You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Në Parathënien e librit<br />
tim “Vibracionet e<br />
shpirtit shqiptar”, në<br />
vëllimin e parë, pata thënë: “Për<br />
një krijues apo studiues të artit<br />
nuk është aspak e lehtë, madje<br />
përbën një sfidë të vërtetë, me<br />
shumë të panjohura, guximi për<br />
të shkruar rreth veprimtarisë krijuese<br />
të kompozitorëve shqiptarë<br />
të një periudhe të caktuar”.<br />
Thënë ndryshe, të flasësh dhe<br />
të hulumtosh veprat e personaliteteve<br />
që kanë bërë histori në<br />
lëmin e artit muzikor dhe në<br />
përgjithësi, do të thotë të jesh i<br />
ndërgjegjshëm për faktin që ata<br />
mishërojnë alfën dhe omegën në<br />
njërin prej lëmenjve artistikë, shkencorë<br />
dhe kulturorë, përderisa<br />
veprat e tyre, qofshin muzikore<br />
apo etno-muzikologjike, kanë lënë<br />
gjurmë të thella në krejt krijimtarinë<br />
muzikore shqiptare.<br />
Tani, kur e kam kryer librin për<br />
kompozitorin tonë të njohur<br />
Vinçenc Gjinin, po shoh se sa<br />
kujdes, mundim dhe imagjinatë<br />
krijuese i duhet autorit të librit<br />
për të punuar me ndërgjegje, që<br />
në të të përfshihen të gjitha ato<br />
elemente të cilat na shpijnë kah<br />
të prezantuarit e një personaliteti<br />
me erudicion, sepse arti i tij krijues<br />
qëndron në krijimin e shumë<br />
parametrave artistike si vizion i<br />
veçantë, dhe kjo krijimtari shquhet<br />
para së gjithash me kompleksin<br />
e realitetit, duke kërkuar<br />
gjithnjë koncepte të reja brenda<br />
një universi muzikor shumë shtresor,<br />
si faktor i rëndësishëm, si<br />
përpjekje e frytshme, për të plotësuar<br />
figurën e tij njerëzore nga<br />
shumë aspekte krijuese: morale,<br />
estetike, artistike, pse jo edhe filozofike;<br />
dhe kështu futemi në rrethin<br />
vicioz të tij duke vërejtur eksperiencën<br />
krijuese dhe jetësore,<br />
si rezultatet të imazheve të tija<br />
muzikore, brenda kufijve të realizmit<br />
metafizik. Në këtë kaos<br />
vlerash, shpesh të paimagjinueshme<br />
për sa u përketë të<br />
pavërtetave në rrethin tonë, sepse<br />
mbizotërojnë antivlerat, vështirë<br />
është të flitet për këtë tipar pozitiv<br />
të krijimtarisë, megjithatë ne<br />
do të bëjmë orvatje që me këtë<br />
libër, në formë Monografie memoralistike,<br />
si kategori dokumentare,<br />
biografike dhe bibliografike,<br />
të paraqesdim këtë figurë të shquar<br />
të muzikës i cili pikërisht kishte<br />
gjetur muzën e vet në tingujt e<br />
pentagramit të muzikës së popullit<br />
shqiptar, si trashëgimi të pasur,<br />
si fushë që ai lëvron.<br />
Para se të flasim për qëllimin e<br />
kësaj Monografie, duhet të themi<br />
se unë bashkë me këtë krijues jemi<br />
munduar që materialin ta japim<br />
në një lundrim kohësh retrovizive<br />
dhe retrospektive, të zbuluar për<br />
të që është mbledhur, plotësuar,<br />
rregulluar dhe zgjedhur me<br />
shënimet e shumta, t’i ja japim<br />
formën dhe përmbajtjen si men-<br />
75- 75-VJETORI 75- VJETORI I I LIND LINDJES LIND JES SË SË K KKOMPOZITORIT<br />
K OMPOZITORIT VINÇENC VINÇENC GJINI<br />
GJINI<br />
KULTURË<br />
Kontaktoni në: kultura@<strong>gazeta</strong><strong>55</strong>.net<br />
Aspekti estetik në veprat e Vinçenc Gjinit<br />
“Të dish të jetosh nuk është filozofi, të dish se pse jeton mbetet të jetë filozofi“<br />
Nga Dr. Akil KOCI<br />
dime refleksive të qarta dhe reale.<br />
Kështu, shumë gjëra autentike<br />
kanë shpëtuar nga harresa, mendja<br />
apo nga kujtesa. Vetëm në këtë<br />
mënyrë ka qenë e mundur të realizohet<br />
dhe të finalizohet ky projekt<br />
serioz. Edhe kjo mënyrë e<br />
komunikimit dhe e prezantimit<br />
është urë pranë botës aq e<br />
nevojshme për një kulturë relativisht<br />
të re dhe afirmimin e saj,<br />
siç është e jona.<br />
Kjo parashtresë shfaq pasqyrën<br />
e arritjeve tona kulturore<br />
dhe artistike dhe është katapult i<br />
të afruarit pranë Europës dhe më<br />
gjerë, edhe pse, mjerisht, krijuesit<br />
në përgjithësi, anashkalohen nga<br />
të gjitha aspektet qofshin morale,<br />
materiale kulturore dhe artistike.<br />
Megjithatë, nga informacionet<br />
periodike të kohës që posedojmë<br />
ne, fuqia e madhe krijuese, jo<br />
vetëm e Vinçencit, por edhe e<br />
sivëllezërve të tij, sikur nxit<br />
fluksin e krijimtarisë së tyre,<br />
ndonëse tregtarët e artit, siç paraqiten<br />
në opinion si “krijues i<br />
shquar”,”kompozitor i madh, i<br />
pakrahasueshëm, i papërsëritshëm”<br />
e të tjera epitete, nuk i<br />
brengos kjo “madhështi”, jo vetëm<br />
muzikologët tanë, por as Ministrinë<br />
e Kulturës I cili ka qenë I<br />
degës e aq më pak Qeverinë tonë.<br />
Sido që të jetë, subjekti artistik<br />
i këtij krijuesi të shquar sikur<br />
na jep shpresë se do të vijnë kohëra<br />
më të mira për artin e vërtetë muzikor,<br />
edhe pse tani për tani ende nuk<br />
shihet ajo dritë shprese në tunelin<br />
e errët të ndërgjegjes sonë.<br />
Kem thënë në fjalën hyrëse të<br />
librit tim më të ri “Jeta dhe vepra<br />
e kompozitzorit Vinçenc Gjinit”,<br />
me rastin e 75 vjetorit të<br />
lindjes“Në vend të Parathënies<br />
“se arti i tij krijues konsiston në<br />
krijimin e shumë parametrave artistike<br />
si vizion i veçantë dhe kjo<br />
krijimtari shquhet para se gjithash<br />
me kompleksin e realitetit<br />
duke kërkuar gjithnjë koncepte të<br />
reja brenda një universi muzikor<br />
shumë shtresor si faktor i rëndësishëm,<br />
si përpjekje e frytshme për<br />
të plotësuar figurën e tij njerëzore<br />
nga shumë aspekte krijuese, morale,<br />
estetike,artistike pse jo edhe<br />
filozofike dhe kështu futemi në rrethin<br />
vicioz të tij duke vërejtur eksperiencën<br />
krijuese dhe jetësore si<br />
rezultatet të imazheve të tija muzikore<br />
brenda kufijve të realizmit<br />
metafizik. Mu për këtë arsye në<br />
vazhdimësi e këtij shkrimi do të<br />
flasim për” Aspektin estetik në veprat<br />
e Vinçenc Gjinit”.<br />
Estetika si kategori e veçantë e<br />
filozofisë,paraqet një paradigmë<br />
shumë shtresore e cila e univerzializon<br />
përjetimin tonë, sepse në te<br />
përshkruhet dhe shpjegohet struktura<br />
e artit duke trajtuar nocionet<br />
themelore të saja si kategori me<br />
plotë funksione të ndryshme duke<br />
gjetur imazhe të pazakonta si cilësi<br />
organike e krijimit që është shumë<br />
i rëndësishëm në gjykimin e një vepre<br />
arti nga të gjitha aspektet qofshin<br />
artistik,estetik apo filozofik. Me<br />
gjithë atë duke i referuar<br />
krijimtarisë,krijuesi kërkon të zgjedh<br />
mjete më afër ti si mjete shprehëse<br />
dhe të përshkruhen në mënyrë sa<br />
më të plotë në tërësinë e saj.<br />
Për këtë arsye na paraqiten tri<br />
figura të mendimit krijues, si paradigma<br />
qenësore, për të cilat do të<br />
flasim në mënyrë të reduktuar, edhe<br />
pse ato luajnë një rol të veçantë<br />
dhe të rëndësishëm me funksionin<br />
shumë të madh që mbartin me vete.<br />
Pra, këto tri figura janë filozofia,<br />
shkenca dhe arti, të cilat kryqëzohen<br />
mes vetës, pa sinteza dhe pa<br />
njëjtësim. Derisa filozofia ngjall<br />
ngjarje me konceptet e saja, shkenca<br />
ndërton gjendje gjërash me funksionet<br />
e veta, kurse arti ngre monumente<br />
me ndijimet e tija.<br />
Meqenëse kemi të bëjmë me një<br />
krijues, që artin muzikor e ka vokacionin<br />
kryesor, do të ndalemi më<br />
gjerësisht për shumë arsye. S’pari<br />
do të flasim dhe analizojmë krijimtarinë<br />
e tij dhe rrugën e ndjekur<br />
për të ardhur në ato kordinatat heterogjene<br />
që na shpijnë te sistemi i<br />
vlerave artistike dhe estetike, si<br />
shqyrtim kritik i metafizikës muzikore<br />
dhe, së dyti, do ta paraqesim<br />
aspektin filozofik dhe shkencor të<br />
krijimtarisë së kompozitorit<br />
Vinçenc Gjini. Nëse do ti vlerësojmë<br />
nga aspekti i diskursit të<br />
drejtpërdrejtë, në krijimtarinë e tij<br />
do të gjejmë një gjuhë të shprehjeve<br />
politonale precize muzikore,<br />
harmoni të sintetizuara, ritme të<br />
gjalla dhe të pa imponuara, një arkitektonikë<br />
të qartë të formës, duke<br />
krijuar një mikrokosmoz muzikor<br />
intonativ që paraqet një rrjedhojë<br />
të gamës së pasur dhe të gjerë të<br />
fenomeneve estetike, vështruar nga<br />
aspekti i modernitetit të gjykimit.<br />
Thonë filozofët se “Filozofia, si<br />
disiplinë e mendimit konsiston në<br />
shpikjen e koncepteve. Shkenca<br />
nuk ka për objekt konceptet por<br />
funksionet që shfaqen si pohime<br />
në sistemet diskursive, kurse arti<br />
dhe metafora e saj do të jetë, pasi<br />
që çdo vepër e artit është një monument<br />
”. Deluze dhe Guattari.<br />
Por, para se të flasim për këto<br />
tri figura të rëndësishme të mendimit<br />
krijues, përmes veprës heterogjene<br />
të Gjinit, do të përsiati ca<br />
momente të rëndësishme, duke e ditur<br />
se arti është “bllok perceptimesh<br />
dhe afektesh”, ose “bllok ndijimesh”,<br />
prej nga buron edhe funksioni paradigmatik.<br />
Alain Badiou.<br />
Duke u bazuar në këto referenca<br />
studimore nuk kemi se si mos<br />
ta theksojmë se e gjithë potenca<br />
krijuese e artistit vihen në dukje<br />
jo vetëm si forma por edhe si shprehje<br />
e këtyre funksioneve si vlera të<br />
pa tjetërsueshme që shpesh ose në<br />
të shumtën e rasteve konvergjojnë<br />
jo vetëm në aspektin artistik por edhe<br />
në atë konstruktiv si univers krijues<br />
i brendisë shpirtërore të artistit jo<br />
E enjte, 19 gusht 2010<br />
vetëm si kategori artistike por edhe<br />
më gjerë.<br />
Ky konstatim i prerë rigjendet<br />
në përmasa të mëdha kur kihet<br />
parasysh fakti se të kërkuarit e<br />
shtigjeve artistike e në këtë rast,<br />
muzikore, ka freskin e spontanitetit<br />
krijues,krijon një polisemi që<br />
mbart me vete shumë nivele semantike<br />
e me te edhe vlera të larta<br />
intelektuale. Mu këtu na paraqitet<br />
karakteri universal në veprat e kompozitorit<br />
Gjini i cili na prezanton<br />
jo vetëm frymën por edhe<br />
raportet e botës së tij të brendshme<br />
si subjekte artistike.<br />
Kompozicioni i veprave të<br />
Vinçenc Gjinit sikur na hapin<br />
boten magjike në sfondet e tyre si<br />
mistere të një universi të pa fund<br />
në dukje por jo,ato janë reale që<br />
burojnë nga thellësia e shpirtit të<br />
tij si imazhe të gjalla si realitet<br />
ekzistent duke zgjeruar horizontin<br />
me një erudicion dhe imagjinatë<br />
të madhe krijuese. Mu këtu<br />
edhe qëndrojnë edhe elementet<br />
estetike në muzikën e tij si kohezion<br />
jo vetëm emocional, por edhe<br />
moral i shpirtit të tij artistik.<br />
Në veprat e tija sikur hasim në<br />
përkime që paraqesin mendime refleksive<br />
të një mendimi estetik si<br />
perceptime që endëzojnë universin<br />
e obsesioneve krijuese në kërkim<br />
të një gjendjeje shpirtërore karakteristike<br />
që e veçon nga krijuesit e<br />
tjerë kosovarë që parakoncepton<br />
tipilogjin estetike edhe pse diskursi<br />
mbetët i fokusuar në komunikimin<br />
e fuqishëm me një gjuhë të qartë<br />
dhe pa tendenca kah trendet moderne<br />
botërore të avantgardes inovative<br />
siç veprojnë ca koleg të<br />
tij,por duke plotësuar korpusin e<br />
tij të veprave si projektime dhe<br />
implementime studimore me<br />
shumë pasion të bazuar në veprat<br />
e traditës me një invencë të madhe<br />
krijuese plotë pastërti stilistike<br />
që veçohet me një performancë<br />
artistike krejt të veçantë me sinteza<br />
frymëzuese eruditive.Konteksti<br />
dhe thelbi i estetikës në veprat e<br />
tija paraqet një sintagmë të gjerë<br />
dhe me pasurinë e tyre të madhe<br />
paraqitet si “art i zemrës” e cila<br />
integrohet me sukses në vizionin<br />
e gjerë të artit muzikor shqiptar si<br />
fiksion relacioni duke u shfaqur si<br />
interaksion dinamik të universit<br />
kulturor si një ndër komunikimet<br />
bashkëkohore edhe pse esteti<br />
Gambrich me të drejtë thotë “Nuk<br />
mbaron kurrë të mësuarit në<br />
art”.Prandaj edhe veprat e tija<br />
paraqesin monumente të reja dhe<br />
të gjalla,sepse ai hulumton pa<br />
ndërpre intensitetin burimor si<br />
platformë krijuese me një kodë të<br />
veçantë të cilat mbartin me vete<br />
kompleksitetin e realitet artistik<br />
shqiptar.I vetëdijshem se akti<br />
vlerësues-aksologjik nuk paraqesin<br />
edhe fundin e kërkimeve të reja<br />
që vlerësohen dhe kodifikohen si<br />
vlera autoriale të Gjinit që bartin<br />
imanencën krijuese të modelit<br />
semiotik muzikore duke kumtuar<br />
mesazhe humane të kapshme me<br />
gjuhen e tij muzikore që alternohen<br />
me sukses në krijimtarinë e<br />
gjithmbarshme.<br />
<strong>55</strong> 19
Change language