Pokaż cały numer - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
Pokaż cały numer - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy Pokaż cały numer - Farmaceutyczny Przegląd Naukowy
Farm Przegl Nauk, 2009,2, 14-18 Cukrzyca typu 2 – nowoczesne leczenie dominik kołodziej, dorota jabłecka, dominika grigier, dominika drużba katedra i zakład toksykologii śląskiego uniwersytetu Medycznego w sosnowcu kierownik placówki: prof. dr hab. jerzy kwapuliński Streszczenie Cukrzyca jako zaburzenie metaboliczne o wieloczynnikowej etiologii, charakteryzuje się przewlekłą hiperglikemią oraz towarzyszącymi zaburzeniami gospodarki węglowodanowej, lipidowej i białkowej wynikającymi z zaburzeń wydzielania insuliny i/lub defektu jej działania w poszczególnych tkankach. Cukrzyca typu 2 jest następstwem interakcji czynników genetycznych i środowiskowych, prowadzących do defektów sekrecji i działania insuliny. Patogeneza cukrzycy typu 2 jest kompleksowa i nie do końca wyjaśniona, jednakże głównym czynnikiem etiologicznym jest oporność komórek na endogenna insulinę. Poważnym problemem osób chorych na cukrzycę jest zwiększone ryzyko powikłań w postaci mikroangiopatii (retinopatie i nefropatie) oraz makroangiopatii wpływające na skrócenie średniego czasu życia w porównaniu do populacji ogólnej. Nie bez znaczenia pozostaje również spadek jakości życia osób chorych na cukrzycę. Liczba chorych cierpiących z powodu cukrzycy systematycznie rośnie. Przewiduje się iż w 2030 roku na cukrzycę będzie chorowało 4,4% ludności świata. W pracy przedstawiono aktualne standardy i leki stosowane w leczeniu cukrzycy typu 2. Słowa kluczowe: cukrzyca, powikłania naczyniowe, doustne leki przeciwcukrzycowe Cukrzyca (diabetes mellitus), czyli zespół zaburzeń polegających na nieprawidłowej regulacji metabolizmu węglowodanów, lipidów i białek z powodu upośledzenia wydzielania insuliny i/lub spadku wrażliwości tkanek obwodowych na insulinę, staje się coraz częściej diagnozowaną jednostką chorobową, zarówno w Polsce jak i na świecie. Z roku na rok liczba chorych na cukrzycę systematycznie rośnie. W 1994 roku w Polsce zdiagnozowano 775 tysięcy przypadków cukrzycy typu 2, a w roku 2000 już 1 147 tysięcy. Szacuje się, iż w 2010 roku na cukrzycę typu 2 w Polsce będzie chorowało 1 519 tysięcy osób. Biorąc pod uwagę powyższe dane, można stwierdzić, iż cukrzyca, w tym szczególnie cukrzyca typu 2, jest jednym z głównych problemów zdrowotnych początku XXl wieku. Patogezeza Cukrzyca, ze względu na wieloczynnikową etiologię oraz zróżnicowany przebieg nie jest chorobą jednolitą. Współczesny podział obejmuje cukrzycę typu 1, typu 2 oraz określone, specyficzne typy cukrzycy (np. cukrzyca ciężarnych). 14 Summary Diabetes, as a functional disorder of multiple-factor aetiology, is characterised by a chronic hyperglycaemia and the accompanying carbohydrate, protein and lipid metabolism disorders resulting from aberration in the secretion of insulin and/or its dysfunction in individual tissues. Type 2 diabetes is a consequence of interaction of genetic and environmental factors, leading to defects in the secretion and action of insulin. The pathogenesis of type 2 diabetes is complex and still not fully explained. Nevertheless, cell resistance to the endogenous insulin (insuline resistance, IR) seems to be the major factor. The increased risk of complications such as microangiopathy (retinopathies and nephropathies) or macroangiopathy, lowering the life expectance in relation to the general population, is a serious problem of people suffering from type 2 diabetes. The reduction in the quality of life of people with diabetes is significant as well. The number of people affected by diabetes increases systematically. It is expected that in 2030, 4,4 % of world’s population will be suffering from diabetes. The work presents the current standards and drugs used in the treatment of type 2 diabetes. Key words: diabetes, vascular complications, oral antidiabetic drugs Cukrzyca typu 2 (dawniej nazywana insulinoniezależną) to najczęstsza postać cukrzycy występująca u 85-90 % wszystkich chorych. Do rozwoju cukrzycy przyczyniają się zarówno predyspozycje genetyczne, jak i czynniki środowiskowe (mała aktywność fizyczna, zbyt duża podaż kalorii, przewlekły stres, depresja, nadużywanie alkoholu i nikotynizm). Do najważniejszych czynników patogenetycznych cukrzycy typu 2 zalicza się dysfunkcję komórek β trzustki oraz insulinooporność, jednakże zakres ich występowania może znacznie różnić się u poszczególnych chorych. Rozwój naturalny cukrzycy przedstawia schemat na sąsiedniej stronie. Do tej pory nie udało się jednoznacznie stwierdzić co jest głównym czynnikiem indukującym rozwój cukrzycy. Powyższy wykres pokazuje jednak, iż insulinooporność rozwija się podczas całego życia, natomiast wzrost ten nie jest jednoznaczny z wystąpieniem objawów cukrzycy z uwagi na mechanizmy kompensacyjne w postaci zwiększonej produkcji insuliny w komórkach β trzustki. Dopiero spadek insulinosekrecji, spowodowany dysfunkcją komórek β, prowadzi do wystąpienia nieprawidłowego stężenia glu-
kozy na czczo (glikemia na czczo w granicach 100 – 125 mg/ dl) oraz zaburzonej tolerancji glukozy (glikemia 2 godziny po doustnym obciążeniu 75g glukozy w przedziale 140 – 199 mg/dl), a z upływem czasu do pełnoobjawowej cukrzycy. Uważa się, że insulinooporność może mieć charakter przedreceptorowy (przyspieszony metabolizm insuliny, synteza insuliny o nieprawidłowej budowie), receptorowy (nieprawidłowy receptor insulinowy oraz zmniejszenie liczby receptorów w organizmie) i poreceptorowy (mutacja genów białek odpowiedzialnych za wewnątrzkomórkową transmisję sygnału pobudzenia receptora oraz dysfunkcja transporterów glukozy – głównie GLUT4). Na skutek rozwoju insulinooporności w wątrobie dochodzi do wzrostu glukoneogenezy, w mięśniach szkieletowych do spadku wychwytu i zużycia glukozy, a w adipocytach do nasilenia lipolizy. Wywołaną insulinoopornością, długotrwale utrzymującą się wtórną hiperinsulinomię uważa się za jeden z najważniejszych czynników zwiększających ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycowych dotyczących zarówno dużych naczyń (makroangiopatie) jak i retino i nefropatii (mikroangiopatie). Dysfunkcja komórek β rozwija się w wyniku toksycznego działania glukozy (glukotoksyczność) oraz wolnych kwasów tłuszczowych (lipotoksyczność), które powodują nasiloną apoptozę i przyczyniają się do wyeksploatowania komórek β oraz spadku ich masy. Słabo rozwinięty system antyoksydacyjny komórek β czyni je bardzo podatnymi na stres oksydacyjny występujący zarówno podczas ostrej, jak i przewlekłej hiperglikemii. Rozpoznanie i kryteria wyrównania Diagnozę cukrzycy można postawić posługując się trzema równorzędnymi kryteriami: • • • Obecność typowych objawów cukrzycy (wielomocz, polidypsja, osłabienie) połączone z glikemią przygodną oznaczoną o dowolnej porze, niezależnie od posiłku, wynoszącą co najmniej 200 mg/dl Glikemia na czczo – dwukrotne stwierdzenie wartości wynoszącej co najmniej 126 mg/dl Glikemia przekraczająca 200 mg/dl po upływie 2 godzin, w doustnym teście tolerancji glukozy (OGTT) copyright © 2009 Grupa dr. A. R. Kwiecińskiego ISSN 1425-5073 1. Oznaczanie wartości HbA1c nie powinno być wykorzystywane jako metoda diagnostyczna, a jedynie jako wskaźnik wyrównania metabolicznego w cukrzycy. Nie powinno się prowadzić diagnostyki stanów hiperglikemicznych u pacjentów w ostrej fazie choroby zapalnej, po urazie, po zabiegu operacyjnym lub w okresie krótkotrwałego stosowania leków zwiększających stężenie glukozy we krwi. Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego prawidłowo leczony chory na cukrzycę powinien mieć dobrze wyrównaną zarówno glikemię, jak i ciśnienie tętnicze oraz profil lipidowy. O ile to możliwe, w trakcie leczenia należy dążyć do następujących wartości: Glikemia *glikemia na czczo w osoczu żylnym < 110 mg/dl *glikemia na czczo podczas samokontroli < 70-90 mg/dl *HbA1c poniżej 6,1 – 6,5 % 2. Ciśnienie tętnicze U chorych na cukrzycę (z uwagi na to, że cukrzyca jest jednym z niezależnych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca) obowiązują bardziej rygorystyczne kryteria wyrównania wynoszące 130/80 mm Hg. 3. Gospodarka lipidowa *cholesterol całkowity < 175 mg/dl *LDL < 100 mg/dl *HDL > 40 mg/dl dla mężczyzn i >50 mg/dl dla kobiet *TG < 150 mg/dl Ażeby móc osiągnąć powyższe kryteria wyrównania pacjent chory na cukrzycę typu 2 poza leczeniem niefarmakologicznym najczęściej musi przyjmować leki z grupy hipotensyjnych, przeciwcukrzycowych, hipolipemicznych, a czasami również innych (np. przy współistniejącej chorobie wieńcowej). Poniżej zostaną omówione leki obecnie stosowane do wyrównania glikemii oraz zapobiegania powikłaniom narządowym u pacjentów z cukrzycą typu 2. Leczenie – doustne leki przeciwcukrzycowe 1. Biguanidy Biguanidy są pochodnymi guanidyny, związku występującego naturalnie w nasionach rutwicy lekarskiej (Galega officinalis). Pierwsze próby zastosowania tej grupy związków do leczenia hipoglikemizującego sięgają lat 30 XX wieku, jednakże ze względu na działania niepożądane dopiero wprowadzenie fenforminy, a później metforminy umożliwiło ich bezpieczne stosowanie u chorych na cukrzycę. Mechanizm działania metforminy jest złożony, a niektóre właściwości farmakodynamiczne nie zostały w pełni 15
- Page 1: copyright © 2009 Grupa dr. A. R. K
- Page 4 and 5: Szanowni Państwo, Koleżanki i Kol
- Page 6 and 7: Register at www.fip.org/istanbul200
- Page 8 and 9: Farm Przegl Nauk, 2009,2 WSTĘP Nad
- Page 10 and 11: Farm Przegl Nauk, 2009,2 Tabela I.
- Page 12 and 13: Farm Przegl Nauk, 2009,2 torzy [9].
- Page 16 and 17: Farm Przegl Nauk, 2009,2 wyjaśnion
- Page 18 and 19: Farm Przegl Nauk, 2009,2 Pochodne g
- Page 20 and 21: Farm Przegl Nauk, 2009,2 alkoholowe
- Page 22 and 23: Farm Przegl Nauk, 2009,2 diolu we k
- Page 24 and 25: Farm Przegl Nauk, 2009,2, 24-27 1.
- Page 26 and 27: Farm Przegl Nauk, 2009,2 na skróce
- Page 28 and 29: Farm Przegl Nauk, 2009,2, 28-34 Dep
- Page 30 and 31: Farm Przegl Nauk, 2009,2 Fig. 3. We
- Page 32 and 33: Farm Przegl Nauk, 2009,2 DISCUSSION
- Page 34 and 35: Farm Przegl Nauk, 2009,2 45. Hart J
- Page 36 and 37: Farm Przegl Nauk, 2009,2 Wprowadzen
- Page 38 and 39: Farm Przegl Nauk, 2009,2 Ryc. 3. Mo
- Page 40 and 41: Farm Przegl Nauk, 2009,2 ne lipidy
- Page 42 and 43: Farm Przegl Nauk, 2009,2 49. Silipo
- Page 44 and 45: Farm Przegl Nauk, 2009,2 Ryc. 1. Iz
- Page 46 and 47: Farm Przegl Nauk, 2009,2 selekcjono
- Page 48 and 49: Farm Przegl Nauk, 2009,2, 48-51 Rek
- Page 50 and 51: Farm Przegl Nauk, 2009,2 wego (ang.
- Page 52 and 53: Farm Przegl Nauk, 2009,2, 52-60 Bad
- Page 54 and 55: Farm Przegl Nauk, 2009,2 niezawiera
- Page 56 and 57: Farm Przegl Nauk, 2009,2 Tabela 1.
- Page 58 and 59: Farm Przegl Nauk, 2009,2 H39 7,33 3
- Page 60 and 61: Farm Przegl Nauk, 2009,2 Tabela 5.
- Page 62 and 63: Farm Przegl Nauk, 2009,2 czy CYP2B1
Farm Przegl Nauk, 2009,2, 14-18<br />
Cukrzyca typu 2 – nowoczesne leczenie<br />
dominik kołodziej, dorota jabłecka, dominika grigier, dominika drużba<br />
katedra i zakład toksykologii<br />
śląskiego uniwersytetu Medycznego w sosnowcu<br />
kierownik placówki: prof. dr hab. jerzy kwapuliński<br />
Streszczenie<br />
Cukrzyca jako zaburzenie metaboliczne o wieloczynnikowej<br />
etiologii, charakteryzuje się przewlekłą hiperglikemią<br />
oraz towarzyszącymi zaburzeniami gospodarki<br />
węglowodanowej, lipidowej i białkowej wynikającymi<br />
z zaburzeń wydzielania insuliny i/lub defektu jej działania<br />
w poszczególnych tkankach. Cukrzyca typu 2<br />
jest następstwem interakcji czynników genetycznych<br />
i środowiskowych, prowadzących do defektów sekrecji<br />
i działania insuliny. Patogeneza cukrzycy typu 2 jest kompleksowa<br />
i nie do końca wyjaśniona, jednakże głównym<br />
czynnikiem etiologicznym jest oporność komórek na endogenna<br />
insulinę. Poważnym problemem osób chorych<br />
na cukrzycę jest zwiększone ryzyko powikłań w postaci<br />
mikroangiopatii (retinopatie i nefropatie) oraz makroangiopatii<br />
wpływające na skrócenie średniego czasu życia<br />
w porównaniu do populacji ogólnej. Nie bez znaczenia<br />
pozostaje również spadek jakości życia osób chorych na<br />
cukrzycę. Liczba chorych cierpiących z powodu cukrzycy<br />
systematycznie rośnie. Przewiduje się iż w 2030 roku<br />
na cukrzycę będzie chorowało 4,4% ludności świata.<br />
W pracy przedstawiono aktualne standardy i leki stosowane<br />
w leczeniu cukrzycy typu 2.<br />
Słowa kluczowe: cukrzyca, powikłania naczyniowe, doustne<br />
leki przeciwcukrzycowe<br />
Cukrzyca (diabetes mellitus), czyli zespół zaburzeń polegających<br />
na nieprawidłowej regulacji metabolizmu węglowodanów,<br />
lipidów i białek z powodu upośledzenia wydzielania<br />
insuliny i/lub spadku wrażliwości tkanek obwodowych<br />
na insulinę, staje się coraz częściej diagnozowaną jednostką<br />
chorobową, zarówno w Polsce jak i na świecie.<br />
Z roku na rok liczba chorych na cukrzycę systematycznie<br />
rośnie. W 1994 roku w Polsce zdiagnozowano 775 tysięcy<br />
przypadków cukrzycy typu 2, a w roku 2000 już 1 147<br />
tysięcy. Szacuje się, iż w 2010 roku na cukrzycę typu 2<br />
w Polsce będzie chorowało 1 519 tysięcy osób. Biorąc<br />
pod uwagę powyższe dane, można stwierdzić, iż cukrzyca,<br />
w tym szczególnie cukrzyca typu 2, jest jednym z głównych<br />
problemów zdrowotnych początku XXl wieku.<br />
Patogezeza<br />
Cukrzyca, ze względu na wieloczynnikową etiologię<br />
oraz zróżnicowany przebieg nie jest chorobą jednolitą.<br />
Współczesny podział obejmuje cukrzycę typu 1, typu 2 oraz<br />
określone, specyficzne typy cukrzycy (np. cukrzyca ciężarnych).<br />
14<br />
Summary<br />
Diabetes, as a functional disorder of multiple-factor<br />
aetiology, is characterised by a chronic hyperglycaemia<br />
and the accompanying carbohydrate, protein and lipid<br />
metabolism disorders resulting from aberration in the<br />
secretion of insulin and/or its dysfunction in individual<br />
tissues. Type 2 diabetes is a consequence of interaction<br />
of genetic and environmental factors, leading to defects<br />
in the secretion and action of insulin. The pathogenesis of<br />
type 2 diabetes is complex and still not fully explained.<br />
Nevertheless, cell resistance to the endogenous insulin<br />
(insuline resistance, IR) seems to be the major factor. The<br />
increased risk of complications such as microangiopathy<br />
(retinopathies and nephropathies) or macroangiopathy,<br />
lowering the life expectance in relation to the general population,<br />
is a serious problem of people suffering from<br />
type 2 diabetes. The reduction in the quality of life of<br />
people with diabetes is significant as well. The number<br />
of people affected by diabetes increases systematically.<br />
It is expected that in 2030, 4,4 % of world’s population<br />
will be suffering from diabetes. The work presents the<br />
current standards and drugs used in the treatment of type<br />
2 diabetes.<br />
Key words: diabetes, vascular complications, oral antidiabetic<br />
drugs<br />
Cukrzyca typu 2 (dawniej nazywana insulinoniezależną)<br />
to najczęstsza postać cukrzycy występująca u 85-90 %<br />
wszystkich chorych. Do rozwoju cukrzycy przyczyniają się<br />
zarówno predyspozycje genetyczne, jak i czynniki środowiskowe<br />
(mała aktywność fizyczna, zbyt duża podaż kalorii,<br />
przewlekły stres, depresja, nadużywanie alkoholu i nikotynizm).<br />
Do najważniejszych czynników patogenetycznych cukrzycy<br />
typu 2 zalicza się dysfunkcję komórek β trzustki oraz<br />
insulinooporność, jednakże zakres ich występowania może<br />
znacznie różnić się u poszczególnych chorych.<br />
Rozwój naturalny cukrzycy przedstawia schemat na sąsiedniej<br />
stronie.<br />
Do tej pory nie udało się jednoznacznie stwierdzić co<br />
jest głównym czynnikiem indukującym rozwój cukrzycy.<br />
Powyższy wykres pokazuje jednak, iż insulinooporność<br />
rozwija się podczas całego życia, natomiast wzrost ten<br />
nie jest jednoznaczny z wystąpieniem objawów cukrzycy<br />
z uwagi na mechanizmy kompensacyjne w postaci zwiększonej<br />
produkcji insuliny w komórkach β trzustki. Dopiero<br />
spadek insulinosekrecji, spowodowany dysfunkcją komórek<br />
β, prowadzi do wystąpienia nieprawidłowego stężenia glu-
Change language