gazeta pdf.pmd - Gazeta 55

Ramize Gjebrea, “legjenda e dashurisë”
Nga Vasfi BARUTI
(vijon nga numri i kaluar)
Jo, nën tutelën Parti!
Pavarësi e Organizatës së Rinisë
Antifashiste të Qarkut të Vlorës
nga tutela udhëheqëse e Qarkorit
të partsë dhe e qëndrorit të PKSHsë,
ishte pikëpamja politike e Ramize
Gjebresë, sekretare politike e
Qarkorit të Rinisë Antifa- shiste të
Vlorës. Gjebrea kërkonte vetëm
vartësi vertikale nga qëndrori i Rinisë
Komuniste. Çlirimi nga tutela e
partisë komuniste edhe sot duket
një idealizëm i pastër politik, një
marrëzi politike ta mendoje.
Nga letra e Gjebresë e 22 shkurtit,
që i drejtohet presid- entit
N. Spiru, vetëm sa konstatohet se
puna me rininë në qarkun e Vlorës
përballej me sfida të rënda, aq sa
kërkon (me ton urdhërues) doemos
mbledhjen e Qëndrorit të Rinisë, e
në pamundësi të kësaj mbledhje
doemos do takim pune me presidentin.
Në Plenumin e dytë të K.Q.
të Partisë, Berat nëntor ’44, shihet
se pikëpamja e Gjebresë për pavarësi
e çlirim nga tutela e Qarkorit të
Vlorës lëshon alarm politik në
udhëheqjen e qarkorit e qëndrorit
të partisë.
Në autoritetin shumë të njohur
që kishte Gjebrea shihej rreziku
që mund t’i vinte Partisë prej
saj, ndaj vigjilenca ishte e madhe
në Qarkorin e Vlorës ku kishin
selinë jo një por tre drejtues të lartë
të Partisë: Miladini, Dushani, që atë
kohë ishte de fakto kryetari i Partisë,
e Liri Gega, dhe me Tarasin
bashkë bënin klikën drejtuese të
Partisë, siç ngrihej akuza në Plenumin
e Beratit! Gjebrea ishte nën
goditje të forta nga Mugosha dhe
partia në Brigadë e Qarkor, që e
deshin organizatën e Rinisë Antifashiste
t’a kishin në dorën e fortë
të Partisë, t’i rrëmbenin çdo shënjë
pavarësie.
Në Plenumin e Beratit jepet argument
se Dushani s’kishte marrëdhënie
të mira me qarkorin e Rinisë
Antifashiste të Vlorës, fjala është
për Gjebrenë sekretare politike e
qark- orit porse në ato rrethana
s’mund të citohej Gjebrea, ishte
pushkatuar muaj më parë. Konflikti
me Gjebrenë ishte përndezur keq
dhe përmasa alarme të këtij konflikti
i shohim në konkluzione të
Plenumit, nëntor ’44:
“Lirija dhe Dushani dhanë alarmin
në Parti se Rinija po shkëputej [nga
partija] dhe këtë e bënë se nuk kishin
marrëdhënie të mira me shokët e rinisë
[Gjebrea]. Nga frika e shkëputjes së
Rinisë nga Partia lindi ideja për të marrë
në dorë Rininë, për ta lidhur atë mirë
me Partinë.” 147
Goditja drejtohej kundër Dushanit
e Liri Gegës, zbulohet e shkaku:
kërkesa e Gjebresë për pavarësi
nga Partia dhe “nuk kishin marrëdhënie
të mira me shokët e rinisë” do të thotë
se kishin marrëdhënie të ndera me
sekretaren politike të Rinisë Antifashiste,
Gjebrea. Në qarkorin e rinisë
askush s’kishte forcë për t’i qëndruar
ciklonit të egër Mugosha,
tekefundit marrëdhëniet e Qarkorit
të Rinisë me Qarkorin e Partisë ishin
përgjegjësi e Gjebresë.
Burim konflikti Mugosha-Gjebrea
ishte edhe pavarësia e organizatës
së rinisë antifashiste nga organizata
e rinisë komuniste. Synimi për ta
vënë organizatën e rinisë antifashiste
në vartësi të plotë të Partisë
bënte dominante dhe idenë e rivlerësimit
të organizatës së rinisë komuniste
që të udhëhiqte ajo organizatën
e rinisë antifashiste. Trakti i rinisë
antifashiste, shkruar nga Gjebrea
s’ka asnjë referim për organizatën e
rinisë komuniste. Pikëpamja e vartësisë
së Rinisë Antifashiste nga Rinija
Komuniste s’mund t’i qëndronte
as arsyes pasi organizata më masive
ishte Rinia Antifashiste, Rinia
Komuniste ishte me anëtarësi krejt
simbolike, por nuk i përgjigjej as
situatës politike pasi të rinjtë shqiptarë
i trembte të qënit me emër
komunist. Sido të jetë, nga fundi i
vitit ’43 filloi të flitet mjaft për rininë
komuniste, e shoh këtë e në
raportin e Xhakos [R. Xhan golli]
që i shkruan qëndrës për porosinë
që merrte nga Miladini: “... të popullarizohet
rinia komuniste”, 148 por Xhako
informon qëndrën se “Sala
(Mugosha) nuk epa të arsyeshme punën
për riorganizimin e rinisë në rajonin e
jugut.” 149 dhe ky riorganizim ishte
si funksion i Ramize Gjebresë, në
letra të saj ka informacion dhe për
punën në rininë në rajonin e Jugut.
Rrëfyer nga mbreti i Salemit Historia
vetjake është ajo që ke dashuruar
gjithmonë. Njerëzit në të ri e
dinë mirë ç’ është Historia vetiake.
Në atë moshë gjithçka duket fushë
me lule, e realizueshme, e qartë si
drita e diellit, ndaj të rinjtë nuk friksohen
nga ëndërrat e duan të jetojnë
vërtet ato. Por kur koha shket dalëngadalë
e pa u ndjerë, një forcë e
padukshme nxit të tregojë se është
e pamundur të përmbushet Historia
vetiake, porse është krejt e
kundërta me protagoniste Gjebrea e
cila është stoike, s’tërhiqet nga Historia
vetjake, edhe pse përballet me
vështirësi natyrore të jashtëzakonshme
në Operacioni i dëborës, e deri
ato politike me Mugosha, Miladin e
gjymtyrët e tyre, për t’u shtuar shëndetin
që po ia shkatërronte virusi
Anofelis. Megjithëkëtë Ramize e
motivuar: e vërteta është me mua!
Legjenda e dashurisë!
Legjenda e dashurisë, e sajuar më
11 deri 18 shkurt me katër raportet
denoncuese, dhe raportdërguersit
kishin “parë” me sytë e tyre çarturitë
dashurore të Gjebresë me
Zahon, dhe që gjyqi i partisë i vinte
vulën e së vërtetës kësi dashurish që
“diskreditonin” ushtrinë partizane.
Dhe brezi i sotëm i rinisë, me të dëgjuar
gojë më goje ideal- izon dashurinë
Ramize-Zaho sa e bëjnë njësh me
dash- urinë Romeo-Zhulieta, edhe
pse me fund tragjik tjetërsoj.
Epshet dashurore Gjebrea-Zaho a
mos janë kacafytje galante e flirt romantik?
Dashuria e tyre, të jetë e provuar
vërtet me gjithë mantelin e purpurt të
pasionit rinor? Ase dashuria e tyre një
dashuri platonike? Dash-uria Gjebrea-
Zaho një dashuri me atë madhështi skeptrore
të pastër rinore, fisnikërinë e plotë
të tërë ndjesive të mira njerëzore a jo e
tillë? Në fund të fundit, dashuria Gjebrea-Zaho
ishte një dashuri e plotë, bujare,
dashuri e vërtetë, ase s’ka qënë fare
dashuri? E çfarë të ishte!?
Ata të Shtabit, të Komandës e
Qarkorit të Vlorës, që për- gatitën
rrjetën e krimit kanibalesk, ishin në
hall të madh, të gjejnë një mëkat të
pranueshëm e të besueshmë tek partizanët
për dënimin e Ramizesë.
Akuza për dashuri është e vetme e
besueshme në sytë e partizanëve!
Dashu- ria në argumentin e një ishkomisari
në Brigadën e V-të:
“Dhe u gjend një akuzë e një justifikim,
për “çështje morali”, që mund të
pranohej nga partizanët të cilët s’kishin
parë e dëgjuar gjë, por me që e thotë
komanda duhet të ketë ndodhur diçka me
rëndësi, që na turpëron para popullit.” 150
E thotë qartë: “partizanët nuk kishin
parë e dëgjuar gjë”, dhe për “dashuritë”
Ramize-Zaho u gjend “akuzë”
imoralaliteti e pranushme nga partizanët
që s‘kishin parë e dëgjuar
hiçgjësendi.
Sofo Lazri mëton, me dështim,
të humanizojë në situata erotike
legjendën e dashurisë së Gjebresë.
Te Rikthimi i dhimbjes, historia e Zahos
dhe Ramizesë, autori Sofo Lazri dyzohet
keq e shkërmoqet si të ishte qelq
kristal. Në një paragraf, 151 me fantaste
rrëfen çaste ngazëlluese ero- tike,
Ramize e Zaho përjetojnë qiellin e
shtatë! Eshtë një gjetje artistike,
lajthitje e autorit a diç më shumë?
Sepse rasti “dashuri” i treguar vjen
qind për qind përkundër refeleksionit
kryesore të autorit, sa më lart, se nuk
ishte parë e dëgjuar dashuri mes tyre
nga partizanët. Në promovim të librit
Rikthim i dhimbjes, Drita 152 rrëfen
si punon Sofo për librin, solli e detaj
nga sygjerimet që i dha shkrimtari
Nasho Jorgaqi për dorëshkrimin
e lexuar: “mirë është të gjendet e vihet
një detaj artistik për dashurinë e tyre.”,
një detaj dashurie që i mungonte
autorit. Siç do jepet me detaje në gjyq
Zaho ngriti shumë akuza të rënda
të paqëna kundër të “dashurës”
Ramize, por atë detajin artistik në
qiellin e shtatë nuk e tregoi kurrë, e
mohoi me zë të fortë, dhe të ishte e
vërtetë pa pikë dyshimi do rrëfehej
sepse tekefundit vetëm ai çast
dashurie i kërkohej në gjyq nga
inkuizitorët e Ramizesë. Pa dyshim
detaji artistik duhej për subjekt romani
Engjëj të armatosur, që pas disa
vjet u shkrua nga Diana Çuli.
Shok i afërt e koleg me Gjebrenë,
anëtar i Komitetit të Partisë të
Brigadës V-të, konservator i njohur
në vijën politike të partisë e me
detyra partiake të larta, i emoci- onuar
rrëfente: “... natyra e saj e
afrueshme, e gjithnjë e sinqertë, nxorri
në shesh shpifjen e kobshme, se Ramizeja
kishte hyrë marrëdhënie intime me
Zahon.” 153
Çelsat e zemrës tyre askush s’i
ka patur në dorë! Një pasiguri endet
edhe sot rreth dashurisë e trajtave
të saj, herë shtazarake, herë
shekspiriane, herë fantaste! Vërtet
“dashnorët” Ramize-Zaho i bëjnë
ballë tundimit rinor me qëndresë
përtej moshës së re 21-22 vjeçare,
dhe mbajnë në shpirt fshehtësinë e
dashurisë tyre!? Situata të tjera me
fakte e më shumë dritë do ketë në
përgjigje të pyetjes, atëhere kur vihet
në balancë jetë a vdekje, që janë
në fije të flokut. Vetëm një PO a një
JO ndante jetën nga vdekja! Shumë
pyetje e dilema për legjendën Gjebrea-Zaho!
E vërteta s’ka vdekur,
është diku, mbeti ndopak shkruar
në copa karta në Arkiv. 154
ME MISION, NË SHTABIN ALEAT!
Bashkëkohës lufte teksa përshkruajnë
hiret Gjebrea merak kanë
dhe uniformën partizane, njësoj me
të alea- tëve anglezë në rajonin e
Vlorës. Kostumi veror: xhaketë e
pantalona verore në kaki të bukur,
këpucë alpine me qafë, kapelë pa yll,
rryp mezi të gjërë prej lëkure me një
tokë të argjendtë e në të gjerdan me
fishekë, një revolver të vogël në rryp,
çantë lëkure krahëqafë, orë kronometër
e stilograf, dhe të gjitha
made in england. 155
Në memorie bashkëkohësi, Reis
Malile, shok lufte i Inte- resantit, vjen
një fakt: “… Ramize më thosh për
një oficer engles me të cilin kishte
bërë debat, ndoshta për politikë aleate
në qëndrimin ndaj Kosovës, e
debati bëhej problem, i raportohej
Shtabit, por sido që vajti puna
mbeten miq, sa anglezi i kërkoi një
lloj falje në thonjëza. ... Për pak
kohë, në qarkun e Vlorë ishte dhe
[Mustafa] Gjinishi, e ndoshta ishte
ai që e vinte në lidhje me ofic- erët
aleatë, pse kishte ai shumë miqësi
me ta dhe bëhej garant për Ramizenë.
156 Në një letër për Detin, Tarasi
i shkruante: “... I thuaj Ramizesë:
“Kur Inglizi është kaq i poshtër, ju është
tharë dora atyre shokëve të Vlorës të na
bëjnë një raport të imtë mbi punën e tij
e manevrat që bën..” 157 Porse s’është
e qartë nëse Tarasi kërkon ndihmën
e Gjebresë për të ndërhyrë në shokët
e Qarkorit, apo nëse Gjebrea ishte
protagoniste në ngjarje.
Komandanti Spiro Moisiu dhe
Komisari Enver Hoxha më 2 nëntor
’43 i dërgojnë radiogram komandës
së zonës partizane të Vlorës, i drejtohej
“Besnikut” H. Kapo; edhe një
letër më të gjatë komandës së Vlorës
dhe një Misionit ushtarak engles në
shqipëri, adresuar gjeneral Davis “për
të gjetur vendin e përshtatshëm për
zbarkimin e mater- ialit ushtarak.” 158
Në vijim të radiogramit e në zbatim
të detyrës së vënë, dy ditë më
pas, më 4 nëntor ’43, Enver Hoxha i
shkruan Nako Spirut që t’ia komunikojë
Ramize Gjebresë:
... Komanda italiane që është afër
nesh do me çdo mënyrë të çojë një oficer
KULTURË
Kontaktoni në: kultura@gazeta55.net
E enjte, 19 gusht 2010
t’i raportojë Badolios gjëndjen e Ushtrisë
Italiane këtu e të kërkojë prej tij që
të ndihmohet kjo ushtri me armë, rrobe
e ushqime qoftë me ndonjë vapor që mund
të futej buzë detit në Himarë, dhe për
këtë thuaji Ramizesë 159 ti thotë Majkut
[oficer angles] dhe të na laj-mërojë
vendin ku mund të ketë mundësi që të
vijë ndonjë vapor i vogël, qoftë me avione.”
160
Letra e Tarasit për Nakon me
mesazh për Ramizenë e bëjnë të
plotë argumentin se Ramize Gjebrea
ishte me mision në Shtabin Aleat
për Jugun. S’mund të gjej përgjgjen
e Gjebresë dërguar Nakos për
porosinë që i jepte Tarasi. Në
zgjedhjen e Gjebresë me mision
pranë Ale-atëve parësor është argumenti
Gjebrea komunikon shumë
mirë italisht, anglisht e fërngjisht,
me rëndësi dhe kriteri inteligjencë,
pjekuri politike, e bashkë bënin
zgjedhjen: Interesanti, misionare në
Misioni Aleat në Jug me detyrë:
ndërmjetëse midis Shtabit e Misionit
Aleat në Jug, deri janar ’44.
HAKMARRJA POLITIKE MUGOSHA!
Dushan Mugosha i kudogjendur
në mbledhje partie, rinie komuniste
e antifashiste, protesta, demostrata,
shqipfolës i mirë, dhe për nga
detyra që mbante sigurisht ka njohje
e lidhje pune me Gjebrea, me
emër të madh në aksione, protesta e
demostrata antifashiste. Bashkëkohëse,
161 më e afërta me Gjebrenë, me
një përshtypje disi të mjergullt për
përplasje Mugosha-Gjebrea për Kosovën,
e në thelb dihet ç’përgjigje
merr Mugosha nga Gjebrea. (vijon)
○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○
147 AQSH. Fondi 14/AP, dosja
2&2/1, 1944.
148 AQSH, Fondi 14, dosja 7, 1943
149 AQSH, Fondi 56, dosja 52, 1944.
150 Sofo Lazri. Rikthimi i dhimbjes.
2002:64
151 Sofo Lazri. Rikthim i dhimbjes.
2002:64
152 Bashkëshorte Drita Lazri:19
shkurt 2003
153 Thanas Nano, 2004
154 Një mikrofilm i arkivit shtetëror
kërkuar muaj të tërë është
habi e madhe si erdhi në dorë nga
Zoti vetë, saqë e pavullnetshme doli
gërthitje e fortë Eureka, gëzim si të
kisha shtënë në dorë dokumentet e sangrealit
a Gralin me të cilën piu verë
Jezusi natën e fundit! Në dokument
(filmik) disapak rreshta të palexueshëm,
që as me sistemin e pasqyrave
s’mund të zbuloj ç’flitet, dhe
mbeti dyshimi se fshihen detaje me
rëndësi; tre vjet rropatje në gjithë nivelet
(kryeministra e Avokati i Popullit)
derisa shtatori ’05 këputi prangat
e censurës në AQSH, dhe pa ato pak
rreshta të palexueshme filmike s’do
mund të zbulohej thelbi i së vërtetës
të madhe të dashurisë Gjebrea e Zaho,
dhe e gjyqit të tyre. Drejtoria e AQSHsë
kur mësoi ç’kisha shtënë në dorë
lëshoi alarm e urdhër: asnjë dokument
mos jeepej, por tashmë kisha
zbardhur gjithçka e lexueshme, veç
disa rreshta të shkëputur.
155 Reis Malile, 2003, Halim
Ramohito, 2004
56 Reis Malile, 2003.
157 AQSH, Fondi14, dosja 20,
1944.
158 AQSH Fondi 14/AP, Dosja 41,
dt. 2.11.1943
159 E zeza, v.b.
160 AQSH, Fondi 14, dosja 41, 1943.
55 21