gazeta pdf.pmd - Gazeta 55

More documents

Recommendations

Info

KULTURE Kontaktoni në kultura@gazeta55.net Seminari i njëzetenëntë i Gjuhës, Letërsisë dhe Kulturës Shqiptare vijon punimet, me praninë e mbi 120 albanologëve shqiptarë dhe të huaj Gjuha, si dhunti hyjnore vetëm për llojin njerëzor Qeniet njerëzore dhe vetëm ato kanë aftësinë e komunikimit përmes të folurit, duke prodhuar tinguj të ndryshëm, të cilët, të kombinuar si kode a të shifruar sipas një radhe të caktuar mundësojnë komunikim normal, të shpejtë dhe më efikasitet të njohur në natyrë”, kështu u shpreh gjuhëtari Rrahman Paçarizi në ligjëratën e tij me titull “Natyra psikologjike e gjuhës si veti unike njerëzore”, të cilën e mbajti, të martën, në amfiteatrin e Fakultetit Filologjik, në kuadër të Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhë, Letërsi dhe Kulturë Shqiptare. Në ligjëratën e tij me karakter psikolinguistik, duke i trajtuar teoritë e ndryshme mbi këtë fushë, Paçarizi theksoi se kjo është shkenca e cila merret me proceset e prodhimit, të kuptuarit dhe të nxënit të gjuhës, si dhe çrregullimet gjuhësore. “Rrjedhimisht, mund të thuhet se psikolinguistika merret me proceset psikike që ndodhin në trurin e njeriut gjatë realizimit gjuhësor,” u shpreh Paçarizi. Ai shtoi se aftësia njerëzore për të shifruar, deshifruar dhe mbajtur mend kodet e caktuara, secilin me kuptim të veçantë, është unike dhe e papërsëritshme. Po aq unike dhe e mrekullueshme, sipas Paçarizit, është edhe aftësia njerëzore që me një numër të kufizuar fjalësh të realizohen fjali me kombinime të pakufishme, të cilat, siç do të thoshte Chomsky, shfaqen për herë të parë në historinë e universit. “Kjo aftësi është aq e përsosur sa që na duket krejt e zakonshme dhe rrallëherë na bie ndërmend se bëhet fjalë për një proces jashtëzakonisht kompleks, me ç’rast një komunikim i kuptimshëm që zgjat ndoshta dy-tre sekonda kalon nëpër Nisin sot në qytetin e bukur të Strugës për të 49-in vit radhazi Mbrëmje Strugane të Poezisë, një nga ngjarjet më të veçanta dhe meë të bukra për atin e fjalës. I kthyer në tradtitë, ku çdo vit nderojnë personalitete të larta të poezisë, edhe këtë vit, pra nesër, më 19 gusht, “Mbrëmjet” fillojnë me mbjelljen tradicionale të drurit të frashërit në Parkun e Poezisë, nga ana e fituesit të Kurorës së Artë të MSP, poetit Lubomir Levçev nga Bullgaria, aty ku janë mbjellë edhe pemët e tjera nga laureatët gjatë 48 viteve të kaluara. Hapja solemne dhe mbrëmja poetike me titull "Meridianet poetike" do të zhvillohen në mbrëmje në Pallatin e kulturës në Strugë. Siç është bërë traditë, fituesi i Kurorës së Artë të MSP, Lubomir 22 55 E enjte, 19 gusht 2010 Në ligjëratën e tij me titull “Natyra psikologjike e gjuhës si veti unike njerëzore”, të cilën e mbajti në kuadër të Seminarit Ndërkombëtar për Gjuhë, Letërsi dhe Kulturë Shqiptare, gjuhëtari Rrahman Paçarizi theksoi se gjuha është dhunti vetëm për llojin njerëzor dhe si e tillë është hyjnore. ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ faza, që, për t’u shpjeguar, marrin orë të tëra. Pra, duke qenë se bëhet fjalë për një proces dhe jo për ndonjë instinkt (e argumentet për dhe kundër do t’i trajtojmë gjatë kësaj ligjërate), atëherë është e nevojshme të flitet pak për shkencën që i studion ato e që në rrethanat tona është disiplinë e re – Psikolinguistika”, theksoi në ligjëratën e tij Paçarizi. Duke e cituar Platonin, i cili thotë se çdo shkencë nis me mahnitjen, me të mrekulluarit, Paçarizi tha se edhe psikolinguistika nis me mrekullimin dhe kjo mrekulli, sipas tij, nis me faktin se një njeri i rritur normalisht, me aftësi krejt të zakonshme mendore arrin të shënjojë me kode të veçanta, të ndryshme dhe qartësisht të dallueshme qindra mijëra e ndoshta edhe miliona koncepte mendore. “Ekzistenca e kodeve të caktuara gjuhësore, apo e varieteteve gjuhësore, përfshirë gjuhët, dialektet dhe substrukturat e tjera gjuhësore në të parë duket se e thjeshtëson problemin në të mësuar, siç e kanë shpjeguar edhe bihejvioristët, mirëpo, aftësia për të mësuar gjuhën dhe për ta përdorur atë qoftë si prodhim, Struga mirëpret mbi 60 poetë nga bota Sot nisin Mbrëmjet Strugane të Poezisë. Fituesi i Kurorës së Artë të Mbrëmje Strugane të Poezisë është poeti Lubomir Levçev nga Bullgaria Lubomir Levçev, fitues i Kurorës së Artë të Mbrëmjeve të Poezisë Strugane 2010 Levçev, do të mbajë konferencën tradicionale për gazetarët. qoftë si të kuptuar është mbi konsensusin si të tillë dhe krijon përshtypjen e një aftësie instinktive njerëzore, siç përpiqet ta argumentojë Steven Pinker, i ndikuar nga teoria e Darwin-it për gjuhën, teori e cila për çudi është e ndryshme nga pikëpamjet e tij evolucioniste, meqë gjuhën Charles Darwin-i e sheh si një tendencë për realizimin e një arti,” u shpreh Paçarizi. Ai shtoi se psikolinguistika flet për natyrën e gjuhës si aftësi unike njerëzore dhe si dhunti, duke shkuar madje deri te ngritja e hipotezave për ekzistencën e një, thënë kushtimisht, pajisjeje gjuhësore (Language Acquisition Device) në trurin e njeriut, apo për atë që njihet si qendër trunore e realizimit të gjuhës. Në këtë rast, edhe pse bëhet fjalë për një besim se gjuha është dhunti, e që përafrohet edhe Nga dita esotme, Struga do të jetë mikpritëse e shumë poetëve nga me konceptet fetare për gjuhën, Paçarizi tha se assesi psikolinguistika nuk ndërton dogmë mbi gjuhën, por një teori të zhvilluar mirë mbi procese psikologjike që ndodhin në mendjen e njeriut gjatë realizimit gjuhësor, përgjithësisht, që nga prodhimi, të kuptuarit, të nxënit dhe natyrat e origjinat e ndryshme të çrregullimeve gjuhësore. Pra, sipas tij, psikolinguistika flet për gjuhën si një dhunti vetëm për llojin njerëzor, por që realizohet përmes një procesi aq të ndërlikuar dhe aq të shpejtë, sa që mendja e njeriut nuk arrin ta perceptojë mjaftueshëm, meqë në natyrë nuk njihet asnjë proces tjetër që realizohet me këtë shpejtësi dhe saktësi, që e bën gjuhën të jetë një mrekulli dhe i jep përmasa hyjnore. Duke shtjelluar teori të ndryshme mbi psikolinguistikën, e në mbarë bota, pjesëmarrës në edicionin e 49 të Mbrëmje Strugane të Poezisë. Organizatori për këtë vit ka paralajmëruar se pjesëmarrës janë rreth 60 poetë nga të gjitha kontinentet si dhe rreth 50 poetë nga vendi. Mes poetëve ka edhe shumë poetë nga Shqipëria. Po ashtu sipas organizatorit, Mbrëmje Strugane të Poezisë 2010, veçanti teoritë bihejvioristike, Paçarizi theksoi se një nga betejat kryesore të psikolinguistëve është përpjekja për të argumentuar ekzistimin e një pajisjeje gjuhësore (Language Acquisition Device- LAD) siç do ta quante Levelt. “Sociolinguistët mendojnë se aftësia e njerëzve për të folur varet nga ambienti gjuhësor në të cilin rriten. Kjo është pjesërisht e vërtetë, pasi gjuha e parë të cilën e mëson njeriu është pikërisht gjuha e ambientit në të cilin nis të rritet, por aftësia e njeriut për të realizuar gjuhën nuk njeh kufij sociologjiko-gjuhësor, pasi ambienti përcakton vetëm varietetin gjuhësor që do ta nxërë fëmija, por nuk e përcakton aftësinë për gjuhën si të tillë. Pra, pavarësisht nga gjuha që flasin prindërit biologjikë të fëmijës, ai do ta mësojë gjuhën e njerëzve me të cilët rritet, pra gjuhën e ambientit gjuhësor. Një fëmijë me prindër kinezë, i rritur në ambient krejtësisht anglofon do ta mësojë anglishten dhe anasjelltas,” tha ai. Mirëpo, sipas Paçarizit, këtu vihet edhe kufiri për të cilin flet psikolinguistika. Psikolinguistët, u shpreh ai, argumentojnë në favor të tezës për ekzistimin e pajisjes gjuhësore kur merren me fazat fillestare të të nxënit të gjuhës nga fëmijët, kur ata përmes analogjisë ndërtojnë struktura të caktuara morfologjike, duke u dhënë vlerë paradigmatike ndajshtesave të caktuara. Në ligjëratën e tij, Paçarizi shtjelloi probleme të ndryshme të psikolinguistikës, duke ardhur në përfundim se gjuha është diçka hyjnore. “Gjuha është dhunti vetëm për llojin njerëzor, është diçka përsosmëria e të cilës është e pashpjegueshme, prandaj si e tillë, gjuha është hyjnore”, tha Paçarizi. do të pasurohen më përmbajtje të reja bashkëkohore, krahas përmbajtjeve të standardizuara. Do të ketë një miks muzikë-poezi, ku do të paraqiten muzikantët nga Izraeli, Spanja, Italia, Serbia etj, duke sintetizuar poezinë me muzikën. Krahas mbrëmjeve të njohura "Urat" "Meridijanet", "Nata pa interpunkcion", portreti i Laureatit në kishën mesjetare Shën Sofia në Ohër, këtë vit, "Mbrëmja e poezisë nacionale" i kushtohet poezisë së Azerbejxhanit. Laureati i sivjetmë i Kurorës së Artë të Mbrëmje Strugane të Poezisë, poeti 75 vjeçar, Lubomir Levçev nga Bullgaria, është autor i 50 përmbledhjeve me poezi në gjuhën bullgare, të botuara nga viti 1957 deri më 2007 si dhe autor i mbi 70 veprave të botuara në shumë vende të botës.
Shqipëri – Gjermani, një udhëtim fotografik Në qytetin e Pogradecit është hapur një ekspozitë artistike e titulluar “Shqipëri – Gjermani, një udhëtim fotografik”. Protagonistë të koleksionit fotografik janë pesë autorë, një fotograf gjerman dhe katër shqiptarë. Veçanërisht pasditeve ose në mbrëmje banorë të qytetit, por dhe mjaft pushues vendas e të huaj, pasi kanë lënë plazhet buzë liqenit, vijnë në ambjentet galerisë së artit për të vizituar ekspozitën fotografike gjermano shqiptare. Bëhet fjalë për një projekt artistik që në thelb ka dokumentimin e përshtypjeve e mbresave jo në vendlindje. Është një shkëmbim mes asaj që ka kënë gjurmë dhe e nxjerrë në dukje nga një fotograf gjerman për Shqipërinë, dhe i katër artistëve shqiptarë për Gjermaninë. Përtej këtij dokumentimi artistik ka dhe shtysa të tjera shpjegon për DW kuratorja e fotoekspozitës Adela Demetja. “Siç është shkëmbimi mes artistëve të të dy vendeve, pasi ju e dini që nuk është e lehtë, të paktën për artistët Ishin vitet ’20 të shek XIX. Në një Paris që ende i shëronte plagët e shkaktuara nga tërbimi jakobin, jeton një Victor Hugo, poet e narrator i ashpër që tashmë ka shkruar disa romane. Suksesi, ai i vërteti, që do ta shndërrojë në një nga pendët më të mëdha të Francës, megjithatë duhet të vijë tekrar. Por është afër, shumë afër. Mjafton ta shkruajë romanin Notre Dame de Paris, ta rrëfejë epopenë e trishtë të Quasimodos të gjymtë, e kështu loja u krye. Çfarë mrekullie, fantazia e të mëdhenjve. Pastaj, pas gati dy shekujsh, nxjerr kokën një ditar i një gurgdhendësi anglez. E mes shënimeve të tij, në vete dëshmi origjinale e prapësive të artistëve të epokës, ja ku jepen të dhënat e një skulptori gungaç që jo vetën punon pranë kantiereve të restaurimit të Notre Dame, por edhe i ka “zyrat” në lagjen ku jeton Victor Hugo. Pra, Quasimodo. Ose, të paktën, njeriu që i dha bazën e mbështetjes frymëzimit të romancierit. Këtë hipotezë e avancojnë arkivistët e Tate, muzeut të madh të artit në Londër. E gjitha lind nga studimi i ditarit – shtatë vëllime shkruar me dorë – të cilin e ka lënë Henry Sibson, skulptor britanik i lindur më 1795. Librat, që janë gje- shqiptarë, dalja jashtë kufijve dhe shkëmbimi me artistë të tjerë, por sigurisht dhe ekspozimi. Zakonisht të gjitha ekspozita hapen në Tiranë dhe është centralizuar si të thuash ajo skenë e pakët e artit që kemi në Shqipëri. Gjatë këtyre ditëve kemi patur shumë vizitorë dhe ajo që na ka bërë përshtypje është se ata janë nga mosha të ndryshme, një publik miks, i cili vjen edhe për faktin se një ekspozitë vetëm me fotografi nuk është e zakonshme në këtë galeri, në këtë qytet”. Dy temat kryesore që kanë motivuar autorët e ekspozitës janë nga njera anë Shqipëria 20 vjet pas rënies së komunizmit nga këndvështrimi gjerman dhe në anën tjetër Gjermania, 20 vjet pas ribashkimit të Gjermanisë nga kënd- ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Gungaçi i “Notre Dame de Paris” është i vërtetë Hugo e takoi vërtet. Ai ishte një skulptor që punonte në restaurimin e katedrales, e kishte dyqanin e tij afër shtëpisë së romancierit tur në një banesë në Penzance, Cornovaglia, janë blerë nga Tate më 1999, e tash janë ekspozuar për publikun në Hyman Kreitman Reading Room. Është dashur kohë, por në fund kujdesi i një hulumtuesi, Adrian Glew, i ka rënë pikës. E nga palët e kohës ka dalë jashtë Quasimodo. “I kam vërejtur referimet derisa i katalogoja ditarët e Sibsonit – ka shpjeguar ai -. Menjëherë e kam kuptuar se ishte rasti ta hulumtoja më tepër çështjen”. Në një moment të caktuar, gurgdhendësi i Shenjtërisë së Tij (në këtë rast George IV) shkon në Paris për të punuar në restaurimin e katedrales së Notre Damit. “Unë – shkruan Sibson – duhej të punoja në dekorimin e dritareve”. Detyrë që megjithatë nuk do të realizohet kurrë për shkak të një zënke me një firmën Plantor & Fontaine. Sibson mbetet i papunë dhe vendos t’iu drejtohet dyqaneve që merren me statujat e mëdha me porosi. Dhe ka fat. “Këtu – shkruan – takova Monsieur Trajan, njërin nga personat më bujar që kam takuar ndonjëherë. Punonte si latues për krye-skulptorin, emri i të cilit nuk më kujtohet. Ishte gungaç dhe nuk kishte dëshirë të përzihej me latuesit. Gdhendësit ia kishin lënë emrin ‘Le Bossu’, ose Gungaçi, në frëngjisht. Në fund Sibson pranohet në vështrimi shqiptar. Grupi i autorëve shqiptarë përbëhet nga artistët Bevis Fusha, Arvenol Hasa, Ledia Kostandini dhe Alketa Ramaj. Alketa Ramaj gjatë qëndrimit të saj në Gjermani ka kaluar më shumë kohë në Berlin. Duke prezantuar punimet e saj në ekspozitë ajo thotë për DW se gjithshka e ka sistemuar në dy cikle. “I pari që ka më shumë diçka që ne nuk e kemi në vendin tone, që është pjesa underground. Se si e përjetojnë këta njerëz, si është marrëdhënia e tyre me nëntokën e qytetit. Kjo ka lidhje me gjithë skuadër dhe dërgohet të punojë në qytezën Dreux. Siç shkruan në ditar, duke rrëfyer në këtë rast në veten e tretë, “Monsieur Le Bossu personalisht i rekomandoi Trajanit ta marrë me vete atë anglezin e vogël”. Sibson, në këtë pikë, e ndoqi fatin e vet. Ndërsa arkivistët e Tate fillojnë hetojnë për Le Bossu-n. “Skulptorët dhe latuesit e përshkruar në ditarin e Sibsonit – vërejnë – punonin në një atelie pranë Ecole des Beaux Arts që isht vendosur në arrondissement-in e gjashtë të Parisit”. Ose lagjja ku jetonte i riu Victor Hugo, i cili, mes të tjerash, e mori shumë për zemër restaurimin e Notre Dame. “Victor Hugosë nuk ia kishte qejfi projektin e restaurimit të traversës veriore, të nënshkruar nga arkitekti Etienne-Hippolyte Godde», kujton Glew. Është aq e vërtetë sa që Hugo, bashk me intelektualët e pjesën konceptuale me temën në përgjithësi. Cikli i dytë është më shumë tek pjesa e fotoreportazhit. Në këndvështrimin tim është një bashkim komunitetesh të shumta. Sepse rënia e murreve nuk është diçka vetëm objektive, siç mund ta them, por është dhe mentaliteti i njerëzve në përgjithësi. Kështu unë jam përpjekur të shikoj se si shumë komunitete rrinë bashkë me njeri tjetrin dhe çdo njeri është i lirë të veprojë ose të ndërveprojë në mënyra të ndryshme”. Heinrich Völkel një vizitor sistematik i Shqipërisë pas vitit 2005 e në vijim ka selektuar shkrepje të aparatit që ka bërë veçanërisht në kryeqytet. Ndaj dhe cikli titullohet “Tirana - Mon Amour!”, që ka punime në portret dhe fotoreportazh. Qëllimi i Völkel-it është një përpjekje për të dokumentuar përshtypjet e tij mbi Shqipërinë dhe njerëzit gjatë proceseve të shpejta transformuese në vend, thotë për DW, Adela Demetja, kuratore e fotoekspozitës. tjerë, qe ndër ata që përkrahën Comité historique des Arts et Monuments, i cili premtoi përdorimin e një stili më të ngjashëm me stilin gotik. Autori i Notre Dame de Paris, botuar më 1831, pra e njihte shumë mirë katedralen. “Duke pasur parasysh interesimin e tij për punimet e restaurimit dhe afërsinë mes banesës së tij dhe dyqanit të Le Bossu – thotë Glew – është e mundshme që Hugo ta ketë parë, ose edhe njohur, Trajanin dhe shefin e tij, Gungaçin”. Aq më tepër që, në një version të parë të ‘Të mjerët’, protagonisti i romanit – shihe ti – ishte pagëzuar nga Hugo Jean Trajean, më vonë Jean Valjean vetëm në versionin vijues. Koincidencë? Ndoshta. S’e luan topi se një gungaç ekzistonte, në Notre Dame, përnjëmend. Kusurin e ka sajuar fantazia e Hugosë. KULTURE Kontaktoni në: kultura@gazeta55.net E enjte, 19 gusht 2010 Angela Martini përfaqëson Shqipërinë në Miss Univers. Kostumi me të cilin ajo paraqitet në këtë aktivitet është designuar nga "Victoria's Secret" dhe i ka kushtuar organizatës shqiptare të Miss Universit 6000 dollarë. Martini, e cila është lindur në Shqipëri dhe rritur në Zvicër, është një nga modeleteksporte më të bukura zvicerane. TEA TEATRI TEA TRI KOMBËT KOMBËTAR KOMBËT AR I I KOSOVËS KOSOVËS SHP SHPALL SHP ALL KONKURSIN ONKURSIN PËR PËR DRAMË DRAMË KOMBËT OMBËT OMBËTARE OMBËT ARE “KA “KATARINA “KA ARINA JOSIPI JOSIPI ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ Teatri Kombëtar i Kosovës (TKK) fton të gjithë kri juesit shqiptarë që të konkurrojnë me dramat e tyre në Konkursin për Dramë Kombëtare “Katarina Josipi 2010”. Ky konkurs është mbështetur financiarisht nga Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Republikës së Kosovës. Sipas organizatorëve, konkursi për Dramë Kombëtare “Katarina Josipi” është i hapur për të gjithë krijuesit shqiptarë që shkruajnë drama. Një autor mund të sjellë më së shumti dy drama për shqyrtim. Dramat që konkurrojnë në këtë konkurs duhet të jenë jo më të shkurtëra se 50 minuta; Dramat e të gjitha zhanreve do të merren në shqyrtim; Tema dhe as numri i personazheve nuk janë të limituara. Dramat e papërfunduara apo sinopsiset nuk do të merren fare në shqyrtim; Dramat që sillen në këtë konkurs duhet të jenë origjinale, të shkruara mbas vitit 2000, duhet të jenë të painskenuara më përpara dhe të pabotuara; Tri dramat më të mira shpërblehen me tri çmime, përkatësisht: çmimi i parë 3,600 euro, çmimi i dytë me 2,400 euro dhe çmimi i tretë me 1,200 euro; Drama që fiton vendin e pare, konsiderohet si dramë potenciale për t‘u inskenuar në njërin nga sezonat e ardhshëm në TKK; Tri dramat fituese botohen në një edicion special; Autorët që sjellin dramat e tyre në këtë konkurs konsiderohet se i pranojnë kushtet e këtij konkursi. Konkursi konsiderohet i hapur nga dita e publikimit në media (gusht 2010), kurse mbyllet zyrtarisht me 25 Dhjetor 2010. Çdo dramë e ardhur mbas datës 25 dhjetor nuk do të merret në shqyrtim. Nuk do të merren në shqyrtim as dramat që nuk i plotësojnë kriteret e përmendura më lart. 55 23
Page 1 and 2: E PËRDITSHME E PAVARUR Drejtor: FA
Page 3 and 4: Vera e vitit 2010, rekord pushuesis
Page 5 and 6: Rama, në kërkim të mediave të r
Page 7 and 8: HOMAZH FORUM Kontaktoni në opinion
Page 9 and 10: 10 liderët më të respektuar në
Page 11 and 12: Provokimet e Serbisë e sjellin deb
Page 13 and 14: CMYK Godina multifunksionale Bashk
Page 15 and 16: Vendimi endimi më më i i fundit f
Page 17 and 18: nistëve të Shqipërisë. Ata kan
Page 19 and 20: Në Parathënien e librit tim “Vi
Page 21: Ramize Gjebrea, “legjenda e dashu

gazeta pdf.pmd - Gazeta 55

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?