Pokaż cały numer - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
Pokaż cały numer - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
Pokaż cały numer - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Farm Przegl Nauk, 2009,2<br />
wyjaśnione. Biguanidy zmieniają potencjał elektrostatyczny<br />
błony mitochondrialnej, co prowadzi do zmniejszenia stężenia<br />
ATP, a tym samym wpływa na hamowanie glukoneogenezy<br />
wątrobowej, nasilenie glikolizy beztlenowej w tkankach<br />
obwodowych oraz hamowanie wchłaniania jelitowego<br />
glukozy, witaminy B12, kwasu foliowego i aminokwasów.<br />
Metformina zwiększa wrażliwość na insulinę zarówno hepatocytów,<br />
jak i mięśni szkieletowych, nie wpływając przy<br />
tym na wydzielanie insuliny. Dodatkowo wykazano korzystne<br />
działanie metforminy na przemianę lipidową (obniżanie<br />
stężenia tri glicerydów, VLDL i LDL przy jednoczesnym<br />
niewielkim wzroście HDL) oraz na właściwości reologiczne<br />
krwi (hamowanie agregacji płytek krwi oraz nasilenie fibrynolizy).<br />
Biodostępność dla organizmu preparatów metforminy<br />
wynosi 50 – 60%. Po podaniu doustnym biguanidy wchłaniają<br />
się w dwunastnicy oraz początkowym odcinku jelita<br />
cienkiego. Maksymalne stężenie w osoczu występuje po<br />
2-3 godzinach po zażyciu, przy czym pokarm może opóźnić<br />
wchłanianie.<br />
Biguanidy mogą być stosowane w monoterapii lub<br />
w terapii skojarzonej z pochodnymi sulfonylomocznika, glinidami<br />
lub z insuliną.<br />
Po zastosowaniu biguanidów działania niepożądane obserwuje<br />
się u około 20 – 30% chorych. Do najczęstszych<br />
działań niepożądanych należą dolegliwości żołądkowo-jelitowe<br />
(suchość w jamie ustnej, uczucie metalicznego smaku,<br />
brak apetytu, nudności, wzdęcia, biegunka lub zaparcia).<br />
W większości przypadków objawy te są przemijające,<br />
a dodatkowo można je ograniczyć poprzez stopniowe zwiększanie<br />
dawki leku. Z innych działań niepożądanych należy<br />
wymienić zaburzenia wchłaniania witaminy B 12 i kwasu foliowego,<br />
co może prowadzić do niedokrwistości oraz kwasicę<br />
mleczanową występującą jednak bardzo rzadko, a wynikającą<br />
głównie ze współistnienia innych schorzeń u chorego<br />
na cukrzycę (niewydolność nerek, wątroby czy też wstrząs<br />
kardiogenny lub septyczny).<br />
Przeciwwskazaniem do stosowania metforminy jest<br />
uczulenie na biguanidy, wiek powyżej 75. lat, obecność<br />
ostrych powikłań cukrzycy, niewydolność wątroby, ostre<br />
infekcje ciężkiego stopnia, okres okołooperacyjny, niewydolność<br />
nerek oraz ciąża i laktacja.<br />
2.<br />
16<br />
Pochodne sulfonylomocznika<br />
Pochodne sulfonylomocznika są sulfonamidami o ogólnym<br />
wzorze chemicznym R1-SO2NHOCNH-R2. Pierwsza<br />
generacja pochodnych sulfonylomocznika (tolbutamid,<br />
chlorpropamid) posiada na końcu R 1 pierścień fenolowy,<br />
a na końcu R 2 pierścień alifatyczny. W przypadku pochodnych<br />
sulfonylomocznika drugiej generacji (glibenklamid,<br />
gliklazyd, glipizyd i glimepiryd) zarówno podstawnik R 1<br />
jak i R 2 posiadają pierścienie aromatyczne. Poprzez zastą-<br />
pienie alifatycznego podstawnika R 2 ugrupowaniem aromatycznym<br />
zwiększono swoistość wiązania pochodnych<br />
sulfonylomocznika z receptorem SUR kanału potasowego<br />
w komórkach β oraz siłę działania.<br />
Pochodne sulfonylomocznika działają hipoglikemizująco<br />
poprzez zwiększanie wydzielania insuliny przez komórki<br />
β trzustki. Zwiększone wydzielanie insuliny jest wynikiem<br />
pobudzenia receptorów SUR1 (podjednostek kanałów potasowych<br />
komórek β trzustki), co skutkuje zamknięciem kanałów<br />
potasowych, depolaryzacją błony komórkowej, która<br />
z kolei wywołuje otwarcie bramkowanych napięciem kanałów<br />
wapniowych. Napływ jonów wapnia do komórki wyzwala<br />
wydzielanie insuliny z ziarnistości wydzielniczych.<br />
Poza wspólnym dla pochodnych sulfonylomocznika wpływem<br />
na komórki β, wykazują one szereg specyficznych<br />
działań pozatrzustkowych, różnie wyrażonych w przypadku<br />
poszczególnych pochodnych. Do najważniejszych należy<br />
tutaj: zwiększanie glikolizy, lipogenezy oraz wątrobowej<br />
syntezy glikogenu, zmniejszanie glukoneogenezy oraz utleniania<br />
kwasów tłuszczowych. W mięśniach szkieletowych<br />
powodują zwiększanie transportu glukozy oraz stymulują<br />
syntezę glikogenu. W przypadku niektórych pochodnych<br />
sulfonylomocznika (gliklazyd) opisuje się również działanie<br />
antyoksydacyjne.<br />
Aktualnie dostępne na rynku pochodne sulfonylomocznika<br />
drugiej generacji mimo wspólnego mechanizmu działania<br />
na receptor SUR, różnią się pod względem niektórych<br />
właściwości farmakokinetycznych.<br />
Glipizyd jest szybko działającą pochodną sulfonylomocznika.<br />
Godzinę po podaniu osiąga maksymalne stężenie<br />
w osoczu. Jednocześnie przy czasie półtrwania wynoszącym<br />
7 godzin, glipizyd klasyfikuje się jako lek krótkodziałający.<br />
W celu umożliwienia podawania glipizydu raz na dobę,<br />
a więc zagwarantowania wygodnego dla pacjentów dawkowania,<br />
stworzono postać z przedłużonym uwalnianiem<br />
– glipizyd GITS. System GITS oparty jest na 2 warstwach:<br />
pierwszej nieprzepuszczalnej dla wody, posiadającej jedynie<br />
jeden mikroskopijny otwór wykonany promieniem laserowym<br />
oraz drugiej, złożonej głównie z tlenku polietylenu.<br />
Wewnętrzna warstwa tabletki chłonąc wodę pęcznieje,<br />
powodując wypychanie rozpuszczonej substancji czynnej<br />
przez mikroskopijny otwór, zapewniając stałe stężenie leku<br />
w surowicy. Z działań pozatrzustkowych glipizydu wymienić<br />
należy: poprawę parametrów krzepnięcia krwi oraz<br />
korzystny wpływ na profil lipidowy chorych na cukrzycę.<br />
Dawkowanie glipizydu GITS wynosi 5 – 10 mg na dobę.<br />
Gliklazyd charakteryzuje się podwójnym działaniem:<br />
metabolicznym i naczyniowym. Oprócz wpływu na komórki<br />
β zmniejsza adhezję i agregację płytek, poprawia funkcję<br />
wydzielniczą śródbłonka oraz wykazuje właściwości antyoksydacyjne.<br />
Maksymalne stężenie w osoczu osiąga po<br />
2 – 6 godzinach, a okres połowicznego wydalania wynosi 12<br />
godzin. W celu zmniejszenia skutecznej dawki gliklazydu<br />
oraz zapewnienia optymalnego, dobowego profilu farmakokinetycznego<br />
powstała forma gliklazydu MR. Oparta jest<br />
ona na hydrofilnej macierzy, która chłonąc wodę przechodzi<br />
w stan żelu, z którego w sposób kontrolowany uwalnia<br />
się substancja czynna. Gliklazyd MR podawany jest raz na<br />
dobę w dawce 30 -120 mg.<br />
Glimepiryd to pochodna sulfonylomocznika drugiej ge-