka marrë nga shkencëtari 

suedez Andreas Dahi, që e ka studiuar këtë 

bimë zbukuruese. 

Forma, tipi dhe përdorimi Dahlia është me 

forma dhe tipe të ndryshme dhe mund të 

mbulojë pothuajse të gjitha kërkesat e 

rritësve si bimë lulishteje, si bimë për t’u 

prerë, ose thjesht për të krijuar një kopsht 

të bukur me ngjyra të ndryshme. 

Klasifikimi është realizuar nga “National 

Dahlia Society” Anglisë: 

1. Lule single (të vetmuara) - 

me një rresht petlash 

përreth qendrës. 

2. Lule me formë Anemone. 

3. Me shirita me ngjyra të 

ndryshme, lule të vetmuara 

4. Eater lili e ngjashme me 

zambakun e ujit. 

5. Lule dubel. Lule 

dekorative-lule dubel, me 

petla të sheshta, në disa 

raste të padredhura. 

6. Lule si top - formacion 

globular me madhësinë e 

një topi tenisi 

7. Lule dekorative -forma më 

e njohur e tipit si top. Lulja 

në mënyrë përfekte 

mbështillet rreth kërcellit. 

8. Forma kaktus - lule dubel 

me petla që janë të gjatë 

dhe të ngushtë. 

9. Gjysmë kaktuese - lulet 

janë ndërmjetëse, ndërmjet 

formës dekorative dhe 

formës së kaktus. 

10. Forme e përzier, përfshin 

ndonjë nga format jo të 

zakonshmet, në formë 

orkideje. 


156 

Sipas ngjyrës i klasifikojmë në 3 grupe: • 

lule me shumë ngjyra • dy ngjyrëshe • 

varietete me rripa dhe shirita. Madhësia e 

lules varion në vartësi të species dhe 

grupohen si më poshtë: • të vogla 2.5 cm • 

të zakonshme 10-15 cm • të mesme 15-20 

cm • të gjëra 20-25 cm • gjigante > 25 cm. 

Zakonisht tipet me lule të vogla janë më të 

përshtatshme për lule lulishteje. Këto 

zakonisht shumohen me farë. Të 

rëndësishme janë një grup që quhen L. 

Liliput Dahlia, ato rriten në një lartësi rreth 

30 cm dhe përdoren shumë mirë për 

bordura. Fillojnë të lulëzojnë nga qershori 

dhe vazhdojnë deri në fillimin e ngricave 

të para në dimër. Një bimë jep deri në 80- 

100 lule. Tipet më të mira për lule të prera 

janë përgjithësisht të vogla, që shkojnë nga 

10-15 cm diametri. Ndërsa lulet për t’u 

prerë janë format; kaktuset, gjysmë 

kaktuset dekorative si dhe tipi pompon. 

Shumimi Sot, kultivohen përgjithësisht 

format hibride të Dahliave. Shumimi me 

farë: Kjo metodë është e vlefshme për 

rritësit e bimëve të kopshtit. Mbjellja bëhet 

në fund të Marsit deri në mars të Prillit, në 

një serë diellore ose në shtrat, kjo varet 

edhe nga kushtet klimatike në zonën e 

rritjes. Në zonën bregdetare jugore të 

vendit tonë mbjellja në serë mund të bëhet 

edhe gjatë muajit shkurt. Mbirja është e 

shpejtë dhe zgjat 8-10 ditë deri në daljen 

në sipërfaqe. Kur është e mundur që të 

kapen me dorë bimëzat, ndërrohen në tava 

me të cektë ose në vazo individuale. Është 

e nevojshme të përdorim komposto me 

bazë torfe industriale, ose një përzierje me 

bazë torfe e përgatitur në mënyrë 

artizanale. Ato mund të ndërrohen për t’u 

mbjellë në kopshte në fund të prillit fillim 

të majit.

Shumimi nga copat Nëse duam të ruajmë 

cilësinë e bimëve që rrisim, shumimi bëhet 

me copa. Procedura është e thjeshtë: 

Tuberët e favoriteve që dëshirojmë, 

vendosen në tava të mëdha torfe, rreth 

mesit të shkurtit. Tavat përgatiten përpara 

dhe vendosen në sera për ngrohje, 

vendosen tuberët në sipërfaqe të torfës ose 

të zhytura pak në terren. Rritja e re do të 

shpërthejë nga rrënjët e vjetra, kryesisht në 

pjesën e sipërme ku është kërcelli i vjetër. 

Temperatura e natës duhet të mbahet rreth 

10°C, kërcejtë e rinj do të shfaqen pas 10- 

14 ditësh. Kur kërcelli zgjatet 8 cm, 

atëherë ato janë të gatshme të hiqen nga 

rrënjët e bimës mëmë. Zakonisht copat 

vendosen propogator (një ndarje e veçantë 

me kushte të rritjes të kontrolluara, me 

përzierje rëre-torfë 50:50. 

Shumimi me ndarje të rizomës Është 

ndoshta metoda më e përhapur. Ndarja 

bëhet para se të mbillet. Është e lehtë për 

t’u bërë, për këtë merren 2,3 ose 4 bimë 

për të mbuluar nevojat tona. Mund të bëhet 

edhe një ndarje tjetër pasi të ketë kaluar 

rreziku i ngricave. Kur pika e rritjes duket 

ne kurorën e tuberit, është koha ta ndajmë 

atë dhe kjo mund të bëhet duke ndarë 


157 

sythet më të mirë, duke përdorur një thike 

të mprehtë. Këto pjesë mund të vendosen 

në vazo ose direkt në kopsht. 

Kultivimi i Dahlies në kopështe. Mund të 

thuhet se Dahlia rritet në shumicën e 

tokave dhe gjithmonë prodhon lule të 

cilësisë së lartë. Por kujdesi i mjaftueshëm 

dhe kryerja e shërbimeve agroteknike 

ndikon në përmirësimin e cilësive të lules. 

Ato kanë kërkesa të mëdha për diell ose 

duhet të zgjidhet një vend me gjysmë hije. 

Dahlia ka nevojë për një drenim të mirë, 

prandaj duhet të garantohet ai gjatë gjithë 

periudhës së kultivimit. Toka në kopsht 

duhet të punohet që në vjeshtë dhe 

plehërohet me pleh organik që përzihet 

mirë me tokën dhe në pranverë bëhet 

punimi i dytë. Mbjellja në fushë bëhet pasi 

ka kaluar rreziku i ngricave të pranverës. 

Bimët vendosen në largësi 23-30 cm larg. 

Bimët kanë nevojë për mbështetje që t’u 

qëndrojnë erërave dhe t’i mbaj ato me 

qëndrim vertikal Dahlia sipas gjatësisë 

ndahen: • të shkurtra deri 60 cm • të 

mesme deri 60-99 cm • të gjata mbi 90 rn. 

Gjatë gjithë kohës duhet të kemi kujdes që 

bimët t’i mbajmë të pa prekura nga 

sëmundjet dhe dëmtuesit.

PYETJE 


1. Cilt jane lulet qepore dhe zhardhokore kryesore 

2. Flisni per karakteristikat e luleve qepore 

3. Cilat jane afatet e mbjelljes dhe menyrat e kultivimit te 

tyre? 

4. Cilat jane llojet e luleve zhardhokore? 

5. Cilat jane afatet e mbjelljes se tyre dhe menyrat e 

kultivimit te tyre? 

158

KAPITULLI I PESTE 

FARAT E LULEVE 

1. Sigurimi i materialit mbjellës “farës” 


2. Krijimi i parcelave të hibridizimit dhe prodhimi i farërave 

hibride 

3. Roli i temperaturës gjatë proçesit të mbirjes së farës dhe 

shërbimet në farishte 

4. Teknologjia e nxjerrjes së farës dhe ruajtja e tyre deri në 

mbjellje 

159

FARAT E LULEVE 

1. Sigurimi i materialit mbjellës, Farës 

Për të përgatitur fidanë cilësore dhe sipas 

destinacionit të caktuar, më parë duhet të 

sigurohet materiali mbjellës. Baza e 

materialit mbjellës është fara. Fara duhet 

të zgjidhet nga format bimore (individë si 

bimë mëma) të pastërta nga ana gjenetike, 

të pastra nga ana fito-sanitare, të zhvilluara 

shumë mirë dhe më cilësi, ose me të tjerë 

tregues sipas destinacionit të kultivimit, 

etj. Gjithashtu fidanët e prodhuar nga 

farërat duhet të sigurojnë efektin e 

heterozit. Kjo realizohet nëse komponentët 

prindërore, zgjidhen në mënyrë të 

përshtatshme dhe të afta për t’u kryqëzuar 

njëri me tjetrin dhe me aftësi 

transmetuese/stabilizuese të cilësive më të 

mira, e thënë ndryshe të efektit të heterozit 

dhe të faktorëve të tjerë të dobishëm. 

Farishtja mund të jetë direkt në fushë të 

hapur ose në shtretër që mund të jenë të 

ftohtë ose me ngrohje, ose mund të jetë e 

ngritur brenda në sera moderne. Në 

fidanishte filizat prodhohen në vllaja të 

ngritura 

Përgatitja e vllajave. 

Toka për përgatitjen e vllajave duhet të 

jetë e mesme duke anuar nga ranore, 

mundësisht të ketë ekspozicion nga jugu 

ose jugperëndimi, e pastër nga barërat e 

këqija shumë vjeçare siç është grami. Toka 

e përcaktuar për farishte punohet në verë 

ose në vjeshtë, në thellësinë 30-40cm, 

bëhet pastrimi i barërave të këqija, 

largohen gurët dhe mbetjet e tjera rrënjore 

po qe se ka, bëhet plehërimi me pleh 

organik në masën 50 kv për dynym dhe 

bëhet një punim 25cm të thellë për të 


160 

siguruar përzierjen e plehut organik. Në 

prag të mbjelljes bëhet ndarja e vllajave 

me kanale 30-40cm të gjëra dhe të thella, 

të gjëra vllajat bëhen 1,2-1,5m dhe të gjata 

3-5m, si dhe nivelimi me anë të një 

prashitje 20-25cm thellë. Farat mbillen në 

pranverë kur temperatura të jetë e 

favorshme për mbirjen e tyre, për pemët 

frutore mbi 12 0 C ndërsa për ullirin dhe 

agrumet mbi 18 0 C. Farat e pemëve frutore 

gjethe rënëse mund të mbillen edhe në 

vjeshtë duke eliminuar kështu 

shtratifikimin, por në këtë rast nevojitet 

30% më tepër fare. Farat mbillen në 

rreshta 5-7 cm, 20-30cm (sipas species) 

larg njëri-tjetrit dhe midis tyre hidhen 

zinxhirë . 

Është mirë që të hedhim më tepër se një 

farë në fole. Farat pas mbjelljes mbulohen 

me përzierje rëre dhe pleh i kalbur mirë, 

për të penguar formimin e kores që do të 

pengonte daljen e kotiledoneve. Thellësia 

e mbjelljes së farës është sa dyfishi i 

dimensionit më të gjatë të farës, pra 2- 

8cm. 

2. Krijimi i parcelave të hibridizimit dhe 

prodhimi i farërave hibride 

Pasi zgjidhen format e duhura bimore si 

prindër, krijohen Parcelat me Bima 

Mema. Për të lehtësuar procesin e 

pllenimit të kryqëzuar gjatë përgatitjes së 

farës hibride, këshillohet që individët që 

do të shërbejnë si baba, duhet të jenë me 

sterilitet femëror, ndërsa individët që duhet 

të shërbejnë si nëna duhet te jenë me 

sterilitet mashkullor. Linjat nëna (♀) apo 

baba (♂), duhet të jenë plotësisht të 

stabilizuara gjenetikisht.

Për prodhimin e farës hibride, duhet që 

individët e zgjedhur si bimë mëma të cilët 

kanë një ose disa tipare të dobishme, të 

kenë aftësinë të kombinohen me individë 

baba, të cilët zotërojnë një ose disa tipare 

të tjera të dobishme. Ato nuk duhet të 

përmbajnë faktorë negativ recesiv të atillë 

(të fshehur), që pas kryqëzimeve të 

manifestohen si deçizive (të shfaqura). 

Bimët si prindër (♀ dhe ♂) mbillen në 

rreshta 4 x 4m dhe me një raport të caktuar 

ku një bimë mashkull (me sterilitet 

femëror), të ketë për detyrë të polenizoi tre 

bimë të tjera femra (me sterilitet 

mashkullor). Me qëllim që të eliminohet 

mundësia e ardhjes së polenit nga një 

parcelë tjetër e padëshiruar, është e 

nevojshme të bëhet izolimi i parcelës. 

Për të marrë bimë të shëndetshme dhe me 

një sasi poleni të bollshëm dhe me sa më 

shumë farëra me vlera të larta hibride, 

është e nevojshme që toka e parcelës së 

hibridizimit para mbjelljes së fidanëve të 

plehërohet shumë mirë me: N2O rreth 100- 

120 kg l.ak/ha, P2O5 100 – 180 kg l.ak/ha, 

K2O 60 – 120 kg l.ak/ha, si dhe masat e 

tjera agroteknike si ujitje, prashitje, lufta 

kundër sëmundjeve dhe dëmtuesve, etj, të 

bëhen në sasi dhe cilësi shembullore. 

Koha e nevojshme që duhet për të 

prodhuar individë si komponentë 

prindërorë me të gjitha procedurat 

përkatëse, duke filluar nga përzgjedhja e 

formave bimore më me interes (si 

komponent prindërore) dhe puna për 

kryqëzimin e tyre, duhen gati rreth 10 vjet 

punë kërkimore dhe seleksionuese. Ndërsa 

koha për prodhimin e farërave hibride 

është akoma më e madhe. 

Norma e farës. 


161 

Norma e farës që nevojitet për një njësi 

sipërfaqe llogaritet me formulën N=F/A. 

B, ku F sasia e farës në një njësi sipërfaqe 

psh, në 1m 2 , A numri i farave në një kg 

dhe B fuqia mbirëse e farës. 

Duke patur parasysh mos mbirje e të gjitha 

farave, dhe mos marrjen e të gjitha filizave 

brenda standardit përdoret dyfishi i farës 

që del nga llogaritjet. Marrja e 200 filizave 

nga 1m katror quhet e kënaqshme. Duke u 

nisur nga kjo dhe nga numri i farave në një 

kg llogaritet norma e farës . 

3. Roli i temperaturës gjatë procesit të 

mbirjes së farës dhe shërbimet ne 

farishte 

Farërat të cilët janë të qëndrueshme ndaj të 

ftohtit, fillojnë të mbijnë në temperaturat 

2-3 0 C, ndërsa ato ekzistonte ndaj të 

ngrohtit, e fillojnë mbirjen në jo më pak se 

12-15 0 C. Në qoftë se te bimët ekzigjente 

ndaj të ngrohtit, vazhdohet të trajtohet me 

këtë temperaturë, procesi i mbirjes së 

farërave zhvillohet më ngadalë dhe 

përfundon pas 18 – 20ditëve. Në qoftë se 

temperatura rritet në vlerat 18 – 25 0 C, 

atëherë farërat mbijnë për 10 – 15ditë. Në 

temperaturat 25 - 28 0 C, ato mbijnë për 8 - 

10 ditë. Ndërsa në temperaturën 28 – 35 0 C, 

farërat mbijnë për 4 – 6 ditë. Mbi 

temperaturën 35 0 C, ato dëmtohen duke 

humbur fuqinë mbirëse. Kështu, siç 

vërehet temperatura optimale e mbirjes së 

farërave të këtij grupi është 25 – 28 0 C, e 

cila përfundon për një periudhë kohore në 

8 – 10ditë. Prandaj në kushtet praktike 

gjatë fazës së mbirjes së farërave, ka 

rëndësi të madhe mbajtja e temperaturave 

në nivelin 25 – 28 0 C. Në këto temperatura 

reaksionet biokimike gjatë procesit të 

mbirjes zhvillohen në mënyrën me 

normale.

Ndërsa të grupi perimeve të qëndrueshme 

ndaj temperaturave të ulëta, ato zhvillohen 

mirë kur temperaturat e mjedisit janë në 

15-18 0 C. Ato fillojnë të vuajnë me 

temperaturat mbi 25 0 C dhe thahen në mbi 

30 0 C. 

Në temperaturat nën nivelin optimal (pra 

jo më pak se 13 0 C por në intervalin 13 – 

18 0 C), mbirja vonohet. Fara si individ i 

gjallë që është, në këto temperatura është e 

detyruar që një pjesë të energjisë së 

depozituar në lëndën rezervë të saj, të mos 

e kalojë tërësisht në dobi të zhvillimit të 

reaksioneve bio-kimike të procesit të 

mbirjes, por t’a shpenzojë atë për të ngritur 

temperaturën e vetë farës me qëllim që të 

ndihmohet fillimi i këtyre reaksioneve. 

Pasojat e kësaj humbjeje të energjisë në 

farëra, ndikojnë ndjeshëm në vonesën e 

mbirjes, ndërsa bimëzat e dala në këto 

kushte, janë tepër të dobëta dhe rakitike. 

Bimëve të tilla zakonisht u krijohen 

probleme, sepse në këtë gjendje ato kanë 

nevoja suplementare për energji, me 

qëllim që jo vetëm të mbijetojnë nga 

dëmtimi, por dhe për t’u shëndetësuar e 

sjellë në gjendje normale. Në temperatura 

më të ulëta se 13 0 C, farërat nuk mund të 

mbijnë, sepse reaksionet bio-kimike të 

procesit të mbirjes nuk fillojnë fare. 

Përkundrazi nën këtë temperaturë, 

favorizohen reaksionet kimike të 

dekompozimit të lëndës organike rezervë 

dhe të shkatërrimit përfundimtar të 

farërave. 

Në temperatura mbi nivelin optimal (28 – 

35 0 C), farërat detyrohen që proceset 

fiziologjike të mbirjes t’i zhvillojnë më 

shumë shpejtësi. Edhe kjo ndikon për keq 

sepse bimëzat e sapo mbira në këto kushte, 

elementët anatomike të tyre nuk i kanë të 

zhvilluara mirë dhe për pasojë janë të 


162 

predispozuara të kenë strese të 

vazhdueshme ndaj përshtatjes nga luhatjet 

e temperaturave të mjedisit, ndriçimit 

diellor, erës, ujit e faktorëve të tjerë të 

rritjes dhe zhvillimit të fidanit. Në 

temperatura akoma më të larta se 35 0 C, 

farërat nuk mund të fillojnë realizimin e 

reaksioneve biologjike të mbirjes, por ato 

drejtohen në drejtim të shkatërrimit të 

lëndës rezerve, duke ulur fuqinë mbirëse 

deri në atë nivel sa nuk mund të mbijnë me 

kurrë. 

Prandaj është e domosdoshme që 

temperatura me optimale e substratit dhe e 

ajrit në të cilën janë vendosur farërat 

ekzigjente ndaj ngrohtësisë, duhet të jetë 

në vlerat 25 – 28 0 C. Në këto vlera farërat 

mbijnë normalisht, energjikisht, me bimë 

të afta që të përballojnë çdo stres në 

periudhën e pasmbirjes. Në këto kushte 

mbirja realizohet energjike dhe përfundon 

pas 8 – 10ditëve. Bimëzat e mbira në këto 

kushte, rriten dhe zhvillohen të shëndosha 

dhe me premisa për të patur fidanë të 

specieve dekorative rezistente dhe të afta 

për të dhënë një rritje dhe zhvillim të mirë 

gjatë kultivimit në vendin e përhershëm. 

Shërbimet në farishte 

Ujitja, duhet të mbahet toka në gjendje të 

shkëlqyer të përmbajtjes së lagështisë si 

gjatë mbirjes së filizave, ashtu dhe gjate 

rritjes së filizave. Deri sa të mbijnë farat, 

ujitja bëhet me dorë, me ujitëse, ndërsa më 

vonë mund të ujiten në formë shiu. 

Duhet të theksohet se filizat në stadet e 

para të zhvillimit preken lehtë nga 

Fusarium, Rhizoctonia , Pythium etj. Në 

rastin e prekjes së filizave duhet të merren 

masa parandaluese duke rralluar ujitjet, 

mbulohet toka gjatë rreshtave me rërë

lumi në trashësi 2cm dhe spërkatet me 

fungicide. Mirë është që të largohen filizat 

e dëmtuar para trajtimit. Kjo përsëritet 

mbas 15 ditësh. Cilësia e ujit duhet të jetë 

e mirë pa përmbajtje të lartë kripërash 

sepse ujitjet e shpeshta shkaktojnë 

grumbullimin e kripërave në zonën e 

rrënjëve të filizave duke shkaktuar 

helmimin e tyre. 

a- Largimi i barërave të këqija, bëhet në 

mënyrë të rregullt sa herë dalin barëra 

të këqija . Duhet patur parasysh në 

ditët e para të mbirjes së farave të mos 

ngatërrohen barërat e këqija me filizat 

e porsambirë. 

b- Prashitjet. Është mirë që pas çdo ujitje 

të bëjmë prashitje për të ruajtur 

lagështinë dhe për të luftuar barërat e 

këqija. 

c- Rrallimi. Pavarësisht nga mënyra dhe 

distancat e mbjelljes rrallimi është i 

detyrueshëm. Bëhet kur filizat kanë 

formuar 3-4 gjethe, duke i lënë në 

distancat e nevojshme 6-7 cm. Me 

filizat që shkulen gjatë rrallimit bëjmë 

zëvendësimet. 

d- Hijezimi. Suksesi i prodhimit të 

filizave të agrumeve qëndron në 

hijezimin e farishteve për t’u mbrojtur 

nga erërat e thata dhe sidomos nga 

dielli i fortë i cili kur bie pingul është 

dëmtues. Hijezimi bëhet me dega 

pemësh ose me kallama të cilat 

sigurojnë gjysmë hije, 

e- Plehërimi. Është i domosdoshëm për të 

siguruar zhvillimin e filizave. Elementi 

më i nevojshëm për rritjen e filizave 

është azoti. Bëhet me spërkatje 

gjethore duke filluar kur filizat kanë 

arritur gjatësinë 4-5cm. Përdoren 

plehra komplet që përmbajnë azot në 

sasi më të madhe si dhe potas, fosfor 


163 

dhe mikroelemente. Ato treten 15gr në 

10 litra ujë dhe bëhet spërkatja që 

përsëritet çdo 15-30 ditë sipas gjendjes 

së bimëve. 

4. Teknologjia e nxjerrjes së farës dhe 

ruajtja e tyre deri në mbjellje 

Farërat që përdoren për prodhimin e 

filizave merren nga bimët mëma që janë te 

sektori i bimëve mëma tek fidanishtja. 

Farat e vjelura shtrohen në shtresa 30 – 

40cm dhe pasi fermentohen shtypen dhe 

kalohen me sita me madhësi vrimash me 

diametër pak më të madh sesa diametri i 

farës. Farërat e dala shpëlahen disa herë 

me ujë të pastër dhe shtrihen në një beze 

në hije ne një shtresë 0,5 – 1cm për t’u 

tharë. Pas 3-4 orësh farërat përzihen disa 

herë për t’u tharë më mirë. Farërat futen në 

thasë bezeje kur % e lagështirës të jetë 

rreth 15-16% ose 18-24% (sipas species). 

Sasia e farës së tharë futet nëpër thasë me 

peshë 25 – 40 dhe para vendosjes së tyre 

nëpër magazina, duhet t’ju nënshtrohen 

analizave laboratorike. 

Nëpërmjet tyre duhet të nxirren këto 

tregues: 

1) Pastërtia e farës, 

2) Fuqia mbirëse dhe 

3) Pesha e 1000 farërave. Fara mbahet në 

vende të thata dhe në një temperaturë 

konstante rreth 15 0 C. Lagështira e ajrit 

nuk duhet të kalojë mbi nivelet 60- 

65%. Para vendosjes nëpër magazina 

fara duhet të dezinfektohet me 

preparate kundër dëmtuesve dhe 

sëmundjeve kërpudhore. Teprica e 

lagështirës apo thatësira më e madhe, 

bën që farërat të humbin së tepërmi 

fuqinë mbirëse.

Prandaj është e domosdoshme shtratifikimi 

në rërë të njomë lumi (jo deti sepse 

përmban kripë) të lagur dhe me raport 1 

pjesë farë dhe 3 pjesë rëre. Farërat e disa 

specieve dekorative, mund të mbillen 

direkt në farishte pa bërë shtratifikimin e 

tyre. 

PYETJE 

1. Si sigurohet materiali mbjellës? 


164 

Farërat e shtratifikuara janë gati për t’u 

mbjellë vetëm atëherë kur rreth 20-30% e 

tyre të kenë mugulluar (fillim mbirjeje). 

Pas mbarimit të periudhës së shtratifikimit 

farërat mbillen direkt në farishte ose në 

qese plastike, kartoni, etj. 

2. Si realizohet krijimi i parcelave të hibridizimit dhe prodhimit 

të farës? 

3. Cili është roli i temperaturës gjatë proçesit të mbirjes së farës 

dhe shërbimet në farishte? 

4. Cila është teknologjia e nxjerrjes së farës dhe ruajtja e tyre 

deri në mbjellje?

KAPITULLI I GJASHTE 


MASAT E PERKUJDESJES GJATE KULTIVIMIT TE LULEVE 

NJEVJEÇARE 

1. Përgatitja e vendit për mbjelljen e luleve dhe 

kërkesat e luleve ndaj kushteve ambjentale 

2. Punimi i tokes, Ujitja dhe plehërimi e luleve dekorative 

165

MASAT E PERKUJDESJES 

GJATE KULTIVIMIT TE 

LULEVE NJEVJEÇARE 

1. Përgatitja e vendit për 

mbjelljen e luleve dekorative dhe 

kërkesat ndaj kushteve 

ambientale 

Për mbjelljen e specieve dekorative 

luleve duhet të kemi parasysh një seri 

faktorësh ndër të cilët më kryesorët 

përmendim: 

Kriteret teknike 

Për fermerët, një fidanishte e specieve 

dekorative është një investim me vlera të 

mëdha dhe gabimi më i vogël në fillim 

është me kosto të lartë dhe i pa 

korrigjueshëm më vonë. Për të mos gabuar 

që në fillim, duhet të kihen parasysh mirë 

disa kushte që janë: 

1) Kushtet natyrore, klima, relievi, toka. 

2) Mundësia e ujitjes. 

3) Mundësia e transportit. 

4) Kërkesat e tregut. 

5) Fuqia punëtore e nevojshme, etj. 

Vlerësimi tekniko-ekonomik i llojit të 

bimës dhe kultivarit 

Në fillim analizohen disa faktorë, që janë: 

1) Kërkesat e tregut (konsumatorë dhe 

pika industriale) sipas llojeve, periudhës së 

kërkesës, etj. 

2) Mundësia e mbulimit të shërbimeve 

agroteknike me krahë pune. 

3) Të organizohen në ato zona ku nuk janë 

planifikuar ndërtime të reja urbane apo 


166 

industriale sepse shpenzimet e bëra janë të 

larta 

4) Duhet të jenë sa më afër rrugëve 

kryesore dhe sa më afër tregjeve, me 

qëllim uljen e kostove dhe prishjen e 

cilësisë nga transportet e gjata. 

Kushtet natyrore, klima, relievi, toka 

Duhen analizuar temperaturat mesatare, 

minimale, maksimale, sasia e reshjeve 

(shpërndarja e tyre gjatë vitit), sasia e 

orëve me ndriçim diellor, drejtimi i erërave 

mbizotëruese dhe drejtimi kryesor i tyre, 

brymat kryesisht ato të vonat të Pranverës, 

apo edhe ato të parat në Vjeshtë, mjegullat, 

breshëri, sasia e orëve me temperatura nën 

0 o C, etj. 

Një rëndësi ka edhe vlerësimi i relievit. 

Tokat mund të jenë: 

a)të sheshta, 

b)të pjerrëta ose 

c)shumë të pjerrëta. 

Tokat e pjerrëta që janë drejtim nga Jugu, 

ose Jug-Lindja e Jug-Perëndimi, janë më të 

ngrohta se sa ato që janë me drejtim nga 

Veriu, ose Veri-Lindja e Veri-Perëndimi. 

Tokat e pjerrëta ndahen në: 

1) me pjerrësi natyrale nga 10-12 0 ; 

2) të pjerrëta nga 12 deri në 25 0 (në këto 

toka para mbjelljes duhet të bëhet 

taracimi). 

3) me pjerrësi mbi 25 0 (në këto toka para 

mbjelljes duhet të bëhen të ashtuquajturat 

vetulloret). 

Toka dhe kërkesat për cilësitë e saj. 

Speciet dekorative kanë kërkesa relativisht 

të larta për tokën, pasi këto bimë kanë një

sistem rrënjor jo mjaft të zhvilluar dhe të 

aftë për t’u futur thellë në tokë (sidomos 

ato një vjeçare apo edhe 2-3 vjeçare) dhe 

me aftësi të pakta për të asimiluar lëndët 

ushqimore dhe ujin. Nga ana tjetër cilësia 

e prodhimit të fidanëve të bimëve (luleve) 

është e lidhur ngushtë edhe me 

përmbajtjen e elementëve ushqimore që 

ndodhen në tokë dhe me cilësitë e tjera 

agronomike të saj. 

Toka dhe nëntoka ka rëndësi për 

zhvillimin e specieve dekorative. 

Quhet tokë ideale dhe e përshtatshme, kur 

në përbërjen e saj ka: 

1) rërë 50%, 

Për vlerësimin e një toke duhet të bazohemi në tab. nr. 1. 

Pjelloria 

natyrale 

Lënda 

Organike 

(%) 

Azoti 

Total 

(%) 


2) argjilë 25%, 

3) gëlqere 15%, dhe 

4) humus 10%. 

167 

Toka duhet të jetë e freskët në periudhën e 

verës, të mos mbajë ujë në dimër. Toka 

deri në thellësinë 80 cm duhet të ketë 1-2 

gr N dhe P205 të asimilueshëm në 100 gr 

tokë, 0,4 gr K20. Toka duhet të jetë e 

shkrifët dhe jo kompakte. Pehashi (pH), 

duhet të jetë lehtësisht acid ose neutral 

(5,5-7,5). Nëntoka duhet të jetë së paku 

deri në thellësinë 1,5m e shkrifët dhe e 

përshkueshme nga uji. Po kështu edhe 

ujërat nëntokësore nuk duhet të jenë më 

pak se 1,5m. 

Fosfori 

i Asimilueshëm 

(ppm) 

Potasi 

i Këmbyeshëm 

(ppm) 

Në toka me përmbajtje rëre deri në 60% 

E varfër 0,5 – 0,8 >0,8 >7 >85 

Normale 0,8-1,3 0,8-1,2 7-11 85-120 

E pasur 1,3-2 1,2-1,6 12-15 129-150 

Shumë e pasur >3 >1,5 >15 >150 

Në toka me përbërje mekanike të mesme 

E varfër 1-1,5 >1 >9 >100 

Normale 1,5-1,5 1-1,6 9-17 100-150 

E pasur 2-3 1,6-2 17-26 150-180 

Shumë e pasur >3 >2 >26 >100 

Në toka me përmbajtje argjili deri në 60% 

E varfër 1-1,5 >1,2 >11 >120 

Normale 1,5-2 1,2-1,6 11-21 120-180 

E pasur 2-3 1,6-1,2 22-30 180-220 

Shumë e pasur >3 >2 >30 220 

Tabelë 6. 1. Interpretimi i vlerave të pjellorisë natyrale në funksion të tipit të tokave

Tokat më të përshtatshme janë ato pjellore, 

të thella, me përbërje fizike sub-argjilore te 

mesme, me thellësi ujërash nëntokësore jo 

më pak se 1,5m, të përshkueshme nga 

ujërat e reshjeve dhe me një sistem kullimi 

dhe ujitjeje të përmirësuar mirë. 

Tokat me taban të cekët me thellësi të 

shtresës aktive deri në 50cm konsiderohen 

jo efektive. Reaksioni i tokës duhet të jetë 

neutral, por ato me ph 7.3-7.8 janë të 

përshtatshme. Mbi ose nën këtë vlerë, 

bimëve i shkaktohen probleme gjatë 

kultivimit në drejtim të asimilimit të 

elementëve ushqimore për arsye të 

reaksioneve kimike që zhvillohen në 

solucionin tokësor. 

Procedurat që duhet të kihen parasysh në 

përgatitjen e tokës për mbjelljen e fidanëve 

janë: 

1) Pastrimi i vendit. 

2) Sistemimi i sistemit të kullimit dhe të 

ujitjes. 

3) Sistemimi sipërfaqësor (nivelimi, 

terracimi, vetulloret, etj). 

4) Punimi i tokës. 

5) Përcaktimi i numrit të bimëve për njësi 

të sipërfaqes dhe distancat e tyre. 

6) Piketimi i gropave. 

7) Hapja e gropave. 

8) Zgjedhja e fidanit (në bigerina apo 

qeska) dhe përgatitja për mbjellje. 

9) Koha e mbjelljes. 

10) Mbjellja e fidanit. 

11) Mulçerimi (mbulimi me byk, etj), etj. 

Sistemimi sipërfaqësor dhe disiplinimi i 

ujërave 

Pastrimi i vendit, konsiston në heqjen e 

bimëve të egra, ferrave, gurëve, trungjeve, 

etj, dhe ky proces duhet të bëhet me mjete 

mekanike dhe me krahë nëse janë 

sipërfaqe të vogla. Disiplinimi i sistemimit 

të rrjetit kullues dhe ujitës, konsiston në 

largimin e ujërave të tepërta të reshjeve 

dhe uljen e ujërave nëntokësore me qëllim 

që ato të jenë në thellësinë më poshtë se 

1,5m. Kjo rregullohet nëse në fillim 

investohet në drejtim të sistemimit të 

parcelës. Nëse niveli i ujit është më afër 

sipërfaqes së tokës, duhet të aplikohet 

sistemi i drenazhimit të përhershëm me 

anë të tubove drenazhuese. Nëse uji 

qëndron mbi këtë nivel, ai ndikon në 

frenimin e zhvillimit të sistemit rrënjor dhe 

bimët vuajnë nga teprica e lagështirës. Për 

këtë qëllim hapen kanalet kulluese ose 

bëhet drenazhimi ose ai i përhershëm nëse 

është i mundur. Gjithashtu punohet në 

sigurimin e sistemit të ujitjes, përfshirë 

këtu kanalet e treta, të dyta dhe ato të para 

ujitëse. 

Sistemimi sipërfaqësor konsiston në këto 

drejtime: 

1) Në tokat e sheshta me pjerrësi 

natyrale nga 0-5 0 , duhet bërë 

nivelimi sipërfaqësor me qëllim që 

toka të jetë me sa më pak 

disnivelime; 

2) Në tokat me pjerrësi natyrale nga 5 

– 12 0 , duhet të merren masa që 

toka të piketohet me tarraca me 

ulje graduale (me formim 

nëpërmjet disa plugimeve të tokës); 

3) Në tokat me pjerrësi të madhe, të 

cilat përfshihen në pjerrësinë 

natyrale nga 12 – 25 0 , paralel me 

izoipset ndërtohen tarracat si 

mezhda dheu, prita me mure guri të

thatë, gardhe druri, etj, të cilët do të 

shërbejnë për të penguar erozionin. 

2. Punimi i tokës, Ujitja dhe 

Plehërimi e luleve dekorative 

Konsiston në punimin e sipërfaqes së tokës 

qelizë në thellësinë 70-120 cm. Në tokat e 

lehta nuk është shumë e nevojshme të 

bëhen thellë, sepse tabani është i shkrifët. 

Kjo mjafton të kryhen vetëm në thellësinë 

70-80cm. Në tokat e rënda duhet që 

shtresa e sipërme të futet poshtë dhe ajo e 

poshtmja të kalojë sipër. Ky proces 

realizohet me mjetet e punimit të thellë të 

tokës në thellësinë nga 100-120cm. Në 

tokat me taban jo të thellë qelizat bëhen 

me cekët me qëllim që pjesa me humus të 

mos përzihet me shkëmbin amnor. 

Fundi është mirë të shkriftërohet me mjete 

motorrike shkriftëruese nëntokësore. Koha 

më e mirë e punimit të parë të tokës është 

Vera (konkretisht muajt Korrik e Gusht). 

Në tokat gëlqerore që zakonisht janë të 

varfëra në hekur duhet të hidhet edhe 

sulfat hekuri. Rreth 7-10 ditë para 

piketimit dhe hapjes së gropave, toka 

mund të plugohet për së dyti nëse ka 

nevojë, por gjithsesi frezimi i sipërfaqes së 

tokës është i domosdoshëm. 

Përgatitja e fidanit për mbjellje dhe 

teknika e mbjelljes 

Për të ndërtuar një fidanishte te specieve 

dekorative me një cilësi të mirë, është 

domosdoshme që fidanët të jenë të të 

njëjtit standard. Preferohen fidanët e 

kategorisë së parë dhe të dytë. Fidanët e 

kategorisë së tretë, nuk duhet të mbillen të 

përziera me dy të parat. Ato mund të 

mbillen në vende të veçanta me qëllim që 


169 

shërbimet e më pasme agroteknike të jenë 

më të diferencuara. 

Plehërimi i bimëve zbukuruese dhe 

fertirrigimi 

Elementët ushqyes të domosdoshëm për 

zhvillimin e bimës janë makroelementët 

(C,H,O,N,P,K,S,Mg) dhe mikroelemtët. 

Realizimi i plehërimit të bimëve 

zbukuruese me mikroelemente është i 

rëndësishëm jo vetëm për rolin e madh të 

tyre;por edhe për sasinë e madhe që duhet 

të përdoret. Tre elementët e parë ( C,H,O ) 

fiksohen nga bimët nëpërmjet sistemit 

gjethor gjatë procesit të fotosintezës (C,O 

dhe ujit të fiksuar nga sistemi rrënjor i saj. 

Niveli i C02 që ndodhet në ajër është 

(300ppm ) rezulton në nivele inferiore nga 

optimumi (1000-2000ppm ) dhe për këtë 

arsye në sera aplikohet sistemi i ushqimit 

me CO2. Plehërimi i lëngshëm linjektorët 

e plehërimit janë bërë një komponent i 

zakonshëm i pajisjeve të serës. 

Këto janë të nevojshëm sepse serat janë 

duke përdorur më shumë përzierjet 

organike të tokës. Është provuar se një 

rritje më e mirë e bimëve zbukuruese 

merret nga të ushqyerit konstant me pleh të 

tretur në ujë nëpërmjet sistemit të ujitjes. 

lnjektorët e të ushqyerit lejojnë, që 

përqendrimi i përgatitur përpara se të 

injektohet direkt në linjat e ujit sipas 

kërkesave për element ushqyes të bimës. 

Kemi situacione të ndryshme në rritjen e 

bimëve zbukuruese, prandaj ka shumë tipe 

të injektorëve. Ato mund të jenë të 

lëvizshëm ose janë të fiksuar në linjat 

kryesore të ujit. Avantazhi i vendosjes së 

injektorëve portabël është në zgjedhjen e 

zonës së të ushqyerit, i cili lejon aplikimin 

e plehërimit në zona të veçanta, pra

aplikimin e të ushqyerit për bimë të 

ndryshme brenda një sere. Problem është 

se si të përcaktojmë se çfarë injektori i 

nevojitet rritësit të luleve, p.sh një injektor 

Smith R3 ka një minimum rrjedhje 15 lit/ 

minimum dhe maksimum 50 lit/minutë. 

Rrjedhja e ujit mund të ndryshohet 

nëpërmjet injektorit të limitizuar në vartësi 

të sa sprucator mund të përdoren në të 

njëjtën kohë. Në lulëtari zakonisht 

përdoret një përqendrim ndërmjet 100 ppm 

dhe 200 ppm azot, përdorimi i 2,2 litër 

solucion për 30 cm2 është e 

rekomandueshme për një plehërim 

konstant. Nga autorë të ndryshëm jepen 

disa rekomandime me përqendrime 100 

:150 : 200 ppm dhe në raport me rrjedhjen 

e ujit 1:4 deri në 1:300. Është e natyrshme, 

që nuk mund të jepet rekomandime 

specifike për dhënien e lëndëve ushqyese 

dhe nevojat për secilën, nga dhjetëra dhe 

qindra specie ornamentale. Por më poshtë 

jepen disa rekomandime praktike për 

përqendrimin e plehrave më të zakonshëm 

që mund të përdoren në plehërimin e 

lëngshëm. Azoti. Sulfati i amonit (me 21% 

N lëndë aktive), përdoret zakonisht 0,5 kg 

/30 m2 sipërfaqe të kultivuar ose në 

solucion përdoret 30 gr në 9 litër tretësirë. 

Nitrati i sodës (me 16% lëndë aktive), 

përdoret me të njëjtën shkallë me sulfatin e 

amonit. 

Nitrati i amonit (me 34%N lëndë aktive), 

përdoret 0,5 kg për 30 m2 sipërfaqe ose i 

tretur në ujë, 30 gr ne 9 litra. Ureja (me 

46% lëndë aktive) përdoret 0,5 kg për 

30m2 sipërfaqe të kultivuar dhe në 

solucion ujor përdoret 30 gr / 35 ujë. 

Nitrati i kalciumit ( me 15% N lëndë 

aktive), përdoret në të njëjtat doza me 

sulfatin e amonit. Fosfati i amonit 

(NH4)2P04 (me 21% N dhe 53% acid 


170 

fosforik), përdoret 0,5 kg /m2 dhe 30 gr 

për 401 ujë. Fosfori. Superfosfati, 

zakonisht përmban 20% acid sforik, disa 

përmbajnë 45% acid fosforik. Materiali me 

20% lëndë aktive përdoret 2,5-5 kg për 30 

rn2, ndërsa superfosfati që ka 45 % acid 

fosforik përdoret me gjysmë përqendrimi. 

Potasi.( kaliumi). Kloruri i potasit 

përmban rreth 50 % potas përdoret rreth 

0,5 kg / 30m 2ose rreth 3Ogr në 9 litër 

Sulfati i potasit, përmban rreth 48 % potas 

dhe përdoret në të njërën shkallë si kloruri 

i potasit. Osmocot (14:14:14), përdoret 9 

kg për 180m 2në terrenin e shtratit. 

Plehërimi së bashku me ujitjen në bimët e 

kopshtit. Në lulëtarinë industriale janë në 

përdorim disa plehra të tretshëm që 

përdoren së bashku me ujitjet gjatë ujitjeplëhrimit 

“fertigation” 

Ujitje me ushqim (Fertigation) Teknika e 

ujitjes së bashku me ushqim ose 

“fertigation” si ç kuptohet, bazohet në 

përzierjen dhe shpërndarjen e ushqimit të 

lëngshëm së bashku me ujin e ujitjes. E 

përfshirë si një nga agroteknikat më të 

përdorshme për kulturat e fushës prej 

shumë vitesh, ka gjetur një përdorim të 

gjerë në sektorin e kulturave të mbrojtura 

në lidhje me avantazhet e dukshme teknike 

dhe ekonomike të saj. Sistemet mekanike 

që përdoren për futjen e plehut në sistemin 

e ujitjes janë të ndryshëm: injektorë 

hidraulike, “Venturi”, injektor elektrik etj. 

Më poshtë renditen kushtet që kanë 

justifikuar dhe miratuar përdorimin e 

“fertigation” në kulturat e serave janë: • 

Nevoja e mekanizimit të teknikes së 

fertiganion të kulturave, në sera 

parashikon përzierje të mëdha plehrash, 

dhe ka mundësi krijimi të disekuilibrave 

ushqyes që vjen si rrjedhojë e 

grumbullimit të kripërave në tokë.

• Kërkesat hidrike për njësi të lëndës së 

thatë të prodhuar janë shumë të larta dhe 

superiore në krahasim me kulturat e 

fushës, bëjnë që të ndërhyhet me ujitje të 

herëpashershme, por gjithashtu të 

kufizuara në vëllim, për të shmangur 

prishjen e strukturës së tokës dhe 

asfiksimin e sistemit rrënjor të kulturës. 

Zhvillimi më i vogël i sistemit rrënjor të 

kulturave e serës në krahasim me kulturat 

në fushë dhe rritja e tyre në periudha më 

pak të përshtatshme bëjnë të shpeshta 

disekuilibrat hidrike dhe ushqimore. 

Fertigation ka avantazhet e mëposhtme: 

• Shpërndarje më uniforme dhe më të 

kontrolluar në kohë dhe në hapësirë të 

elementëve ushqyes. 

• Grumbullohen sasi më të pakta të 

kripërave dhe mbetjeve të tyre në tokë. 

• Përthithje më e shpejtë dhe në formë më 

përvetueshme nga bimët, të elementëve 

ushqyes. Kufizim i shërbimeve 

agrokulturale sepse kryhen dy veprime 

njëkohësisht. 

• Mundësia e mekanizimit të shpërndarjes 

me sisteme automatike. Për qëndrimi i 

plehut të lëngshëm. Ujtia plehëruese bëhet 

duke përgatitur një solucion të lëngshëm të 

përqendruar (100-200 g/1 plehra) dhe duke 

e injektuar në ujin e ujitjes në raportin 

1:100 me anë të përzierësve të 

përshtatshme, duke marrë një përqendrim 

final 1-2 g/l. 

Përqendrimi i solucionit nuk duhet të jetë 

tepër i lartë, përndryshe mund të ndalohet 

zhvillimi dhe në rastin e një shpërndarje 

mbi bimët, shfaqen dëme serioze, si 

nekroza në anët e gjetheve. Për t’i 

shmangur këto fenomene është e 


171 

nevojshme që të kontrollohet në mënyrë 

konstante përqendrimi i solucionit, me anë 

të veprimit të përcjellshmërisë dhe të 

presionit osmotik. Duke patur parasysh 

vierat e presionit osmotik, duhet të dihet 

që solucionet me bazë azot amoniakal 

mund të shkaktojnë dëme në 1 atmosferë, 

ndërsa solucionet potasike dhe magneziale 

janë të dëmshme mbi 2 atmosferë. Për të 

rritur pjellorin e një terreni të varfër, 

presioni osmotik i rekomandueshëm është 

midis 3/4 - 1 atm, ndërsa për të ruajtur 

nivelin e pjellorisë në një tokë 

mjaftueshëm të pasur, mjaftojnë vlera 

midis 3% - ½. 

Ndërkaq, ndërsa për bimë të rritura 

përdoren përqendrime deri në 1 atm, për 

bimë të reja këshillohen presione osmotike 

nga 1/3 në ½ atm. Përqendrimi i solucionit 

duhet parë edhe në funksion të mundësisë 

së grumbullimit të kripërave, të konsumit 

nga bima dhe të shpëlarjes së elementëve 

ushqyes. Gjatë dimrit kur ndërhyrjet 

hidrike janë të pakta realizohen 

përqendrime prej 1 atm, ndërsa në verë 

ulen përqendrimet në ½ atm dhe rriten 

ujitjet. Plehrat që përdoren në “fertigation” 

duhet të jenë tepër të tretshëm si p.sh: acidi 

fosforik, nitrati potasik, nitrati amonit, 

ureja, sulfati amonit, fosfati biamonit, 

Fertidro, Fertisol, Polycrescal. Është e 

nevojshme shmangia e përzierjeve që japin 

komposto të patretshme, p.sh: sulfati 

potasik dhe nitrati kalciumit. 

Sasia e plehrave që duhet të shpërndahet, 

në rastin kur nuk është e mundur matja e 

vlerës së kripës së solucionit, nuk duhet të 

kalojë 2-3 g/1 edhe nëse bëhet fjalë për një 

produkt të vetëm, ose për disa kripëra të 

ndryshme. Përpara se të procedojmë me 

shpërndarjen e solucionit duhet të 

sigurohemi për lagështinë e nevojshme të

terrenit për të shmangur një grumbullim të 

shumtë të kripërave rreth rrënjëve të 


bimës. 

Në tabelën e mëposhtme jepen dy plehra industriale që përdoren gjerësisht në Izrael. 

Raporti N:P:K Përbërja në % i plehrave në 

peshë 

SE. Gr.në Litër.N:P:K 

1.05.00 5.25.00 1,32 66:330:0 

3.2 0 8.26.00 1,4 122;364:0 

1.00.03 4-0-12 1,18 47:0: 142 

3.01.04 6.02.08 1,25 71:24:94 

‘DALIT”pa klorite 

1:0:1 6-0-6 1,17 70:0;70 

3.00.02 9.00.06 1,21 109 :0 :73 

1.01.01 6.06.06 1,24 74:74:74 

2.01.03 5:2.5:7.5 1,21 60:30:90 

4.03.03 8.06.06 1,22 98:24:73 

Tabela 6.2. Produktet industriale dhe përbërja 

Përdorimi i ujërave të kripur ose sodike. 

Në lidhje me plehërimin e tokës kemi 

patur mundësinë e njohjes së disa kritereve 

për të ulur efektet e përqendrimeve të 

mëdha të kripërave. Disa nga këto vlejnë 

edhe në rastin e ujërave sodike, megjithatë 

duam të ndalemi akoma tek ky argumente 

në lidhje me rezultatet e marra nga disa 

studime mbi 

Kultivimi i luleve përdorimin e ujërave të 

kripur tek karafili (Schekri). Një ujë kripor 

për ujitje mund të tolerohet më mirë duke 

ekuilibruar raportin midis përbërësve gjatë 

172 

“fertigatio” duke patur parasysh këto të 

dhëna: • Sulfatet (S04) duhet të mbahen në 

nivele të ultë (lmek/ 1), megjithëse karafili 

prodhon mjaftueshëm edhe kur 

përqendrimi është 10 mek/1. • Përqendrimi 

i Cl duhet të mbahet nën 2 mek/l, 

përqendrime më të larta ngadalësojnë 

rritjen. • Soda duhet të mbahet në ekuilibër 

me potasin (raporti 1:1) për të ulur 

përthithjen e sodës. • Ca megjithëse 

tolerohet deri në 10 mek/l, duhet të mbahet 

nën 3 mek/1 në rast të një sasie të madhe 

të Na. • pH duhet të jetë mundësisht nën 7, 

përndryshe, joni HC03, bën që elementët

ushqyes të jenë të pashpërbëshëm dhe i jep 

avantazh sodës. • Mbështetja tek plehrat 

tërësisht të përvetueshëm nga bima (nitrati 

potasit, acidi fosforik) është thelbësore për 

përdorimin e ujërave kripore ose i atyre 

jonormale. 

Frekuenca e përdorimit. Duke shpërndarë 

një solucion plehërues me një përqendrim 

mesatar 1 .5% (të plehrave të shpërbërë) 

me sistemin e ujitjes me spërkatje, 

shpërndahen çdo herë mesatarisht 10-20 

mm ujë, vlen të thuhet 15-30 g/ m2 pleh 

(1.5-3 g/ha). Frekuenca e ujitjes ndryshon 

sipas kushteve klimatike, zhvillimit të 

bimës, tipit të tokës, etj. Duke i shtuar 

ujitjet gjatë periudhës së verës në 2-3 ujitje 

në javë, është e qartë që nuk mund të bëhet 

çdo herë fertirrigacioni. Ndërkaq kur ujitja 

bëhet shumë shpesh, plehërimi duhet bërë i 

kombinuar duke kontrolluar përqendrimin 

e kripërave të solucionit përreth tokës, dhe 

duke patur parasysh kërkesat ushqimore të 

kulturës. 

Sistemet e shpërndarjes. Solucioni 

plehërues mund të shpërndahet me çdo lloj 


173 

ujitje: infiltrim anësor, me “pika” dhe me 

mikro-pika, ose me ujitje kapilare në 

kulturat e vazove. Hyrja e lëngut të 

përqendruar në sistemin e ujitjes bëhet me 

anë të përzierësve të rregullt, injektorëve 

hidraulike dhe elektrike ose sistemit 

“Ventur”. 

Përzierësi, mbajtësi i solucionit të 

përqendruar, është i spostueshëm nga një 

serë tek tjetra duke patur një hyrje që 

realizon kapja e ujit dhe dalja që bën 

dërgimin e tij në rrjetin shpërndarës. 

Ekzistojnë forma të ndryshme me 

kapacitet nga 10-250 litra, në lidhje me 

sipërfaqen që do të plehërohet dhe 

presionit që do ushtrohet, raportet e 

hollimit variojnë nga 1/50 ne 1/400. 

Në kulturat “pa tokë”, për përgatitjen e 

solucionit ushqyes përdoren injektor 

hidraulik ose pompa dozuese elektronike 

me elektrovalvul, që thithin solucionin e 

përqendruar dhe e vendosin në rrjetin 

ujitës derisa të merret


Figura 6.3 Sistemi “ venture dhe depozita e solucionit ushqyes 

Përqendrimi i kërkuar. Operacioni mund të 

kontrollohet nga sensor drejtues të 

veçantë. Koha e dhënies në këto raste 

programohet me timer (ore ) ose nga një 

kompjuter që regjistron kushtet klimatike 

jashtë (rrezatimin diellor) duke ngritur ose 

ulur frekuencën dhe zgjatjen e dhënies. 

Kontrolli automatik. Në kushtet normale të 

“fertigation” të kulturave të serave, dhënia 

bëhet periodikisht me frekuenca ditore, 

dyjavore ose javore, në korrespodencë me 

numrin e ujitjes që mund të jenë të 

automatizuara me anë të timër-it ose të 

qendrave elektronike të programimit. 

Mund të parashikohet monitorimi i 

përqendrimit të kripërave të ujit së bashku 

me elementët ushqyes që do shpërndahet, 

me anë të një “porte” limitizuse 

(elektrovalvul). 

Plehërimi me dhënie të ngadaltë 

Përdorimi i plehërimit me dhënie të 

ngadaltë, që të prodhojë bimë të cilësisë së 

lartë të shtratit apo të vazos po bëhet një 

praktikë e rëndomtë në sera. Në disa raste 

plehërimi me dhënie të ngadaltë ka 

besueshmëri, që të japë të gjithë elementët 

ushqyese të nevojshëm, që të prodhojë një 

bimë me cilësi të lartë. 

Ja disa nga avantazhet, që ka ky lloj 

plehërimi: 

• Është një burim konstant i ushqimit, i cili 

mund të përzihet lehtësisht me përzierjen e 

tokës para mbjelljes. 

• Redukton nevojën konstante të 

përzierjes. 

• Ruan nivelin optimal të plehërimit gjatë 

muajve të dimrit, kur ujitjet nuk janë 

shumë të shpeshta. Mund të përdoret ujitja 

174 

kapilare aty ku është përdorur ky lloj 

plehërimi, që të reduktojë krijimin e 

algave. 

• Rrit jetën e bimës, sepse edhe pasi lulja 

largohet nga sera vazhdon të furnizojë 

lulen. 

Ky është një fitim rea’ në rastin e 

shportave varse, luleve gjethore dhe luleve 

të shtëpisë si: Violeta afrikane, duke 

siguruar ushqim për një kohë të gjatë. 

Plehërimi me dhënie të ngadaltë ka treguar 

vlefshmërinë e tij prej vitesh, por ka edhe 

disa dizavantazhe: 

• Nuk mund të rregullohet lehtë niveli I 

kripërave ose të ndryshojë sasia e 

elementëve ushqyes për një periudhë rritje 

të caktuar. 

• Duhet të përzihet para mbjelljes për të 

gjitha raportet e plehërimit. 

• Mund të ushqejë në një nivel të lartë të 

plehërimit kur bima ka mbaruar ciklin e 

rritjes. 

•Mund të përdoren plehrat me zbërthim të 

ngadalshëm ose plehërimi i lëngshëm. 

Është provuar një rritje më e mirë e 

bimëve zbukuruese kur përdoret një 

kombinim 

Plehrat e veshur (Coated). 

Janë dy tipe bazë të plehërimit, që 

zbërthehen ngadalë; të veshur dhe 

granular. Plehrat e veshur janë plehra të 

tretshëm nga uji, që janë veshur nga një 

cipë plastike ose squfuri, që i bën të 

vlefshëm elementet ushqyes për një kohë 

të gjatë. Plehu më i njohur i këtij grupi 

është ozmokoti, i cili është i mbështjellë 

me një rrëshirë plastike mikro-pore, që

uan plehërirnin, derisa presioni ozmotik 

fillon zbërthimin e plotë të tij derisa ai 

zbërthehet totalisht. 

Koha e zbërthimit mund të kontrollohet 

nga trashësia e shtresës mbështjellëse. 

Ozmokoti mund të ushqejë bimën 

zbukuruese për 3-4 muaj deri në 12 muaj. 

Formula më e zakonshme është 14:14:14 

dhe zgjat 3-4 muaj për lulet e vazos dhe të 

lulishtes. Ozmokoti mund edhe të përdoret 

me spërkatje ose të përzihet në toke, nuk 

duhet të bëhet sterilizimi termik kur 

përdoret ai në tokë. Një tjetër tip i 

plehërimit të veshur është ureja e 

mbështjellë me squfur. Squfuri i ngjashëm 

si dyllë është përdorur që të mbulojë azotin 

e uresë dhe nëpërmjet veprimtarisë 

bakteriale azoti bëhet i vlefshëm me 

kalimin e viteve. 

Plehërimi i bimëve zbukuruese të vazos . 

Ushqimi i bimëve në vazo mund t’i 

besohet plotësisht rezervës ushqyese të 

përzierjes së vazos (plehërimit gjatë 

përgatitjes) ose duke realizuar një plehërim 

gjatë mbjelljes së bimës. 

Kultura të tilla si Aechmea sp, 

Dieffenbachia sp. plehërohen gjatë 

mbjelljes me një pleh kompleks me dhënie 

të ngadaltë me dozë 24 g/l substrat mjafton 

për një periudhë 4 mujore. N.q.s këto 

kultura do të mbahen në kultivim më 

shumë nevojitet të realizohen plehërime 

suplemeritare. Kërkesa specifike të bimëve 

të vazos. Duke patur parasysh numrin e 

madh të specieve :zbukuruese që 

kultivohen në vazo edhe kërkesat për 

elemente ushqyes janë të ndryshme. Disa 

të dhëna për Azalea (emërtohet edhe 

Rotodentron), çiklamini dhe Lulebora janë 

paraqitur në tabelën e mëposhtme. 


175 

Në kultivimin e çiklaminit plehërimi bazë 

rezulton i pamjaftueshëm veçanërisht 

përsa i përket potasit (K20 ), ndërsa në 

rastin e Luleborës dhe Azalea plehërimi 

fillestar ka qenë më se i mjaftueshëm. Kjo 

tregon që në kultivimin e bimëve në vazo 

duhet të njihen kërkesat e bimëve të 

veçanta dhe të plotësohen ato nëpërmjet 

programit të plehërimit. Sasia e 

elementëve ushqyes të përvetësuar nga 

bimët zbukuruese në mg/ha. 

Nga studimet është zbuluar se bimët 

ornamentale epifide (P.scandens, 

A.fasciata etj.) kanë kërkesa më të vogla 

për elemente ushqyes se speciet që 

kultivohen në terrene ushqyes. 

Penningsfeld e Kurzman eksperimentuan 

me një grup të madh bimësh zbukuruese të 

vazove dhe në bazë të kërkesave të tyre 

për elemente ushqyes i grupuan në tre 

kategori: 

1-bimë me kërkesa të pakta 

2-bimë me kërkesa të moderuara 

3-bimë me kërkesa të larta për elemente 

ushqyes. 

Kategorizimi i disa bimëve zbukuruese 

të vazos në bazë të kërkesave për 

elemente ushqyes. 

Për bimët e vazos në plehërim me bazë 

aplikohen dozat e mëposhtme: 

-Karbonat kalciurni 2-5kg/rn3 torfe në 

vartësi nga tipi i tokës dhe pH i saj. 

-Pleh kompleks (N 12%, P 12%,K 

16%,Mg 2% ) që përdoret në dozën: 

0,5-1kg/rn3 për bimët e grupit të parë 1,5- 

2 kg/rn3 për bimët e grupit të dytë 2-3 

kg/rn3 për bimët që kanë kërkesa të larta 

për ushqim.

-rnikroelementet përdoren në dozën lOO 

g/m3 torfë me kompozimin e mëposhtëm: 

PYEJTE 

1. Si bëhet përgatitja e vendit për mbjelljen e luleve? 

Bibliografi 


2. Cilat janë kërkesat e luleve ndaj kushteve ambjentale? 

3. Si bëhet punimi i tokës? 

4. Përse shërben ujitja dhe plehërimi e luleve dekorative? 

5. Si realizohet ujitja dhe plehërimi? 

176 

MgO 2%, Fe 1,5%, Cu O,8%, Zn 

0,8%,Molibden 0,8% Mn 0,8%,Bor O,8%.

1. Alan T. (Londër, 2003). “Flowers” f. 27-83. 

2. Conover Ch. (Londër, 1988). “Foliage Plants” f. 34-112. 


3. International Floëer Bulb Centre (Hollande 2005). “Manual for selection of bulbfloëer 

cultivars” (f. 3-118) 

4. Dingo L. (Tiranë, 1985). “Lulëtaria-Tekst mësimor ILB, dega Agronomi” f. 83-117 

5. Dingo L. (Tiranë, 1988) “Bimët zbukuruese të fushës-Monografi, ILB, dega 

Agronomi” f. 61-78. 

6. Gibelman R (Londër, 2002). “200 House Plants That Everyone Can Groë” f. 62-145. 

7. Kukali E (Tiranë, 2008). “Kultivimi i Luleve ne ambtejentet e brendshme – Cikël 

leksionesh, UBT, Departamenti Hortikulturë”. 

8. Marku V (Tirane 1999). “Dendrologjia-Tekst mësimor, ILB, Fakulteti i Pyjeve” f 28- 

86. 

9. Vuksani Gj.& Kukali E (Tiranë, 2007). “Lulëtaria Tekst mësimor. UBT, 

Departamenti Hortikulturë” f. 340-475. 

10. Bertolami, A. 2004. Piante Ornamentali, Lamezia-Itali, Catalogo Generale CCIAA n. 

47192”, fq 16-20 

11. Vuksani, Gj. 2004). Luletaria, tekst mësimor, Fakulteti i Bujqësisë, U.B.Tiranë”, fq 

422-423 

12. Ministria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit të Ujrave në bashkëpunim me Ëorld 

Bank, 2009. Thesaret e Biodiversitetit-Studim, Shtepia botuese GEER-Tirane, fq 32- 

47 

177

Kultivimi i Luleve Njevjeqare dhe Qepore

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?