REKLAMA 20 Botimet e reja <strong>55</strong> E enjte, 19 gusht 2010 E VËRTETA E FSHEHUR E NJË PROCESI E VËRTETA E FSHEHUR E NJË PROCESI Përgatiti: Kastriot Dervishi GJYQI I KOÇI XOXES, LIDHJET E TIJ ME ENVER HOXHËN Dëshmitë e bashkëpunëtorit të ngushtë të Enver Hoxhës, Koçi Xoxe në hetuesi dhe gjatë procesit gjyqësor. Rrëfimi për veprën e përbashkët të Hoxhës dhe Xoxes mbi shqiptarët, për torturat, ekzekutimet dhe masakrimet e kryera. Marrëdhëniet shqiptaro - jugosllave të viteve 1944 - 1948 parë në këndvështrimin e deklarimeve të ish ministrit të Punëve të Brendshme, Koçi Xoxe, zbatuesit të urdhrave të eprorit të tij Enver Hoxha. Botimet e reja
Ramize Gjebrea, “legjenda e dashurisë” Nga Vasfi BARUTI (vijon nga numri i kaluar) Jo, nën tutelën Parti! Pavarësi e Organizatës së Rinisë Antifashiste të Qarkut të Vlorës nga tutela udhëheqëse e Qarkorit të partsë dhe e qëndrorit të PKSHsë, ishte pikëpamja politike e Ramize Gjebresë, sekretare politike e Qarkorit të Rinisë Antifa- shiste të Vlorës. Gjebrea kërkonte vetëm vartësi vertikale nga qëndrori i Rinisë Komuniste. Çlirimi nga tutela e partisë komuniste edhe sot duket një idealizëm i pastër politik, një marrëzi politike ta mendoje. Nga letra e Gjebresë e 22 shkurtit, që i drejtohet presid- entit N. Spiru, vetëm sa konstatohet se puna me rininë në qarkun e Vlorës përballej me sfida të rënda, aq sa kërkon (me ton urdhërues) doemos mbledhjen e Qëndrorit të Rinisë, e në pamundësi të kësaj mbledhje doemos do takim pune me presidentin. Në Plenumin e dytë të K.Q. të Partisë, Berat nëntor ’44, shihet se pikëpamja e Gjebresë për pavarësi e çlirim nga tutela e Qarkorit të Vlorës lëshon alarm politik në udhëheqjen e qarkorit e qëndrorit të partisë. Në autoritetin shumë të njohur që kishte Gjebrea shihej rreziku që mund t’i vinte Partisë prej saj, ndaj vigjilenca ishte e madhe në Qarkorin e Vlorës ku kishin selinë jo një por tre drejtues të lartë të Partisë: Miladini, Dushani, që atë kohë ishte de fakto kryetari i Partisë, e Liri Gega, dhe me Tarasin bashkë bënin klikën drejtuese të Partisë, siç ngrihej akuza në Plenumin e Beratit! Gjebrea ishte nën goditje të forta nga Mugosha dhe partia në Brigadë e Qarkor, që e deshin organizatën e Rinisë Antifashiste t’a kishin në dorën e fortë të Partisë, t’i rrëmbenin çdo shënjë pavarësie. Në Plenumin e Beratit jepet argument se Dushani s’kishte marrëdhënie të mira me qarkorin e Rinisë Antifashiste të Vlorës, fjala është për Gjebrenë sekretare politike e qark- orit porse në ato rrethana s’mund të citohej Gjebrea, ishte pushkatuar muaj më parë. Konflikti me Gjebrenë ishte përndezur keq dhe përmasa alarme të këtij konflikti i shohim në konkluzione të Plenumit, nëntor ’44: “Lirija dhe Dushani dhanë alarmin në Parti se Rinija po shkëputej [nga partija] dhe këtë e bënë se nuk kishin marrëdhënie të mira me shokët e rinisë [Gjebrea]. Nga frika e shkëputjes së Rinisë nga Partia lindi ideja për të marrë në dorë Rininë, për ta lidhur atë mirë me Partinë.” 147 Goditja drejtohej kundër Dushanit e Liri Gegës, zbulohet e shkaku: kërkesa e Gjebresë për pavarësi nga Partia dhe “nuk kishin marrëdhënie të mira me shokët e rinisë” do të thotë se kishin marrëdhënie të ndera me sekretaren politike të Rinisë Antifashiste, Gjebrea. Në qarkorin e rinisë askush s’kishte forcë për t’i qëndruar ciklonit të egër Mugosha, tekefundit marrëdhëniet e Qarkorit të Rinisë me Qarkorin e Partisë ishin përgjegjësi e Gjebresë. Burim konflikti Mugosha-Gjebrea ishte edhe pavarësia e organizatës së rinisë antifashiste nga organizata e rinisë komuniste. Synimi për ta vënë organizatën e rinisë antifashiste në vartësi të plotë të Partisë bënte dominante dhe idenë e rivlerësimit të organizatës së rinisë komuniste që të udhëhiqte ajo organizatën e rinisë antifashiste. Trakti i rinisë antifashiste, shkruar nga Gjebrea s’ka asnjë referim për organizatën e rinisë komuniste. Pikëpamja e vartësisë së Rinisë Antifashiste nga Rinija Komuniste s’mund t’i qëndronte as arsyes pasi organizata më masive ishte Rinia Antifashiste, Rinia Komuniste ishte me anëtarësi krejt simbolike, por nuk i përgjigjej as situatës politike pasi të rinjtë shqiptarë i trembte të qënit me emër komunist. Sido të jetë, nga fundi i vitit ’43 filloi të flitet mjaft për rininë komuniste, e shoh këtë e në raportin e Xhakos [R. Xhan golli] që i shkruan qëndrës për porosinë që merrte nga Miladini: “... të popullarizohet rinia komuniste”, 148 por Xhako informon qëndrën se “Sala (Mugosha) nuk epa të arsyeshme punën për riorganizimin e rinisë në rajonin e jugut.” 149 dhe ky riorganizim ishte si funksion i Ramize Gjebresë, në letra të saj ka informacion dhe për punën në rininë në rajonin e Jugut. Rrëfyer nga mbreti i Salemit Historia vetjake është ajo që ke dashuruar gjithmonë. Njerëzit në të ri e dinë mirë ç’ është Historia vetiake. Në atë moshë gjithçka duket fushë me lule, e realizueshme, e qartë si drita e diellit, ndaj të rinjtë nuk friksohen nga ëndërrat e duan të jetojnë vërtet ato. Por kur koha shket dalëngadalë e pa u ndjerë, një forcë e padukshme nxit të tregojë se është e pamundur të përmbushet Historia vetiake, porse është krejt e kundërta me protagoniste Gjebrea e cila është stoike, s’tërhiqet nga Historia vetjake, edhe pse përballet me vështirësi natyrore të jashtëzakonshme në Operacioni i dëborës, e deri ato politike me Mugosha, Miladin e gjymtyrët e tyre, për t’u shtuar shëndetin që po ia shkatërronte virusi Anofelis. Megjithëkëtë Ramize e motivuar: e vërteta është me mua! Legjenda e dashurisë! Legjenda e dashurisë, e sajuar më 11 deri 18 shkurt me katër raportet denoncuese, dhe raportdërguersit kishin “parë” me sytë e tyre çarturitë dashurore të Gjebresë me Zahon, dhe që gjyqi i partisë i vinte vulën e së vërtetës kësi dashurish që “diskreditonin” ushtrinë partizane. Dhe brezi i sotëm i rinisë, me të dëgjuar gojë më goje ideal- izon dashurinë Ramize-Zaho sa e bëjnë njësh me dash- urinë Romeo-Zhulieta, edhe pse me fund tragjik tjetërsoj. Epshet dashurore Gjebrea-Zaho a mos janë kacafytje galante e flirt romantik? Dashuria e tyre, të jetë e provuar vërtet me gjithë mantelin e purpurt të pasionit rinor? Ase dashuria e tyre një dashuri platonike? Dash-uria Gjebrea- Zaho një dashuri me atë madhështi skeptrore të pastër rinore, fisnikërinë e plotë të tërë ndjesive të mira njerëzore a jo e tillë? Në fund të fundit, dashuria Gjebrea-Zaho ishte një dashuri e plotë, bujare, dashuri e vërtetë, ase s’ka qënë fare dashuri? E çfarë të ishte!? Ata të Shtabit, të Komandës e Qarkorit të Vlorës, që për- gatitën rrjetën e krimit kanibalesk, ishin në hall të madh, të gjejnë një mëkat të pranueshëm e të besueshmë tek partizanët për dënimin e Ramizesë. Akuza për dashuri është e vetme e besueshme në sytë e partizanëve! Dashu- ria në argumentin e një ishkomisari në Brigadën e V-të: “Dhe u gjend një akuzë e një justifikim, për “çështje morali”, që mund të pranohej nga partizanët të cilët s’kishin parë e dëgjuar gjë, por me që e thotë komanda duhet të ketë ndodhur diçka me rëndësi, që na turpëron para popullit.” 150 E thotë qartë: “partizanët nuk kishin parë e dëgjuar gjë”, dhe për “dashuritë” Ramize-Zaho u gjend “akuzë” imoralaliteti e pranushme nga partizanët që s‘kishin parë e dëgjuar hiçgjësendi. Sofo Lazri mëton, me dështim, të humanizojë në situata erotike legjendën e dashurisë së Gjebresë. Te Rikthimi i dhimbjes, historia e Zahos dhe Ramizesë, autori Sofo Lazri dyzohet keq e shkërmoqet si të ishte qelq kristal. Në një paragraf, 151 me fantaste rrëfen çaste ngazëlluese ero- tike, Ramize e Zaho përjetojnë qiellin e shtatë! Eshtë një gjetje artistike, lajthitje e autorit a diç më shumë? Sepse rasti “dashuri” i treguar vjen qind për qind përkundër refeleksionit kryesore të autorit, sa më lart, se nuk ishte parë e dëgjuar dashuri mes tyre nga partizanët. Në promovim të librit Rikthim i dhimbjes, Drita 152 rrëfen si punon Sofo për librin, solli e detaj nga sygjerimet që i dha shkrimtari Nasho Jorgaqi për dorëshkrimin e lexuar: “mirë është të gjendet e vihet një detaj artistik për dashurinë e tyre.”, një detaj dashurie që i mungonte autorit. Siç do jepet me detaje në gjyq Zaho ngriti shumë akuza të rënda të paqëna kundër të “dashurës” Ramize, por atë detajin artistik në qiellin e shtatë nuk e tregoi kurrë, e mohoi me zë të fortë, dhe të ishte e vërtetë pa pikë dyshimi do rrëfehej sepse tekefundit vetëm ai çast dashurie i kërkohej në gjyq nga inkuizitorët e Ramizesë. Pa dyshim detaji artistik duhej për subjekt romani Engjëj të armatosur, që pas disa vjet u shkrua nga Diana Çuli. Shok i afërt e koleg me Gjebrenë, anëtar i Komitetit të Partisë të Brigadës V-të, konservator i njohur në vijën politike të partisë e me detyra partiake të larta, i emoci- onuar rrëfente: “... natyra e saj e afrueshme, e gjithnjë e sinqertë, nxorri në shesh shpifjen e kobshme, se Ramizeja kishte hyrë marrëdhënie intime me Zahon.” 153 Çelsat e zemrës tyre askush s’i ka patur në dorë! Një pasiguri endet edhe sot rreth dashurisë e trajtave të saj, herë shtazarake, herë shekspiriane, herë fantaste! Vërtet “dashnorët” Ramize-Zaho i bëjnë ballë tundimit rinor me qëndresë përtej moshës së re 21-22 vjeçare, dhe mbajnë në shpirt fshehtësinë e dashurisë tyre!? Situata të tjera me fakte e më shumë dritë do ketë në përgjigje të pyetjes, atëhere kur vihet në balancë jetë a vdekje, që janë në fije të flokut. Vetëm një PO a një JO ndante jetën nga vdekja! Shumë pyetje e dilema për legjendën Gjebrea-Zaho! E vërteta s’ka vdekur, është diku, mbeti ndopak shkruar në copa karta në Arkiv. 154 ME MISION, NË SHTABIN ALEAT! Bashkëkohës lufte teksa përshkruajnë hiret Gjebrea merak kanë dhe uniformën partizane, njësoj me të alea- tëve anglezë në rajonin e Vlorës. Kostumi veror: xhaketë e pantalona verore në kaki të bukur, këpucë alpine me qafë, kapelë pa yll, rryp mezi të gjërë prej lëkure me një tokë të argjendtë e në të gjerdan me fishekë, një revolver të vogël në rryp, çantë lëkure krahëqafë, orë kronometër e stilograf, dhe të gjitha made in england. 1<strong>55</strong> Në memorie bashkëkohësi, Reis Malile, shok lufte i Inte- resantit, vjen një fakt: “… Ramize më thosh për një oficer engles me të cilin kishte bërë debat, ndoshta për politikë aleate në qëndrimin ndaj Kosovës, e debati bëhej problem, i raportohej Shtabit, por sido që vajti puna mbeten miq, sa anglezi i kërkoi një lloj falje në thonjëza. ... Për pak kohë, në qarkun e Vlorë ishte dhe [Mustafa] Gjinishi, e ndoshta ishte ai që e vinte në lidhje me ofic- erët aleatë, pse kishte ai shumë miqësi me ta dhe bëhej garant për Ramizenë. 156 Në një letër për Detin, Tarasi i shkruante: “... I thuaj Ramizesë: “Kur Inglizi është kaq i poshtër, ju është tharë dora atyre shokëve të Vlorës të na bëjnë një raport të imtë mbi punën e tij e manevrat që bën..” 157 Porse s’është e qartë nëse Tarasi kërkon ndihmën e Gjebresë për të ndërhyrë në shokët e Qarkorit, apo nëse Gjebrea ishte protagoniste në ngjarje. Komandanti Spiro Moisiu dhe Komisari Enver Hoxha më 2 nëntor ’43 i dërgojnë radiogram komandës së zonës partizane të Vlorës, i drejtohej “Besnikut” H. Kapo; edhe një letër më të gjatë komandës së Vlorës dhe një Misionit ushtarak engles në shqipëri, adresuar gjeneral Davis “për të gjetur vendin e përshtatshëm për zbarkimin e mater- ialit ushtarak.” 158 Në vijim të radiogramit e në zbatim të detyrës së vënë, dy ditë më pas, më 4 nëntor ’43, Enver Hoxha i shkruan Nako Spirut që t’ia komunikojë Ramize Gjebresë: ... Komanda italiane që është afër nesh do me çdo mënyrë të çojë një oficer KULTURË Kontaktoni në: kultura@<strong>gazeta</strong><strong>55</strong>.net E enjte, 19 gusht 2010 t’i raportojë Badolios gjëndjen e Ushtrisë Italiane këtu e të kërkojë prej tij që të ndihmohet kjo ushtri me armë, rrobe e ushqime qoftë me ndonjë vapor që mund të futej buzë detit në Himarë, dhe për këtë thuaji Ramizesë 159 ti thotë Majkut [oficer angles] dhe të na laj-mërojë vendin ku mund të ketë mundësi që të vijë ndonjë vapor i vogël, qoftë me avione.” 160 Letra e Tarasit për Nakon me mesazh për Ramizenë e bëjnë të plotë argumentin se Ramize Gjebrea ishte me mision në Shtabin Aleat për Jugun. S’mund të gjej përgjgjen e Gjebresë dërguar Nakos për porosinë që i jepte Tarasi. Në zgjedhjen e Gjebresë me mision pranë Ale-atëve parësor është argumenti Gjebrea komunikon shumë mirë italisht, anglisht e fërngjisht, me rëndësi dhe kriteri inteligjencë, pjekuri politike, e bashkë bënin zgjedhjen: Interesanti, misionare në Misioni Aleat në Jug me detyrë: ndërmjetëse midis Shtabit e Misionit Aleat në Jug, deri janar ’44. HAKMARRJA POLITIKE MUGOSHA! Dushan Mugosha i kudogjendur në mbledhje partie, rinie komuniste e antifashiste, protesta, demostrata, shqipfolës i mirë, dhe për nga detyra që mbante sigurisht ka njohje e lidhje pune me Gjebrea, me emër të madh në aksione, protesta e demostrata antifashiste. Bashkëkohëse, 161 më e afërta me Gjebrenë, me një përshtypje disi të mjergullt për përplasje Mugosha-Gjebrea për Kosovën, e në thelb dihet ç’përgjigje merr Mugosha nga Gjebrea. (vijon) ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ 147 AQSH. Fondi 14/AP, dosja 2&2/1, 1944. 148 AQSH, Fondi 14, dosja 7, 1943 149 AQSH, Fondi 56, dosja 52, 1944. 150 Sofo Lazri. Rikthimi i dhimbjes. 2002:64 151 Sofo Lazri. Rikthim i dhimbjes. 2002:64 152 Bashkëshorte Drita Lazri:19 shkurt 2003 153 Thanas Nano, 2004 154 Një mikrofilm i arkivit shtetëror kërkuar muaj të tërë është habi e madhe si erdhi në dorë nga Zoti vetë, saqë e pavullnetshme doli gërthitje e fortë Eureka, gëzim si të kisha shtënë në dorë dokumentet e sangrealit a Gralin me të cilën piu verë Jezusi natën e fundit! Në dokument (filmik) disapak rreshta të palexueshëm, që as me sistemin e pasqyrave s’mund të zbuloj ç’flitet, dhe mbeti dyshimi se fshihen detaje me rëndësi; tre vjet rropatje në gjithë nivelet (kryeministra e Avokati i Popullit) derisa shtatori ’05 këputi prangat e censurës në AQSH, dhe pa ato pak rreshta të palexueshme filmike s’do mund të zbulohej thelbi i së vërtetës të madhe të dashurisë Gjebrea e Zaho, dhe e gjyqit të tyre. Drejtoria e AQSHsë kur mësoi ç’kisha shtënë në dorë lëshoi alarm e urdhër: asnjë dokument mos jeepej, por tashmë kisha zbardhur gjithçka e lexueshme, veç disa rreshta të shkëputur. 1<strong>55</strong> Reis Malile, 2003, Halim Ramohito, 2004 56 Reis Malile, 2003. 157 AQSH, Fondi14, dosja 20, 1944. 158 AQSH Fondi 14/AP, Dosja 41, dt. 2.11.1943 159 E zeza, v.b. 160 AQSH, Fondi 14, dosja 41, 1943. <strong>55</strong> 21
Change language