Pokaż cały numer - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
Pokaż cały numer - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
Pokaż cały numer - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Farm Przegl Nauk, 2009,2<br />
wego (ang. bystander effect) [5]. Najczęściej stosowanym<br />
genem samobójczym jest gen kodujący enzym kinazę tymidynową<br />
wirusa opryszczki pospolitej (HSVtk). Jej działanie<br />
w intensywnie dzielących się komórkach nowotworu polega<br />
na fosforylacji nukleozydowych analogów tymidyny, (np.<br />
gancyklowir; acyklowir). Ufosforylowane postaci leków są<br />
inhibitorami polimerazy DNA. Giną komórki, do których<br />
wprowadzony został transgen i zaszła jego ekspresja, jak<br />
oraz komórki, do których toksyczny metabolit dostał się połączeniami<br />
międzykomórkowymi. Badania z użyciem AAV-<br />
HSVtk, w połączeniu z gancyklowirem przeprowadzono np.<br />
na komórkach nowotworów głowy i szyi [6], piersi [7], skóry<br />
[8]. W doświadczeniach Su i wsp. [9] mysie komórki raka<br />
wątroby transdukowano wektorem rAAV/HSVtk, pod kontrolą<br />
wątrobowo-specyficznego promotora (dla albuminy)<br />
oraz specyficznego dla nowotworu elementu wzmacniającego<br />
(dla α-fetoproteiny) [9]. Po podaniu gancykloviru wykazano,<br />
że tylko komórki raka wątroby, które wykazywały odczyn<br />
dodatni względem obecności albumin i α-fetoproteiny,<br />
uległy zniszczeniu. Podobne badania, jednak na komórkach<br />
raka jajnika, przeprowadzili również Bao i wsp. [10].<br />
Geny proapoptotyczne W terapii genowej nowotworów<br />
wykorzystuje się również geny kodujące białka apoptozy.<br />
W pracy Rohr i wsp. [11] konstrukt rAAV/p53 wprowadzano<br />
do komórek niedrobnokomórkowego raka płuca Wraz<br />
ze zwiększającą się dawką preparatu rAAV, obserwowano<br />
zahamowanie wzrostu nowotworu w porównaniu z komórkami<br />
transdukowanymi wektorem kontrolnym rAAV/<br />
GFP. Redukcję masy nowotworu wiązano ze zwiększonym<br />
poziomem apoptozy, a jednoczesne podawanie cisplatyny,<br />
wykazało synergistyczny efekt. W innych badaniach wykazano<br />
natomiast wydłużenie czasu przeżycia myszy z rakiem<br />
jelita grubego po podaniu „koktajlu terapeutycznego” niosącego<br />
jednocześnie gen p53 (Ad- p53) oraz gen kodujący<br />
domenę kringle 1 ludzkiego wątrobowego czynnika wzrostu<br />
(HGFK1) [12]. Zhang i wsp. [13] skonstruowali natomiast<br />
wektor niosący gen TRAIL, będący pod kontrolą promotora<br />
dla ludzkiej telomerazy, który wydajnie transdukował<br />
komórki raka wątroby, indukując w nich proces apoptozy.<br />
Przeciwnowotworowy efekt wzmocniony był równoległą<br />
ekspozycją komórek nowotworowych na działanie<br />
5-fluorouracylu. Podobne doświadczenia z użyciem rAAV-<br />
TRAIL wykonał Wang i wsp. [14].<br />
Geny antyangiogenne Jedną ze strategii terapii genowej<br />
nowotworów jest antyangiogeneza, czyli próby ograniczania<br />
wzrostu i funkcji naczyń krwionośnych nowotworów. Ma<br />
i wsp. [15] prowadzili badania na komórkach glejaka zaszczepionych<br />
szczurom. Doguzowo podawano preparat rAAV<br />
kodujący angiostatynę. Wykazano zahamowanie wzrostu<br />
nowotworu i wydłużenie czasu przeżycia 40% szczurów,<br />
w porównaniu z grupą kontrolną, która otrzymywała preparat<br />
rAAV bez genu terapeutycznego. Shi i wsp. [16] zaproponowali<br />
użycie rAAV niosące gen endostatyny w badaniach<br />
nad rakiem jelita grubego. Doswidczenia wykonano in vitro,<br />
jak i in vivo. rAAV-endostatyna podawano zwierzętom domięśniowo.<br />
Obserwowano wysoki poziom rekombinowanej<br />
endostatyny w surowicy i zahamowanie indukowanej przez<br />
nowotwór angiogenezy, a w konsekwencji ograniczenie<br />
50<br />
wzrostu guza jelita grubego. Interesujące wyniki opublikowali<br />
również Ponnazhagan i wsp. [17]. Autorzy obserwowali<br />
ograniczenie wzrostu nowotworu jajnika u myszy, którym<br />
domięśniowo podano preparat bicistronowy rAAV niosący<br />
geny angiostatyny oraz endostatyny jednocześnie.<br />
Geny immunotropowe Wiadomym jest, iż nowotwory<br />
posiadają niezwykłą właściwość ucieczki spod nadzoru<br />
układu immunologicznego organizmu. Podejmowanych jest<br />
wiele badań mających na celu stymulację układu odpornościowego<br />
do walki z nowotworem np. poprzez dostarczanie<br />
do komórek guza za pomocą wektorów rAAV genów cytokin,<br />
które ulegając ekspresji pobudzają komórki prezentujące<br />
antygeny oraz limfocyty T cytotoksyczne [18]. Do grupy<br />
wykorzystywanych cytokin należą również interferony.<br />
W pracy Zhang i wsp. [19] komórki różnych linii nowotworowych<br />
transdukowano konstruktem rAAV niosącym gen<br />
syntetycznego interferonu oraz bakteryjny gen oporności na<br />
neomycynę (rAAV-IFN-conI-Neo). Obserwowano brak różnic<br />
we wzroście w porównaniu z komórkami niestransdukowanymi.<br />
Pomimo odporności tych komórek na działanie<br />
IFN in vitro, po przeniesieniu stransdukowanych komórek<br />
do zwierząt, guzy wzrastały wolniej niż u zwierząt z komórkami<br />
nietransdukowanymi W pracy Hammer i wsp. [20]<br />
natomiast do transdukcji komórek raka mózgu zastosowano<br />
rAAV z genem dla interferonu β (rAAV-IFN β) oraz trichostatynę<br />
(inhibitor deacetylazy histonów o działaniu przeciwnowotworowym).<br />
Autorzy opisali, iż w wyniku zastosowania<br />
rAAV/INF i trichostatyny wzrost guzów mózbu był<br />
ograniczony. W pracy zaś Devchand i wsp. [21] do transdukcji<br />
komórek guzów nowotworowych wykorzystano wektor<br />
rAAV kodujący interleukinę 12 (IL12). Wykazano, zależny<br />
od ekspresji IL12 wzrost syntezy interferonu γ i wzmożoną<br />
proliferację limfocytów, [21]. W badaniach poświęconych<br />
terapii genowej nowotworów i genom immunotropowym<br />
wykorzystywane sa również komórki dendrytyczne transdukowanie<br />
za pomocą wektorów rAAV. W pracy Liu i wsp.<br />
[22] do komórek dendrytycznych, w przebiegu raka piersi,<br />
wprowadzane były wektory rAAV kodujące błonową glikoproteinę<br />
- laktadherynę (BA46). Wprowadzenie do komórek<br />
dendrytycznych AAV/BA46/Neo zaowocowało ekspresją<br />
laktadheryny, szybką odpowiedzią limfocytów cytotoksycznych<br />
na MHC kl.I prezentujące BA46, pobudzeniem limfocytów T do<br />
produkcji IFN-γ oraz ekspresją dodatkowych antygenów na powierzchni<br />
komórek dendrytycznych (CD80, CD86).<br />
Podsumowanie<br />
Preparaty genowe konstruowane w oparciu o genom<br />
niepatogennych wirusów związanych z adenowirusami<br />
(AAV) wykorzystywane są obecnie w badaniach eksperymentalnych,<br />
zaś pierwsze próby kliniczne przeprowadzono<br />
u chorych na nowotwory skóry i prostaty. Obecność rAAV<br />
w laboratoriach i klinikach wynika bezpośrednio z faktów, iż<br />
naukowcy potrafią konstruować i namnażać rAAV in vitro,<br />
a uzyskane preparaty zawierają aktywne biologicznie cząstki<br />
wirusowe, które są dla pacjentów bezpieczne i wprowadzają<br />
wybrane geny terapeutyczne do komórek nowotworowych.<br />
Obecność rekombinowanych wektorów wirusowych<br />
AAV w badaniach odzwierciedla postęp w terapii chorych<br />
na nowotwory.
Change language