Microsoft PowerPoint - Strategy for Agricluture ... - USAID.gov

Rezultatet përfundimtare 

Strategjia për Mundësitë Bujqësore në Kosovë 

Prishtinë, Kosovë 

10 Shkurt, 2010 

VËREJTJE 

Pikëpamjet e autorit në këtë publikim nuk pasqyrojnë domosdoshmërisht 

pikëpamjet e Agjencisë për Zhvillim Ndërkombëtar të Shteteve të Bashkuara 

apo Qeverisë së Shteteve të Bashkuara 

0

Përmbajtja 

Pasqyra e rezultateve…........................................................................................2 

Analiza e bazës së sektorit të bujqësisë………………………..…………………..7 

– Baza kuantitative e sektorit të bujqësisë së Kosovës...……………………8 

– Pasqyra e pengesave dhe mundësive……..………………………………40 

– Vlerësimi i praktikave më të mira ndërkombëtare………………………….102 

Rekomandimet për përmirësimin e sektorit të bujqësisë në Kosovë…………...142 

– Pasqyrë…………………………………………......……………………………143 

– Përzierja e rekomanduar e kulturave të diversifikuara/shumëllojshme në 

Kosovë……………………………………………………………………………..144 

– Iniciativat dhe plani i veprimit për implementim….....…………………….210 

– Përmbushja e potencialeve të përgjithshme të Kosovës….……………….268 

1

Përmbajtja 

Pasqyra e rezultateve 

Analiza e bazës së sektorit të bujqësisë 

Rekomandimet për përmirësimin e sektorit të bujqësisë në Kosovë 

2

Objektiva e këtij dokumenti është që të prezantojë detajet e 

Strategjisë për Mundësitë Bujqësore përfshirë edhe të gjeturat nga 

analizat dhe rekomandimet për sektorin e bujqësisë në Kosovë 

Objektivat e dokumentit 

Gjatë nëntë javëve, ekipi i Booz Allen, përfshirë edhe një ekonomist ka analizuar në detaje sektorin e 

Bujqësisë në Kosovë. Ekipi ka zhvilluar të gjetura (përfundime) në tri fusha kryesore, përfshirë edhe bazën 

sasiore të sektorit të bujqësisë në Kosovë, pengesat aktuale me të cilat ballafaqohet sektori dhe një vlerësim 

të praktikave më të mira në botë. 

Bazuar në analizat, ekipi ka dalë me rekomandime në tri fushat kryesore përfshirë këtu: 1) iniciativat për 

diversifikimin e prodhimit, përfshirë edhe prodhimet strategjike të qarta/me fokus për Kosovë; 2) iniciativat 

për t’i adresuar pengesat në sektorin e bujqësisë në Kosovë; dhe 3) analiza e impaktit të programit për 

prodhimin bujqësor dhe punësimin 

Ekipi ka njoftuar ambasadorin e SHBA-ve në Kosovë, pjesëtarët e Misionit të USAID-it, grupin e donatorëve 

“BE Plus” dhe përfaqësuesit e Qeverisë së Kosovës për të gjeturat e analizës 

3

Strategjia e mundësive bujqësore (AgStrat) përbëhet prej pesë 

hapave që janë të shpërndara në një periudhë prej nëntë javëve 

Qasja e projektit AgStrat Kosova 

2 

Fondamenti i plotë 

kuantitativ dhe 

analiza e pengesave 

Kohëzgjatja e projektit: 9 javë 

1 

Ekzaminoni performancën e 

eksportit të Kosovës sipas 4 

5 

Aspiratat e palëve 

kryesore të interesit 

& objektivat e 

konfirmuara 

furnizimit dhe kërkesës 

Trendet lokale dhe globale të 

studimit 

Ekzaminoni pengesat dhe 

mundësitë aktuale 

Rekomandimi për 

difersifikim të 

prodhimit në Kosovë 

Zhvilloni Planin e 

Veprimit & Prioritizoni 

iniciativat për 

implementim 

Mbledhja dhe vlerësimi i të 

Përfundimi i studimit të 

Rekomandoni veprimet dhe 

gjitha raporteve, studimeve, 3 

mjedisit natyror në Kosovë, 

iniciativat që kërkohen për 

dokumentimeve të Qeverisë 

së Kosovës dhe USAID-it 

Zhvillimi i vlerësimit 

se çka mund të kultivohet 

në vend 

të ndihmuar Kosovën që të 

arrijë potencialet e veta 

Rikonfirmimi i objektivave të 

palëve të interesit, 

parimeve udhëheqëse dhe 

të praktikave më të 

mira ndërkombëtare 

Prioritizimi i prodhimeve që 

mund të bazohet në 

atraktivitetin ekonomik, 

bujqësore 

Prioritizimi i veprimeve 

bazuar në ndikimin e tyre 

prioriteteve fizibilitetin ekonomik, 

sa i përket vlerës së 

Testimi i hipotezave 

Ekzaminoni iniciativat e 

prodhimin dhe vlerësimet e 

prodhimit dhe punësimit 

fillestare që ka të bëj me 

suksesshme të vendeve tjera 

zinxhirit të marketingut 

Rekomandimi i kornizave 

strategjinë bujqësore 

për përmirësimin e 

Rekomandimi i një liste të 

kohore dhe pjesëmarrja e 

Sintetizimi i implikimeve për 

performancës bujqësore 

shkurtër të prodhimeve me 

homologëve kyç 

objektivat dhe parimet 

Zhvillimi i analizët së spektrit 

vlerëtëlartë 

udhëheqëse të konkurrencës 

1 javë 3 javë 2.5 javë 2.5 javë 

Burimi : BAH analiza 

4

Kemi intervistuar një numër të akterëve, kemi shqyrtuar hulumtime, 

dokumente dhe raporte… 

Të intervistuarit 

Idriz Vehapi, Ministria e Bujqësisë, Ministër për Bujqësi 

Rifat Blaku, Ministria e Administratës Publike, Zëvendës ministër 

Hakile Xhaferi, Mediha Halimi, Fetie Muriqi, Xhevat Lushi: Ministria e Bujqësisë, 

Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural 

Isuf Cikaqi, Ministria e Bujqësisë, drejtor i i departamentit për mbrojtjen e bimëve 

Syle Tahirsylaj, Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor, drejtor 

Shukri Fetahu, Universiteti i i Prishtinës, 

Dr. Skender Muji, Universiteti i i Prishtinës, dekan 

Flamur Kadriu, Agjencia për Ushqim dhe Veterinari, Shef i i sektorit të tëshëndetit shëndetit 

publik të tëveterinarisë veterinarisë 

Bujar Haxhidauti, Doganë, menaxher në departamentin për planifikim dhe 

performancë 

Haki Kurti, Enti i i Statistikës së Kosovës, shef i i divizionit për bujqësi dhe mjedis 

Ismet Kastrati, Instituti i i Pejës, drejtor për bujqësi 

Bardh Begolli, Instituti i i Pejës, Kryesues i i Laboratorit 

Agron Halimi, AGROVET Laboratori, magjistër i i shkencave për toka 

Deme Abazi, Iber-Lepenc, drejtor 

Arberor Prekazi, Iber-Lepenc, drejtor 

Avni Kastrati,Sektori për Statistika i i Kosovës, drejtor 

Maliq Gjyshinca, Intereuropa 

Shefqet Kelmendi, Kelmendi kompani 

Artan Osmani, Komisioni BE 

Anton Selitaj, UNDP, zyrtar 

Luan Hoti, Intercooperation, zyrtar për marketing 

Betim Emra – menaxher i i departamentit për kargo, aeroporti i i Prishtinës 

Arlinda Arënliu, Pestova 

Habil Zeqiri, Ministria e Bujqësisë 

Taulant Koshi, Eurofood 

Feim, Rexhepi, Perdrini 

Selmon Shala, Agroqyshku 


Lista e të intervistuarve & Dokumentet e shqyrtuara 

Raportet e ekzaminuara 

Anketa e Ekonomive Familjare Bujqësore, 2007, Enti Statistikor i i Kosovës 

Projekti për shfrytëzimin e tokave bujqësore, raport, 2008, GFA Consulting 

Group GmbH / / BVVG / / DFFE / / Bashkimi Evropian 

Libri i i Gjelbër i i Kosovës – Strategji për zhvillim të tëqëndrueshëm qëndrueshëm për bujqësi dhe 

zhvillim rural në Kosovë, 2003 

Studim mbi gjendjen e bujqësisë në Kosovë, 2006, ARCOTRASS 

Consortium/Komisioni Evropian 

Vlerësimi i i varfërisë në Kosovë, 2007, Banka Botërore 

Raporti mbi potencialin e industrisë së serrave në Kosovë, 2008, 

Intercooperation 

Strategjia për Kopshtari në Kosovë, 2009-2013 

Indeksi i i çmimeve dhe çmimet në bujqësi,2008, Enti Statistikor i i Kosovës 

Ngritja e shpejtë e supermarketeve në Evropën Qendrore dhe Lindore: 

Implikimet në sektorin e agro-ushqimit dhe zhvillimit rural, 2004 

Auditori për sektorin e pemëve dhe perimeve në Kosovë (PNPK), 2009 

Strategjia për Kopshtari në Kosovë 2009 – 2013 

Promovimi i i Kopshtarisë në Kosovë, 2008 

Profili i i Zinxhirit Ushqimor të tëperimeve perimeve të tëfreskëta freskëta në Maqedoni, 2008 

Profili i i Industrisë së Rrushit në Maqedoni, 2008 

Vlerësimi i i Zinxhirit Ushqimor të tëperimeve, perimeve, 2008 

Trajnimi i i praktikantëve në punët në terren për cilësinë e qumështit (PNPK), 

2009 

Auditimi i i sektorit të tëpemëve pemëve dhe perimeve në Kosovë, 2008 

Konsulencat e biznesore në materialet e puntorive për zhvillimin në Kosovë, 

2009 

Reagimi ndaj importeve të tësubvencionuara subvencionuara të tëprodhimit prodhimit të tëqumështit qumështit në Kosovë 

(PNPK), 2009 

Standardet e Identitetit për Qumështin dhe Produktet e Qumështit, 2009 

Vegco Model i i Biznesit: Ndërmarrja për shitjen, ftohjen dhe paketimin e 

perimeve, 2009 

5

… dhe përpiluam një bazë të të dhënave gjithëpërfshirëse 

bujqësore të bazuar në ndër-referenca nga burime të shumëfishta 

për të siguruar qëndrueshmërin e të dhënave 

Burimet e të 

dhënave 

FAOSTAT 

Comtrade KB /KNT 

ëDI 

Int’l Fertilizer 

Industry Assoc. 

Enti Statistikor i 

Kosovës 

Ministria e 

Bujqësisë, 

Pylltarisë dhe 

Zhvillimit Rural 

Zyra e Doganës së 

Kosovës 

Instituti i Pejës 

Ministria e Mjedisit 

dhe Planifikimit 

Hapësinor 

Burimi : BAH analiza. 

Burimet e të dhënave dhe parimet udhëzuese 

Informacionet e nxjerra 

Prodhimi, rendimenti, sipërfaqja e vjelur 

Vlera dhe volumi i eksportit dhe importit 

Konsumi, ushqimi, farërat dhe përdorimet tjera 

Ndarja e vlerës së eksportuar/importuar në bazë të 

destinacionit/origjinës 

Të dhënat për popullsinë 

Konsumi i plehërave 

Prodhimi, rendimenti, sipërfaqja e vjelur, përdorimi i 

plehërave, ujitja dhe çmimet e tregut lokal 

Prodhimi, prodhimtaria, eksportet/importet 

Hartat e GIS-it për ujitje 

Vlerat dhe volumet e importuara dhe të eksportuara si dhe 

përzgjedhjet për kodet 

Llojet dhe analizat e tokave 

Të dhënat për temperaturë dhe të reshura për 7 stacione 

meteorologjike 

Parimet themelore udhërrëfyese 

Mbështetja sa është e mundshme 

në një burim të të dhënave, për të 

dhënë shifra konsistente (të 

qëndrueshme) dhe krahasuese të 

eksportit 

Të dhënat për tregtinë, çmimet 

dhe prodhimin të shoqëruara me 

burime alternative të të dhënave 

Preferohen të dhënat e pasqyruara 

për një burim të vetëm 

Plotësimi i i informatës që mungon 

me mendim të ekspertit dhe 

sqarime 

6

Përmbajtja 


Analiza e bazës së Sektorit të Bujqësisë 

– Baza Kuantitative e sektorit të bujqësisë së Kosovës 

– Pasqyra e Pengesave dhe Mundësive 

– Vlerësimi i Praktikave më të Mira Ndërkombëtare 


7

Baza kuantitative e sektorit të bujqësisë në Kosovë 

Definicioni i tregut dhe metodologjia 

Performanca e artikujve bujqësor të Kosovës 

Vlerësimi i tregut dhe performancës sipas kulturave specifike 

8

Definicioni i tregut dhe metodologjisë 

Kemi filluar analizën duke shikuar në ‘univerzin’ e artikujve 

bujqësor i cili përbëhet nga njëzet e katër kaptina të produkteve 

HS Kaptina Emri 

01 Shtazë të gjalla 

02 Mishi dhe të brendëshme mishi të 

ngrënshme 

03 Peshk dhe gaforre 

04 Qumësht, vezë, mjaltë dhe produkte 

ushqimore 

05 Produkte me origjinë shtazore 

06 Drunjë të gjallë dhe bimë tjera 

07 Perime të ngrënshme 

08 Pemë të ngrënshme, arra dhe lëvore 

citrusi/pjepër 

09 Kafe, çaj, cimaron & erëza 

10 Drithëra 

11 Produktet e industrisë së bluarjes 

12 Farëra vaji/drithëra të përziera/bimë 

mjekësore/kashtë 

Pasqyra e artikujve bujqësor 

Sshënim : HS do të thotë Sistemi i Harmonizuar i zhvilluar nga organizata botërore për doganë të produkteve tregtare 

HS Kaptina Emri 

13 Lak, gomë, rrëshirë etj. 

14 Materiale bishtore të perimeve 

15 Yndyrë me prejardhje shtazore dhe nga 

perimet, vajrat dhe dylli 

16 Përgatitje të ngrënshme të mishit, 

peshkut dhe gaforreve etj. 

17 Sheqeri dhe produkte sheqeri 

18 Kakao dhe përgatitje nga kakao 

19 Përgatitje të drithërave, miellit, 

nishestes dhe qumështit 

20 Përgatitje të perimeve, pemëve, arrave 

etj. 

21 Përgatitje të përziera të ngrënshme 

22 Pijet, pijet alkoolike dhe uthulla 

23 Mbetjet nga industria ushqimore, 

ushqimi për shtazë 

24 Duhani dhe përpunimi i duhanit 

9


Më shumë se 61% e vlerës së përgjithshme për artikujt bujqësor të 

eksportuar nga Kosova në vitin 2008 janë nga kulturat primare dhe 

produktet përkatëse të përpunuara 

Përbërja e Prodhimeve primare dhe produkteve të përpunuara në Shportën e Eksportit total 

Vlera Total e përgjithshme Agricultural e eksportit Export Value bujqësor 

(2008) (2008) 

Prodhimet primare dhe vlera e eksportit të produkteve të 

përpunuara perg. 

(2008) Drithrash, 

nishestesh 

te tjera 

dhe mielli 

3% 

1% 

shtaze dhe 

produkte 

shtazore 

6% 

pije 

29% 

kopshtaria 

27% 

peme&perime 

te perpunuara 

16% 

drithra dhe 

kokrra te 

perpunuara 

15% 

kultura vaji 

2% 

drithera 

kafe, caj, 

1% 

melmesa 

1% 

drithera kafe, caj, 

1% melmesa 

2% 

farerat e 

vajit 

3% 

produkte te 

bluara 

24% 

peme, arra 

11% 

perg. 

Pemesh, 

perimesh, 

arrash 

26% 

perime, 

bime te tjera 

32% 

Shënim: të tjerat përfshijnë këto kaptina HS: 23,21,17,15,3,18,24 

Shënim: HS kodet për kulturat në vijim janë: perime dhe bimë tjera (HS 6,7); pemë, arra (HS 8); farëra vajim, kokrra të përzieras (HS 12); kafe, caj, erëza (HS 9); drithëra(HS 10); produkte të bluara 

(HS 11); Përg. Drithrash, nishestesh, mielli (HS 19); Përg. e perimeve, pemë, arra (HS 20) 

Burimi: Dogana e Kosovës; BAH analiza 

10

Pemët 

(HS 08) 

Perime 

bishtajore 

(HS 07) 

Drithëra 

(HS 10) 

Prodhime 

vaji 

(HS 12) 

Erëza, 

stimulant 

(HS 09) 

Dredhëza, portokalli, mandarina, 

agrume, banane, hurma, mango, 

avokado, kivi, rrush etj. 

Fasule, Manihot esculenta (lloj bime 

tropikale) bizele, bathë, thjerrëza, 

grashina 

Oriz, elbi, tërshëra, thekëra, mel, 

melekuqe, misër dhe grurë 

Pambuku, kikiriku, luledielli, farë 

luledielli, farë susami, bajame etj. 

Glikanxo, safran, borzilok, kopër, 

kanellë, specë, lule të prera dhe 

zhardhok, kafe, çaj etj. 

Perimet 

(HS 07) 

Rrënjët & 

zhardhoket 

(HS 06*) 

5 

Pemët & 

perimet e 

përpunuara 

(HS 20) 

6 

Drithëra të 

përpunuar & 

kokrra 

(HS 11, 19) 


Ne do të fokusohemi në analizën e këtyre prodhimeve primare duke 

përfshirë këtu kopshtarinë, drithërat, prodhimet e vajit dhe 

mëlmesat/stimulantët, gjithashtu pemët, perimet dhe drithërat e përpunuar 

1 

2 

3 

4 

Kopshtaria 

Shënim: (*)HS Kodi 6 gjithashtu përmbanë lulet e prera. 

Burimi: FAOSTAT; Comtrade KB; BAH analiza 

Artikujt primar bujqësor dhe produktet përkatëse të përpunuara 

Qepë, hudhra, marulle, lulelakër, 

domate, lakra, tranguj, Cynara 

scolymus (lloj perimi), spinaq, spec i 

gjelbërt etj. 

Patate, patate të ëmbla, zhardhokë, 

Manihot esculenta (lloj bime tropikale) 

etj. 

Marmelada, lëngje, produkte të ngrira 

Miell drithërash dhe produkte të 

bluara, bukë dhe pastë 

11


Baza do të analizojë aspekte të ndryshme të prodhimit, 

konsumimit, importeve dhe eksporteve për të kuptuar më mirë 

performancën aktuale të bujqësisë në Kosovë 

Analiza e komponenteve të bazës në Kosovë 

Eksportet = Prodhimi - Konsumi + Importet 

– Vlera e eksportit të Kosovës 

sipas kategorisë së 

kulturave 2004-2008 

– Eksportet e Kosovës në 

tregjet e destinuara 

– Analiza e tregut të eksportit 

për dhjetë prodhimet 

kryesore 

– Performanca e eksportit të 

Kosovës në krahasim me 

shtete të caktuara 


– % eksportit për 

prodhim 

– Eksportet për 

sipërfaqe të vjelura 

– Volumi i prodhimit prej 2005 

2008 

– Analiza e prodhimit për 5 

prodhimet kryesore 

– Koncentrimi i 

prodhimit 

– Zhvillimi i prodhimit 

– Vlera e prodhimit = totali i 

tokës bujqësore * % 

kultivimit * rendimenti 

mesatar i prodhimit * vlera e 

njësisë 

– Volumi i konsumit për 2005 

2008 

– Analiza e konsumit për pesë 

kulturat kryesore 

– Produktet kryesore të 

konsumuara 

– Rritja e konsumit 

– Sasia e importit prej 2005 

– 2008 

– Analiza e importeve për 

pesë kulturat kryesore 

– Importet kryesore 

– Rritja e importit 

12

Baza kuantitative e sektorit të bujqësisë në Kosovë 


Performanca e artikujve bujqësor në Kosovë 

Vlerësimi i tregut dhe performanca sipas kulturave specifike 

13

0.4M 


Eksportet e Kosovës janë rritur prej 2.5M në më se 11M Euro për 

pesë vitet e kaluara, dhe kopshtaria zë vend më të madh 

2.5M 

1.9M 

Ndarja e vlerës së eksporteve të artikujve bujqësor në Kosovë sipas llojit të artikujve 

(2004–2008, në milionë Euro) 

4.0M 

1.2M 

2.1M 

6.6M 

0.7M 

2.2M 

3.1 M 

0.5M 

11.9M 

4.0M 

3.1M 

4.3M 

2004 2005 2006 2007 2008 

Shënim: HS kaptinat kanë përcaktuar eksportet e artikujve që përfshijnë 6-12, 19, 20 

Burimi: Dogana e Kosovës; BAH analiza. 

CAGR = Shkalla e zhvillimit vjetor 

11.2M 

2.9M 

2.9M 

4.9M 

Total 

3% 

2% 

26% 

26% 

Kulturat e vajit 

Erëza dhe stimulues 

Drithërat (përfshirë edhe drithërat e 

përpunuara) 

Pemët dhe perimet e përpunuara 

43% Kopshtaria 

CAGR 

(2004-2008) 

97.5% 

-1.0% 

200.2% 

68.2% 

26.9% 

14


Kosova ka përjetuar një zhvillim prej 45.5% në eksportet 

bujqësore, shifër kjo më e lartë sesa e konkurrentëve të saj 

përshkak të hyrjes në tregje të reja 

Shkalla e zhvillimit është më e lartë 

sepse Kosova po hyn në tregje të reja 

derisa vendet tjera tashmë i kanë 

tregjet e tyre të eksportit 

Kosova 

2.5M 

11.2M 

2004 2008 

CAGR 45.5% 

Maqedonia 

65.9M 

142M 

2004 2008 

21.2% 

Zhvillimi i eksportit të artikujve bujqësor 

(2004-2008, në milionë Euro) 

388.8M 

Sërbia 

622.9M 

2005 2008 

17%* 

Kroacia 

93.5M 

205.1M 

2004 2008 

8,773.9M 

Italia 

12,221.7M 

2004 2008 

8.6% 

Spanja 

10,803M 

12,170M 

2004 2008 


Shënim: CAGR nënkupton shkallën e zhvillimit vjetor të kalkuluar duke marrë nth zanafillë të shkallës së përqindjes totale zhvillimit, ku n është numri I viteve në periudhë 

Shënim: (*) CAGR për Serbi është 2005-2008 

21.7% 

3% 

Shënim: Kodet HS që përdoren për përcaktimin e eksporteve të artikujve përfshijnë 6-12, 19,20; Burimi: Dogana e Kosovës, TradeMap; BAH analiza. 15


Shqipëria dhe Maqedonia llogariten të përbëjnë më shumë se 50% 

të tregjeve të destinuara për artikujt bujqësor të Kosovës, por edhe 

BE-ja paraqet një pjesë të madhe të këtyre eksporteve 

1.3M 

0.9M 

Ndarja relative e tregjeve të destinuara* për eksportet e artikujve bujqësor të Kosovës 

(2004-2008, në milionë Euro) 

3.6M 

1.4M 

0.5M 

0.8M 

6.4M 

0.4M 

1.1M 

1.9M 

0.6M 

2.1M 

11.7M 

0.8M 

0.5M 

0.8M 

1.4M 

2.4M 

2.3M 

3.5M 

11.2M 

0.7M 

1.2M 

1.4M 

1.5M 

2.4M 

3.6M 

2004 2005 2006 2007 2008 

CAGR Exportet Artikujt Kryesorë 

Total (2004-2008) të tregtuar 

3% Të tjera*** 88.4% 

6% Mali i Zi 145.5% kopshtari 

11% Bosnja and 

Hercegovina 

220.6% kopshtari 

13% BE** 12.9% kopshtari 

13% Sërbia 38.7% 

21% Maqedonia 113.8% 

Pemë të përpunuara dhe 

perime, kopshtari 

Pemë të 

përpunuara dhe 

perime 

32% Shqipëria 107.8% kopshtari 


Shënim: * Në 2004, Sërbia dhe Mali i Zi janë regjistruar si një shtet, ndërsa vitet tjera janë të ndara; **BE përfshinë shtetet si Austria, Bullgaria, Gjermania, Italia, Suedia, Zvicra, MB; ***“të 

tjera: Australia, Algjeria, Xhamajka, Turqia, Kroacia, Sllovenia, Rumunia 

Shënim: CAGR për Sërbi dhe Mal të Zi është kalkuluar për 2005-2008 

Shënim: Kaptinat HS që pvrdoren për përcaktimin e eksportit të artikujve përfshijnë 6-12, 19, 20 

Burimi: Dogana e Kosovës; BAH analiza. 

16

27 


Eksporti i pesë artikujve kryesor bujqësor të Kosovës është 

kryesisht i koncentruar në një numër të vogël vendesh 

Shpërndarja sipas tregjeve e artikujve të përzgjedhur bujqësor të 

Kosovës* (2008) 

 

HS070960 - Speca HS071420/HS070190 HS081040 HS080240 - Gështenja 

HS070959 

- Patate Boronica 

Këpurdha 

15.6% 

15.5% 

9.7% 

27.7% 

69.0% 62.6% 

Të tjera 

Mali i Zi 

Të tjera 

2.7% 2.9% 

3.7% 

0.1% 

3.8% Të tjera 

0.8% 

3.0% 

Të tjera 10.2% 9.3% Itali 7.6% 

6.0% Slloveni 

15.8% 14.3% Maqedoni 13.0% 

17.0% 

Mali i Zi 

Mali i Zi 

Sërbi 

10.9% 

70.5% 

20.7% Mali i Zi 

62.1% Shqipëri 

83.3% 

31 

79.2% 

40.5% 

49.3% 

52.1% Maqedoni 

37.8% Sërbi 

% pjesa % Volumi % pjesa % Volumi % pjesa % Volumi % pjesa % Volumi % pjesa % Volumi 

Shënim: (*)vlera e eksportuar për kulturat primare sipas HS kaptinave 6-10,12 

Shënim: kombinimi HS071420 (patate të ëmbla) dhe HS 070190 (patate tjera) meqë patatet e identifikuara si patate të ëmbla janë klasifikuar gabimisht sipas volumit 

Shënim: numrat mund të mos japin 100% për shkak të qarkullimit 

Burimi: Dogana e Kosovës. 

Sërbi 

47 

46 

43.4% 

45.8% 

27.3% 

63.7% 

Itali 

Sërbi 

17

66.5% 94.9% 65.1% 

42.3% 

42.3% 

40.5% 

60.5% 

40.5% 


Pesë kulturat kryesore përfaqësojnë pjesën më të madhe të vlerës 

së eksportit në krahasim me shtetet e caktuara 

5 eksportet kryesore në krahasim me eksportet e përgjithshme bujqësore 

(2008, në milionë Euro) 

5.5M 8.6M 420.2M 6055.0M 9,661.4M 105.3M 

72.1% 

94.9% 

65.1% 

Kosova Maqedonia Serbia Italia Spanja Kroacia 

5 artikujt kryesor te eksportuar artikujt e mbetur te eksportuar 

Shënim: vlera e eksportuar për kulturat primare është përcaktuar sipas kaptinave HS 6-10,12 

Burimi: Dogana e Kosovës, TradeMap. 

Vendi Pesë kategoritë e 

kulturave kryesore 

Kosova Specat, patatet, boronica, 

gështenja, këpurdha 

Maqedonia Këpurdha të freskëta, këpurdha 

të thara, vishnjë, lulekuqe, 

farëra, shparg 

Sërbia Mjedrra/mana/manaferra/, 

misër, farë misëri, pemë/kikirika 

Italia Kafe, rrush, molla, oriz, fidane 

Spanja Mandarina / portokaj, domate, 

60.5% 

speca, pjeshka 

Kroacia Misër, mandarina, farëluledielli, 

farë misëri, kolza/ farë kolze 

18


Importet e Kosovës janë shtuar prej 48M në më shumë se 155M 

Euro gjatë pesë viteve të fundit, duke qenë që drithërat e 

përpunuar përbëjnë pjesën më të madhe 

48.6M 

6.1M 

12.1M 

6.2M 

19.5M 

Ndarja e Vlerës së Importit të Artikujve Bujqësor të Kosovës sipas llojit të artikullit 

(2004–2008, milionë, Euro) 

91.1M 

7.7M 

11.5M 

26.2M 

9.8M 

33.2M 

110.0M 

8.6M 

11.9M 

27.4M 

22.7M 

36.9 M 

129.3M 

9.8M 

15.8M 

28.7M 

26.0M 

45.2M 

155.8M 

5.2M 

13.3M 

16.6M 

34.6M 

35.6M 

50.6M 

2004 2005 2006 2007 2008 


Shënim: HS kaptinat për të përcaktuar eksportet e artikujve përfshijnë 6-12, 19, 20 

Burimi: Dogana e Kosovës 

Total 

CAGR 

(2004-2008) 

3.3% Kultura vaji 59.7% 

8.5% Erëza & stimulues 34.9% 

10.6% 

22.2% 

Pemë e perime të 

përpunuara 

28.4% 

Kopshtari 30.2% 

22.9% Drithëra 54.9% 

32.5% Drithëra të përpunuara 26.9% 

19


Artikujt bujqësor të importuar nga dhjetë vendet kryesore të 

importit arrin në vlerën prej 73% të vlerës së përgjithshme të 

importit të Kosovës 

157.4M 

76.2M 

13.5M 

18.7M 

25.0M 

16.0M 

35.9M 

Ndarja relative e importuesve të artikujve bujqësor në Kosovë 

(2004-2008, milionë, Euro) 

Total CAGR 

472.6M 

(2004-2008) 

285.5M 

112.7M 

28.2M 

319.2M 

81.0M 

10.4M 

14.1M 

14.5M 

11.8M 

13.4M 

12.6M 

25.4M 

18.0M 

40.8M 

77.4M 

384.1M 

100.3M 

14.0M 

16.1M 

17.9M 

17.5M 

17.1M 

26.2M 

29.4M 

45.0M 

89.9M 

125.8M 

17.4M 

18.8M 

19.3M 

21.2M 

22.4M 

27.8M 

31.0M 

42.4M 

57.0M 

89.3M 

2004 2005 2006 2007 2008 

26.6% Other 13.4% 

3.7% Gjermania 36.7% 

4.0% Austria 20.4% 

4.1% Sllovenia 28.3% 

4.5% Kroacia 40.0% 

4.7% Bulgaria 47.2% 

5.9% Hungaria 43.2% 

6.6% Turqia 29.5% 

9.0% Brazili 33.1% 

12.1% Maqedonia 32.1% 

18.9% Sërbia 46.9% 


Shënim: 101 vendet që kanë importuar artikuj buqjqësor në Kosovë në 2008; CAGR për Sërbi është kalkuluar prej vitit 2005-2008; HS kaptinat e përdorura për përcaktimin e eksportit të 

artikujve përfshijn 6-12, 19, 20; Numrat total mund të mos përbëjnë totalin e vendit për shkak të qarkullimit 

Burimi: Dogana e Kosovës. 20


Për një shportë reprezentative të kulturave*, ngritja e vlerës së 

eksportit prej 475K deri në 3,154K Euro është bërë kryesisht për 

shkak të rritjes së çmimit… 

Analiza e komponenteve margjinale të vlerës së eksportit bujqësor të Kosovës 

(2005- 2008, në mijëra Euro) 

Ngritja e madhe e çmimit sigurisht 

është bërë për shkak të ngritjes së 

çmimit në disa artikuj përfshirë këtu 

grurin dhe elbin 

475.7K 

+16.3K 

+227% 

+336% 

3,154.9K 

vlera e eksportuar 2005 rritje ne volumin e eksportuar rritja ne cmim vlera e eksportuar 

Efekti 

kumulativ 

563 % 

Shënim: për të përcaktuar ndikimin për secilën komponent, është përdor kjo vlerë e përafërt matematikore: EV / EV = V/V + çmimi/çmimi; meqë çmimet themelore të fermave nuk ishin në dispozicion, 

ne kemi kalkuluar çmimin nga ndryshimi i vlerës dhe volumit të eksportit 

Shënim: rritja e çmimit është ndikuar nga luhatjet e vitit 2006-2008 për produktet si : gruri (+125%),thekër (+98%), elb (64%) (TradeMap ëorld Export Prices) 

Shënim: (*)një shportë reprezentative e produkteve me prodhimin, eksportin, importin janë të përfshira në këtë kalkulim: gruri, thekra, elbi, tërshëra, misëri, amidon patateje/patate, domate, patëlxhani, 

speca, speca për turshi, këpurdha, tranguj, pjepër, lakra, spinaq, puri, qepë, hudhra, fasule, molla, dardha, kumbulla, kajsi, pjeshka, vishnjë, gështenja, dredhëza, mjedërr, manaferra 

Burimi: Dogana e Kosovës. 

21

2005 


...derisa sasitë e shtuara të eksportit ishin kryesisht rezultat i rritjes 

në prodhim, e shoqëruar me një rënie të konsumit 

viti 

2008 

686.5 

Prodhimi 

Prodhimi 

Balanci i tregtisë me artikuj bujqësor 

(2005–2008, në mijëra tonelata) 

826.8 

147.5 

- 

Konsumi, ushqimi, 

+ Importet = 

Eksportet 

farëra, përdorime tjera 

+41.3 (6%) -39.2 (-5%) 

-64.2 (-44%) 

+16.3 (227%) 

727.8 

787.6 

- Konsumi, ushqimi, + Importet = 

Eksportet 

farëra, përdorime tjera 

Shënim: shporta reprezentative e produkteve e përfshirë për këtë kalkulim: gruri, thekra, elbi, tërshëra, misri, amidon patateje/patate, domate, patëlxhani, speca, speca për turshi, 

këpurdha, tranguj, pjepër, lakra, spinaq, pras, qepë, hudhra, fasule, molla, dardha, kumbulla, kajsi, pjeshka, vishnjë, gështenja, dredhëza, mjedërr, manaferra 

Shënim: të dhënat për volumin e konsumit nuk janë të disponueshme. Konsumi, bimët, farëra, numrat janë kalkuluar sipas Prodhimi + Importi – Exporti = Konsumi 

Burimi: Dogana e Kosovës, Enti Statistikor i Kosovës (2008 të dhëna nga ESK janë preliminare të cilat janë finalizuar gjatë studimit ). 

83.3 

7.2 

23.5 

22


Ngritja e prodhimit është realizuar kryesisht për shkak të ngritjes 

së prodhimit të kulturave të grurit, patateve dhe shalqinit 

350,000 

300,000 

250,000 

200,000 

150,000 

100,000 

50,000 

0 

Ndryshimi në volumin e prodhimit të bujqësisë për pesë 

prodhuesit më të mëdhenj të kulturave (2005-2008, në Ton) 

2005 2006 2007 2008 

gruri patate miser speca shalqini 

% e sasisë 

së prodhimit 

total(2008) 

CAGR 

(2005-08) 

gruri 40.3% 2.3% 

patate 14.3% 6% 

misër 17.4% -3.7% 

speca 7% -2.3% 

shalqini 3.4% 22.5% 


Shënim: 5 kulturat kryesore në shportën reprezentative të produkteve janë ato të prodhimtarisë më të madhe të shprehur në tonelata 2008; ato janë përfaqësuar me 82% të totalit të përgjithshëm të 

volumit nëtonelata 

shënim: Shporta reprezentative e produkteve përfshin: grurin, thekrën, elbin, tërshërën, misrin, pataten, domaten, patëlxhanin, specën, specën për turshi, këpurdhën, tranguj, pjepër, lakrën, spinaqin, 

prasën, qepën, hudhrën, fasulen, mollën, dardhën, kumbullën, kajsi, pjeshkën, vishnjën, gështenjën, dredhëzën, mjedrrën, manaferrën. 

Burimi: Enti Statistikor i Kosovës (2008 të dhëna nga ESK janë preliminare të cilat janë finalizuar gjatë studimit ). 

23


Në tërësi, sasitë e kulturave më të importuara (domate, molla, 

misër, pjepër dhe speca) kanë shënuar rënie 

35,000 

30,000 

25,000 

20,000 

15,000 

10,000 

5,000 

0 

Ndryshimi në volumet e importeve bujqësore për pesë kulturat 

më të importuara (2005-2008, në ton) 

2005 2006 2007 2008 

Domate Molla Miser Pjeper Speca 

% e Volumit 

Total të 

Importit 

(2008) 

CAGR 

(2005-08) 

Domate 14.4% -8.6% 

Molla 11.9% -5.5% 

Misër 11.6% -24.9% 

Pjepër 22.2% -7.1% 

Speca 8.2% -2.5% 


Shënim: pesë kulturat më të importuara sipas shportës reprezentative ishin ato me volumin më të madh të importuara në tonelata në vitin 2008; ato përfaqësojnë 68.4% të totalit të importuar në tonelata 

në vitin 2008t 

Shënim: Shporta reprezentative e produkteve përfshin: grurin, thekrën, elbin, tërshërën, misrin, amidon patateje/patate, domaten, patëlxhanin, specën, specën për turshi, këpurdhën, tranguj, pjepër, lakrën, 

spinaqin, prasën, qepën, hudhrën, fasulen, mollën, dardhën, kumbullën, kajsi, pjeshkën, vishnjën, gështenjën, dredhzën, mjedrrën, manaferrën. 

Burimi: Enti Statistikor i Kosovës, Dogana e Kosovës. 

24


Sasia e eksportit për pesë kulturat më të eksportuara është rritur, 

që ka rezultuar në rënie të sasisë së konsumit vendor, ushqimit për 

kafshë dhe kultura të farërave 

18,000 2,500 

2,000 

12,000 

1,500 

6,000 

1,000 

500 

Ndryshimi në sasi të eksportit bujqësor për pesë kulturat më të 

eksportuara (2005-2008, në tonelata) 

0 

2005 2006 2007 2008 

Patate Speca Qepë Domate Gështenja 

% e Volumit 

Total të 

Eksportit 

(2008) 

CAGR 

(2005-08) 

Patate 80.1% 47.0% 

Speca 8.8% 185.3% 

Qepët/Shallot 

(lloj qepe) 

3.1% 

28.4% 

Domate 2.1% 267.2% 

Gështenja 2.0% 187.5% 


Shënim: 5 kulturat më të eksportuara tek shporta reprezentative ishin ato me volumin më të madh të eksportuar në tonelata në vitin 2008 për shportën më të vogël reprezentative të kulturave; Ato 

përfaqësuan 96% of të totalit në tonelata të eksportuara në vitin 2008 për shportën më të vogël të kulturave. 

Shënim: Shporta reprezentative e produkteve përfshin: grurin, thekrën, elbin, tërshërën, misrin, amidon patateje/patate, domaten, patëlxhanin, specën, specën për turshi, këpurdhën, tranguj, pjepër, lakrën, 

spinaqin, pras, qepën, hudhrën, fasulen, mollën, dardhën, kumbullën, kajsi, pjeshkën, vishnjën, gështenjën, dredhzën, mjedrrën, manaferrën. 

Shënim: Volumi i konsumit nuk paraqitet tek shporta e kulturave si në vijim; patate (HS070190,071420) pëdor 6000-18000 shkallë, të tjera kulturat zënë 0-1000 shkallë 

Burimi: Enti Statistikor i Kosovës, Dogana e Kosovës. 25

1 Vlera e eksporteve të artikujve bujqësor sipas 

tonelatave të prodhuara* (2007) 

3 Vlera e eksportit të artikujve bujqësor sipas sipërfaqës 

së korrur të, Tokës bujqësore (2007, Euro për 

sipërfaqe të korrur) 

2 Ndarja e eksportit të artikujve bujqësor për GDP 

(2007) 

4 


Performanca e eksportit të Kosovës mbetet nën potencialet që ka 

në krahasim me shtetet e caktuara 

Spanja 

Italia 

Maqedonia 70 

Serbia 44 

Kroacia 41 

Kosova 

15 

SpaSpa 

169 

163 

Spanja 

Italia 

Maqedonia 

Serbia 

Kroacia 

Kosova 

Italia 1199 

Spanja 737 

Maqedonia 

Kroacia 

Serbia 

Kosova 

25 

148 

183 

348 

Maqedonia 

Serbia 

Spanja 

Italia 

Kroacia 

Kosova 

0.4% 

0.6% 

0.9% 

1.7% 

2.2% 

Eksporti i artikujve bujqësor për kokë banori 

(2007, Euro për kokë banori) 

Spanja 272 

Italia 

Maqedonia 

Serbia 

Kroacia 

Kosova 6 

Shënim: HS Kaptinat për përcaktimin e artikujve të eksportit janë 6-12, 19, 20 

Shënim: (*) kategoritë si në vijim janë përdorur në FAOSTAT për të vlerësuar prodhimin e përgjithshëm për vend: drithëra, kokrra/drithëra të mëdha, perime dhe pjepër, pemët me përjashtim të pjepërit, rrënjëza 

dhe kallinj, bulza dhe kultura vaji 

Burimi: ëDI; FAOSTAT; Zyrja Referuese per Popullsi; TradeMap. 26 

49 

67 

66 

184 

2.6%


Vlera e prodhimit bujqësor përbëhet nga totali i tokës së 

punueshme, pjesa e tokës së punueshme të kultivuar, prodhimi 

dhe vlera e kulturës 

Vlera e 

Prodhimit 

Shtytësit e prodhimtarisë së artikujve bujqësor 

Totali i tokës së 

punueshme 

Përqindja e 

tokës së 

kultivuar 

Mesatarja e 

rendimentit të 

kulturave 

Vlera për njësim 

Toka e disponueshme për përdorim bujqësor 

(përjashton sipërfaqen urbane dhe rurale, parqe 

natyrore etj.) 

Pjesa e tokës së kultivuar 

Artikujt bujqësor të vjelur në tonelata për hektarë të 

kultivuar 

Stinoret mundësojnë shfrytëzimin e sipërfaqeve të njëjta 

fizike për rotacion të shumëfisht të kulturave 

Çmimi për tonelatë (Euro/ton) 

Vlera e prodhimit = Toka bujqësore X Toka e kultivuar X Mesatarja e prodhimit të kulturave X Vlera për njësi 

(Euro) (Hektar) (%) (Ton/Hektar) (Euro/Ton) 

Burimi: FAOSTAT 

27

Performanca e artikujve bujqësor në Kosovë (totali i tokës së punueshme) 

Përafërsisht 76% të tokës së përgjithshme të Kosovës është e 

punueshme, dhe nga kjo vetëm 85% kultivohet 

Proporcioni i tokës së punueshme dhe të kultivuar në Kosovë 

(2008) 

Proporcioni i tokës së punueshme në Kosovë në hektarë Totali i tokës së punueshme të kultivuar në Kosovë 

(2008) (2008) 

toka e 

papunueshm 

e 

24% 

toka e 

punueshme 

76% 

Totali i tokës së kultivuar 

Totali i tokës së pakultivuar 

Livadhe 

37% 

Kullote 

1% 

Pemishte 

2% 

Toke e 

Papnunuar/ 

Djerrine 

7% 

Vreshte 

0% 

Sere 

0% 

Toke e 

Punueshme / 

Kopsht 

53% 

Shënim: supozojmë që të gjitha kulturat janë kultivuar në vitin 2008 në kopshte, vreshta, serra dhe toka të punueshme dhe kategori kuzhinash në përjashtim të: supozojmë 100% volum sanë (ton) të kultivuar 

në livadh, 50% bar i përzier (ton) të kultivuar në livadh dhe 75% tërfil (ton) nga livadhi, pra në 83% të livadhit kultivohet sana, bari, tërfili dhe 6.5% (37.2%-(37%*83%)) e livadhit konsiderohet ugar 

Toka e papunueshme përfshin pyjet (20%) dhe oborret e shtëpive (4%). 

Burimi: Enti Statistikor i Kosovës (2008 të dhënat nga ESK janë preliminare ngaqë ishte finalizuar gjatë kohës së studimit) 28

Performanca e artikujve bujqësor në Kosovë (Përqindja e tokës së kultivuar) 

Shfrytëzimi parësor i tokës së punueshme është kultivimi i drithërave, 

perimeve, kulturave foragjere, dhe pemëve; mos-shfrytëzimi i tokës 

arsyetohet për shkak të profitabilitetit të ultë dhe mungesës së pajisjeve 

Kultivimi i kulturave dhe arsyet për ekzistimin e tokës ugar 

(2008) 

Ndarja e kultivimit të kulturave sipas sasisë Arsyet e ekzistimit të tokës ugare 

(2008) (2006) 

kulturat 

foragjere 

31% 

pemët 

4% 

perimet 

25% 

drithërat 

40% 

profit i ultë ekonomik 

mungesa e pajisjeve 

mungesa e kapaciteteve 

njerëzore 

mungesa e sigurisë 

të tjera 

mungesa e inputeve 

rotacion kulturash 

Burimi: “Determinantët për vendimin për tokën ugare në Kosovë”, Johannes Sauer, Sophia Davidova, Laure Latruffe; Enti Statistikor i Kosovës 

2.6% 

minierat 1.1% 

5.1% 

8.4% 

14.7% 

12.1% 

25.3% 

30.5% 

29

Performanca e artikujve bujqësor në Kosovë (prodhimtaria mesatare e kulturave) 

Krahasuar me shtetet e caktuara, Kosova është në nivel të ultë 

sipas produktivitetit bujqësor ndonëse në epërsi ndaj disa vendeve 

rajonale 

14.6 

Serbia 

16.6 

Bullgaria 

19 

Sllovakia 

20 

Kosova 

21.9 

Krocia 

25.6 

Maqedonia 

Prodhimtaria Bujqësore 

(2007, Ton/Ha) 

30.6 

Republika 

Ceke 

shënim: për të krahasuar produktivitetin e vendeve, është bërë matja e produktivitetit të përgjithshëm në drithëra, pemë dhe perime 

Burimi: FAOSTAT, Enti Statistikor i Kosovës 

31.3 

Kenia 

33.4 

Shqiperia 

36.1 

Sllovenia 

36.7 

Maroko 

40.5 

Afrika 

Jugore 

45.1 

Italia 

46.4 

Spanja 

30

Performanca e artikujve bujqësor në Kosovë (mesatarja e prodhimtarisë së kulturave) 

Prodhimtaria bujqësore për kultura të caktuara është rritur që nga 2005, 

por sërish mbetet në nivel të ultë në krahasim me shtetet e caktuara 

ndërkombëtare 

Prodhimtaria e Kosovës (Ton per hektarë ) 

19.2 

CAGR 

4.7% 

2005 2006 2007 2008 

23 

2005 2006 2007 2008 

8.4 

23.3 

23 

20.2 

17.4 

19.2 

9.2 

23.1 

2005 2006 2007 2008 

2005 2006 2007 2008 

2005 2006 2007 2008 

21 

26.7 

24.4 27.1 24.9 22.8 

21 23 16.1 21.7 

Prodhimtaria 

mesatare 

patate 

kokrrat 

lakra 

speca 

Prodhimtaria e domateve 

(2007, tonelata per hektarë ) 

Spanja 

9.1 

17.0 

13.1 

19.2 

28.2 

Italia 25.5 

Kosova 

Kroacia 

Maqedonia 

Serbia 

Prodhimtaria e lakrës 

(2007, Tonë per Hektarë) 

Spanja 32.7 

Maqedonia 

Kosova 

Italia 

Kroacia 

Serbia 13.2 


Shënim: (*) prodhimtaria e kokrrave nuk ka informata për Maqedoni, 2007; kokrrat përfshijnë manaferra, dredhëza dhe mjedërr 

(**)specat janë grupuar bashkë me shtetet si Kroacia, Italia, Sërbia, Spanja dhe Maqedonia, por jo edhe për Kosovën 

Burimi: FAOSTAT, Enti Statistikor i Kosovës. 

19.4 

18.3 

26.6 

24.9 

Prodhimtaria e kokrrave* 

(2007, Tonë per hektarë ) 

Italia 9.6 

Kosova 9.2 

Spanja 5.0 

Serbia 4.3 

Kroacia 2.0 

Spanja 

Prodhimtaria e specave** 

(2007, tonelata per hektarë ) 

Italia 

Maqedonia 

Kosova 

Kroacia 

Serbia 7.8 

10.6 

18.9 

16.8 

16.1 

48.3 

31

Performanca e artikujve bujqësor në Kosovë (mesatarja e prodhimtarisë së kulturave) 

Kosova ka potencial për përmirësimin e prodhimtarisë duke shtuar 

intensitetin e prodhimit dhe konsumin e plehërave 

0.6 

Intensiteti i kulturave (sipërfaqe e korrur sipas tokës bujqësore)* 

(2005) 

1.2 1.2 1.2 

1.1 

0.9 

Maqedonia Kosova Kroacia Serbia dhe Italia Spanja 

Maqedonia 

32 

151 

Konsumi i plehërave** 

(2006, Kg/Ha) 

176 

Macedonia Kosovo Serbia Kroacia Italia Spanja 

Shënim: (*) sipërfaqja e vjelur i referohet sipërfaqes ku është kultivuar kultura, dhe sipërfaqja është llogaritur aq herë sa është vjelur, tokat bujqësore janë tokat e punueshme në hektarë , 

sipas kulturave të përhershme (kaka, kafe të mbjellura për disa vite) dhe toka ndër kullosa të përhershme (kryesisht për taxhi për 5 vite). Të dhëna për vitin 2007 për të kalkuluar sipërfaqen e vjelur; por të 

dhënat më të reja bujqësore janë të dispornueshme vetëm nga viti 2005. Të dhënat për tokat bujqësore kombinojnë Serbinë dhe Malin e Zi ndërsa të dhënat për sipërfaqen e vjelur vetëm për Serbinë. 

(**)produktet e plehërave mbulojnë nitrogjenet, kaliumin dhe fosfatet; matjet metrike të sasisë së përbërësve të bimëve për njësi të tokës bujqësore 

, ëDI për tokat bujqësore dhe të dhënat e Asociacionit të Industrive Ndërkombëtare të Plehërave për konsum të plehërave 

32 

254 

1380 

1809

Performanca e artikujve bujqësor në Kosovë (Vlera e përgjithshme e artikujve bujqësor) 

Çmimet vendore të Kosovës janë relativisht të ulta në krahasim me 

çmimet e origjinës në BE – FOB (Pagesa për Transportin) 

0.25 

0.00 

Çmimet e tregut të Kosovës të krahasuara me FOB - çmimi i origjinës 

(2008, Euro/Kg*) 

2.50 

+1.66 

Tregon ndryshimin në çmimin e Kosovës dhe çmimin më të lartë të 

Për shkak të ndryshimit në çmim, 

2.25 

2.00 

paraqitur 

ekzistojnë mundësitë për të marrë 

pjesë nga tregu i konkurrentëve 

+1.12 

1.75 

+0.40 

1.50 

+0.54 

+0.07 

1.25 

+0.29 

1.00 

+0.57 

+0.33 

0.75 

+0.15 

+0.15 

0.50 

+0.16 

+0.06 

speca 

spinaq 

lakra 

Çmimi i tregut në Kosovë 

Gjermania FOB çmimi i origjinës 

dardha 

lajthia 

tranguj 

Mbretëria e Bashkuar FOB çmimi i origjinës 

Holanda FOB çmimi i origjinës 

domate 

shalqini 

gruri 

Franca FOB çmimi i origjinës 

Italia FOB çmimi i origjinës 

qepa 

rrushi 

patate 

Belgjika FOB çmimi i 

origjinës 

Shënim: (*) Diferenciali është kalkuluar mes Kosovës dhe vendit me zbrazëtirën më të madhe nga Kosova në Euro/Kg 

Shënim: Çmimet e Kosovës janë mbledhur në shtatë regjione (Pejë, Prishtinë, Prizren, Ferizaj, Gjilan, Gjakovë, Mitrovicë ) me datë 15 të çdo muaji dhe pasqyrojnë çmimet që fermerët pranojnë për 

prodhimet e shitura jashtë sektorit. Mbledhja e çmimeve është bërë në tregje, ferma dhe vendet tjera ku çmimet për produktet bujqësore kanë qenë në dispozicion. 

Shënim: speca (HS070960): Gjermania FOB Origjina për shtetet Turqia, MB FOB origjina për Itali; spinaq (HS070970): MB dhe Holanda FOB origjina për Itali; Lakra (HS070490): Gjermania dhe MB 

FOB origjina për Itali; Dardha (HS080820): Gjermania FOB origjina për Turqi, UK FOB origjina për Itali; gështenja (HS080240): Franca dhe Italia FOB origjina për Turqi; tranguj (HS070700): 

Gjermania FOB origjina për Turqi, UK FOB origjina për Spanj; domate (HS070200): Gjermani dhe MB FOB origjina për Turqi; shalqini (HS080711): Gjermania dhe Franca FOB origjina për Itali; gruri 

(HS100190): Italia FOB origjina për Greqi, Gjermania FOB origjina për Itali; qepët (HS070310): UK FOB origjina për Itali, Gjermania FOB origjina për Turqi; Rrushi (HS080610): UK FOB origjina për 

Turqi, Holanda FOB origjina për Spanj; patate (HS070190): Belgjika dhe Holanda FOB origjina për Itali; Statistikat për eksportet e Spanjës janë të vitit 2007. 

Burimi: “Indeksi i Çmimeve në Statistikat Mjedisore dhe bujqësore si dhe Çmimet në Bujqësi 2008”, Enti Statistikor i Kosovës; TradeMap; Comtrade KB 

33

Baza kuantitative e Sektorit të Bujqësisë së Kosovës 



Vlerësimi i tregut dhe performanca sipas kulturave specifike 

34

100 

75 

50 

25 

Vlerësimi i tregut dhe performanca e artikujve specifikt (patate) 

Sektori i patateve të Kosovës ka prodhimtari konkuruese në 

krahasim me shtetet e caktuara, me dallime të vogla në çmime të 

origjinës në FOB në krahasim me Belgjikën dhe Holandën 

0 

0.40 

0.15 

K tonë 

2004 

Euro per Kg 

2004 

Prodhimi i i artikujve bujqësor dhe volumi i i eksporteve 

2005 

2006 

11% 

59% 

2007 

Krahasimi i içmimeve çmimeve të tëartikujve artikujve bujqësor 

2005 

2006 

2007 

2008 

Diferenca +0.02 +0.06 +0.11 +0.14 +0.02 

2008 

Volumi i 

prodhuar 

Volumi i 

eksportuar 

CAGR 

(2004-2008) 

Holanda FOB 

Origjin 7.6% 

Belgjika FOB 

Origjin 

-0.1% 

Kosovë çmimi -0.8% 

Belgjika përballë 

Kosovës 

30 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

Ton/Ha 

Serbia 

Maqedonia 

Krahasimi i i prodhimtarisë bujqësore 

Kroacia 

Kosova 

Komentet për artikujt bujqësor 

Patatet kultivohen në të gjitha komunat*e Kosovës 

Në vitin 2008, më shumë se 100K tonelata patate janë prodhuar derisa 

18K tonelata janë eksportuar në Shqipëri (62.1%), Malin e Zi (20.7%), 

Maqedoni (14.3%), Sërbi (2.5%) 

Prodhimtaria e Kosovës është më e madhe sesa e konkurrentëve tjerë 

rajonal, por më e ultë sesa e prodhuesve me praktika më të mira si si Italia 

dhe Spanja 

Çmimi i i tregut vendor të Kosovës ka qenë i i ngjashëm me çmimet e 

origjinës FOB në Holandë dhe Belgjikë për pesë vitet e fundit, duke 

treguar kështu që ka fare pak mundësi për të zënë vend në tregun e 

këtyre shteteve 

Shënim: patate, të dhënat e eksportit janë për HS070190,071420; HS070190 është përdor për krahasim çmimesh; (*) zyrat e anketuara për bujqësi në 30 komunat e listuara në anketën e ekonomive familjare 

për vitin 2007; Holanda FOB Origjina nga Italia; Belgium FOB origjina nga Italia; CAGR = Shkalla e zhvillimit vjetor 

Burimi: FAO STAT, Enti Statistikor i Kosovës(2008 të dhënat nga ESK janë preliminare dhe janë finalizuar gjatë studimit); Dogana e Kosovës; 

35 

Indeksi i Çmimeve të statistikave mjedisore dhe bujqësore si dhe Çmimet në Bujqësi 2008, TradeMap; BAH analiza. 

Italia 

Spanja

60 

40 

20 

Prodhimi i artikujve bujqësor dhe volumi i eksportit 

Krahasimi i çmimit të prodhimtarisë së artikujve 

Performanca e kulturave specifike dhe Vlerësimi i Tregut (speca) 

Kosova ka prodhimtari më të madhe të specit në krahasim me 

shtetet e caktuara; çmimet e origjinës së FOB janë më të ulta sesa 

ato në Mbretërinë e Bashkuar dhe Gjermani 

0 

K Ton 

2004 

Euro per Kg 

2.50 

2.00 

1.50 

1.00 

0.50 

0.00 

2004 

2005 

2005 

2006 

2006 

-2% 

116% 

2007 

2007 

2008 

Diferenca +0.71 +1.28 +0.93 +1.35 +1.66 

2008 

Çmimi 

Kosovë 

Volumi i 

Prodhuar 

Volumi i 

Eksportuar 

CAGR 

(2004-2008) 

Origjina FOB 

për MB 

18% 

Gjermania FOB 

Origjin 3.7% 

8.3% 

MB përballë 

Kosovës 

Ton/Ha 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

Sërbia 

Krahasimi i prodhimtarisë bujqësore* 

Kroacia 

Kosova 

Maqedonia 


Specat kultivohen në 26 nga 30 komunat** e listuara në Anketën 

e Ekonomive Familjare në vitin 2007 

Në vitin 2008, më shumë se 51K tonelata speca janë kultivuar 

derisa vetëm 2K tonelata janë eksportuar kryesisht në Sërbi 

(62.6%) dhe Mali të Zi (27.7%) me sasinë e mbetur që është 

dërguar në Shqipëri(5%), Gjermani (2%), Maqedoni (1.2%), Suedi 

(0.9%), Rumuni (0.6%), dhe Itali (0.005%) 

Prodhimtaria e Kosovës është konkurruese me Italinë 

Çmimi i i origjinës së FOB MB është dukshëm më i i lartë sesa 

çmimi vendor i i Kosovës 

Shënim: (*)specat dhe specat djegës janë bashkë në rastin e shteteve si Kroacia, Italia, Sërbia, Spanja dhe Maqedonia, por jo edhe për Kosovën; (**) zyrat e anketuara për bujqësi në 30 komunat e 

listuara në anketën e ekonomive familjare për vitin 2007; Mbretëria e bashkuar FOB origjina nga Turqia; Gjermania FOB origjina nga Turqia 

Burimi: FAO STAT, Enti Statistikor i Kosovës (të dhënat për 2008 nga ESK janë preliminare dhe janë finalizuar gjatë studimit); Dogana e Kosovës; HS070960 është përdorë për speca 

Indeksi i Çmimeve të statistikave mjedisore dhe bujqësore si dhe Çmimet në Bujqësi 2008, TradeMap; BAH analiza. 

Italia 

Spanja 

36


Krahasimi i çmimit të artikujve bujqësor 

Performanca e kulturave specifike dhe Vlerësimi i Tregut (domate) 

Derisa prodhimtaria e domateve ka qenë krahasimisht më e ultë, çmimi i 

origjinës FOB të Kosovës është shumë më i ultë sesa i Gjermanisë dhe 

në mënyrë margjinale më i ultë sesa i Mbretërisë së Bashkuar 

25 

20 

15 

10 

5 

0 

K Ton 

2004 

Euro per Kg 

1.20 

0.90 

0.60 

0.30 

2004 

2005 

2005 

2006 

2006 

11% 

267% 

Diferenca +0.32 +0.12 +0.47 +0.29 

2007 

2007 

2008 

2008 

UK FOB 

Origjin 

Çmimi 

Kosovë 

Sasia e 

prodhuar 

Sasia e 

eksportuar 

Gjermania 

FOB Origjin 

CAGR 

(2005-2008) 

0.0% 

-14.2% 

1.8% 

Gjermania 

përballë 

Kosovës 

Ton/Ha 

70 

60 

50 

40 

30 

20 

10 

0 

Sërbia 

Krahasimi i prodhimtarisë bujqësore 

Kosova 

Maqedonia 

Kroacia 


Domatet kultivohen në 27 nga gjithsejt 30 komuna* 

Në vitin 2008, janë kultivuar më shumë se 20K tonelata domate 

derisa 500 tonelata janë eksportuar në Mali të Zi (62.5%), Bullgari 

(14.8%), Shqipëri(12.1%), Itali (4.4%), Maqedoni (4%), Rumuni 

(1.8%), Sërbi (0.4%) dhe Gjermani (0.01%) 

Kosova ka prodhimtari më të ultë në krahasim me vendet tjera 

rajonale dhe vendet me praktika më të mira 

Duke patur parasysh çmimin më të lartë të origjinës FOB të 

Gjermanisë, Kosova mund të jetë konkurruese në disa tregje të 

caktuara të BE. 

Shënim: CAGR është kalkuluar nga 2005-2008; (*)Zyrat e anketuara bujqësore në 30 komuna të listuara në Anketën për Ekonomitë familjare 2007; HS 070200 i shfrytëzuar për Domate data; Gjermania FOB 

origjina nga Turqia, Mbretëria e Bashkuar FOB origjina nga Turqia 

Burimi: FAO STAT, Enti Statistikor i Kosovës(të dhënat për 2008 nga ESK janë preliminare dhe janë finalizuar gjatë studimit), Dogana e Kosovës, Indeksi i statistikave mjedisore dhe bujqësore si dhe 

Çmimet në Bujqësi 2008, TradeMap; BAH analiza 

37 

Italia 

Spanja

16 

12 

Prodhimi i artikujve bujqësor dhe volumet e eksportit 

Krahasimi i Çmimit të Artikujve Bujqësor 

Performanca e kulturave specifike dhe Vlerësimi i Tregut (qepët) 

Sektori i qepëve në Kosovë ka sjellë prodhimtari më të ultë në 

krahasim me shtetet e caktuara dhe mban një çmim më të lartë FOB 

të origjinës sesa Gjermania 

8 

4 

0 

K Ton 

2004 

Euro per Kg 

0.75 

0.50 

0.25 

0.00 

2004 

2005 

2005 

2006 

2006 

4% 

153% 

2007 

2007 

Diferenca +0.01 +0.23 +0.14 +0.28 +0.15 

2008 

MB FOB 

Origjin 

Volumi i 

Prodhuar 

Volumi i 

Eksportuar 

CAGR 

(2004-2008) 

1.5% 

Çmimi Kosovë -5% 

Origjin 

-12% 

MB përballë 

Kosovës 

2008 Gjermania FOB 

Ton/Ha 

60 

48 

36 

24 

12 

0 

Sërbia 

Krahasimi i prodhimtarisë bujqësore 

Kosova 

Maqedonia 

Kroacia 


Qepët kultivohen në të gjitha komunat* e Kosovës 

Në vitin 2008, gati 16K tonelata qepë janë kultivuar derisa 740 

tonelata janë eksportuar në Mali të Zi (67.4%), Shqipëri (31%), 

dhe Rumuni (1.5%) 

Kosova ka një prodhimtari më të ultë në krahasim me vendet tjera 

rajonale dhe vendet e praktikave më të mira 

Çmimi i i tregut të Kosovës është i i ngjashëm apo më i i lartë sesa 

çmimet e origjinës FOB në MB dhe Gjermani, duke lënë kështu 

Kosovën jashtë konkurrencës; zhvillimi i i eksportit është fokusuar 

kryesisht në tregjet vendore rajonale 

Shënim: (*)Zyrat e anketuara bujqësore në 30 komuna të listuara në Anketën për Ekonomitë familjare 2007; HS 070310 shfrytëzuar për të dhëna për qepët ;MB-FOB origjina nga Italia; Gjermania FOB 

origjina nga Turqia 

Burimi: FAO STAT, Enti Statistikor i Kosovës (të dhënat për 2008 nga ESK janë preliminare dhe janë finalizuar gjatë studimit), Dogana e Kosovës, 

Indeksi i statistikave mjedisore dhe bujqësore si dhe Çmimet në Bujqësi2008, TradeMap 38 

Italia 

Spanja

25 

20 

15 

10 


Krahasimi i çmimit të artikullit bujqësor 

Performanca e kulturave specifike dhe vlerësimi i tregut (shalqini) 

Derisa prodhuesit e shalqinit kanë prodhimtari më të ultë në 

Kosovë, çmimi i origjinës FOB është dukshëm më i ultë sesa në 

Gjermani dhe Francë 

5 

0 

K Ton 

2004 

Euro per Kg 

0.40 

0.30 

0.20 

0.10 

2004 

2005 

2005 

2006 

2006 

18% 

44% 

2007 

2007 

2008 

Diferenca +0.05 +0.12 +0.10 -+0.16 

2008 

Çmimi 

Kosovë 

Volumi i 

Prodhuar 

Volumi I 

Eksportuar 

CAGR 

(2005-2008) 

Gjermania 

FOB Origijn 

France FOB 

Origjin 

11.0% 

9.2% 

-3.5% 

Gjermania 

përballë 

Kosovës 

Ton/Ha 

45 

Krahasimi i prodhimit bujqësor 


Shalqini kultivohet në 25 nga 30 komuna* 

Në vitin 2008, gati 25K tonelata shalqin janë kultivuar derisa 

vetëm 45 tonelata shalqin janë eksportuar në Mal të Zi (84.2%), 

Shqipëri (15.7%), dhe Gjermani (0.1%) 

Kosova ka një prodhimtari më të ultë në krahasim me vendet tjera 

rajonale dhe vendet e praktikave më të mira 

Çmimet e origjinës nga Gjermania dhe Franca kanë qenë 

vazhdimisht më të larta sesa çmimi vendor në Kosovë 

Shënim: CAGR për çmimin e kalkuluar prej 2005-2008; (*)Zyrat e anketuara bujqësore në 30 komuna të listuara në Anketën për Ekonomitë familjare 2007; HS080711është shfrytëzuar për shalqin; Gjermania 

FOB origjina nga Italia Francë FOB origjina nga Italia 

Burimi: FAO STAT, Enti Statistikor i Kosovës (të dhënat për 2008 nga ESK janë preliminare dhe janë finalizuar gjatë studimit), Dogana e Kosovës, Indeksi i statistikave mjedisore dhe bujqësore si dhe Çmimet 

në Bujqësi2008, TradeMap 

39 

36 

27 

18 

9 

0 

Sërbia 

Kosova 

Maqedonia 

Kroacia 

Italia 

Spanja

Përmbajtja 


Analiza e bazës së sektorit bujqësor të Kosovës 

– Pasqyra e pengesave dhe mundësive 

– Vlerësimi i praktikave më të mira ndërkombëtare 

Rekomandimet për përmirësimin e Sektorit Bujqësor të Kosovës 

40

Metodologjia e pengesave 

Kosova ka një numër përparësish që mund të çojnë në rritjen e 

prodhimit të përgjithshëm bujqësor në vend 

Përparësit konkurruese bujqësore të Kosovës 

Përafërimi me tregjet rajonale dhe të BE-së Mundësitë për përmirësimin e produktivitetit 

Kosova me afat kohor prej 1-2 ditë furnizon tregjet 

Kosova ngelë prapa në intensitetin e kulturave në 

me shumicë të freskëta në Evropë. 

krahasim me shtetet e caktuara evropiane (0.9), 

prodhimin për hektarë (20),vlera e eksportit për 

Volumi dhe eksportet e prodhimit bujqësor janë 

hektarë të vjeljes/korrjes (€25) dhe përqindja e 

rritur nga 2.4% përkatësisht 48.3% të zhvillimit të 

tokës së punueshme në prodhim (66%), ofrimi i 

përgjithshëm vjetor. 

shanseve për përmirësimin e prodhimit bujqësor dhe 

Numri i partnerëve tregtar është zgjeruar me 

punësimit. 

eksporte në 10 vende të reja që nga viti 2004 

Ekziston një fuqi puntore e mjaftueshme për 

përfshirë këtu Austrinë, Danimarkën, EBA dhe 

zgjerimin e prodhimit bujqësor (vetëm 15% e 

SHBA-të. 

fermerëve theksojnë që forca punuese mund të jetë 

Përparësitë 

problem) 

Konkurruese 

Bujqësore 

Mbështetje e konsiderueshme nga donatorët Mbështetja e mjedisit natyror për Diversifikim 

Qeveria dhe donatorët japin €15-18 milionë në 

vit për mbështetje në sektorin e bujqësisë 

përfshirë edhe programet në më se 20 kultura në 

secilën lëmi në vend. 

Me një koordinim më efektiv, ky financim do të 

mund të bëhej një burim madhor për 

përmirësimet në infrastrukturën e bujqësisë, 

cilësinë e inputeve, prodhimtarinë, diversitetin e 

kulturave, promovimin e cilësisë dhe eksportit. 

Mjedisi natyror i Kosovës ofron mbështetje për të 

gjitha kulturat që mund të rriten në klimë të përzier. 

Kultivimi i mëlmesave mundëson vjeljen 30 ditë më 

herët sesa në Evropën veriore duke ofruar kështu 

përparësi sezonale. 

Uji dhe resurset tjera janë relativisht të bollshme dhe 

ka mundësi të zgjerimit të sistemeve të ujitjes si të 

ato të nivelit formal ashtu edhe te niveli më i ultë 

Burimi : BAH analiza 41

1 

Potencialet e 

pashfrytëzuara të 

fermerëve të vegjël 

2 

Mungesa e fokusit 

që varet nga 

kërkesa 

3 

4 

5 

6 

Metodologjia e pengesave 

Për të kuptuar në mënyrë efektive sfidat me të cilat ballafaqohet 

sektori i bujqësisë në Kosovë, analiza e pengesave është bërë në 

gjashtë dimensione 

Pasqyra e pengesave 

Çështjet e 

kapaciteteve 

infrastrukturore 

Mangësitë e 

transportit 

Rregullore 

joadekuate 

bujqësore 

Çështjet e qasjes 

në treg 


Koordinimi mes fermerëve të vegjël: proporcioni mes shoqatave aktive dhe nivelit të aktivitetit 

Shërbimet këshillimore: Vlerësimi i shërbimeve egzistuese këshillimore dhe potenciali për tu fokusuar në kultura me vlerë të lartë 

Mungesa e financimit për fermerët e vegjël: Produktet financiare aktualisht të disponueshme për fermerët e vegjël në Kosovë 

Mekanizimi: Shkalla e mekanizimit sipas pajisjes, tipit dhe madhësisë së fermave; niveli i mekanizimit të fermerëve të vegjël 

Koordinimi me donatorë: Niveli i koordinimit të donatorëve nga mesi i vet donatorëve për të mbështetur sektorin e bujqësisë në 

Kosovë 

Inteligjenca e tregut: Llojet e inteligjencës së tregut sipas tipareve dhe kërkesave të konsumatorëve. 

Shpërndarja: Qendrat grumbulluese dhe të paketimit në Kosovë që mundësojnë besueshmëri dhe fleksibilitet në shpërndarje 

Promovimi dhe Brendimi: Pjesëmarrja në panaire tregtie; efektiviteti i brendimit dhe fushatat promovuese 

Çmimi: kapaciteti i ruajtjes në Kosovë që iu mundëson fermerëve kosovarë të shfrytëzojnë përparësin për çmime më të larta stinore 

Zhvillimi i Rrjetit të ujitjes: Mbulimi i rrjetit të ujitjes, nivelet e kapaciteteve punuese të sistemeve të ujitjes, çmimi i sistemeve të 

ujitjes. 

Ngritja e kapaciteteve të serrave: madhësia e tregut të serrave në Kosovë; llojet dhe ndërtimi i serrave, tipet dhe ndërtimi I 

serrave; kthimi në investime i serrave në Kosovë 

Transportimi Tokë & Tokë-deti: rrjeti rrugor dhe rrugët tokë-deti në Kosovë dhe brenda rajonit, kostot shtesë dhe koha e 

udhëtimit për transportim-shërbim 

Transporti ajror dhe bartja: niveli i bartësve të avionëve për mallra, për mallra të ndjeshme dhe përvoja e eksportuesve 

bujqësor me transportin ajror 

Eksporti dhe zinxhiri I ftohtë: llojet e zingjirit të ftohtë për produktet e freskëta, të ftohta dhe të ngrira 

Cilësia dhe siguria e ushqimit: përgjegjësia aktuale organizative për sigurinë e ushqimit; efektiviteti i laboratorëve privat për 

testimin e cilësisë së ushqimit 

Rregulloret për inpute: llojet e rregulloreve për cilësinë dhe përdorimin e farërave, plehërave dhe pesticideve. 

Mjedisi : çështjet aktuale që kanë të bëjnë me tokën e punueshme dhe cilësinë dhe disponueshmërinë e resurseve natyrore 

Zbatimi i Marrëveshjeve të Tregtisë: çështjet mbi llojet e implementimit të marrëveshjeve tregtare të Kosovës, niveli i lehtësirave 

në tregti nga qeveria e Kosovës 

Reagimet e subvencioneve: marrëveshjet e tanishme që ofrojnë mbështetje qeveritare, pasqyrë e mbështetjeve aktuale në vendet 

tjera 

Njohja e sovranitetit: pasqyrë e vendeve që njohin sovranitetin e Kosovës dhe rreziqet që kanë të bëjnë me njohjen e shteteve 

tjera. 

42

Potencialet e pashfrytëzuara të fermerëve të vegjël 

Në Kosovë, fermat e vogla llogariten me 98% të tërë tokës 

bujqësore, ku fermat më të vogla, nën 1.5 ha, përbëjnë 38% 

42% 

27% 

Toka e punueshme sipas llojit dhe madhësisë së fermës 

% e sipërfaqes (2006) 

1% 1% 5% 1% 2% 1% 

34% 

31% 

36% 

27% 

31% 34% 32% 

28% 

30% 

40% 

20% 22% 

25% 

53% 

29% 

48% 

30% 

30% 

1% Ferma të mëdha dhe të 

specializuara (2%) 

33% 

28% 

39% 38% 

Prishtina Mitrovica Peja Gjakova Prizren Ferizaj Gjilan Kosova, total 

Burimis : Enti I Statistikave të Kosovës (2006) 

3+ ha. 

1.5-3 ha. 

0-1.5 ha. 

Ferma të 

vogla 

(98%) 

43


Në 1.4 hektarë, madhësia mesatare e fermës së Kosovës është 

ndër më të voglat në Evropë edhe pse disa vende të tjera në EJL 

kanë gjithashtu ferma të vogla 

84.2 

Republika Çeke 

55.6 

52.7 52.4 

48.6 

43.7 

42.1 

Mbretëria e Bashkuar 

Luksemburgu 

Danimark a 

Mesatarja e fermave sipas madhësisë 

Hektarë (2003 për Kroaci, 2005 për BE, 2006 për Kosovë, 2007 për Sërbi, Maqedoni dhe Shqipëri 

Franc a 

Gjermania 

Suedi a 

32.1 31.8 29.9 27.4 26.9 23.9 23.0 21.4 19.1 

Finlanda 

Irlanda 

Estonia 

Sllovakia 

Belgjik a 

Holanda 

Spanja 

EU15 

Austria 

13.2 11.9 11.4 11.0 

7.4 

Ferma mesatare e Kosovës është 

më e vog vogë ëll sesa mesa mesatarja tarja e 

Evrop Evropë ës s ddh he e shteteve të më dh dha a të 

Ballkanit si Bullg Bullgari, ari, Ru 

muni dhe 

S ëërbi, rbi, po r e n ggjajs jajs hhme me me 

madhësinë e fermave në Shqi Shqipëri përi, , 

Kroaci dhe Maqedoni 

6.3 6.0 6.0 5.5 5.5 5.1 4.8 3.4 

3.3 

2.0 1.9 1.7 1.4 

Burimi: Eurostat, Agjencia Statistikore e Kosoves (2006), Ministria e Bujqësisë- Shqipëri, Byro Qendrore për Statistika -Kroaci, Ministria e Bujqësisë -Sërbi, Zyra pë r statistika-Maqedoni, 

BAH analiza 

Latvia 

EU27 

Portugali a 

Lituania 

Itali a 

Sllovenia 

Hungari a 

Polonia 

Sërbia 

EU12 

Bullgaria 

Greqia 

Qipro 

Rumunia 

Shqipëria 

Kroacia 

Maqedonia 

Kosova 

0.9 

Malta 

44


Edhe pse ka tregues që fermat e mëdha dhe të specializuara kanë 

shfrytëzim më të mirë të tokës duke lënë kështu vetëm 1.7% tokë të 

papunuar ugare në krahasim me 9.5% për të gjitha fermat … 

Toka e kultivuar kundruall tokës së përgjithshme bujqësore sipas madhësisë së fermës 

% Bazuar në sipërrfaqe (2006) 

0 - 1,5 ha 

1,5 - 3 ha 

3 + ha 

fermat e medha dhe te 

specializuara 

te gjitha fermat 

92.7% 

88.8% 

88.9% 

90.5% 

98.3% 

E kultivuar 

E papunuar/ugar 

Burimi : Enti i Statistikave te Kosoves (2006) 

Shënim : sipërfaqja e kultivuar përfshin tokën e punueshme, livadhet, kopshtet dhe serrat. Tokat ugare përfshijnë kullotat. 

7.3% 

11.2% 

11.1% 

9.5% 

1.7% 

Fermat e mëdha 

dhe të 

specializuara 

lënë vetëm 1.7% 

tokë ugar në 

krahasim me 

9.5% për të 

gjitha fermat 

45

Nënndarja e 

tokave mes 

anëtarëve të 

familjes 

Privatizimi i 

ndërmarrjeve 

shoqërore dhe 

publike 

Çështjet e 

titullarëve që 

kanëtëbëjnë kanëtëbëjnëme me 

personat e 

zhvendosur 

Punësimi dhe 

mjetet e jetesës 

rurale 


… ekzistojnë disa faktorë që do të kufizonin fizibilitetin dhe 

atraktivitetin e konsolidimit të tokave 

Burimi: Intervistat 

Pengesat për konsolidimin e tokës bujqësore 

Toka zakonisht u lihet në trashëgimi të gjithë fëmijëve. Dhe kjo ka çuar deri tek ndarja e tokës në pjesë 

më të vogla, shpesh me një fermer që ka disa ngastra jo të afërta. Ky fakt komplikon dhe shton koston e 

përpjekjeve për të konsoliduar tokën 

Një sasi e konsiderueshme e tokës së punueshme u takon ndërmarrjeve shoqërore apo publike të cilat 

nuk janë privatizuar akoma përfundimisht. Pjesa e caktuar e këtyre tokave është në procedura ankese 

nga pronarë të mëhershëm. Pjesa tjetër punohet nga fermerë të vegjël pa pronësi formale apo të 

qartësuar. Dhe për shkak të këtij statusi, shitja apo konsolidimi i tokave shoqërore do të jetë një çështje 

komplekse që kërkon shumë kohë 

Pronësia/titulli që mbajnë personat e zhvendosur paraqet komplikime të caktuara lidhur me pronësinë, 

shitjen apo konsolidimin e tokave. Ekziston një sasi e madhe e tokës së punueshme që nuk ka ndonjë 

titullar për shkak të mosmarrëveshjeve që datojnë që nga 1999 dhe periudha jugosllave. Kjo ka të bëj 

me ankesat nga Kisha Ortodokse në Pejë dhe Deçan. 

Derisa fermat e mëdha korrespondojnë me prodhimtari më të lartë, burimet që përfshijnë edhe EuroStat 

tregojnë që fermat e vogla mund të prodhojnë më shumë punësim për hektarë . Kjo tregon që që 

konsolidimi do të rëndojë gjendjen e punësimit rural. Veç kësaj ekziston një ndjenjë e pasigurisë së 

ushqimit që bën që familjet të vlerësojnë më shumë fermat e vogla si një siguri më e qëndrueshme në 

rast të ndonjë jostabiliteti 

46

A 

Mungesa e 

koordinimit mes 


B 

C 

D 

Mungesa e arsimit 

dhe trajnimit 

Qasja e dobët në 

financa 

Shfrytëzimi i 

teknologjisë 


Prandaj është e rëndësishme për zhvillimin bujqësor të Kosovës që 

t’i adresojë pengesat në ngritjen e fermerëve të vegjël 


Sfidat gjatë ngritjes së potencialeve të kultivuesve të fermave të vogla për eksport 

Derisa kooperativat dhe asociacionet ekzistojnë për një numër kulturash dhe sipërfaqesh në vend, ekzistojnë 

më pak se 15 shoqata në veprim dhe këto përfaqësojnë vetëm një përqindje të vogël të fermerëve 

Kapaciteti i i kooperativave ekzistuese është i i dobët dhe disa nga ato fokusohen në tërë aktivitetet e zinxhirit të 

vlerës (p.sh tregtia & shërbimet, ndarja e aseteve, ndarja e punës, njohuritë për shtimin e vlerave të kulturës). 

Shërbimet janë të kufizuara. 

Nuk ka zgjerim efektiv të shërbimeve për të ndihmuar fermerët e vegjël në zhvillimin e kulturave të reja dhe 

përmirësimin e prodhimtarisë së kulturave ekzistuese. Përpunuesit e ushqimit siç është Pestova ofrojnë 

shërbime të ngjajshme me ato të zgjerimit por pengohen nga mungesa e kontratave fuqizuese me fermerët që 

do të krijonin një stimulim për investim 

Institucionet edukative ekzistuese fokusohen në një numër kulturash tradicionale (speca, gruri, domate, patate). 

Derisa sistemi i i bankave është i i qëndrueshëm dhe qasja në vijën e hipotekave për kredi ekziston, fermerët më 

të vegjël nuk kanë qasje të mjaftueshme në investimet kapitale. 

Produktet alternative financiare siç janë sigurimi i i kulturave, deponitë dhe mikrofinancat për komunitet nuk janë 

të disponueshme në mënyrë të lehtë. 

Përpunuesit e ushqimit ofrojnë qasje për furnizimin e fermerëve po investimi është i i kufizuar me mungesën e 

kapaciteteve huazuese të përpunuesve dhe mungesës së kontratave të fuqizuara. 

Edhe pse niveli i i përdorimit të traktorëve është i i madh, ekziston një nivel i i ultë i i mekanizimit për korrje, klasifikim 

dhe paketim si dhe fazat tjera të prodhimit në zinxhirin ushqimor. 

Mungesa e kooperativave për të ofruar një bazë për blerjen e pajisjeve dhe mungesa e teknikëve të çertifikuar 

për riparim në vend paraqet pengesa kryesore për adaptim 

47

Total: 135 Shoqata 

Potencialet e pashfrytëzuara të fermerëve të vegjël (mungesa e koordinimit mes fermerëve të vegjël) 

Përafërsisht 9.6% e të gjitha shoqatave dhe kooperativave të 

Kosovës konsiderohen si aktive… 

Pasqyrë e kooperativave dhe shoqatave më të mëdha bujqësore në Kosovë 

Proporcioni i shoqatave aktive dhe 

kooperativave operative në Kosovë 

Kooperativat dhe shoqatat 

jo-aktive90.4% 

Burimi : BAH analiza; PNPK 

Kooperativat dhe shoqatat 

aktive, 9.6% 

13 shoqatat dhe 

kooperativat 

aktive 

Mamushe 

Perdrini 

Anadrini 

Agroqyshku 

Krusha e Madhe 

Tina Association 

KOVRAGA 

FRUTI 

Gratë për Gratë 

(5) 

Komente 

Vetëm 9.6% e shoqatave dhe kooperativave në Kosovë 

konsiderohen aktive 

– Shoqatat dhe kooperativat aktive janë të definuara 

si si subjekte që kanë treguar përkushtim ndaj 

anëtarëve të tyre në marketing dhe ato 

funksionojnë si si biznese 

Historikisht, shoqatat dhe kooperativat nuk kanë qenë të 

popullarizuara për tri arsye kryesore 

– Varësia për prodhim në mbështetjen dhe 

marrëdhëniet e gjera familjare 

– Mungesa e besimit në zhvillimin e bizneseve në 

bashkëpunim me anëtarë të shoqatave dhe 

kooperativave tjera 

– Prodhuesit nuk janë përqendruar aq në 

marrëdhëniet me blerësit; nëse modeli i i biznesit do 

të synonte të tërhiqte më shumë vëmendje të 

blerësve atëherë ka më shumë mundësi që të rritet 

besimi mes anëtarëve 

48

Potencialet e pashfrytëzuara të fermerëve të vegjël (mungesa e koordinimit mes fermerëve të vegjël) 

…shoqatat/kooperativat aktive kanë numër të ndryshëm të 

anëtarësisë dhe nuk kryejnë shumë nga aktivitetet kritike 

8 

Kooperativat në Kosovë sipas Funksionit, Lokacionit dhe Kulturës 

Numri i anëtarëve në shoqatat/kooperativat në Llojet e aktiviteteve të kryera sipas 

Kosovë (1) shoqatave/kooperativave në Kosovë 

25 

50 

60 

100 100 

175 

Agroqyshku ëomen Tina Krusha Perdrini Anadrini Mamushe 

for Madhe 

ëomen (2) 

Pazari për 

inpute 

Ndarja e 

punës 

Ndarja e 

aseteve 

Ekspertiza/ 

shërbimet e 

zgjerimit 

Mamushë ✓ 

Mbledhja e 

kulturës/ 

marketingu 

Perdrini ✓ ✓ ✓ 

Anadrini ✓ ✓ 

Agroqyshku ✓ 

Krusha 

Madhe ✓ ✓ 

Tina 

Asociacioni ✓ ✓ 

KOVRAGA ✓ 

FRUTI ✓ 

Gratë për 

Gratë ✓ ✓ ✓ ✓ 

Mungesë aktivitetesh 

Shënim (1) : nuk i përmban shifrat për anëtarësi për të gjitha shoqatat aktive 

Shënim (2) : numri mesatar i anëtarëve për kooperativ 

Burimi : BAH Analiza; PNPK 49

Potencialet e pashfrytëzuara të fermerëve të vegjël (mungesa e arsimit dhe trajnimit) 

Derisa një numër i organizatave kanë ofruar trajnim dhe shërbime 

të zgjerimit në Kosovë, kapaciteti ngel i dobët 

Organizatat për zgjerim dhe trajnime në Kosovë 

Sektori publik Partneriteti publiko-privat Sektori Privat 

Struktura: Ministria e Bujqësisë ka 

departamentet e veta që shërbejnë në 

33 komuna, por kapaciteti është i 

kufizuar dhe aktivitetet janë të 

përqendruara kryesisht në mbledhjen 

e të dhënave për qëllime statistikore. 

Instituti i Pejës menaxhon ngastrat 

eksperimentale dhe bën testimin dhe 

prodhimin e kufizuar të farërave për 

grurin e dimrit, patatet, specat dhe 

misrin. Por nuk ka shërbime efektive 

publike për zgjerim. 

Financimi: Ministria e Bujqësisë ka 

qasje në buxhetin e programuar prej 

€5-6M në vit, i cili përdoret për 

mbështetje të çmimeve dhe grante. Në 

vitin 2009 fondet janë alokuar për të 

blerë rrënjë molle, farëra gruri dhe 

rehabilitimin e sistemit të ujitjes, si dhe 

për të mbështetur subvencionimin prej 

€50 për lopë për fermerët të cilët kanë 

së paku 5 lopë. 

Burimi: Intervistat; BAH analiza. 

Struktura: nuk ka partneritet të 

mirëfilltë publiko-private që involvonë 

Qeverinë e Kosovës dhe palët private 

për shërbime shtesë apo të zgjerimit. 

Shumica e projekteve të donatorëve 

funksionon kryesisht në këtë mënyrë. 

Si një shembull mund të themi që 

Intercooperation ka trajnuar dhe 

çertifikuar 25 agronom privat dhe 

është duke subvencionuar kostot e 

tyre ndaj fermerëve. PNPK po 

mbështet shoqatat siç janë Perdrini i 

cili ofron shërbime shtesë zgjerimi. 

Financimi: Intercooperation është 

duke i ndarë pagesat me agronom në 

nivel prej 75% në vitin 2009 dhe 50% 

në vitin 2010. Kostoja është €50 në 

ditë. Klientët përbëjnë fermerët e 

mëdhenj dhe organizatat joformale të 

komunitetit. 

Struktura: Përpunuesit e ushqimit dhe 

shoqatat ofrojnë shërbime të 

ngjashme shtesë për fermerët e tyre 

furnizues. Për shembull, Pestova ofron 

këshilla fermerëve për cilësinë, dhe 

mënyrat për maksimizimin e prodhimit 

në patate. Bylmeti punon me fermerë 

të prodhimeve të qumshtit për të 

përmirësuar cilësin e qumshtit si lëndë 

e parë dhe për ushqyeshmërinë e 

kafshëve 

Financimi: Kompanitë përpunuese 

ofrojnë shërbime shtesë dhe inpute 

gratis në shkëmbim të përkushtimit 

ndaj produktit. Investimi në këto 

shërbime është i kufizuar nga natyra 

joformale e marrëdhënieve. Shoqatat 

ofrojnë shërbime për pagesë nominale 

të anëtarësisë (€10 në vit) dhe 

pagesat për marketing dhe shitjen e 

kulturave. 

50

Potencialet e pashfrytëzuara të fermerëve të vegjël (mungesa e arsimit dhe trajnimit) 

Pa shërbime efektive, një sipërfaqe e madhe shkon për kulturat 

joprofitabile, të prodhuara përmes metodave të dobëta apo të 

shitura përmes kanaleve të dobëta 

Profiti i fermerëve për hektarë 

ultë≤ €1000) lartë (≥ €1000) 

Roli i zgjerimit pët t’i ndihmuar fermerët e vegjël përmirëson zgjedhjet dhe teknikat 

Profitabiliteti i kulturës sipas prodhimit të përgjithshëm 

Kulturat atraktive kultivohen pak Kulturat atraktive që kultivohen 

shumë 

speca që shiten për 

përpunim (504 ha) 

domate (903 ha) 

fasulja 

(kaçubë) 

(2106 ha) 

Patate 

(3746 ha) 

Fasule (shtylla) 

(2106 ha) 

Kulturat jo atraktive që 

kultivohen shumë 

speca që shiten në tregun e 

gjelbërt (2018 ha) 

misër (i ujitur) 

(21671 ha) 

misër (i paujitur) 

(14447 ha) 

ultë (≤2000 ha) 

lartë (≥ 2000 ha) 

Totali hektarë i prodhimit të Kosovës në 2008 

Komente 

Fermerët e Kosovës kultivojnë sasira të 

mëdha të kulturave të profitit të ultë (misër), 

bëjnë zgjedhje të dobëta për prodhim (misër 

pa ujitje, fasule të bardhë në shtylla) dhe 

zgjedhin kanale më pak profitabile (p.sh. 

shitja e specave në tregun e gjelbër dhe jo për 

përpunime) 

Shërbimet shtesë mund të ndihmojnë fermerët 

që të zgjedhin kulturat më të mira, adoptojnë 

teknika më të mira prodhimi dhe shesin 

përmes kanaleve më profitabile 

Burimi : PNPK, Predrini, Agroqyushku, Shoqata Mamusha; Enti Statistikor i Kosovës (shënim: të dhënat për 2008 nga ESK janë preliminare, janë përfunduar gjatë kohës së studimit) 

Shënim: % e prodhimit përfshin vetëm kopshtarinë dhe drithërat; Misri përfshin misrin dhe misrin e përzier dhe fasulja përfshin fasule dhe fasule të përzier 

Supozim: 60% e misrit është i ujitur derisa 40% nuk është; 80% e specave shiten në treg të gjelbërt ndërsa 20% iu shiten përpunuesve, 50% të fasuleve janë kaçubë ndërsa 50% shtylla. 

51

Potencialet e pashfrytëzuara të fermerëve të vegjël (qasja e dobët në financa) 

Ekzistojnë një numër organizatash që ofrojnë financa fermerëve 

dhe përpunuesve të ushqimit, por llojet e mjeteve janë të kufizuara 

Produktet financiare të vëna në dispoziocion fermerëve 

Agjenciaa Produkti Afatet 

Bankat 

komerciale 

Mikrofinanca 

Financimi I 

Urdhëresave 

financiare 

Lizingu/Dhënja 

me qira 

Linja e kredisë apo 

kushtet e kredisë 

12-14% me shkallë 

preference të ulët deri në 

9% (përfshirë disa 

përpunues bujqësor) 

Në përgjithësi e vlersuar 

me ramje në bazë 

mujore me interes vjetor 

24%+ 

Financimi I urdhëresave 

financiare 

Në konkurrencë me 

shkallën e interesit 

bankar. 

Shkalla dhe kushte 

interesi të ndryshme 

fillestar 

Kushtet dhe afati i kredive deri 

në 5 vite 

Zhvillimi i linjës së kredive deri 

në 12 muaj. 

Kushtet kolaterale 1.5 deri 3+x 

vlera e kredisë 

Me disa përjashtime, nën 12 

muaj me disa ndërmarrje me 

kredi deri në 60 muaj. 

Kushtet kolaterale ndryshojnë 

–huazimi sipas referencave 

është i shpeshtë 

Më pak se një vit. POF është 

një mjet për kapital punues 

Përshtatshm 

ëria Bujq. 

Të përafërta me interesat e 

kredive aktuale Potenciali i 

lartë 

Komentet 

Produktet e ofruara janë të pranueshme për përpunuesit dhe nevojat e kapitalit 

punues të fermave. Sidoqoftë, natyra e kredive po kërkon nga klientët që të 

paraqesin prona/asete afatgjate për financime afat shkurtra. 

Meqë bujqësia nuk është sektori në shënjestër të bankave, zyrtarët kreditor të 

bankave nuk përqëndrohen dhe nuk i kuptojnë klientët e këtij sektori. 

T$10M GDA është konsideruar si e suksesshme ndonëse vetëm një bankë ka 

marrë pjesë në të (Raiffeisen); ndonëse të gjitha kreditë janë bërë sipas GDA, 

Raiffeisen do të vazhdojë të jap kredi pa garanci të GDA-së. 

Konkurrenca është e madhe në vendet urbane dhe peri-urbane dhe më e vogël 

në fshatra, me Kosinvest-in më të fokusuar në klientët rural sesa tek të tjerët. 

Në fillim të vitit 2010, MFI-të mund të marrin depozite, me mundësi të uljes së 

kostos së kapitalit dhe shkallës së interesit. 

Edhe pse nuk është një mekanizëm i mirë për fermerët e vegjël, u përshtatet 

përpunuesve dhe eksportuesve. 

Kapitali CFF fillestar ishte vetëm $1.5M dhe është plotësisht i zotuar. Kreditë e 

reja tani bazohen në riqarkullim. Tregu i kredive vlerësohet të jetë $20M+. 

Janë të regjistruara dy kompani për lizing - Raiffeisen Leasing dhe CFF – porse 

asnjëra nuk janë aktive përveç në lizingun e veturave. 

Sikur do të mund të ketë treg në bujqësi për lizing të traktorëve dhe 

motokultivatorëve (afro 80k njësi). 

Konkluzionet 

Sektori financiar duhet të shërbejë njësoj si për fermerët e vegjël ashtu edhe përpunuesit dhe distributorët ku ai/ajo shet 

Përzierja e produkteve financiare nuk i shërben si duhet asnjë segmenti sepse nuk ka fokus në sektor, si dhe për shkak të kërkesave afatshkurta me obligimeve shtesë.ka 

mundësi për produkte alternative. 

Burimis:Intervistat me Raiffeisen, Crimson Capital, Kosinvest, ProCredt, FINCA, Asociacioni e Bankave 

te Kosoves, etj. 52

traktor I madh 

traktor I voge; 

Motokultivator 

lese me dhembeza 

kosites 

makine per mbjellje farash 

sprej 

Potencialet e pashfrytëzuara të fermerëve të vegjël (përdorimi i teknologjisë) 

Sasia e përgjithshme e mekanizimit është e madhe edhe pse 

fermerët kryesisht përdorin makineri për përgatitjen e tokës 

11% 

Mekanizmi sipas Tipit të Pajisjes dhe Madhësisë dhe Llojit të Fermës 

% – 2006 

32% 

Përgatitja e tokave 

20% 

24% 

20% 

17% 

15% 

13% 

4% 

19% 19% 

2% 

Fermat e vogla 

1% 

Veprimet tjera në zinxhirin e prodhimit 

16% 16% 16% 

7% 

lese disku 

1% 

fertilizues 

2% 2% 

grabuje 

Fermat e medha dhe te specializuara 

14% 14% 

bluajtes 

shkules bari 

9% 9% 

1% 1% 

pompe uji 

0% 

shperndares plehi 

Burimi: Agjencia e Statistikave të Kosoves (2006) 

Shënim: të dhënat janë ofruar në numra total. Ne kemi vlerësuar një total prej 257k fermerëve të vegjël dhe 276 ferma të mëdha dhe të specializuara duke u bazuar në të dhënat tjera për 

shfrytëzimin e tokës për të kalkuluar përqindjet. Motokultivatorët përfshijnë motokultivatorët dhe të gjitha pajisjet e ngjashme. Traktorë të medhenj llogariten ata përmbi 40hp. 

4% 

53

Potencialet e pashfrytëzuara të fermerëve të vegjël (përdorimi i teknologjisë) 

Edhe pse shumë prej hapave të prodhimit nuk do të përfitojnë nga 

mekanizimi për shkak të kostos së ultë të punës, përmirësimet në 

disa fusha janë vendimtare 

Shkalla e 

mekanizimit 

Investimet e 

nevojshme për 

fermerë të 

vegjël 

Burimis:Intervistat 

Shkalla e mekanizimit të fermerëve të vegjël përgjatë tërë Zinxhirit të Prodhimit 

Zhvillimi i 

infrastrukturës 

Përgatitja 

e tokës 

Mbjellja 

Korrja/vjelja 

Menaxhimi 

pas 

vjeljes/korrjes 

Paketimi 

Ruajtja 

Investimet Mekanizimi i Mbjellja e Vjelja është Edhe pse Për disa Mungojnë 

shtesë për serra lartë për drithërave është kryesisht ekziston nevoja përpunues, kapacitetet për 

do t’u drithëra. I ultë shumë e manuale dhe për transportues mbushja në ruajtje me ftohje 

mundësonin për kulturat e mekanizuar, kështu do të të tjerë shtesë shishe, dhe shumë 

prodhuesve të perimeve porse kopshtaria jetë për shkak dhe pajisje për paketimi dhe fermerë i ruajnë 

vegjël që t’i është kryesisht të kostos së klasifikim (p.sh. sterilizimi perimet në 

prodhojnë manuale. Disa ultë të punës. për molla), është një koçek/hangar. 

kulturat më makineri Ngritja e mekanizimi nuk vështirësi në Investimet në 

herët gjatë ekzistojnë për mekanizimit është një prodhim që ruajtjen me 

stinës kur mund mbjelljen e nuk është pengesë. ndikon në ftohje janë të 

të mbahen specave (Las edhe aq Klasifikimi volumin të cilin domosdoshme. 

çmimet më të Palmas). ekonomike. manual në ata mund ta 

larta. Poashtu Përderisa kosto e shporta është i blejnë prej 

nevojiten edhe punës janë të mjaftueshëm. fermerëve të 

sistemet e ulta kjo nuk vegjël. 

ujitjeve të nivelit paraqet ndonjë 

të ultë. pengesë 

Fushat më kritike 

54

Mungesa e fokusit të bazuar në kërkesë 

Ekziston një numër pengesash për zhvillimin e fokusit që bazohet 

në kërkesë në bujqësi që do të maksimizojë vlerën e prodhimit, 

punësimin dhe benefitet për fermerë 

Mungesa e fokusit të 

bazuar në kërkesë 


Pengesat e strategjisë së bazuar në kërkesa 

Koordinim i dobët i 

donatorëve për të 

përmbushur kërkesat 

e tregut 

Aftësi e kufizuar për 

të përmbushur 

kërkesat e 

konsumatorëve 

Zhvillim i kufizuar i 

zinxhirit të 

shpërndarjes dhe 

marketingut 

Mundësitë e 

kufizuara për 

promovim 

Ekziston një sasi e konsiderueshme e financimit për bujqësi e fokusuar në 

faktorët që ndikojnë në zinxhirin e ushqimit-infrastrukturë, prodhim, 

shërbimet këshillimore, marketing. Sidoqoftë, ekziston një koordinim mes 

Qeverisë së Kosovës dhe donatorëve që të fokusohen në pengesat, 

kulturat dhe fusha të caktuara të zingjirit ushqimor. 

Prodhuesit kanë njohuri të pakta për kërkesat e konsumatorëve për 

varietet, formë, madhësi dhe paketimin e prodhimeve. 

Në disa raste, shoqatat apo përpunuesit e ushqimit luajnë rolin e edukimit 

të prodhuesve për kërkesat e prodhimit. Sidoqoftë, është arrit sukses i i 

kufizuar. 

Zinxhirët mirë të zhvilluar të distribuimit dhe të marketingut mund të 

sigurojnë që produkti të synojë tregjet në mënyrë të besueshme dhe 

fleksibile duke u bazuar në rolet e specializuara të akterëve në zinxhirin e 

distribuimit dhe marketing. 

Në Kosovë ka fare pak specializim dhe rolet kryesore në zinxhirin e 

distribuimit nuk po plotësohen. 

Edhe pse prodhuesit e Kosovës marrin pjesë në një numër të madh 

ngjarjesh promovuese në tregjet që i i synojnë, Kosova nuk është e njohur si 

prodhuese e produkteve bujqësore të brenduara me cilësi të lartë. Është 

një furnizuese e artikujve/produkteve. 

Fare pak vëmendje u kushtohet ngjarjeve promovuese përveç panaireve. 

55

Mungesa e fokusit të bazuar në kërkesë (koordinimi i donatorëve për të përmbushur kërkesat e tregut) 

Mbështetja nga donatorët për bujqësi është €15-18M në vit, 

ndonëse koordinimi mes donatorëve dhe Qeverisë së Kosovës 

është i dobët 

Të dhëna të përzgjedhura për Programet e Donatorëve - financimi i vlerësuar në € (i periodizuar deri - 2009) 

Donatori Financimi për bujqësi Fushat aktuale të fokusimit Fushat e fokusimit të planifikuara në të ardhmen 

Komisioni 

Evropian 

USAID 

Banka 

Botërore 

Organizatat 

Bilaterale 

Evropiane 

€65M nga 1999-2009 apo c. €7M 

në vit 

Mbështetja vjetore vlerësohet në 

c. €2-3M në vit përfshirë edhe 

PNPK’në (€2.9M Euro në vit 

vlera totale), AKZH ’në dhe të 

tjerë 

Mbështetja vjetore vlerësohet 

€4-5M në vit (kredi dhe asistencë 

Teknike) përfshirë edhe 

programin e Kadastrit dhe 

programin e granteve të 

MBPZHR’së të financuar nga BB 

Mbështjetjet vjetore vlerësohen 

në €2-3M 

Shënim (1) : AKZH programi është i parapaguar dhe nuk huazohet 

Burimi:Intervistat 

Mbështetja institucionale për MBPZHR 

(Austria, Sllovenia, Hungaria) 

Përmbushja e standardeve të BE-së për 

Siguri të Ushqimit dhe Shërbime Veterinare 

(Gjermania and Lithuania) 

Mbështetja për produkte të qumshtit dhe 

produkteve të pylltarisë jo-drurore si dhe 

pemë&perime përmes PNPK’së 

Autoriteti për Zhvillim të Kredive (AKD ) që 

mbështet qasjen në financa (1) 

Programi për Zhvillimin e Kadastrit ($12M/4vit) 

Mbështetja për Programin e granteve të 

MBPZHR’së - $10M total; €3M të 

shpenzuara në vitin 2009 për mbështetje 

prodhuesve, blerjen e fidaneve të mollave, 

ujitje 

Intercooperation (€1M p.a.) e fokusuar në 

pemë, perime, MAP 

GTZ (€300K) e fokusuar në bimët aromatike 

dhe mjekësore 

Disa programe bujqësore të financuara nga 

Italia 

Financimi nga Turqia për kapacitetet ftohëse 

të ruajtjes në Mamushë 

Themelimi i regjistrit të vlerës së fermave (€1M) 

Shfrytëzimi i tokave €1.5M 

Vlera e Pylltaisë TBD 

Mbështetja për Kontrollin e Sëmundjeve €1.5M 

Regjistrimi i kafshëve €1.5 milionë; 

Grantet Rurale në mbështetje të Përpunimit të 

Qumshtit, Pemëve dhe Perimeve €5M 

Zhvillimi i strategjisë në zhvillim e sipër 

Memorandumi Ekonomik i Vendit (CEM) është në 

zhvillim e sipër. Do të ndajë $10-15M nga qershori 

2010-korriku 2013. Fushat e fokusit 

– Përmirësimi i shërbimeve shtesë të sektorit 

publik 

– Përmirësimi i Buxhetit dhe Financave të 

MBPZHR’së 

– Mbështetja e harmonizimit me standardet e 

BE-së 

Mbështetja e IBRD’së për ujitje është e mundshme 

Nuk ka njohuri 

56

Mungesa e fokusit të bazuar në kërkesë (kapacitete të kufizuara për të përmbushur kërkesat e klientëve) 

Në një sistem mirë të zhvilluar bujqësor, prodhuesit e vegjël dhe të 

mëdhenj përshtaten brenda një zinxhiri të marketingut i cili sjell 

mallra në treg 


Prodhimi dhe 

vjelja 

Fermerët e 

vegjël 

Mbledhja 

Qendrat 

grumbulluese 

Tregtarët e 

vegjël 

Prodhuesit/tregtarët e integruar vertikalisht 

Kooperativat bujqësore, shoqatat e fermerëve 

Tregëtarët e mëdhenj 

Tregtarët e mëdhenj janë normalisht në mënyrë vertikale të 

integruar gjatë gjithë procesit të zinxhirit të furnizimit, dhe kanë 

tokat e tyre të prodhimit, qendrat për paketim dhe kontratat me 

klientët final 

Arsyeja për modelin e tyre të këtillë të biznesit është: 

– Reduktimi i i rrezikut të furnizimit dhe varësisë nga një 

numër i i madh i i fermerëve të vegjël 

– Kontroll më i i mirë i i kostos dhe cilësisë së kulturave të 

prodhuara 

Tregtarët e mëdhenj bazojnë bizneset e tyre në furnizimin e 

zinxhirëve kryesor ndërkombëtare të shitjes me pakicë 

Zinxhiri mirë i zhvilluar i Marketingut 

Klasifikimi 

Kalibrimi 

Paketimi 

Transporti 

Agjentët e transportit 

Kompanitë tokësore 

për t transport ransport 

Logjistika e 

Eksportit dhe 

Procedurat 

Doganore 

Dogana, tatimet 

Karantinat 

Distribuimi në 

tregjet e 

Eksportit 

Shitësit me shumicë 

dhe pakisë 

Agjentët e 

distribuimit 

Tregtarët e vegjël 

Tregarët e vegjël fokusohen kryesisht në shitjen e kulturave të 

prodhuara nga prodhues të vegjël të sektorit. Kooperativat 

gjithashtu do të mund të luanin një rol të tillë. 

Tregtarët e vegjël varen nga agjentët e shitjes dhe qendrat e 

paketimit për ti ti furnizuar ata me nevojat e tyre për sasitë e 

eksportit 

Niveli i i fitimit për eksportuesit e vegjël është shumë më i i vogël 

sesa tek eksportuesit e mëdhenj meqë ata paguajnë për 

ngritjet e çmimeve të të gjithë lojtarëve tjerë lartë në zinxhirin e 

furnizimit (fermerët dhe paketuesit) 

57

Mungesa e fokusit të bazuar në kërkesë ( kapacitete të kufizuara për të përmbushur kërkesat e klientëve) 

Sistemit të distribuimit në Kosovë i mungojnë ndërmjetësues të 

specializuar në zinxhirin ushqimor dhe klientët jo-Kosovar luajnë 

rolin kryesor 

Zinxhiri i marketingut në Kosovë 

Logjistika e 

Klasifikimi, Distribuimi në 

Prodhimi dhe Eksportit dhe 

Grumbullimi Përpunimi Transporti Tregjet e 

vjelja Procedurat 

Paketimi Eksportit 

Doganore 

Ferm er erët e 

vegjël 

Shoqata Perdrini erdrini 

Klientët për përpunimin e specave në Maqedoni 


Distribuesit e 

Pest 

e 

Pesova 

ov ( për pp unues)) 

vegjël 

t a ( unues 

vegjël 

huaj 

Grumbullu Grumbull 

esit Hit Flores 

Përpunues slloven 



vegjël 

Etlinger Klientë a austriak 

ustriak 

Komente 

Për shumicën e produkte ve të ekspor tit, e kspor tu esi punon n ëë mënyrë të drejtpërdr ejt me prodhu esit e e vegjël dhe 

nuk përf iton nga prodhimi i i integruar vertikal apo nga ndonjë k ooperativë apo ndërmjetësues i icili 

cili do dotë 

të mund t ëë 

kryente hap at ndërmjet ësues në zinxhi rin e ma rket ingut. 

Veç k ësaj, shumica e e ekspor tuesve mbështet en në klient ëë t ëë huaj për ha hapat 

pat kritik në nëzinxhi 

zinxhirin 

rin e market marketingut 

ingut 

përfs përfshirë 

hirë këtu edhe pake t n tr e 

timin, imin, pë rpun rpu imin, transportimin ansportimin dhe shitjen finale final te dist ribut orët dhe shit ësit me pa kicë. 

Këto dy ar sye redu ktojnë margjinat e ekspor tuesve dhe i i bëjnë ata r 

ata të varur nga klientët që njohin tr t egun final. 

Rolet që luajnë 

klientët e huaj 

58

Mungesa e fokusit të bazuar në kërkesë ( kapacitete të kufizuara për të përmbushur kërkesat e klientëve) 

Përmirësimet në zinxhirin e kërkesave kanë ngecur për shkak të 

mungesës së besimit, “mentalitetit shitblerës” dhe mungesës së 

stimulimeve 

Shitja e Specave Përpunuesve Maqedon 

Kushtet e klientit: Përpunuesit maqedonë në Bitol 

blejnë speca nga Kosova që nga viti 2008. 

Ekzistojnë kërkesa specifike për varietetin, 

madhësinë (mbi 30cm), formën (e drejtë) dhe 

ngjyrën (e kuqe). 

Ndërmjetësuesit: Perdrini ka marrë pjesë si 

ndërmjetësues për të punuar me fermerë për të 

grumbulluar prodhime të cilat i përmbushin 

specifikat e klientit. Perdrini gjithashtu u ka 

ndihmuar fermerëve që të kultivojnë varietetet e 

duhura. 

Problemet: Fermerët me qëllim mundohen të 

“luajnë” me sistemin duke paketuar speca që nuk 

janë në përputhje me kërkesat, në fund të 

paketave/kutive. Perdrini nuk merr pagesa për 

shërbimet për të nxitur investimet e vazhduara dhe 

nuk ka ndonjë marrëdhënie kontraktuale mes 

fermerëve dhe Perdrini-it apo Perdrini’t dhe 

përpunuesit. Sidoqoftë, meqë po fillon viti i tretë i 

marrëdhënieve, përgjegjësia e fermerëve ndaj 

kërkesave të klientëve është duke u përmirësuar. 


Një shembull i pajtimit me kërkesa të klientit 

1 

2 

3 

4 

Çështje të përgjithshme 

Mungesa e besimit. Meqë fermerët nuk vlerësojnë 

marrëdhënien me klientin, ata mundohen të 

mashtrojnë sistemin për të shtuar volumin për afat 

të shkurtër në dëm të marrëdhënieve më afatgjata. 

Mungesa e njohurive për kërkesat e klientëve. 

Derisa një ndërmjetësues (siç është Perdrini) të 

mos i edukojë fermerët për kërkesat, do të ketë 

njohuri dhe mundësi të cunguara për të 

përmbushur këto kërkesa. 

Mungesa e zbatimit të kontratave. Në shumë 

raste nuk ka kontratë mes ndërmjetësuesit (apo 

blerësit) dhe fermerit ashtu që investimet për inpute 

dhe trajnime nuk mund të kompensohen çdo herë. 

Kjo kufizon vullnetin e ndërmjetësuesve dhe 

blerësve për të investuar për të ndihmuar fermerët 

e vegjël që të kuptojnë dhe të përmbushin kërkesat. 

Mungesa e iniciativave. Në Kosovë, praktikisht të 

gjithë ndërmjetësuesit janë më tepër shoqatat se sa 

kooperativat. Shoqatat nuk mund të blejnë dhe të 

shesin produkte, prandaj nuk kanë stimulim 

material për të zgjeruar volumet. 

59

Mungesa e fokusit të bazuar në kërkesa (zhvillim i kufizuar i zinxhirit të distribuimit dhe marketingut) 

Ka një numër i kufizuar i qendrave të paketimit dhe bizneseve për 

ruajtje në Kosovë ndonëse më shumë janë në fazën e tyre të 

planifikimit 

Qendrat e caktuara për paketim dhe objektet për ruajtje me ftohje funksionale dhe ato që planifikohen 

Istog 

Në gjendje funksionale. 

100m2 ftohje për molla 

Mamushe 

Në planifikim 

100m2 ftohje për 

domate 


Krusha 

Në planifikim, 

180m2 ftohje për 

domate, tranguj, 

lakra, speca, 

pjepër 

Restelica 

Leshak 

Dren 

Albanik 

Socanice 

Podujevë 


100m2 ftohje për lakra, 

karota 

Banjske 

Podjeve 

Zubin Potok Zvecan Mitrovice 

Llapshtice Gllamik 

Batllave Orllan 

Rakosh Runik 

Vushttri 

Vrelle 

Istog 

Kilodernice Skenderaj 

Fshat I Ri Gjurakc Liaushe Prapashtice 

Vitomirice 

Polac Cirez 

Dobrushe 

Kastriot Prishtina 

Peje 

Marec 

Siceve Dobroshevc 

Fush e Kosove Hogosht 

Raushiq Baran Kline 

Drenas Bardh I Madh 

Strellc 

Artane 

Jabllanice 

Komoran 

e Dardane 

Decan 

Drenoc Liapushnik 

Janjev 

Irznic Lipjan Bresalc 

Kralan 

Miresh 

Krojmir 

Qersh.ik 

Malisheve Krajishte 

Ratkoc Gjilan 

Rahovec 

Shtime Ferizaj 

Gjakove 

Therande 

Poz haran Zheger 

Xe rxe 

Pleshine 

Rogove Krushe e M Mushtisht Greme Gjylekare 

Damjan Pirane Verbeshtice Brod 

Gacke Viti 

Korishe 

Kacanik 

Prizren 

Sherpce 

Zhur Hoce e Qytetit 

Ham Elezit 

Mushnikove 

Brodosafc 

Dragash 

Brod 

Vushtri 


150m2 ftohje për patate 

Komentet 

Funksionet e paketimit dhe grumbullimit 

të paraqitura në hartë janë ato që 

përbërëse të zinxhirit prodhues 

ushqimor p.sh lehtësimi i i lëvizjes së 

mallrave bujqësor nga prodhuesit deri te 

tregu. 

Përafërsisht 50 njësi të ruajtjes 

ekzistojnë rreth Prishtinës; por këto 

kapacitete shfrytëzohen për shitsa me 

shumicë dhe tregtarët për të ruajtur 

mallrat sapo të blerë. Ato nuk janë pjesë 

e prodhimit të zinxhirit ushqimor. 

60

Shalqin - 410 MT 

Speca - 1880 

MT 

Domate 

980 MT 

Tranguj 

980 MT 

Lakra 

- 1900 MT 

Totali = 6150 MT të 

përpunuara në vit 

Burimi: PNPK, BAH analiza 

Shënim: IRR = Shkalla e Brendshme e Fitimit, që është një kalkulim i plotë I kthimit në investime. 


Përkundër kësaj, qendrat e paketimit mund të jenë profitabile dhe 

duhet të jenë tërheqëse për investimet private 

Të dhëna nga Biznes Plani për Biznesin e Propozuar për Paketim në Pejë të quajtur “Vegco" 

Blerjet vjetore sipas artikujve 

Metrik Ton 

-€ 1,143 

Rrjedha e parasë në vit 

Mijëra në € 

€ 330 € 350 € 385 € 423 € 465 

Investimi Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 Viti 5 

Viti 3 – Kthimi në 

investime 

Bazuar ne planin biznesor 

Vegco ka nje kthim ne 

investime IRR mbi 35% 

duke e bere potencialisht 

investim atraktiv 

Rrjedha e 

akumuluar 

e parasë 

61

Mungesa e fokusit të bazuar në kërkesa (zhvillim i kufizuar i zinxhirit të distribuimit dhe marketingut)) 

Përmirësimet në këtë fushë janë të domosdoshme për të 

përmbushur kërkesat e klientëve për cilësi dhe shpërndarje të 

parashikueshme, fleksibile dhe të besueshme 

Produkte të 

cilësisë së 

lartë 

Ofrimi i 

shërbimeve të 

parashikuara, 

fleksibile dhe 

të besueshme 


Kërkesat e prodhimit dhe shërbimit të importuesve të artikujve bujqësor 

Shitësit vazhdimisht kërkojnë produkte të cilësisë së lartë përmes detyrimit të standardeve të 

caktuara për certifikim (p.sh standardet GlobalGAP, BRC, PKKARR,SIF) 

Kosova është e hendikepuar nga mungesa e pajtueshmërisë me standarde të prodhuesve dhe të 

laboratoreve private, dhe nga mungesa e pajtueshmërisë së Institucioneve të Kosovës me standarde 

të BE-së. 

Parashikueshmëria: Derisa kërkesa është e ndryshueshme, e parregulltë dhe ndryshon nga dita në 

ditë, shitësit presin që kërkesat e tyre të ndryshueshme të parashihen nga furnizuesit e tyre 

Fleksibiliteti: shitësit preferojnë të mos zotohen për blerje në sasira të caktuara. Shitësit si Carrefour 

mundohen të porositin kultura bujqësore që atyre ju duhen disa ditë përpara 

Besueshmëria: disponueshmëria në rafte është një nga prioritetet kryesore për shitësit. Shitësit janë 

shumë sensitiv sa i përket kohës. Ata duan që të përcjellin statusin e porosisë së kulturës së tyre, 

dhe të sigurohen që furnizimi dhe shërbimi do të jenë në kohën e kërkuar. 

62

Niveli i mallrave (ditë) 


Si një shembull, shitësit e prodhimeve të ushqimit në MB po 

reduktojnë nivelet e mallrave në depo dhe kështu kërkojnë furnizim 

më të shpeshtë dhe më fleksibil nga furnizuesit e tyre 

Shembulli Shembulli ii MB 

30 

20 

15 

10 

Trendet e logjistikës së shitjes me pakicë 

(2006) 

Niveli mesatar i mallrave tek shitësit me pakicë Mesatarja e shpeshtësisë për furnizim nga qendra e distributimit 

(në ditë) për kategori për javë 

jo ushqimor 

tregti ushqimore me levizje te 

25 ngadalte 

CAGR 

(1996-2005) te ngrira 

5 

1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 


Burimi: Hulumtimi IGD, Logjistika për shitje me pakicë 2006 

BëS -0.7% 

Jo 

suhqimore 

-6.3% 

SMG -1.8% 

Category 

birra,vere dhe me gaz 

mish I ftohte/I ngrire 

tregti ushqimore me levizje te shpejt 

-1.2% 

FMG prodhon 

Ftëngrira -3.4% 

3.6 

4.6 

5.1 

5.1 

7.5 

9 

9.8 

0 2 4 6 8 10 12 

vit Shpeshtësia e furnizimit/shërbimit 

63

Mungesa e fokusit të bazuar në kërkesa (aftësi të kufizuara për promovim) 

Në vitin 2009, prodhuesit kosovarë ishin të përfaqësuar në 

përafërsisht tetë ngjarje tregtare, kryesisht si vizitorë 

Pjesëmarrja e Kosovës në ngjarjet tregtare rreth botës (2009) 

BioFach, Nuremberg, 

Gjermani,muaji Shkurt, 6 vizitorë 

Fruit Logistica, Berlin, Gjermani, 

Shkurt, një ekspozues, 6 vizitorë 

GroTech, Antali, Turqi, 

Dhjetor, 4 vizitorë 

Shqipëria Agricultural 

Gjermani 

Turqi Novi Sad Panairi 

SHBA ekspozitues, ~ 5 vizitorë Shqipëri Sërbi 

Maqedoni Bullgari 

30-40 vizitorë 

Neë York Fancy 

Food Shoë, 

qershor, 4 vizitorë 

Trade Shoë, tetorober, 2 Bujqësor, Sërbi, Maj, ~ 

Panairi Ndërkombëtar I Tregtisë FoodTech, Plovdiv, 

së Mallrave të Konsumatorëve, Bullgari, Maj, 8 vizitorë 

Maqedoni, Tetor, 2 ekspozues, 

përafërsisht 25-30 vizitorë 

Konkluzion 

Prodhuesit nga Kosova kanë marrë pjesë në tetë panaire tregtare në botë në vitin 2009. Pjesëmarrësit kanë vizituar panairet ose në cilësinë e tyre si 

vizitorë për të mësuar për tregun, konkurrencën dhe artikujt, dhe/ose si prodhues për të ekspozuar mallrat e tyre 

Pengesa kryesore në nivelin e vijimit ishte që përpunuesit e ushqimit duhet të jenë të certifikuar mePKAKRRsi kusht minimal për të bërë biznes me 

vendet tjera në botë. 

Burimi : BAH analiza; PNPK Intervistat 

64

Mungesa e fokusit të bazuar në kërkesa (aftësi të kufizuara për promovim) 

Me disa përjashtime, prodhuesit nga Kosova nuk ia dolën që të 

promovojnë produktet e tyre, për të cilat mendohet që janë artikuj 

të cilësisë së ultë 

Shenjëzimi 

(Brendimi) 

i Dobët 

Fushata të 

Pakta 

Promovuese 

Burimis: Intervistat 

Çështjet e promovimit që ndikojnë në prodhimtarinë bujqësore të Kosovës 

Eksportuesit bujqësor të Kosovës po pozicionojnë prodhimet e tyre në nivelin më të ultë të zinxhirit të furnizimit dhe 

janë mësuar që të plotësojnë vetëm kërkesat sezonale në tregjet fqinje atëherë kur atyre u mungojnë produktet 

vendore. 

Me përjashtim të Pestovës dhe disa përpunuesve të tjerë, asnjë eksportues nuk ka shenjëzime/brende të njohura, 

dhe në të vërtetë produket janë të rietiketuara apo të ripaketuara para se ato t’i transportohen tregtarëve me 

pakicë. 

Prodhuesit bujqësor nuk i i shenjëzojnë produket e freskëta apo të përpunuara si “Made in Kosova”e madje as në 

tregjet (p.sh. SHBA, MB, Shqipëri, Gjermani) ku një shenjëzim i i tillë do të ishte i i mirëseardhur. 

Prodhuesit bujqësor nuk po i i ngrisin trendet e Panaireve Tregtare. Ata nuk po i i shoqërojnë produktet e tyre me 

trashëgiminë natyrore për regjione specifike, dhe nuk theksojnë rolin e fermerëve të vegjël në prodhimin e 

kulturave. Veçmas, disa prodhues po shfrytëzojnë përparësitë e shenjëzimeve si organike, hallal apo shenjëzime 

tjera për ngritje të vlerave të produktit. 

Ekziston një numër relativisht i i madh i i ngjarjeve promovuese të organizuara çdo vit për të promovuar eksportet e 

kulturave të fushave dhe të kopshtarisë, të mundësuara kryesisht nga agjencitë e donatorëve. Por këto ngjarje nuk 

ekzekutohen si pjesë e një fushate shumëvjeçare për të zhvilluar tregje specifike për produktet specifike të 

Kosovës dhe matja e përgjithshme e rezultateve nga programet tregtare është e dobët. 

Ekziston një përqëndrim i i vogël në llojet tjera të programeve të marketingut që mund të kenë kosto të ultë dhe 

efektivitet të lartë siç është “media e fituar”, përmes reklamimit dhe marketingut të drejtpërdrejt tek tregtarët me 

pakicë dhe blerësit në tregjet e synuara. 

65

Çështjet e Kapacitetit të Infrastrukturës 

Gjithsej 17.4% e tokës bujqësore ujitet me dallime të mëdha sipas 

komunave 

Burimi : Enti I Statistikave të Kosovës (2007) 

Peja 

Decani 

Përqindja e tokës së ujitur sipas regjionit 

(% e tokës së punueshme - 2007) 

Leposaviqi 

Zvecani 

Zubin Potoku 

Istogu Skenderaj 

Klina 

Gjakova Rahoveci 

Malisheva 

Prizreni 

Dragashi 

Drenas 

Suhareka 

Mitrovica 

Vushtrria 

F. Kosova 

Obiliqi 

Shtimja 

Shterpca 

Podujeva 

Lipjani 

Ferizaji 

Prishtina 

Kacaniku 

Kamenica 

Nent.oberda 

Vitia 

Gjilani 

Komente 

Komunat si Shtërpca dhe 

Zveçani tregojnë një përqindje 

të lartë të ujitjes për shkak të 

një përqindjeje relativisht të 

ultë të tokës së punueshme 

(1168 dhe 801 ha 

respektivisht) dhe përdorimi i i 

sistemeve joformale të 

bazuara në pompa. 

Gjilani, Ferizai dhe Vitia 

shërbehen kryesisht përmes 

sistemeve joformale 

66


Tri sisteme formale për ujitje mbulojnë pjesën më të madhe të 

Dukagjinit dhe pjesën veriore të Rrafshit të Kosovës, por e lënë të 

pambuluar pjesën juglindore 

Sipërfaqet e mbuluara nga sistemet formale 

të ujitjes (2009) 

Komente 

Ibër-Lepenc Ibër-Lepen ësht ësh ëë impi mpi ant ujitës i ifu 

Drini i Bardhë 

Ibër-Lepenc 

c t i furnizuar 

rnizuar nga 

rezervuari i iGazivodes 

Gazivodes ( Lumi Ibër) Ibër ppëë rmes kanalit 54 

km Pridvoricë-Obiliq. Edhe pse ka kanjë 

njëk 

) 

k apacitet t tëë 

paraparë për ujitje për 3300 ,000 ha, ak aktualisht tualisht ujiten 

vetëm 1200 ha. Gjatë ko r t 

kohës hës kur ku ësh t ëë dd izajnuar, faza 

dy që do të mbulonte 43 ,000 ha hanë 

në ppj jesën esën jugore t ëë 

rra fshit t ëë KK osovës dhe Vitisë, ësh t ëë pp lanifikuar por 

nuk ësht ëë pp ërfunduar. 

Ra do niqi-Dukagjini për pë bëhet nga ddyy sisteme . r . Sistemi 

i i Radoniqit ( Gjakovë) ës htë gg jithashtu impiant ujitës i i 

ndërtuar në nëvitin 

vitin 1986 me kapacitete të dizajnuara për 

10,250 ha ha ddhe he një s ipërf ipërfaqe 

aqe aktualisht të ujitur pr prej 

ej 

5000 ha. Sistemi i i Dukagji nit n s t n 

nit (Prizren (Prizre ) ës ë hht ëë një jë 

sistem kanali t r . 

t ëë hapur i i nndërtuar dërtua në nëvi 

vi tin 1963. 1963Edhe 

Edhe 

pse në fill im 3500ha janë mbuluar me gypat spë r rkatës, katës, 

gati 75% ëës t 

shtë htë humbur gjatë pusht pushimeve 

imeve të 

urbanizimit. 

Radoniqi- Drini i Bardhë ësht ësh ëë formuar muar në 20 03, nga kon s Dukagjini Sipërfaqe e 

i t for s olid imi 

i i tri kompani ve ujitëse n ga Peja, Deçani dhe Ist ogu. 

Është një jë sistem kanali t pambuluar nga 

sistemet 

n t ëë hapur i i nd ërtuar ërtuarnë 

nëvitin 

vitin 

1950. Konsi derohet i i pa paefektshëm 

efektshëm ddhhe e dobët ii 

mirëmbajtur që ësht ësh ëë i ppa formale të 

ujitjes 

t i amjaftueshë 

mjaftueshë m në ko rrik dhe 

gusht.. gusht 

Burimi : MMPH Strategjia për Ujitje (2009), faqja e internetit të Agjencisë së Kosoves për Mirëbesim, Banka Botërore 

(2009), Intervistat. 

67


Të gjitha sistemet formale veprojnë nën kapacitetet e tyre të 

instaluara për shkak të mirëmbajtjes jo të rregulltë dhe mungesës 

së kërkesës 

37,190 

23,500 

7,500 

4,000 

Kapaciteti i Sistemeve Formale të Ujitjes 

(2009 me disa të dhëna nga 2004) 

30,000 

18,000 

14,500 

1,200 

15,250 

13,600 

7,500 

Drini i Bardhë Ibër-Lepenc Radoniqi-Dukagjini 

2,100 

Kapaciteti i dizajnuar 

Sipërfaqja e pajisur 

Sipërfaqja aktuale për ujitje 

Sipërfaqja aktualisht e ujitur 

Burimi: MESP Strategjia për ujitje (2009), Banka Botërore ,Intervistat 

Shënim : Sipërfaqja për ujitje Ibër-Lepenc kërkon rehabilitim të rrjetit të pompave. Sipërfaqja aktualisht e ujitur është për vitin 2004 për Drinin e Bardhë dhe Radoniqi-Dukagjinin dhe 2009 për Ibër- 

Lepenc. 

68

Në vitin 2006, asnjë nga sistemet nuk operonin në baza të 

qëndrueshme financiare 

Grante në 

mallra 

(€63) 

Reduktim në 

barazim 

(€5010) 

Shitja 

Ibër-Lepenc 

humbja = €5,073 

€3,020 

Të hyra 

operative 

€1,650 Kosto stafi 

€6,090 

Shpenzime 

operative 

Rezultatet financiare për sistemet publike të ujitjes 

mijëra € – 2006 

€353 (të tjera) 

Amortizimi 

Të hyra nga 

ujitja 

Radoniqi-Dukagjini 

humbja = €1,895 

AKM (€44 

KCB (€80) 

Grantet e 

mëhershme(€ 

133) 

Reduktimi në 

barazim(€1,6 

38) 

Të hyra tjera 

€101 

€455 

Të hyra 

operative 

€193 

€1,045 

€583 

€418 

Shpenzime 

operative 


Rezervat 

për kreditë 

e kqija 

Kostoja e stafit 

Amortizimi 

Furnizimet 


Reduktimi 

ne 

barazim 

(€189) 

KCB(€40) 

Të hyra 

Të hyra tjera nga 

ujitja 

Drini i Bardhë 

humbja = €496 

Të hyra 

operative 

Burimi: Deklarata e auditorit të përgjithshëm nga ëebfaqja e AKM’së. 

Shënim: P&L tregon grantet si burime të hyrash. Për qëllime të kësaj analize, grantet janë hequr nga të hyrat. 2006 është viti i fundit kur janë ofruar deklaratat financiare. 

€29 

€65 

Donatorët 

(€269) 


€442 

€118 

Shpenzime 

operative 

Amortizimi 

Kostoja e stafit 

69

€ 120 


Pagesat bëhen për hektarë dhe çmimi është dukshëm më i ultë 

sesa kostoja e vërtetë e ujitjes 

Iber Lepenc 

sistemet tjera 


Tarifa për shfrytëzuesin e ujitjes (çmimi) dhe Çmimi në hije (kostoja) 

€ per Ha në vit (2009) 

€ 100 

Nuk ka njohuri për çmimin në hije 

Sistemi i Ibër Lepenc 

humb përafërsisht €280 

për çdo hektar të ujitur 

€ 400 

Komente 

Ibër-Lepenc bën pagesa prej €120 për hektarë në 

vit dhe humb përafërsisht €280 për hektarë të 

ujitur. Një pjesë të këtyre humbjeve I kompenzon 

përmes shitjes së ujit teknik termocentralit Kosova 

e Re, shitjes së energjisë elektrike nga 

hidrostacioni i Zubin Potokut dhe provizioni për 

ujin e pijshëm komunal. 

Sistemet tjera marrin nga €100 për hektarë në vit. 

Edhe pse kostot janë më të ulta, sepse sistemet 

bëjnë më pak pompime sesa në Ibër Lepenc, 

çmimi në hije është dukshëm më i lartë sesa 

kostoja. 

70


Investimet e vazhduara në sistemin formal duhet ekzaminuar me 

kujdes për fizibilitetin ekonomik dhe projektim 

Ofruesi i 


ujitjes 

Përmbledhje e Investimeve të Vlerësuara në Sistemet Formale të Ujitjes 

Investimet e 

vlerësuara 

(2007-2013) 

Ibër-Lepenc I €6.4M 

Ibër-Lepenc II 

Dukagjini 

€298.5-677.6M 

(duke pritur 

Studimin e Ri) 

Nuk janë në 

dispozicion 

Radoniqi €9.6M 

Drini i Bardhë €9.6M 

Përshkrimi i çështjeve 

Ibër-Lepenc po vuan nga kërkesa e vogël e tregut dhe aktualisht është duke ujitur vetëm me 3% të 

kapacitetit të instaluar. Rindërtimi i stacioneve të pompave është duke u shqyrtuar, por përmirësimet 

duhet të bëhen në kontekst të bërjes së sistemit rentabil duke marrë parasysh edhe kërkesat për joujitje 

në rezervoar. 

Sistemi i Lepencit (Ibër Lepenc II) fillimisht është dizajnuar në vitin 1960 për të ujitur tokën në 

pjesën jugore të rrafshit të Kosovës dhe në Maqedoni. Synonte të transferojë ujin nga ujëmbledhësi i 

Lepencit dhe dy ujëmbledhës të vegjël në lumenjtë Drenica dhe Gracanka. Ndonëse një sistem në 

juglindje të Kosovës është më se i nevojshëm, planet për sistemin e Lepencit duhet të ndryshohen 

dhe adaptohen tërësisht krahas ndryshimeve të bëra në 40 vitet e kaluara në aspektin politik, 

ekonomik dhe teknik. 

Dukagjini ka humbur gati 75% të sipërfaqës në kapacitetin e vet të planifikimit fillestar për shkak të 

urbanizimit të parregulluar në komunën e Prizrenit. Nga sipërfaqja e mbetur 1500 hektarë përbëjnë 

kanale të hapura të cilat tani janë në gjendje të mjerë, një pjesë e së cilës përdoren për mbeturinat 

urbane. Investimet duhet të vazhdojnë duke u bazuar në planin e ri që pasqyron kushtet aktuale. 

Investimet e planifikuara për sistemin e Radoniqit përfshijnë rehabilitimin e dy stacioneve të 

pompave për të shtuar sipërfaqet e ujitshme deri në 3,600 hektarë. Nga të gjitha sistemet, Radoniqi 

konsiderohet si kandidati më i mirë për zgjerim duke u bazuar në kërkesën dhe gjendjen e 

mirëmbajtjes aktuale të sistemit. 

Drini i Bardhë është një sistem i hapur i kanalit i cili është mirëmbajtur dobët dhe vuan nga efikasiteti 

i ultë i ujit. Përdorimi i saktë i ujit është vështirë të njehsohet për shkak të një numri të kanaleve 

private që tërheqin ujin nga lumenjtë. Analizë e vëmendshme duhet inicuar përpara se të bëhen 

investime shtesë si kandidati me më shumë gjasa për investime në sistemin e Pejës. 

Burimi: MMPH Strategjia për Ujitje (2009), Banka Botërore 

Shënim: Investimet e Vlerësuara (2007-2013) janë nxjerrë nga Strategjia për Ujitje. Vlerësimi i investimeve për Iber-Lepenc. 

71


Në përgjithësi ekzisojnë një sërë problemesh të ndërlidhura që 

duhet adresuar për të kthyer sistemin formal për ujitje në gjendje 

stabile 

Problemet e Identifikuara në Ujitjen Formale 

Proceset e çështjeve të lejeve për ujë 

Efikasiteti i ultë i shfrytëzimit të ujit 

Niveli i ultë i mbledhjes së pagesave 

për shfrytëzimin e ujit. 

Mirëmbajtje e dukshme e parregullt 

Mungesa e sistemit transferues ndërpellgje 

Urbanizimi i parregulluar 

Staf i pamjaftueshëm i kualifikuar IP f 

Pamundësia për të tërhequr staf në 

skemën e pagave për shërbimin publik 

Nivel i ultë i kërkesës së tregut 

Mungesa e çmimit të bazuar në volum 

Burimi: MMPH Strategjia për Ujitje (2009), Banka Botërore. 

Parimet e Strategjisë për Përmirësimin e 

Ujitjes Formale 

Efektiviteti i kostos. Duhet vlerësuar efektiviteti i 

kostos së çfarëdo investimeve në ujitje. Efektiviteti i 

kostos varet nga vlera dhe tipet e kulturave që 

kultivohen dhe do të kultivohen në sipërfaqen e ujitur. 

Për këtë arsye, investimet në PUs duhet të merren 

parasysh së bashku me zhvillimin e sektorit si tërësi. 

Kërkesa. Të gjitha sistemet dhe posaçërisht Ibër- 

Lepenc, ujisin një pjesë të vogël të sipërfaqes së 

ujitshme që pothuaj struktura pa ndonjë kosto do të 

mund të arrinte qëndrueshmëri financiare. Pika kyçe 

për përmirësimin e zhvillimit të këtyre sistemeve është 

përmirësimi i marketingut dhe çmimit dhe rikthimi i 

kërkesës në nivele rentabile. 

Qëndrimi i integruar për nevojat e ujit. Shumica e 

PUs shërbejnë për nevoja të tjera të ujit përveç ujitjes 

–ujë teknik për industri, ujë tëpijshëm, prodhimin e 

energjisë etj. Zhvillimi i sistemit të ujitjes duhet të 

bëhet në kontekst të një strategjie për menaxhimin e 

integruar të ujit që merr parasysh të gjitha përdorimet 

e këtij resursi. 

72

Komente 

Serrat përdoren kryesisht për 

prodhimin e domateve dhe një sasi 

të vogël të trangujve. Sallata e 

gjelbërt prodhohet pak si kulturë 

dytësore në dimër. Kultura të tjera si 

speca, fasule e bardhë, patlixhan i zi 

dhe pjepëri prodhohen në fusha të 

hapura. 


Duke filluar nga niveli i ultë, sipërfaqja e përgjithshme me serra 

pothuaj është dyfishuar nga viti 2004-2008 

Prodhimi në sipërfaqet me serrë 

Ha - 2004-2008 

73 

93 

+28% 

133 

154 

2005 2006 2007 2008 

Burimis: Raporti i Intercooperation (2008). 

73


Sidoqoftë, sipërfaqja duhet të dyfishohet përsëri për të 

përmbushur bile objektivat e zëvendësimit të importit, dhe për më 

tepër për të mbështetur eksportin e kulturave 

Nevojiten sipërfaqe të reja me serra për zëvendësimin e importit 

Ha - 2008 

Speca 

Tranguj 

154 

130 

60 

50 

20 

284 

Domate Komente 

2008 

Sipërfaqja 

Burimi: Raporti i Intercooperation (2008). 

Sipërfaqe shtesë e 


zëvendësimin e 

importeve 

Totali i sipërfaqes së 


zëvendësimin e 

importeve 

Komente 

Analizat tregojnë që 130 hektarë serrë 

nevojiten për të zëvendësuar importet për 

vetëm tri kultura - domate, speca dhe tranguj 

– gjatë pranverës së vonshme dhe verës kur 

është koha e importeve më të mëdha. 

Me përmirësimin e cilësisë së serrave, vjelja e 

domateve do të lëvizte nga 10diteshi i fundit i 

qershorit në fillim të qershorit dhe importet do 

të zëvendësoheshin prej qershorit deri në 

nëntor. Vjelja e specave do të mund të lëvizte 

nga fundi i korrikut (fusha të hapura) deri në 

gjysmën e dytë të majit, etj. 

Serrat gjithashtu do të mund të përmirësonin 

dukshëm çmimin dhe volumin e kulturave të 

eksportuara për Evropë dhe rajon. 

74


Gati tërë sipërfaqja e serrave gjendet në Dukagjin dhe 87% është e 

llojit të thjeshtë të tunelit, i cili kushton lirë për tu ndërtuar por ka 

prodhimtari relativisht të ultë 

93 

4 2 

87 

11 

10 

1 

11 

4 7 

6 

4 

1 

4 

2 1 

1 

29 

2 1 

26 

Lokacioni dhe llojet e serrave 

Ha - 2008 

Tip blloku 

154 

3 Tip blloku 

Teknologji mesatare 

2% 

16 Teknologji mesatare 

11% 

134 

Mamusha Suhareka Rahovec Prizren Gjakova Të tjera Total 

Burimi: Raporti i Intercooperation (2008) 

Tunele të thjeshta 

87% 

Tunel i thjeshtë 

Konkluzion 

Serrat në formë tuneli kushtojnë më pak për tu ndërtuar, €2-4 për metër katror 

në krahasim me €15-20 për teknologji më të avancuar. 

Por tunelet nuk mundësojnë hapje për ngrohje gjatë verës dhe kështu 

funksionojnë vetëm për një bimë dhe kanë prodhimtari të ultë, nuk mundësojnë 

bimët si domatet të rriten në lartësi që kërkohen për cilësinë e shitjes me pakicë. 

75

-4,000 € 


Kultivimi përmes serrave përmirëson prodhimtarinë dhe të hyrat 

por kompenzimi merr kohë 

Domate të prodhuara 

në tunel serrë (një 

mbjellje) 

Domate + tranguj 

Prodhim në bllok 

serrë (dy mbjellje) 

Investimi 

(€4,000) 

Investimi 

-15,000 € 

speca + lakër 

Prodhim në bllok 

serrë (dy mbjellje) -15,000 € 

Burimi: Raporti i Intercooperation (2008) 

Kthimi në investime për kulturat e rritura në serra 

€ për 1000 metra katror të mbjellur 

Viti -6 Kthimi në 

Investime 

rrjedha e 

grumbulluar e 

parave 

€709 €709 €709 €705 €709 €705 €705 €709 €709 €705 

709 € 709 € 709 € 705 € 709 € 709 € 705 € 709 € 709 € 705 € 

vit 1 vit 2 vit 3 vit 4 vit 5 vit 6 vit 7 vit 8 vit 9 vit 10 

Viti -9 Kthimi në 

Investime 

€1817 €1819 €1817 €1011 €1817 €1811 €1017 €1817 €1817 €1811 

1, 817 € 1, 819 € 1,817 € 1,011 € 1, 817 € 1,811 € 

1,017 € 1, 817 € 1,817 € 1, 811 € 


(€ 15,000) Viti - 9 Kthimi në 

Investime 

Investimi 

€1795 €1795 €1795 €989 €1795 €1795 €1789 €995 

(€ 15,000) 

€1795 

rrjedha e 

grumbulluar e 

parave 

rrjedha e 

grumbulluar e 

€1789 

1,795 € 1, 795 € 1,795 € 989 € 1,795 € 1,795 € 1,789 € 995 € 1,795 € 

1,789 € parave 


76


Aplikimi i serrave u mundëson fermerëve të shfrytëzojnë rastin 

sezonal për të arritur çmime më të larta 

1.6 

1.4 

1.2 

1 

0.8 

0.6 

0.4 

0.2 

0 

Jan-08 

Shkurt 08 

Çmimi mujor i artikujve bujqësor si shembull 

Çmimet e BE-së për Importe 

(2008-2009) (në €; seritë që fillojnë me = 1) 

Vjelja në 

fushë të 

hapur në 

Kosovë 

Mar-10 

Prill 08 

Maj 08 

Qersh 08 

Korr 08 

Vjelja në 

fushë të 

hapur në 

Kosovë 

Gusht 08 

Burimi:KNT Comtrade, Terminal Market Data; Intercooperation për disa të dhëna mbi vjeljet; Intervistat. 

Vjelja në 

fushë të 

hapur në 

Kosovë 

Shtat 08 

Tet 08 

Nënt 0 8 

Dhjet 08 

Jan-09 

Shkurt 09 

Mar-10 

Prill 09 

Maj 09 

Qersh 09 

Korr 09 

Vjelja në 

fushë të 

hapur në 

Kosovë 

Gusht 09 

Shtat 09 

Domate 

Tet 09 

Tranguj 

Speca 

77

Më 

esenciale 


Sidoqoftë, ekzistojnë edhe një numër pengesash ekonomike dhe 

teknike që duhet tejkaluar për të zgjeruar serrat, duke qenë që 

qasja në financa është çështja më kritike 

1 

2 

3 

4 

5 

6 

Cilësia e ndërtimit të 

serrës 

Përpunimi pas vjeljes 

dhe marketingu 

Diversitet i 

përmirësuar i 

kulturave 

Orari i mbjelljes dhe 

vjeljes 

Teknikat e menaxhimit 

të kulturave 

Qasja në financa 

Burimi: Raporti i Intercooperation(2008), BAH analiza 

Pengesat për zgjerimin e serrave 

Serrat si si tunele që përdoren tani nuk mundësojnë ventilimin gjatë verës duke çuar kështu në plakjen e hershme të kulturave 

dhe reduktimin e prodhimtarisë. Ekzistojnë aktualisht një numër i i vogël kompanish që po ndërtojnë serra të cilësisë më të mirë 

që mundësojnë një kontroll më të mirë mikro-klimatik. . 

Vlera e prodhimit me klimë të kontrolluar paraqet mundësinë për të patur përparësi sezonale dhe për të përmirësuar cilësinë e 

prodhimit. Për të shfrytëzuar një përparësi të tillë, duhet të përmirësohet zinxhiri i i marketingut përfshirë këtu edhe një 

inteligjencë më të mirë të tregut, investimet në qendrat për paketim dhe klasifikim, si si dhe transportin dhe ruajtjen me ftohje. 

Vetëm domatet dhe një sasi e vogël trangujsh kultivohen aktualisht nëpër serra të Kosovës. Kulturat si si speca, patlixhani, 

shalqini dhe fasulja e bardhë janë kandidatë të mirë për diversifikim. Vendimet e fermerëve për zgjedhjen e kulturave dhe 

varieteteve nuk bazohen në këshilla të kualifikuara apo eksperimente adekuate në ferma. 

Shumica e fermerëve mbjellin vetëm një herë në vit apo përdorin marulen si kulturë të dytë gjatë dimrit, dhe atë kryesisht për 

shkak të ventilimit të dobët i i cili nuk lejon kulturat e dyta gjatë verës. Ventilimi i i përmirësuar i i serrave, njohuritë më të mira për 

oraret e mbjelljeve dhe vjeljeve, si si dhe disponueshmëria më e mirë e bimëzave do të përmirësojë prodhimin gjatë sezonës dhe 

fitimin nga investimet në serra. 

Edhe pse ujitja pikë pikë është duke u aplikuar, fermerët kanë nevojë për asistencë teknike për praktikat e kultivimit (dendësia 

e mbjelljes, hapësirat mes bimëve, vendosja e frutave, përdorimi i i plehërave etj). Fermerët paraprijnë që të përdorin më tepër 

plehëra kimike gjë që e redukton prodhimtarinë dhe mund të ndikojë edhe në cilësinë dhe sigurinë e kulturës. 

Edhe përkundër menaxhimit të duhur të kulturave dhe orareve për mbjellje, periudha e kompensimit nga serrat mund të jetë 

relativisht e gjatë. Janë të tënevojshme nevojshme programe që sigurojnë fermerët e vegjël të kenë qasje në financa për të investuar në 

këtë fushë. 

78

Mangësit e Transportit 

85% e eksporteve bujqësore të Kosovës udhëtojnë nëpër tokë deri 

në destinacionin e tyre final përmes katër pikë-kalimeve kryesore 

kufitare 

Kulla (Për në Mali të Zi, Evropë 

Perëndimore dhe portin e Tivarit) 

Eksportet Bujq. = €2.7M / 9.7MT 

Peje 

Vermica (Për në Shqipëri, 

Perëndim/Jug të Evropës dhe 

Portën e Durrësit) 

Eksporte Bujq. = €5.1M / 23.6MT 

Pikat kryesore të daljes për eksportet bujqësore të Kosovës (2008) 

Prizren 

Mitrovice 

Prishtina 

Merdare (për në Sërbi, E-80 dhe 

Evropën Veriore) 


Aeroporti i Prishtinës 

Eksportet Bujq. = €13k/8kT 

Hani i Elezit ( Për në Maqedoni, 

Evropë Jugore dhe Portin e 

Selanikut; E-75 përmes Sërbisë) 


Burimi: Dogana e Kosovës, Intervistat me kompanitë e transportit 

Shënim: Pesë vendkalimet kufitare të ilustruara paraqesin 94.25% të eksporteve bujqësore në vitin 2008 

14.7% 

85.2% 

0.07% 

17.6% 

82.4% 

Vlera Category 1(€) Pesha Category 2(T) 

0.01% Ajr 

Tokë-det 

Tokë 

79


Pamundësia për të kaluar tranzit nëpër Sërbi e bën transportin 

rrugor 9-17% më të kushtueshëm dhe e vë Kosovën në 

disavantazh brenda rajonit 

Krahasimi i Kostove të Transportit për Bartje të ngarkesës prej 23 tonelata rrugës për në Hamburg, 

Gjermani 

(në € për ngarkesë kamioni) (2009) 

Disanca në KM 

kjo rrugë është më e 

drejtpërdrejt por është e 

1552 

Beograd 

1,397 

pamundshme tani sepse 

kërkon të 

të jetë tranzit nëpër 

Sërbi. 

1896 

1956 

1980 

2065 

2135 

2217 

Pristina (Merdare) 1,706 

Podgorice 

1,760 

Shkup 1,782 

Prishtinë (Hani) 1,859 

Tiranë 1,922 

Pristinë (Kulla) 1,995 

Këto rrugë rr ugëjanë janë aktualisht 

më të shfr yt ytëzuara ëzuarat t dhe 

janë 

9% dh 

dhe e 17% më të 

kushtues 

hme sesa rr rr uga 

për Merdare 

Meqë importet i tejkalojnë tepër eksportet, niveli i eksporteve nga Prishtina llogaritent 12% më pak kur ofrohet udhëtimi në të dy kahjet 

Burimi: Intervistat me kompanitë e transportit 

80

26,251 

20,000 

Kostoja e transportit si %’je 

e vlerës së mallrave 

18,783 

16,000 

11,092 

8,907 7,969 7,590 

5,146 4,600 


Ushqimet e ndjeshme dhe mallrat e përpunuar me vlerë të lartë mund 

të tejkalojnë koston e transportit mirëpo artikujt nuk munden 

7% 

9% 

Vlera e Artikujve dhe Kostot e Transportit si Përqindje e Vlerës 

(€ per 23 tonelata ngarkesë për në Hamburg - 2009) 

10% 

11% 

15% 

18% 

Frutat Fruta e imta 

(të fr freskëta) eskëta) 

Barishte Baris te te thara 

Speca të 

freskëta fres ta 

(c (cilësi ilësi e 1rë) 

Sp Speca eca turshi (Etlinger)1 

Patate Molla 

Kostoja e transportit e tejkalon 20% të vlerës së mallit 

20% 21% 

28% 

30% 

Domate Karrota Lakra Fasule e 

bardhe 

Burimi: Dogana e Kosovës, Intervistat me kompanitë e transportit 

Shënim: 1) Çmimi Etlinger merr vlerën më të madhe të produktit në paketimin për shitje me pakicë. Produkti në paketim me shumicë (2kg) vlerësohet €8000 per ngarkesë kamioni. 

53% 

1,778 

kungullesha Courgette 

81

Durrës, Shqipëria 

2.28M tons/vit kargo ka punuar 

23.5k m2 ruajtje e mbuluar 

Kryesisht shfrytëzohen nga 

kompanitë Kosovare për 

importimin e drithërave/kokrra 

dhe ushqimeve të ndjeshme nga 

Italia (Porti i i Tivarit) 

Mangësitë e Transportit 

Rrugët tokë-det kalojnë nëpër tri porte – Selanik në Greqi, Tivar në 

Mal të Zi dhe Durrës në Shqipëri 

Burimi: Lloyd’s (2007); Intervistat 

Portet kryesore për menaxhimin e mallrave nga Kosova 

Italia 

Sllovenia 

Kroacia 

BOSNIA 

Mali i Zi 

Sërbia 

Kosova 

ALBANIA Maqedonia 

Greqia 

Tivar, Mali i Zi 

5M ton/vit në vit ngarkesa/kargo 

ka punuar 

120k m2 depo e mbuluar 

Tivari nuk është përdor rishtas 

nga kompani Kosovare 

Selaniku, Greqia 

15.95M tons/vit (366k TBEs) 

85k m2 depo e mbuluar 

Përdoren nga kompanitë 

kosovare për eksporte testuese 

për në EBA dhe Arabinë Saudite 

(Abi ushqimet) 

82

Situata e 

tanishme 

Me përfundimin 

e autostradës 

Prishtinë- 

Tiranë 

NËSE tranziti 

përmes Serbisë 

normalizohet 


Pas përfundimit të Autostradës së Tiranës, rrugët tokësore do të 

mbesin rrugë më ekonomike në krahasim me të tjerat 

Krahasimi i Kostove të Transportit për Barjten e 23 tonelata Ngarkesë kamioni për Rotterdam (2009) 

Rruga më ekonomike 

Prishtina Podgorica Rotterdam 

(përmes Kullës) (përmes B&H/autostradës në Kroaci) 

Rruga më ekonomike Tokë-Det 

Prishtina Durrës Ancona Rotterdam 

€850 / ~ 12 orë €785 / ~ 12 orë €1265 / ~ 26 orë 

(përmes Shkup-Ohër) (Ro-Ro anije-trap) (Ro-Ro anije-trap) 

Rruga më ekonomike Tokë-Det 

Prishtina Durrës Ancona 

Rotterdam 

€550 / ~ 5 orë 

(përmes Vermica) 

Rruga më ekonomike 

€785 / ~ 12 orë 

(Ro-Ro anije-trap) 

€1265 / ~ 26 orë 

(Ro-Ro anije-trap) 

Prishtina 

(përmes Merdares) 

E-80 

(Kroaci, Slloveni, Austri) 

Rotterdam 

€2300 / ~35 orë 

€2900 / ~55 orë 

€2600 / ~45 orë 

€1900 / ~25 orë 

Konkluzion 

Me përfundimin e Rrugës së Tiranës, një pjesë e komunikacionit do të kalojë në Portin e Durrësit ose në rrugë tokësore përmes Shqipërisë për të 

kompensuar kushtet e këqia të motit, për të shfrytëzuar kapacitetet e deponive atje, apo për mallrat që vijnë nga rrethi i Prizrenit. 

Sioqoftë, the rruga tokësore përmes Kullës do të mbetet më ekonomikja në përgjithësi. Nëse marrëdhënjet normalizohen me Sërbin, rruga e Merdares 

do të ketë avantazhe të rëndësishme ndaj të gjitha rrugëve tjera për në destinacione në Evropë. 

Burimi: Intervistat me kompanitë e transportit dhe portat; BAH analiza. 

83


Aktualisht nuk ka shërbime të kargos ajrore për në aeroportin e 

Prishtinës, dhe të gjitha kargo-shërbimet kryhen në nivele të 

pasagjerëve 


Transportuesi ajror Përshkrimi 

Adria Airlines 

(Intereuropa) 

Austrian Airlines 

(MCM) 

Operatorët e Kargos Ajrore në Aeroportin e Prishtinës 

(në € per kg të peshës efektive që vlerëson 100kg ngarkesë - 2009) 

Vepron kargoja pjesë shtesë në 

fluturimet ditore nga Prishtina për në 

Lublanë 

Ngarkesa maksimale 2 ton 

Aktualisht mban c. 500 kg/day 

Vepron kargoja pjesë shtesë 6 

ditë/javë nga Prishtina në Vienë 

Nuk ka fluturime kargo apo jo të 

rregullta. Pesha maksimale 100 kg 

Turkish Airlines Vepron kargoja pjesë shtesë në 

aeroplan për pasagjerë 5 herë në javë 

Një avion mallrash një herë në javë IST IST- 

PRN- MXP(Milano)-IST por vetëm për 

kargo të drejtuara për në PRN 

Çmimi i përafërt për Kg deri në 

Frankfurt (FRA) 

€2.58 per kg peshë efektive 



Shfrytëzimi i avionave turk për mallra për kargo nga Prishtina për në Milan (MXP) është një mundësi për 

eksportuesit Kosovar. Niveli i avionit të mallrave që riqarkullon paraqet 30-50% të nivelit të përgjithshëm. 

Turkish Airlines duhet të kërkojë liçencë nga ICAO për të ofruar këtë shërbim. 

84

Rregulloret jo të duhura për bujqësinë 

Struktura për regulloren për sigurinë e ushqimit në Kosovë është e 

shpërndarë mes disa organizatave të ndryshme të cilat janë 

përgjegjëse për pjesë të caktuara të kësaj lëmie… 

Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe 

Zhvillimit Rural (MBPZHR) 

Departamenti 

për Mbrojtje të 

Bimëve 

MBPZHR 

Instituti i i Pejës 

Departamenti për Mbrojtje të Bimëve: 

Lëshon çertifikata për eksport për të gjitha 

ushqimet e përpunuara dhe të freskëta duke u 

bazuar në teste laboratorike për përpunime 

dhe inspektimin vizual për të freskëtat 

Lëshon çertifikata për importin e farërave] 

Instituti i Pejës 

Vepron si laboratori i vetëm qeveritar për 

testimin e sigurisë së produkteve bimore 

Lëshon certifikata për eksportin e verës dhe 

rrushit 

Agjencitëqëbartin përgjegjësitë për sigurinë e ushqimit 

Zyra e Kryeministrit Ministria e Shëndetësisë 

ZKM 

AKVU 

Ministria e 

Shëndetësisë 

Inspektoriati 

Sanitar 

Agjencia Kosovare për Veterinari dhe Ushqim Inspektorati Sanitar 

Lëshon çertifikata eksporti për të gjitha Inspekton dhe çertifikon objektet e përpunimit 

produktet shtazore 

Lëshon çertifikata të importit për barëra 

veterinare, farë, gjedhe të gjalla etj. 

Përgjegjëse për inspektorët fito-sanitar në 

pikat kufitare 

Konkluzione 

Sipas Ligjit për Ushqim të 9 prillit 2009, funksione të ngjashme nga Instituti i Pejës dhe Departamentit për Mbrojtjen e Bimëve do të jenë të konsoliduara në 

AKVU. Aktualisht kjo akoma nuk ka ndodhur dhe ekziston një dyfishim i punëve mes organizatave të ndryshme. 

AKVU tani ka një plan për të arritur harmonizimin me standardet e BE-së lidhur me produktet shtazore deri në datën e synuar 2011. Aktualisht është në 

proces të plotësimit të përgjegjeve të pyetësorit dhe ka ftuar BE’në që të themelojë Zyren për Ushqim dhe Veterinari (FVO) në Kosovë. Planet në MBPZHR 

janë më pak të avancuara. 

Laboratoret në Institutin e Pejës dhe AKVU nuk kanë ndonjë çertifikim ndërkombëtar (p.sh. ISO, EurepGAP) gjë që ka shkaktuar probleme me njohjen. 


85

Viti i hapjes 

Lokacioni 

Fusha e veprimit 

Madhësia 

1 2 

Sara & Meti Agrovet 


… ekzistojnë edhe dy laboratore private, fushëveprimtaria e të 

cilave është e kufizuar për shkak të mungesës së çertifikimit 


Laboratoret private për sigurinë dhe cilësinë e ushqimit në Kosovë 

2008 2005 

Prishtina Fushë Kosovë ( afër Prishtinës) 

Analiza kimike dhe mikrobiologjike në bimë, 

ushqim dhe plehëra/fertilizues 

Analiza e tokës po edhe detektimi i metaleve të 

rënda në produktet ushqimore 

2009 qarkullimi €80,000 2009 qarkullimi. €100,000 

Konkluzione 

Instituti i Pejës është organi kryesor për testimin e mallrave bujqësor. Sidoqoftë, Instituti do të përdorë 

laboratore private për të kryer testimin sekondar kur eksportuesit apo prodhuesit i kontestojnë të gjeturat 

në rast se mallrat nuk kalojnë standardet e çertifikimit. 

Asnjë nga laboratoret private nuk janë të njohura ndërkombëtarisht dhe nuk kanë marrëveshje bilaterale 

me qeveritë në vendet tjera 

86

Përdorim i tepërt i 

plehërave dhe 

pesticideve 

Cilësi e dobët e 

farërave dhe 

inputeve tjera 

Inspektim i 

pamjaftueshëm i 

distributorëve të 

inputeve 


Rregullorja dhe përdorimi i inputeve konsiderohet joefektiv për një 

numër arsyesh 


Çështjet që kanë të bëjnë me Rregulloren për inpute 

Fermerët nuk janë të trajnuar në përdorimin e plehërave dhe pesticideve dhe kanë tendencë që ti aplikojnë 

më tepër ato karshi sasirave të nevojshme për kultura specifike 

Përdorimi i tepërt përkeqësohet edhe nga prania e inputeve me cilësi të dobët që kërkojnë aplikim më të 

madh sesa që tregohet në udhëzime 

Përdorimi i tepërt në një numër rastesh është treguar që ka patur efekt në sigurinë e produkteve të 

kopshtarisë dhe ato ngarkesa mallrash nuk është lejuar të eksportohen për shkak të kontaminimit me 

pesticide dhe plehëra 

Ekziston një sasi e konsiderueshme e farërave dhe inputeve tjera të importuara dhe të shitura ilegalisht të 

cilat janë të cilësisë së dobët dhe që ndikojnë në prodhimtari dhe cilësinë e kulturës. Pikat hyrëse kryesore 

vlerësohen të jenë pikat në Veri të vendit. 

Instituti i Pejës teston dhe regjistron varietetet e farërave, porse ky testim është i kufizuar për katër kultura 

(speca, domate, patate dhe grur dimri) dhe shumë farëra shiten ndonëse nuk janë të regjistruara. 

Asnjë tregtar i inputeve nuk ka zhvilluar ndonjë shenjëzim/brending i cili do të justifikonte çmimet më të 

larta të inputeve bazuar në cilësinë e inputeve. Përkundër kësaj, disa përpunues më të mëdhenj kanë filluar 

të importojnë më shumë farëra me cilësi të lartë dhe importe tjera në mënyrë direkte. 

Distributorët e inputeve raportojnë inspektime jo të shpeshta të produkteve të tyre dhe ankohen që 

mungesa e fuqizimit vështirëson konkurrencën me importuesit falso dhe jolegal. 

MBPZHR pranon që forca e inspektimit është e pamjaftueshme për rregullimin e shitjes së inputeve 

bujqësore në pikat e shitjes me shumicë dhe pakicë. 

87

Rregulloret joadekuate për bujqësi 

Pilot studimet kanë treguar që fermerët mbështeten shumë në 

pesticide, që mund të kenë pasoja serioze në mjedis, duke marrë 

parasysh rritjen e përdorimit të pesticideve falso në rajon 

Konsumi i pesticideve & përdorimi i pesticideve falso 

1.3 

Konsumimi i pesticideve (Kg/Ha, 2001) (1) 

5.1 

6.2 

20.9 

23.7 

Kenia Republika Sllovakia Sllovenia Italia 

Ceke 

Pjesa e pesticideve false në tregun e përgjithshëm (%, 2007) (2) 

2% 2% 

4.5% 

8.5% 

10% 

Republika Hungaria Italia Bulgaria Bullgaria 

Ceke 

Komente 

Konsumi i i pesticideve për hektarë është më i i lartë në 

vendet me sektore më të zhvilluara bujqësore 

– Konsumimi i i pesticideve është rritur me rritjen e 

numrit të shteteve të Ballkanit që hyjnë në tregjet e 

eksportit 

Sipas raportit të fundit të Bankës Botërore, përdorimi i i 

pesticideve nuk është monitoruar në Kosovë. Plehërat dhe 

pesticidet e importuara kanë filluar të kontrollohen dhe të 

liçencohen në vitin 2007, por nuk ka të dhëna lidhur me 

intensitetin dhe nivelin e ndotjes. 

Një pilot-studim i i Intercooperation në Dukagjjin tregon që 

fermerët e anketuar varen shumë prej përdorimit të 

pesticideve. Fermerët nuk janë të vetëdijshëm për 

përdorimin e tepërt i i cili nuk është gjithmonë i i 

domosdoshëm, dhe i i cili mund të çojë drejt problemeve 

mjedisore. 

Komente 

Studimet kanë treguar që kemi një rritje të shpejt në 

pesticide false në Evropën Lindore. Shumica e këtyre 

pesticideve vijnë nga Azia posaçërisht nga Kina. 

Llojet e pesticideve false dhe ilegale nënkuptojnë edhe 

importet paralele false dhe ilegale 

Efektet e përdorimit të pesticideve false përfshijnë: 

– Dëmin ndaj mjedisit i i cili mund të jetë fatal ndaj 

kulturave 

– Dëmtimin ekonomik dhe të reputacionit të fermerëve 

– Dëmtimim ekonomik dhe të reputacionit për zinxhirin 

ushqimor 

(1) Artikujt përfshijnë drithëra, pemë dhe perime; (2) mesataret për Bullgarinë dhe Italinë; Burimi: FAOSTAT; Banka Botërore; BE- pesticidet false në Evropë; 

Intercooperation- Intervenimi i integruar për menaxhimin e pesticideve; BAH analiza 88

Çështjet e 

Qasjes Tregtare 

Fuqizimi i 

Papërfunduar i 

Marrëveshjeve të 

Tregtisë 

Reagim i 

Pamjaftueshëm i 

ndaj Subvencioneve 

të Partnerëve Tregtar 

Njohja e Sovranitetit 

Çështjet e Qasjes në Tregti 

Çështjet për qasje tregtare ndikojnë në eksportet e Kosovës në tri 

mënyra fundamentale 

Burimi: BAH analiza 

Çështjet e qasjes në tregti 

Kosova gëzon anëtarësi në CEFTA dhe përfiton nga statusi i Sistemit të 

Gjeneralizuar të Preferencave (GSP) si me BE-në ashtu edhe me SHBA-të. 

Këto regjime krijojnë disa përparësi për Kosovën për disa produkte 

bujqësore karshi konkurrentëve rajonal. 

Ka patur edhe probleme me implementimin e këtyre marrëveshjeve gjë që 

ka vështirësuar rritjen e tregëtisë. 

Një numër i partnerëve tregtar të Kosovës subvencionon prodhimin 

bujqësor, posaçërisht atë të tëprodukteve produkteve shtazore dhe drithërave. Këto 

subvencionime në disa raste vënë në disavantazh prodhuesit Kosovar në 

tregun vendor dhe në eksporte. Sidoqoftë, subvencionimet në kopshtari dhe 

përpunimin e ushqimit janë të ulta. 

Kosovës i mungon aftësia për të reaguar ndaj subvencionimeve në nivel 

gjithpërfshirës ekonomik i cili është në përputhje me marrëveshjet për 

tregtinë. 

Sovraniteti i Kosovës është njohur nga 36 vende përfshirë këtu edhe shumë 

nga importues më të mëdhenj botëror të ushqimit. 

Çështjet specifike tregtare që kanë të bëjnë me sovranitetin hasen vetëm me 

dy shtete – Sërbia dhe B&H. Sidoqoftë, edhe pse akoma nuk është testuar, 

ekzistojnë edhe 12 shtete (përfshirë këtu edhe Rusinë dhe Rumuninë) me 

të cilat ekziston rreziku që njohja të pengojë zhvillimin e tregtisë. 

89

Çështjet e qasjes në tregti (Fuqizimi i papërfunduar i marrëveshjeve për tregti) 

Përkundër regjimeve tregtare me preferencë, deficiti tregtar i 

Kosovës me CEFTA-në, BE-në dhe SHBA-të është thelluar gjatë 

pesë viteve të kaluara 

€ 500,000,000 

€ 450,000,000 

€ 400,000,000 

€ 350,000,000 

€ 300,000,000 

€ 250,000,000 

€ 200,000,000 

€ 150,000,000 

€ 100,000,000 

€ 50,000,000 

€ 0 

2004 (6 muaj) 

2005 

Deficiti tregtar gjatë periudhës 

Vetëm për produkte bujqësore (kaptinat 1-24), 2004-2009, € 

2006 

2007 

2008 

2005 2009 (E) CAGR* 

Total i –të gjitha vendet €278M €393M 12.3% 

2009 

(ekstrapoluara 

prej 9 muajsh 

Burimi: Dogana e Kosovës 

Shënim: Deficiti tregtar paraqitet si numër pozitiv për qëllime ilustrative. Totali 2009 është paraqitur në vija të drejta nga të dhënat përgjatë shtatorit. 


Vendet tjera €53M €108M 24.5% 

Sh tetet e Bashkuara €12M €17M 11% 

CEFTA 

€111M €151M 11% 

Bashkimi Evropian €99M €116M 5.7% 

90

Shqipëri Anëtarë të tjerë 

të CEFTA -së 

Anëtarë të BE - 

së 

Kroaci Anëtarë të tjerë 



së 

Anëtarë të tjerë 



së 

Anëtarë të tjerë 



së 

Çështjet e qasjes në tregti (Fuqizimi i papërfunduar i marrëveshjeve për tregtinë) 

Regjimet tregtare të preferuara i sjellin disa dobi Kosovës për 

produktet kryesore bujqësore 

Kur 

eksporton 

në vendet 

në vijim: 

Bashkimi 

Evropian 

Shtetet e 

Bashkuara 

Kosova 

përfiton 

kundruall: 

Përparësia relative e Kosovës në Ag-produktet e caktuara (2009) 

Për 

produktet 

në vijim: 

domate tranguj speca këpurdha dredhëza 

10% 0% 10% (2) 10% 10% 

0% 0% 6% 0% 10% 

MFNs (1) 10% 0% 10% 10% 10% 

38.5% 35.27% (3) 20% (4) 15% (4) 28.05% 

0% 35.27% 20% 15% 20% 

MFNs (1) 15% 35.27% 20% 15% 28.05% 

0% 0% 0% 0% 0% 

0% 0% 0% 0% 0% 

MFNs (1) 15% (5) 16% 16% (5) 12.8% 7.2% 

0% 0% 0% 0% 0% 

2.58% 0% 1.96% 0% 0.22% 

MFNs (1) 2.58% -3.85% (6) 1.96% 0% 0.22% 

Burimi:KNT Comtrade 

Shënim: (1) shteti më i favorizuar, ai i cili nuk ka ndonjë regjim special tregtar. (2) shkalla e interesit plotë aplikohet vetëm për Serbinë. Maqedonia ka interesin 6%. (3) 

shkalla e plotë e interesit aplikohet vetëm për Sërbinë. Maqedonia ka interes 15.87%. (4) aplikohet vetëm ndaj Serbisë. Disa shtete kanë shkallë të 

favorizuar interesi. (5)eksportuesit më të mëdhenj Maroko dhe Turqia, kanë marrëveshje të tregtisë së lirë me BE në me tarifa më të ulta. (6) eksportet më 

të mëdha kanë qasje pa tatime që e lë Kosovën në disavantazh 

Komente 

Regjimet tregtare me 

preferencë të Kosovës i i japin 

disa përparësi në eksporte 

Përparësitë më të mëdha janë 

me shtetet si si Kroacia dhe 

Shqipëria të cilat kanë tarifa të 

larta edhe në krahasim me 

anëtarët tjerë të CEFTA-së, 

dhe i i mundësojnë Kosovës 

qasje pa taksa. 

Kosova gjithashtu ka 

përparësi në BE kundruall 

eksportuesve të MFN-së. Por 

politika tregtare për mos 

diskriminim në BE do të thotë 

që shumë prej vendeve në 

rajon kanë potencial për 

konkurrencë. 

Kosova kualifikohet për 

privilegje sipas US GSP. 

Porse pak mund të fitohet 

meqë SHBA-të SHBA-tëkanë kanë tarifa të 

ulta 

Kosova ka një 

përparësi në tarifa 

91


Por çështjet e implementimit janë bërë evidente gjë që ka 

vështirësuar shfrytëzimin e përparësive nga këto regjime tregtare 

Çështjet e Implementimit me FTA-të dhe Regjimet Preferenciale të Tregtisë 

Marrëveshja Shteti Përshkrimi i çështjeve 

Marrëveshja për 

Tregëti të Lirë në 

Evropën 

Qendrore 

(CEFTA) 

Sistemi i 

Gjeneralizuar i 

Preferencave të 

BE-së (GSP) 

GPSH i SHBA-ve 

Sërbia and 

B&H 

Vendet 

tjera 


Shënim : FTA është marrëveshja e tregtisë së lirë. 

Sërbia dhe B&H nuk njohin Kosovën dhe nuk lejojnë kalimin tranzit të mallrave dhe automjeteve të 

regjistruara në Kosovë. 

- Sërbia. Përkundër restrikcioneve, ekziston një volum i rëndësishëm i tregtisë dhe udhëtime të shumta 

tregtare për dhe prej Kosovës përmes Merdares me automjete të regjistruara nga Sërbia. 

- B&H. Restrikcionet për kalimin tranzit në B&H egzistojnë mjaft kryesisht për shkak të nevojës së 

arritjes deri në autostradën bregdetare të Kroacisë nga Shqipëria apo Mali i Zi 

Të gjitha vendet në Ballkanin Perëndimor i ofrojnë Kosovës qasje të lirë sipas CEFTA-së. Por 

problemet tregtare rrjedhin për shkak të këtyre çështjeve në vijim: 

– Inspekcioni fito-sanitar. Mali i Zi nuk i njeh çertifikimet e sigurisë së ushqimit të Kosovës dhe 

shpesh kërkon testime dhe çertifikime shtesë. Maqedonia kohë pas kohe kërkon çertifikimet me 

PKAKRR për hyrjen e produkteve bujqësore në vend. 

– Vlerësimi. Dogana e Shqipërisë një kohë ka vlerësuar mallrat sipas vlerës së deklaruar duke 

shtuar TVSH. 

Eksportet në BE kërkojnë që shteti eksportues të jetë i listuar në “Listën e vendeve të treta me të 

drejtë”. Edhe pse Kosova nuk është në atë listë, dhe teknikisht eksportet mund të refuzohen, eksportet 

e produkteve të freskëta dhe të përpunuara janë duke hyrë në BE. 

Dërgesat me ushqim janë kthyer prapa për arsye që kanë të bëjnë me cilësinë dhe sigurinë e ushqimit. 

Një ngarkesë me verë për në Austri është kthyer sepse rezultatet e testeve laboratorike nuk janë 

pranuar. Një transport tjetër i birrave me nivel të ultë të alkoolit është kthyer nga Italia sepse është 

gjetur që ka patur përmbajtje tepër të lartë të alkoolit. 

Eksportet në SHBA kanë qenë të pakta për këtë arsye fare pak eksportues i njohin kushtet e SHBA-ve 

dhe janë në gjendje të përmbushin standardet. Standardet më të rëndësishme janë kërkesat për 

etiketim të FDA’së dhe Inspektimi Paraprak i Kushteve të Prodhuesit të DB i SHBA-së. 

92


Shumë çështje që kanë të bëjnë me implementimin rezultojnë nga 

mungesa e kapaciteteve për lehtësimin e tregtisë 

Agjencitë e përzgjedhura përgjegjëse për lehtësimin e tregtisë 

Agjencia Stafi Roli Çështjet 

Departamenti i 

tregtisë, MTI 

Dogana e 

Kosovës 

5-10 

600 

Dep. për çështje 

bilaterale, MPJ 1-5 

Zyra e 

Presidentit 

Agjencia 

Kosovare për 

Ushqim dhe 

Veterinari 

(AKUV) 

1-5 

5-10 

Përgjegjës për zhvillimin dhe implementimin e politikave 

të tregtisë. 

Kryeson Komisionin për Bujqësi, Dogana dhe Rregulla 

të Origjinës si dhe Barrierat Tarifore dhe Jo-Tarifore të 

CEFTA-së 

Përfaqëson Kosovën në Sekretariatin e CEFTA-së 

Zbaton dispozitat e CEFTA-së në kufij. 

Ofron këshilla për rregullat e CEFTA-së 

Përgjegjës për negocimin e marrëveshjeve tregtare dhe 

komerciale në nivel bilateral 

Përgjegjësi kushtetuese për udhëheqjen e politikës së 

jashtme dhe nënshkrimin e marrëveshjeve ndërkombtare 

Përgjegjës për testimet e sigurisë dhe lëshimin e 

çertifikatave të eksportit për produkte shtazore. Kryen 

testime dhe jep çertifikata për importe bujqësore (barëra, 

farë, etj 

Sipas Ligjit për Ushqimin të 9 prillit 2009, funksione të 

ngjashme nga Insituti për Bujqësi dhe Departamenti për 

Mbrotjen e Bimëve do të jenë të konsoliduara në AKUV. 

Mungesa e kapaciteteve të MTI-së e bën të gjymtë. Disa nga stafi e 

kuptojnë CEFTA’n dhe praktikat më të mira të tregtisë së 

përgjithshme. Mungesa e kapaciteteve shihet në masat e dobëta dhe 

joefektive që ndërmerren. Ka patur gjithashtu fare pak asistencë nga 

donatorët. 

Autoriteti i Doganës luan rol serioz dhe kërkon informata specifike nga 

Sektori Privat, por nuk kupton sa duhet rregullat e CEFTA-së dhe i 

mungojnë resurset e nevojshme për të ofruar informacione të 

nevojshme. 

Njohja adekuate e rolit të vet, por thekson përfitimet politike të 

marrëveshjes më tepër sesa ato ekonomike. 

Nuk ka ndonjë koordinim me subjektet tjera të Qeverisë së Kosovës 

apo shoqërisë civile. 

Ka ndërmarrë fare pak iniciativ në artikulimin e politikave të tregtisë si 

komponentë e politikave të jashtme. 

Edhe pse konsolidimi është planifikuar, KFVA menaxhon vetëm 

produktet shtazore. Çertifikatat e eksportit për bimë dhe produkte të 

përpunuara lëshohen nga agjencitë tjera. 

AKUV sapo ka filluar procesin e harmonizimit me BE-në. Shpresohet 

që Zyra e BE-së për Ushqim dhe Veterinari (FVO) të mund të 

themelohet në vitin 2010 dhe harmonizimi të bëhet në vitin 2011. 

Konkluzionet 

Një dobësi e përgjithshme e sistemit është që nuk ka organizatë apo organ ndërministror për të koordinuar lehtësimin dhe shqyrtimin e çështjeve të tregtisë 

në baza ekonomike të përgjithshme dhe jo vetëm në sektorë specifike. Veprimet në tregti shpesh favorizojnë një sektor në dëm të tjetri. Veç kësaj asnjë 

organizatë nuk posedon aftësitë apo resurset për të negociuar efektivisht me partnerët e tregtisë. 

Burimi: Intervistat 93

Çështjet e qasjes në tregti (Reagim i pamjaftueshëm ndaj subvencioneve të partnerëve tregtarë) 

Mbështetjet në bujqësi janë të lidhura me CEFTA-në dhe për 

partnerët tregtar të Kosovës edhe me Marrëveshjen për Bujqësi të 

OBT 

Marrëveshja për Tregti të Lirë e Evropës Qendrore 

CEFTA në përgjithësi siguron që marrëdhëniet tregtare 

ndërmjet palëve të zhvillohen në përputhje me rregullat e 

OBT-së. 

Por nuk zbaton në tërësi marrëveshjen e OBT’së për 

bujqësi dhe në përgjithësi është më tolerante sa i i përket 

subvencionimeve të lejuara bujqësore. 

– Anëtarët duhet të i i ndjekin marrëveshjet e OBT’së për 

Masat Sanitare dhe Fito Sanitare, Barrierat Teknike në 

Tregti dhe Vlerësim. 

– Anëtarët nuk lejohen që të përdorin subvencione për 

eksport për bujqësi, që definohen si subvencione të 

cilat krijojnë më shumë prodhim nga që mund të 

absorbohen në tregun vendor. 

Subvencionet tjera janë në përgjithësi të lejuara 

Marrëveshjet që rregullojnë mbështetjen bujqësore 

Marrëveshja e OBT’së për Bujqësi 

Asistenca financiare për fermerë përmes mekanizmave 

direkt (mbështetje në çmim) apo indirekt është klasifikuar në 

3 kategori apo “kutia’: 

−Kutia e gjelbërt: të lejuara si minimalisht të dëmshme 

për tregtinë. Ato përfshijnë mbështetje direkte për të 

ardhura të fermerëve, zhvillimit rural dhe programeve 

mjedisore, dhe duhet të jenë të “veçuara” nga niveli i i 

prodhimit dhe nuk duhet të synojnë produkte specifike 

−Kutial e qelibartë: hiqen si dëmtues të tregtisë (p.sh 

masat për të mbështetur çmimet, subvencionet që lidhen 

drejtpërdrejt me sasitë e prodhimit apo që synojnë 

kultura specifike). Nivelet duhet të reduktohen në 15% 

për vendet e zhvilluara dhe 10% për vendet në zhvillim. 

−Kutia e kaltërt: e lejuar “kushtimisht”. I referohet ciltdo 

program të “kutisë së qelibartë” të implementuar me 

masat për të ulur prodhimin. Nuk ka kufizime. 

Implikimet për Kosovën 

Gjithë fqinjët e Kosovës janë anëtarë të CEFTA-së dhe të gjithë përveç Sërbisë janë anëtare të OBT’së. Kosova duhet të respektojë 

rregulloret e CEFTA-së për subvencionet bujqësore dhe ka shprehur qëllimin që të respektojë edhe kushtet e OBT-së. 

Politika e tregtisë së Kosovës ftonë për zhvillimin e politikave të “kutisë së gjelbërt” të fokusuara për mbështetjen e fermerëve të vegjël në 

zona të thella dhe në sigurimin e kushteve për shëndet, ujin dhe kushtet për edukim si mënyrë e përmirësimit të cilësisë së jetës rurale. 

Burimi: OBT, CEFTA, Politikat e tregtisë, Kosovë /MTI (2009) 

94

Çështjet e qasjes në treg (reagim i pamjaftueshëm ndaj subvencioneve të partnerëve tregtar) 

Mbështetjet në bujqësi ndryshojnë dukshëm nga lloji i artikullit ku 

drithërat dhe prodhimet shtazore mbështeten më së shumti 

81% 

59% 

54% 

55% 

52% 

47% 

oriz 

gruri 

fare vaji 

Mbështetja e vlerësuar sipas prodhimit (PSE) për artikull 

Vendet e OECD-së, % (1986-2003) 

Mesatarja për të 

gjithë artikujt 

40% 

37% 

32% 

29% 

27% 

20% 

18% 17% 

7% 

78% 

51% 

48% 

PSE paraqet totalin e 

gjithë mbështetjes 

prodhuesve bujqësor 

sipas vlerës së tërë 

prodhimtarisë së 

fermës 

Mesatarja për të 

gjithë artikujt 

41% 

38% 37% 

33% 

31% 

26% 

24% 24% 

21% 

17% 

1986-1988 2001-2003 

sheqer 

Mish gjedhi dhe viqi 

mish derri 

qumsht 

te gjithe artikujt 

shpeztaria 

Burimi: OECD (OEBZH) (2003) 

Shënim : PSE nënkupton totalin e të gjitha mbështetjeve për prodhuesit bujqësor për vlerën e fermës për tërë prodhimtarinë. 

drithera tjera; 

artikujt tjere 

veze 

qengji 

Misri 

lesh 

8% 

5% 

95

Në tërësi, vendet e OECD-së kanë shpenzuar më shumë se €229 

miliardë për mbështetje në bujqësi në vitin 2003 ku qumshti ka 

gëzuar mbështetjen më të madhe se çdo artikull tjetër 

1986 

€241 

1987 

€215 

Burimi: OECD (2003) 

1988 

€202 

1989 

€203 

€209 

1990 

€228 

1991 

Mbështetja totale për prodhimin sipas artikujve 

Vendet e OECD-së, € miliardë (1986-2003) 

€214 

1992 

1993 

€232 


€236 

1994 

€214 

1995 

€208 

1996 

€211 

1997 

€235 

1998 

€257 

1999 

€264 

2000 

€255 

2001 

€244 

2002 

€229 

2003p 

Vezë dhe leshë 

Shpeztaria 

Sheqeri 

Farëra vaji 

Drithëra tjera 

Misër 

Mish derri 

Gruri 

Orizi 

Mish lope dhe mish viçi 

Qumështi 

Artikujt të tjerë 

96


Niveli i mbështetjes ndryshon dukshëm sipas vendit … 

61.9% 

Norvegjia 

58.1% 

Rep. Ceke 

51.0% 51.7% 

Islanda 

Korea 

Mbështetja e vlerësuar e prodhimit (PSE) sipas vendit 

% - 2008 apo të dhënat e fundit 

47.8% 

Japonia 

27.8% 26.6% 24.9% 24.5% 

Rumania 

Hungaria 

EU-27 

Turqia 

20.9% 

13.1% 13.0% 

8.7% 6.9% 6.3% 5.9% 

Burimi: OECD (2009) 

Shënim: PSE nënkupton totalin e të gjitha mbështetjeve për prodhuesit bujqësor për vlerën e fermës për tërë prodhimtarinë. Të gjitha vendet janë 2008 përvec Hungarisë, Sllovakisë dhe Polonisë 

(2003) , dhe Rumunisë dhe Bullgarisë (2006). Pastaj këto shtete janë përfshirë në mesataren e BE-së. 

Sllovakia 

Meksika 

kanada 

Polonia 

Shtetet e 

Bashkuara 

Bullgaria 

Australia 

0.8% 

Zelanda e Re 

97


…dhe kudo në OECD, mbështetjet për çmimin e tregut kanë marrë 

parasysh masën e “kutisë së gjelbërt” minimalisht të dëmshme, të 

cilat janë përdorëmësëshpeshti 

Australia 

kanada 

R.Ceke 

Hungaria 

Islanda 

Vlerësimi i mbështjetes së prodhimit (PSE) sipas vendit 

% - 2008 apo të dhënat më të fundit 

Japonia 

Korea 

MeKsika 

Zelanda e Re 

Norvegjia 

Polonia 

Sllovakia 

Zvice rra 

Turqia 

SHBA 

Bazuar në të hyrat e fermës 

Misc Bazuar në pengesat e inputeve 

Bazuar në përdonimin e 

inputeve 

Bazuar në të drejtat historike 

Bazuar në sipërfaqen e 

mbjellur 

Bazuar në prodhim 

Mesatarja BE 

Mesatarja OECD 

Burimi: OECD (2004). 

Shënim: BE është BE-12 për 1986-94, BE-15 prej 1995. Mbështetja e Çmimit të tregut është netoja e taksave të prodhuesit dhe kostot shtesë të ushqimit për kafshë. 

Mbështetjet e çmimit të tregut 

98

Shqipëria 

Maqedonia 

Sërbia 

Mali i Zi 

Çështjet e qasjes në treg (Reagim i pamjaftueshëm ndaj subvencioneve të partnerëve tregtar) 

Edhe pse ka të dhëna të pakta, të gjithë fqinjët e Kosovës zbatojnë 

ndonjë lloj mbështetjeje për sektorin bujqësor 

Pasqyrë e subvencioneve në shtetet fqinje 

Ekzistojnë dëshmi anektodale të subvencioneve që arrijnë përafërsisht € 270 per 0.1 Ha dhe deri në 50% 

të kostos së sistemit të ujitjes dhe njësive për ruajtje të ftohtë. Subvencione shtesë për kokë mund të 

ekzistojë për dele dhe bagëti 

Dëshmi anektodale për besueshmërinë e konstestuar të subvencioneve të €.04 per kilogram të perimeve 

të prodhuara dhe €30 për kokë deleje të poseduar. Subvencionimi për dele është pjesë e programit për të 

rindërtuar madhësinë e kopes së Maqedonisë 

Sërbia subvencionon mekanizim dhe marketingun e prodhimeve bujqësore në mënyrë të drejtpërdrejt me 

një buxhet përafërsisht €20M në vit 

Mali i Zi haptas ofron subvencionim të eksporteve për përpunimin e ushqimit që duken të jenë në 

kundërshtim me kushtet e CEFTA-së. 

Konkluzionet 

Shumica e fqinjëve dhe partnerëve të Kosovës në CEFTA ofrojnë disa subvencionime për bujqësinë përfshirë këtu edhe ata që shkelin kushtet e CEFTA-së 

dhe që i nënshtrohen regullores de minimis sipas rregullave të OBT (kutia e qelibartë). Disa industri – kryesisht industria e qumështit – ka bërë ankesa që 

këto subvencione dëmtojnë konkurrencën në tregun vendor. Deri tani të gjitha dëshmitë janë anekdotale. Për Kosovën për të qenë në pozitë të ndërmarrin 

veprime sipas CEFTA-së, informacione më të detajuara duhet të kërkohen nga palët apo të sigurohen nga burime tjera. 

Burimi: Studimi HPK,Intervistat. 

99

Çështjet e qasjes në tregti (Njohja e sovraniteti) 

Ekzistojnë aktualisht 63 shtete që kanë njohur Kosovën përfshirë 

këtu 22 nga gjithsej 27 shtete anëtare të BE-së 

Vendet që njohën statusin e pavarur të Kosovës 

Suedia Finlanda 

Kanada 

SHBA 

Islanda 

Holanda Norëay Estonia 

Mbretëria e Bashkuar Danimarka Latvia 

Lithuania 

Ireland Gjermania Polonia 

Belgium 

Slovakia 

Austria 

Kroacia Romania 

Hungaria 

France 

Italia Bulgaria 

Spanja 

Portugal Shqipëria Greqia Turqia Japonia 

Maqedonia Qipro Afganistan 

Korea Jugore 

Malta Jordan 

Bahraini 

Arabia Saudite UAE 

Belize Republika Dominikane 

Senegal 

Kosta Rica 

Panama 

Gambia Burkina Faso 

Sierra Leone 

Kolombia 

Liberia 

Maldivet 

Malezia 

Peru 

Komore 

Ishujt Marshall 

Palau 

Mikronesia 

Australia Naura 

Vendet që e kanë njohur Samoa 

Vendet që nuk e njohin 

Shtetet anëtare të BE-së që nuk e njohin 

Burimi: Ministria e punëve të Jashtme, burim i lajmit. 

Shënim: disa vende nuk janë paraqitur në hartë për shkak të hapësirës. Ato janë Republika Çeke, Lichtenstein, Luxemburgu, Monako, Mali i Zi, San Marino, Sllovenia, Zvicra. 

Zelanda e Re 

100

Çështjet e qasjes në tregti (Njohja e sovranitetit) 

Janë vetëm dy shtete që në mënyrë aktive bllokojnë tregtinë me 

Kosovën ndonëse ekziston rreziku që këtë mund ta bëjnë edhe të 

tjerat 

Venezuela 

Burimi: Lloyd’s (2007); Intervistat 

Shtetet që bllokojnë tregtinë me Kosovën 

Spanja 

Belarusia 

Bosnia Rumunia 

Rusia 

Sërbia Azerbejxhan Kina 

Qipro 

Vietnam 

Komente 

Burundi 

Ve tëm të Së Sërb 

Bolivia 

m rbia iadhe 

dhe B& HH në mëny rë aktive 

bllo kojnë tranz tranzitin itin e ma llrave, auto mj et ev e dhe 

njer ëz ve nga Koso va te tej 

j territorit të tyre. 

Argjentina 

Janë 12 ven de që nuk nj oh in in Koso vën dhe 

kanë marrë një qëndr im ak tiv k undër njoh jes 

nga GGJ J NN DD ’ja. EE dhe pse treg tia me mekë 

kë to sh tete 

nuk është pro vuar, nd jehet se ka mundësi të 

ketë pengesa në tregti. Këto vende janë 

Argjentin a, Azerbejgja ni, BB el elarusia 

arusia 

, Bo Bolivia, 

livia, 

Bu rund ia, Kina , Qipr o, Span ja, RRuss uss ia, 

RRu umuni munia, 

a, Ve nezue la la dhe Vietna mi. 

101

Përmbajtja 


Analiza e bazës së sektorit bujqësor 

– Analiza kuantitative e sektorit të bujqësisë në Kosovë 

– Pasqyra e pengesave dhe mundësive 

– Vlerësimi i praktikave më të mira ndërkombëtare 


102

Vlerësimi i praktikave më të mira ndërkombëtare 

Metodologjia e referimit 

Analiza e referimit 

103

Një kombinim i kriteriumit kualitativ dhe kuantitativ është 

përzgjedh për të identifikuar shtetet e caktuara për referim 

14.6 

Serbia 

Slovenia 

16.6 19 

Bullgaria 

R. Ceke 

Kroacia 

Maqedonia 

Bullgaria 

Sllovakia 

Kuantitative 

Produktiviteti bujqësor (Tons/Ha, 2007) (1) 

Sllovakia 

20 

Kosova 

21.9 25.6 

Kroacia 

Maqedonia 

30.6 31.3 33.4 36.1 36.7 

R. Ceke 

Kosova 

Kenia 

Shqipëria 

Shqiperia 

Sërbia 

Sllovenia 

Italia 

Afrika Jugore 

Korniza e zgjedhjes së shteteve 

Maroko 

40.5 

Afrika 

Jugore 

Kenja 

45.1 46.4 

Italia 

Maroko 

Spanja 

Spanja 

Miks i eksportuesve 

bujqësor Në, Jashtë dhe 

Sezonë të nxehtë 

Tregu i synuar bllokon 

eksportin bujqësor 

Kualitative 

Sezonaliteti dhe tregjet e synuara 

Vendet e klasit më të mirë 

Në 

Sezon 

Sezona e 

nxehtë 

Jashtë 

Sezonit 


Më të mirët në klasë: me shembuj që tejkalojnë sfidat 

relevante ndaj Kosovës 

Më të mirët në klasën e konkurrentëve dhe që 

Zhcillimi i vlerës së eksportit bujqësor(%, 2004-2008) (1) (2) eksportojnë artikuj bujqësor të ngjashme me ato në 

Kosovë. 

62% 

38% 35% 33% 31% 28% 28% 

18% 12% 10% 10% 8% 7% 

2% 

Karakteristikat gjeografike 

Madhësia e shtetit 

Lokacioni i shtetit (me apo pa dalje në detl) 

Klima, toka dhe uji etj. 

(1) Artikujt përfshijnë drithëra, pemë dhe perime; (2) shifrat për Maroko dhe Maqedoni janë 2003-2007; Kosovë (2005-2008); Burimi: FAOSTAT; Trademap; BAH analiza. 

104


Si rezultat, tetë vendet janë përzgjedhur si shtetet kryesore për 

referencë – por në raste të caktuara janë analizuar edhe praktikat 

më të mira nga vendet tjera 

Shtetet 

kryesore të 

caktuara dhe 

referuese 

Shtetet 

sekondare 

referuese 


Pasqyrë e shteteve të caktuara referuese të ekzaminuara sipas gjashtë dimensioneve 

Shtetet 

Ngritja e 

potencialit të 

fermerëve të 

vegjël 

Strategjitë e 

eksportit që 

bazohen në 

kërkesë 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 


Transportimi 

Rregulloret e 

qeverisë për 

bujqësi 

Qasje në tregti 

Maqedonia ✓ ✓ ✓ 

Sërbia ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Maroko ✓ ✓ ✓ 

Italia ✓ ✓ ✓ 

Spanja ✓ ✓ ✓ 

Kenia ✓ ✓ ✓ 

Sllovakia ✓ ✓ ✓ 

Izraeli ✓ ✓ ✓ 

Afrika Jugore ✓ ✓ 

Shtetet e Bashkuara ✓ ✓ 

Kroacia ✓ 

Shqipëria ✓ 

Republika Çeke ✓ 

Brazili ✓ 

Mozambiku ✓ 

Sllovenia ✓ 

Kili ✓ 

105


Analiza për referencat është fokusuar në gjashtë dimensione kyçe 

që janë paraparë të adresojnë pengesat me të cilat përballet sektori 

i bujqësisë në Kosovë 

Pasqyra e dimensioneve lidhur me referencat 

Dimensionet Përshkrimi 

1 

Ngritja e 



2 

3 

4 

5 

Strategjitë e 

eksportit të 

bazuara në 

kërkesë 

Ngritja e 

kapaciteteve 


Transporti 

Regulloret e 

qeverisë për 

bujqësinë 

Koordinimi mes fermerëve të vegjël: Modelet e kooperativave të fermerëve, koordinimi mes shoqatave 

Shërbimet këshillimore: Modelet për ofrimin e shërbimeve këshillimore, llojet e trajnimeve të administruara 

Mungesa e financimit për fermerët e vegjël: Qasja në kredi për fermerët e vegjël; përdorimi i sigurimit të kulturave, blerja e urdhëresave 

financiare, mikrofinancat dhe produktet tjera financiare 

Konsolidimi i tokës: Hapat për konsolidimin gjithëpërfshirës të tokave, modelet për konsolidimin e tokave 

Koordinimi i donatorëve: Strategjitë e promovimit të eksportit për artikujt bujqësor të shtuara nga koordinimi efektiv i donatorëve 

Karakteristikat e produkteve: Zhvillimi i produkteve të reja të bazuara në njohjen e shijeve dhe preferencave të konsumatorëve 

Besueshmëria dhe fleksibiliteti i distribuimit: kanalet e përmirësuara të distribuimit për volume të vogla, qendrat grumbulluese 

Promovimi dhe Shenjëzimi/brendingu: Strategjia për promovimin e eksporteve me kosto efektive, promovimi i produkteve të reja në 

tregjet strategjike 

Çmimi: Çmimi optimal, metodat për adresimin e çështjeve sezonale për fermerët që të fitojnë çmime më të mira. 

Zhvillimi i rrjeteve për ujitje: Zhvillimi i sistemeve inovative për ujitje me qasje të kufizuar të ujit, modelet e sistemeve mbushëse për ujitje 

Ngritja e kapaciteteve të serrave: Metodat për të mbështetur zhvillimin e serrave; tipet e programeve shtesë për zhvillimin e kapaciteteve 

të serrave 

Kostoja e distribuimit përmes rrugëve tokësore Metoda për uljen e kostos së transportit, prioritizimi i investimeve në rrugë 

Lehtësimi I kalimit të Pikave Kufitare: Zhvillimi i kanaleve shtesë të transporteve për të arritur në tregjet e destinuara 

Transporti ajror dhe ngarkesat: Përdorimi i kargove ajrore dhe fluturimeve komerciale për të transportuar mallrat deri në tregjet 

strategjike 

Zinxhiri i ftohtë: Përmirësimi i sistemeve të zinxhirit të ftohtë për fermerët e vegjël 

Cilësia dhe Siguria e ushqimit: modelet regullative për mbikëqyrjen e cilësisë dhe sigurisë së ushqimeve; laboratorët privat cilësor 

Zbatimi i rregulloreve: Kostot krahasuese për fermerët që të respektojnë standardet ndërkombëtare për siguri të ushqimit. 

Regullimi i inputeve: Regulloret lidhur me përdorimin e farërave dhe plehërave 

Mjedisi : Metodat për zbatimin dhe implementimin e rregulloreve për pesticide për të mbrojtur mjedisin 

6 Kapacitetet për lehtësimin e tregtisë: Zhvillimi i masave për kapacitetet e lehtësimit të tregtisë, metodat e financuara nga donatorët për 

avancimin dhe zhvillimin e kapaciteteve për të lehtësuar tregtinë 

Qasja në tregti 

Reagimet ndaj subvencioneve: zgjidhje e përkohshme për subvencione, zgjidhje të avancuara për subvencione, përfshirë edhe garancitë 

për rreziqet e eksportit 

Njohja e sovranitetit: Metodat për të shtuar njohjen e tregtisë 

Burimi : BAH analiza 106

Vlerësimi i praktikave më të mira ndërkombëtare 


Analiza e referimit 

107

Ngritja e potencialeve të fermerëve të vegjël 

Kooperativat e fermerëve të vegjël janë bërë model i shpeshtë në 

Itali për të shtuar mundësitë e tyre konkurruese në treg dhe krijimin 

e ekonomive të mëdha 

Pasqyra e Kooperativave Italiane sipas Kulturave 

0.20 

Vaj ulliri Pylltaria 

0.00 

22 

Shpeztaria 

Mesatarja e të ardhurave sipas llojit të kooperativës ($mil) Mesatarja e fuqisë puntore për llojin e kooperativës (N) 

59.43 

0.51 0.70 

Prodhimi I 

Prodhim I 

përbashkë Pylltaria 

përbashkët 

t 

Prodhim I 

Pylltaria përbashkët Vaj ulliri 

2.06 

Shërbimet dhe 

vera Furnizimi I 

fermave 

Drithëra 

t 

Mesatarja e numrit te anëtareve sipas kultures lloji (N) 

0.01 0.02 0.02 0.03 0.03 0.04 

0.06 

0.07 

Burimi: Sistemet Alternative të Kooperativave Bujqësore Italiane në Sistemin e Ndryshueshëm Ushqimor të BE-së; BAH analiza. 

0.09 

0.14 

Mesatarja e numrit te anëtareve sipas kultures lloji (N) 

31 52 57 58 

Prodhimet 

e qumshtit 

3.72 3.79 

Blegtoria Drithërat 

Blegtori 

Sheqer 

& orizi 

123 

4.81 4.93 4.98 

Shërbimet 

Pemë & 

& Furnizimi Vera 

Perime I fermës 

Prodhimet 

Pemë & 

Vaj ulliri 

e 

perime 

qumështit 

Drithë 

Pemë & 

Blegtori 

rat 

Perime 

177 

317 

350 

6.04 

Vera Duhani Duhani 

436 

38.39 

Sheqeri & 

Orizi 

Prodhimet 

Duhani e 

qumështit 

693 

SHpeztaria 

3.92 

Shpeztaria 

1039 

Sheqerir 

& Orizi 

3 

Shërbimet 

& Furnizimi 

I fermës 

4 5 7 8 9 11 

Vaj ulliri 

Drithërat 

Prodhimi I 

përbashkë 

t 

Pylltaria 

Prodhimet 

e 

qumështit 

Vera 

Komente 

Anëtarësia e shumë kooperativave italiane përbëhet 

kryesisht nga prodhuesit e vegjël 

– Qëllimi i imodelit modelit të kooperativave është të 

mbështes funksionimin e fermave të vogla 

– Kooperativat bashkojnë forcat e fermerëve të 

cilët përndryshe nuk do të mund të konkurronin 

në mënyrë efektive në treg 

– Në mungesë të ekonomive të mëdha, 

kooperativat u mundësojnë fermerëve të vegjël 

tu shmangen humbjeve të mëdha ekonomike që 

do të mund ti ti detyronin ata të shesin fermat e 

tyre. 

16 

Blegtori 

22 

Pemë & 

perime 

29 

Duhani 

114 

Sheqeri 

&Orizi 

202 

Shpeztaria 

108


Kooperativat publike- ato që menaxhohen nga një menaxher i 

jashtëm – synojnë që të shfrytëzojnë burimet e brendshme të 

paanshme në mënyrë më të shprehur 

Pasqyra e kooperativave italiane sipas llojit të menaxhimit të paanshëm 

Shkalla e aseteve/ekviteteve(AER) sipas tipit të grupeve të kooperativave 

0.22 

0.48 

0.30 

0.40 

0.22 

0.25 

0.04 

Koop për Koop Koop e Koop e Koop Koop e Koop për 

pazare dhe “Gropë” punës qëndrueshm “publike Industrializua shtimin e 

shërbime e- ” ra vlerave 

shkëmbyese 

Shkalla e burimeve të brendshme (ISR) sipas llojit të kulturës 

-0.31 

0.10 0.04 

0.00 0.01 

-0.10 

Koop për 

pazare dhe 

shërbime 

Koop 

“Gropë” 

Koop e 

punës 

-0.87 

Koop e 

qëndrueshm 

e- 

shkëmbyese 

Koop Koop e 

“publike” Industrializuara 

Koop për 

shtimin e 

vlerave 

Shkalla e alokimit (AER) sipas llojit të grumbulluar të kulturave 

0.89 0.83 

0.57 

0.46 

0.35 

0.50 0.46 

Koop për Koop Koop e Koop e Koop Koop e Koop për 

pazare dhe “Gropë” qëndrueshm “publike” Industrializuara shtimin e 

punës 

shërbime 

e- vlerave 

shkëmbyese 

Pasqyra e kooperativave sipas funksionit 

Kooperativat mund të klasifikohen sipas funksionit: 

– Pazari (shitblejra) dhe shërbimet: iu iu ofron anëtarëve 

shërbimet e “paarritshme” 

– “Gropa”: Format më ekstreme kooperativave shitblerëse 

– Të punës: veprojnë kryesisht në biznese ku duhet punë 

intenzive 

– Qëndrueshmëri-shkëmbim: u mundësojnë fermerëve të 

vegjël që të shfrytëzojnë asete me çmime të lira 

– Publike: kanë një spektër të gjerë veprimesh duke 

shfrytëzuar produktet e pronarëve të vegjël 

– Të industrializuara: Anëtarësia përbëhet nga fermerë të 

mëdhenj dhe profesional 

– Që shtojnë vlerë: fokusohen në zhvillimin e produkteve me 


Menaxhimi i Kooperativave Publike 

Kooperativat publike mbikëqyren nga menaxherët e palës së 

tretë të cilët punësohen nga kooperativa. Menaxherët udhëzojnë 

fermerët për llojet dhe sasitë e kulturave që dojnë ti ti kultivojnë, 

dhe menaxhojnë strukturën e kapitalit të kooperativës 

Mesatarisht kooperativat publike kanë prirje të ngriten për shkak 

të kontributeve të ulta të aseteve të fermerëve 

– Kooperativa është e vetmja që po shfrytëzon burimet e 

brendshme te barabarta ekstenzivisht 

– Mesatarisht, 10% e të hyrave mbahen si si resurse financiare 

gjë që paraqet një pjesë mjaft të madhe 

Shënim: EAR-pjesa e përqindjes së aseteve totale të financuara përmes mjeteve, ISR = kapaciteti i kooperativave për të akumuluar mjete nga veprimet biznesore; AER = përqindja e mjeteve të alokuara në 

mjete/ekuitetin total 

Burimi: Praktikat e menaxhimit të mjeteve në kooperativat bujqësore Italiane: Qasja e analizës grupore; BAH analiza 109


Në Maqedoni, një numër I kooperativave të vogla bujqësore janë 

bashkuar nën një shoqatë ambrellë, AKOM, e cila ofron mbështetje 

avokuese 

Federata e Fermerëve 

në Maqedoni (FFRM) 

Partneritet 

Prva lozarska 

kooperativa 

(verë dhe pemët) 

Nektar Koop 

(bletari dhe produktet e 

ngjashme) 

Farmer 

(rritja e deleve dhe djathe) 

Eko – kooperativa 

(Pemë të tëpërpunuara përpunuara të të 

pyllit) 

Pigi 

(Produkte derri) 

Vedro kooperativa 

(qumësht dhe produkte të të 

ngjashme) 

Pasqyra e aleancave të kooperativave në Maqedoni (AKOM) 

Mbështetje shoqatave të 

fermerëve në Projektin 

Maqedonia 

Ofron mbështetje 

Aleancat e 

kooperativave në 

Maqedoni (AKOM) 

Ofron përfaqsim 

Burimi: Aleanca e kooperativave në Maqedoni, faqja e internetit; BAH analiza 

Ovcarska kooperativa 

Izgrev 

(rritja e deleve dhe djathë) 

Agrokultura koop 

(Prokurimi i i inputeve 

Demetra 

(Marketing për agprodukte) 

Koperant 

(Marketing për agro 

produkte) 

Nent.aci koop 

(Marketing për agro 

produkte) 

Lejla 

(qumësht) 

Komente 

Funksioni: themeluar në Qershor 2007, AKOM është 

krijuar si si një organizatë për bashkimin përfaqësimin e 

kooperativave në Maqedoni, krahas institucioneve 

qeveritare dhe joqeveritare që kanë të bëjnë me çështjet e 

kooperativave (politikë ekonomi, financa, etj) 

Objektivat: 

– Promovimi i i zhvillimit të kooperativave 

– Zhvillimi i i shkëmbimit të informacioneve mes 

kooperativave 

– Përfaqësojnë dhe ofrojnë avokim për kooperatat dhe 

OJQ-të si si dhe Qeverinë 

– Mbështet promovimin dhe marketingun 

– Ofron shërbime dhe ekspertizë kooperativave 

– Huluntime dhe I shërben kooperativat me të gjetura 

Aktivitetet si shembull: organizojnë seminare, vizita 

studimore dhe shërbime konsultimi për kooperativat 

110

1 

Sektori publik 

2 

Pluralizmi, 

partneritetet dhe 

ndarja e 

kompetencave 

3 

Sistemet për 

kthimin e kostove 

(të bazuara në 

pagesë) 

4 

Privatizimi dhe 

komercializimi 


Modelet e këshillimit në botë u takojnë katër kategorive kryesore: 

sektori publik, partneritete, mbulimi i kostove dhe të privatizuara 

private publike 

shërbimi 

Pasqyra e llojeve të modeleve për shërbime këshillimore 

Llojet e modeleve të shërbimeve këshillimore sipas 

shërbimit dhe financimit 

Shërbimet këshillimore 

të sektorit publik 

(Kanadë, Izrael, SHBA) 

Pluralizëm, Partneritet, 

ndarja e kompetencave 

(Kili, Estonia, Hungaria, 

Venecuela, Korea Jugore, 

Taivan) 

Sistemi i kthimit të 

kostove (me pagesë) 

(OECD vendet, 

Më parë në Meksikë) 

Privatizimi, 

komercializimi 

(Holanda, Zelanda e Re, Anglia 

& ëales) 

Publike Private 

financimi 

Burimi: FAO- Zgjerimi bujqësor dhe rural në gjithë botën: Opcionet për reforma institucionale në vendet në zhvillim; BAH analiza. 

Sistemet që i mundësojnë sektorit publik 

financime dhe shërbime këshillimore, 

qoftë në mënyrë të pjesërishme apo edhe 

të tërë. Disa vende ngadal kanë filluar të 

zbatojnë pagesa për shërbimet që dikur 

ishin falas, si në Shtetet e Bashkuara 

Ka të bëj me kontraktimin e shërbimeve 

këshillimore për organizatat joqeveritare 

dhe kompanive për-profit, përfshirë këtu 

kompanitë për konsulencë dhe 

kooperativat e fermerëve 

Disa shërbime këshillëdhënëse bujqësore 

kanë ridizajnuar politikat e tyre fiskale, 

duke iniciuar kthimin e kostove dhe 

shërbime me pagesë për fermerët. Këto 

janë bërë të shpeshta në shtetet anëtare 

evropiane të OECD-së për shkak të 

deficitit nacional 

Të gjitha financimet dhe shërbimet e 

zgjerimit kryesisht apo shumica e tyre 

kanë kaluar në sektorin privat 

111

1 

Shërbimet e zgjerimit të sektorit publik- Shtetet e Bashkuara 

Kongresi 

Departamenti i SHB për 

Bujqësi (USDA) 

Instituti Nacional për 

Ushqim dh Bujqësi (NIFA) 

Programi për Zgjerim i i 

Universitetit Shtetëror 

të tëUashingtonit Uashingtonit 


SHBA-të kanë krijuar modelin e granteve të tokave për financimin e 

shërbimeve për zgjerim; qeveria financon këto shërbime në universitete të 

cilat pastaj u ofrojnë shërbime fermerëve në shkëmbim 

Shembull i modelit në Shtetet e Bashkuara: shërbimet e zgjerimit të sektorit publik 

Miraton 

buxhetin 

mbikëqyrë 

Financon dhe mbështet 

Universitetet 

për Tokë-grant 

Mbikëqyrë programet e zgjerimit në 

zyra dhe programe të më shumë se 39 

shteteve 

Burimi: DB i SHBA- NIFA faqja e internetit; ëashington State University programi për zgjerim; BAH analiza 

Komente 

Pasqyrë: Sistemi për Zgjerim i i Kooperativave në Shtetet e 

Bashkuara është një program arsimor joformal i i cili është 

paraparë që të “arrijë tek të tjerët," përmes mësimit dhe 

studimit. Institucionet ‘Land-grant’ (tokë-grante) ofrojnë 

shërbimet e tyre duke zgjidhur nevoja publike me resurset 

universitare dhe të kolegjeve përmes programeve jo- 

- 

kreditore në bujqësi. 

Struktura: Departamenti i i Bujqësisë së SHBA-ve 

mbikëkqyrë punën e Institutit Nacional për Ushqim dh 

Bujqësi -NIFA, i i cili financon dhe mbështet programet e 

zgjerimit në land-grant universitetet. Programet 

administrohen nga mijëra zyra rajonale dhe të vendit të cilët 

sjellin ekspertizën e tyre në nivelet lokale 

Financimi: NIFA çdo vit shpërndan përmes Kongresit 

formula të granteve për të plotësuar fondet e vendit për 

Land-grant universitetet e caktuara 

– Sasia e fondeve për secilin institucion përcaktohen 

me formulë të veçantë, të definuara shpesh edhe me 

statut, që mund të përfshijë variablat si si për popullatën 

rurale apo të fermave. 

– Liderët e universiteteve lokale apo regjionale 

vendosin se cilat projekte specifike do të mbështeten 

nga një ndarje e formulës së grantit sipas 

institucionit. 

112


Kenia shfrytëzon marrëveshjet për partneritet për nevoja trajnimi, 

ndërsa Gjermania ka zhvilluar një model për kthimin e kostos; 

Holanda ka privatizuar ofrimin e shërbimeve të zgjerimit 

Shembuj të modeleve të partneritetit, kthimit të kostos dhe të privatizimit 

2 Pluralizmi, partneriteti, dhe ndarja e 

3 Sistemi i kthimit të kostos (me pagesë) - 

4 

Privatizimi, komercializmi- 

kompetencave-Kenia 

Gjermania 

Holanda 

Qeveria e 

Kenisë 

Blerësi 

mbështet 

Sponzoron 

dhe financon 

Financon 

dhe 

trajnon 

OJQ 

Organizatat e 

fermerëve 

Pasqyrë: Partneritetet Publik-privat mes 

qeverisë, blerësve, grupeve të fermerëve dhe 

OJQ-ve janë shpeshtuar dhe ofrojnë 

mbështetje fermerëve të vegjël për të zbatuar 

IFSS. Partneritete të tilla fokusohen në ofrimin 

e informacionit, mbështetjes financiare, dhe 

ndërimin e kapaciteteve 

Struktura: Çertifikimi i grupit është i 

sponzoruar nga blerësi me trajnimin që ofrohet 

nga OJQ. Çertifikimi humbë vlerën nëse 

marrëdhënia mes blerësit dhe grupit të 

fermerëve dështon. Qeveria mbështet 

procesin dhe marrëdhëniet 

Financimi: një llojlloshmëri financimi ofrohet 

nga blerësi dhe OJQ’të të cilat ofrojnë 

trajnimin. 

subvencionon 

Shteti i i 

Thuringisë 

Kompanitë 

private 

Trajnime 

Financon 

trajnimet 

Organizata të të 

fermerëve 

Pasqyrë: Në Gjermani, të gjitha shtetet 

federale janë përgjegjëse për shërbimet e 

zgjerimit. Në një rast, 80% e fermerëve 

përdorin shërbimet e zgjerimit, duke krijuar 

kështu një shterje në buxhetin shtetëror 

Strukturë: Qeveria ua ka shpërnda këto 

shërbime kompanive private që nga viti 1998 

Financimi Financimi publik për shërbime 

zgjerimi ka rënë për 50%. Për këtë arsye një 

pjesë e këtyre shërbimeve paguhet nga 

fermerët ndërsa pjesa tjera subvencionohet 

nga qenveria. Me modelin e kthimi i-kostos, 

kërkesa për këto shërbime ka rënë, dhe tani 

vetëm 13% e këtyre fermerëve përdorin 

sistemin. Fermerët paguajnë për trajnimet që 

u duhen. 

Cakton përgjegjësitë 

Ofron trajnime 

Qeveria 

holandeze 

DLV 

fermerët 

Paguajnë për sërbime 

Pasqyrë:Holanda ka vendosur që të 

privatizojë agjentët publik për zgjerime, duke i 

transferuar fillimisht me mbështetje financiare 

të punojnë me shoqatat e fermerëve. 

Strukturë: Së fundi, Qeveria holandeze ia ka 

kaluar këtë kompetencë për shërbime të 

zgjerimit një kompanie private, DLV e cila 

ofron trajnime fermerëve në shkëmbim për 

një pagesë 

Financimi: fermerët paguajnë për shërbime 

zgjerimi që ofrohen nga DLV 

Burimi: Kërkesat për Sigurinë e Ushqimit në Eksportet e FAsulës së Gjelbër të Afrikës dhe Ndikimi i tyre tek Fermerët e Vegjël; Kontraktimi i Shërbimeve të zgjerimit; FAO- Zgjerimi bujqësor 

dhe rural në gjithë botën: Opcionet për reforma institucionale në vendet në zhvillim; BAH analiza. 113


Për të përmirësuar qasjen e fermerëve në kredi, Afrika Jugore ka 

zhvilluar modelin e bazuar në ndërmjetësim financiar në nivelin 

lokal përmes “Bankave të Fshatit” 

Pasqyra 

Përmbledhja 

Ofrimi i 

shërbimeve 

Bankat e Fshatit në Afrikën Jugore 

Fermerët e Afrikës Jugore kanë pasur vështirësi 

për qasjen në kredi përmes bankave komerciale 

– Distanca nga rrjeti I degëve 

– Mungesa e kolateraleve 

– Rreziku moral dhe përzgjedhjet jo të drejta 

Qeveria nuk ka ofruar një linjë kreditore të 

përshtatshme për fermerët e vegjël 

Projekti për Bankat e Fshatit është financuar nga 

USAID’i dhe fonde shtesë nga Banka Botërore 

Institucionet e “Kursimet- fillimisht”- dhënia e 

kredive vetëm kur shuma e kursimeve e ka 

mundësuar këtë 

Institucionet pronarë të të cilave janë fermerët – që 

kontrollohen nga komunitetet lokale 

Shërbimet e decentralizuara në nivelin lokal 

Shkalla e humbjes shumë e vogël 

Produkte të ndryshme sipas segmentit të 

fermerëve (të definuara sipas gjinisë dhe burimit të 

të hyrave) p.sh gratë fermere, fshatarë të papunë, 

punëdhënës të vegjël etj 

Të hyrat nga bankat gjenerohen nga shkalla e 

interesit në kredi dhe resurset e depozituara në 

degën më të afërt të bankës komerciale (“link 

bank”) 

Burimi: Hulumtimi Lit; BAH analiza 

Pasqyra e Bankave të Fshatit në Afrikën Jugore 

Faza e 

kursimeve 

Shoqatat për 

kursimet rotative 

(kursime me sasi 

të caktuara për 

tju dhënë çdo 

anëtari hua 

Shërbimet e 

depozitit dhe 

tërheqjes për 

producentët lokal 

Vet-rregullative 

pa ndërhyrje 

qeveritare 

Madhësi dhe 

profit i vogël- stafi 

është i motivuar 

përmes fitimeve 

të ndryshme. 

Zhvillimi i bankave të fshatit 

Faza e 

kredisë 

Kreditë për 

autoritete të 

komunitetit si dhe 

individëve për 

aktivitete 

investuese në 

ndërmarrësi dhe 

me synime 

Të realizuara 

vetëm pasi 

kursimet të 

mbështesin 

portofolion e 

kredisë 

Faza 

komerciale 

Dispozitat e 

sigurimit dhe 

transferimi i 

fondeve tek 

prodhuesit 

Në këtë fazë 

lidhja tek sektori 

formal financiar 

është i ngarkuar 

– rregullore 

lehtësuese për ti 

bërë ato 

insitucione 

formale (p.sh 

kushte më të ulta 

për kapitalizim) 

114

Definicioni 

Shembull 


Ekziston një sërë produktesh që përbëjnë sistemin financiar bujqësorë, 

përfshirë këtu edhe blerja e urdhëresave (porosive) financiare, sigurimi i 

kulturave dhe sistemet e pagesës së mikrofinancave 

Pasqyra e produkteve financiare për të shtuar qasjen e fermerëve të vegjël në kreditë 

Blerja e urdhëresave financiare (POF) Sigurimi i kulturave Sistemi i pagesave në mikrofinanca 

Forma e bazuar në transaksione për financimin 

e kapitalit punues 

– Kur biznesi të ketë një porosi nga blerësi, 

një huadhënës I POF’it jep avancë një 

kredi biznesit për të mbuluar të gjitha fazat 

e nevojshme (prodhimin, blerjen, 

përpunimin dhe paketimin, etj.) për të 

ngarkuar porosinë 

– POF mundëson një horizont më të gjerë që 

përfshin transportin e prodhimit të artikullit 

Urdhëresa për blerja (kontrata mes shitësit 

dhe blerësit) bëhet kolaterali për kredinë 

– Llogaria pranuese i transferohet 

insitucionit huadhënës dhe bëhet burim 

për kthimin e kredisë 

– Institucioni financiar mbledhë pagesat për 

kreditë plus interesin dhe faturon blerësin 

posa produkti të ketë arritur 

Një mekanizëm që mundëson sigurimin për 

një llojllojshmëri të kulturave në rast të 

humbjeve 

– Lloje të ndryshme të sigurimit të 

kulturave përfshinë një-risk, të 

kombinuar, prodhimtari, të hyra, 

prodhimin e tërë fermës apo sigurim 

indirekt 

– Sigurimi i kulturave mund të jetë i 

detyrueshëm apo vullnetar, varësisht 

nga vendi. Rreziqet e mundshme për 

sigurimin e kulturave kanë të bëjnë 

edhe me rrezikun moral kur fermerët 

mund të kenë rreziqe të mëdha apo nuk 

ndërmarrin masa të mjaftueshme për ta 

zvogëluar rrezikun 

Fermerët në Evropën Qendrore dhe Lindore 

përmbajnë përafërsisht 3% të sigurimit të 

kulturave në botë. Shumica e premiumeve të 

sigurimit janë të koncentruara në Shtetet e 

Bashkuara dhe Evropë 

Donatorët mund të luajnë një rol në 

prezentimin e sigurimit të kulturave. Për 

shembull, Banka Botërore ka ofruar 

mbështetje në studime para prezentimit të 

sigurimit të kulturave në Maroko për të 

siguruar sukses. 

Sistemi që mundëson individët që të kryejnë 

funksione bazike bankare përmes telefonit 

mobil dhe SMS 

– U mundëson shfrytëzuesve të 

kontrollojnë statusin e llogarive të tyre 

dhe/apo transferin e mjeteve 

– Mund të ulë kostot e ofrimit të 

shërbimeve financiare në vende më të 

largëta të banuara me popullatë 

– Vazhdimi i rritjes dhe përmirësimi i 

ndërveprimit varet nga regullatori dhe 

mjedisi favorizues si dhe ndikimi i tyre në 

inovacionin e produktit 

Në vitin 2000, Shoqata për Ngritjen 

Baraspeshës/Ekuitetit në Kenia ka bërë 

prezentimin e bankave mobile në afro 20 

qytete dhe fshatra më të izoluara të vendit 

– Programi ka ofruar një sërë programesh 

financiare përfshirë edhe kreditë 

bujqësore edhe për vendet e thella rurale, 

me kthim të plotë të kostove. Në fillim të 

vitit 2004, këto njësi mobile u kanë 

shërbyer 29 lokacioneve dhe rreth 12,000 

klientëve 

Burimi: Sistemi I marrjes së depove; Menaxhimi I rreziqeve dhe dizajnimi I produkteve për mikrofinanca në bujqësi; Marrja e depove: mundësimi I kredive dhe I tregjeve për artikuj; sigurimi I kulturave në 

shtetet në zhvillim; BAH analiza 

115

Hapat për konsolidimin gjithëpërfshirës të tokave 

1 

Përfshinë analizën e situatës për të identifikuar nevojat, 

Fillimi i projektit për 

përgatitur konceptin e planeve që përcaktojnë objektivat, 

konsolidimin e 

kostot dhe burimet e financimit, pranimin e miratimit për 

tokave 

formimin e ekipit të menaxhimit për të mbikqyrur 

performancën e sistemit monitorues për matjen e suksesit 

2 

Aktivitetet si përzgjedhja e konsulentëve, definimi i 

fushëveprimit të projektit, përgatitja e vlerësimit të kostos 

Dizajnimi i projektit 

dhe orarit të projektit, si dhe definimi i performancës së 

sistemit monitorues. 

3 

4 

Vlerësimi i situatës 

ekzistuese 

Definoni planin e 

detajizuar të 

konsolidimit 

5 

Impementimi i planit 

të detajizuar të 

konsolidimit 

6 

Përfundimi i procesit të 

konsolidimit 


Sipas FAO, konsolidimi i tokave është praktika më e mirë për t’ju 

adresuar varfërisë në fshatra në Evropën Lindore 

Pasqyra e praktikave të teknikave për konsolidimin e tokave 

Përfshin identifikimin apo rirregullimin e kufijve dhe statusit 

juridik të parcelave, përcaktimi i kufijve të sipërfaqeve të 

rëndësishme mjedisore, përcaktimi i vlerës së parcelave 

dhe adresimi i problemeve lidhur me pronësinë 

Aktivitetet siç janë përgatitja e detajeve të planit për 

lokacionin e parcelës për rrugë të reja, objekte etj. 

Shoqërimi i planit me skenare të ndryshme, miratimi i planit 

Përfshin përzgjedhjen e kontraktorëve për të kryer punën, 

ndërtimin e ndonjë pune të re apo reformimin e punëve 

publike, dhe sajimin e kufijve të rinj. 

Aktivitetet përfshijnë adresimin e ndonjë kompenzimi të 

mbetur apo çështjet e kostos, përditësimi i hartave 

katastrale, dhe lëshimi i titujve/emrave të ri të regjistruar 

Metodat për Konsolidimin e tokave 

Konsolidimi i tokave mund të bëhet në disa mënyra, për 

shembull 

– Si fermë e konsoliduar, kur ferma përbëhet nga një 

numër parcelash që gjenden pranë njëra tjetrës 

– Pronësi e konsoliduar kur fermeri ka në pronësi 

tokën e poseduar si dhe tokën e marrë me qira nga 

të tjerët. Toka e huazuar mund të jetë në pronësi të 

fermerit fqinj apo mund të ketë statusin e “mungon 

pronari” me pronarin i cili jeton në qytetin më larg 


Konsolidimi i tokave mund të ofrojë benefite: 

– Të lehtësojë krijimin e marrëveshjeve për prodhime 

konkuruese bujqësore që u mundësojnë fermerëve 

të kenë ferma me parcela që janë më të mëdha dhe 

kanë forma më të mira, si dhe të zgjerojnë 

madhësinë e pronësive të tyre. 

– Mund të ofrojnë mundësi për pronarët e tokave që të 

shesin tokat e tyre të tjerëve sipas vullnetit. Objektiva 

është të mos lihen njerëzit pa tokë 

Burimi: FAO- Dizajnimi i pilot projekteve për konsolidimin e tokave në Evropën Qendrore dhe Lindore; BAH analiza. 116

E PALODHSHME 

PALODHSHME 

AER 

Fuqizimi institucional & 

ndarja e kostove 


Mbështetja e zhvillimit të të 

shumëfishtë 

UNIDO 

Mbështetja agjencisë për 

zhvillimin e NVM-ve 

Qeveria Japoneze 

Mbështetje financiare 

GTZ 

Këshillime biznesore & 

shërbime ndërlidhëse 

Sëiss Dev Corp 

Financimi për shërbime 

për zhviillimin e biznesit 

Banka Botërore / MIGA 

Ngritja e kapaciteteve & 

fuqizimi institucional 

SIDA 

Zhvillimi i i strategjisë 

nacionale FDI 

1 

2 

3 

Ministritë e linjës 

(Ministria e Ekonomisë, 

Agjencia nacionale për 

zhvillimin e NVM-ve 

Koordinimi i 

donatorëve / 10 

nën grupe dhe 

mbështetja SIPEA 

Matrica e 

koordinimit të 

donatorëve 

Agjencia serbe për 

promovimin e 

investimeve dhe 

eksportit (SIEPA) 

Strategjitë e eksportit të bazuara në kërkesa 

Ekzistojnë tri metoda kryesore që janë zbatuar për të koordinuar aktivitete të ndryshme të 

donatorëve për të mbështetur zhvillimin e SIEPA në Serbi: koordinimi i ministrive të linjës, 

takimet e nën-grupeve dhe matricën e koordinimit të donatorëve 

Mekanizmat për koordimin e donatorëve për të mbështetur zhvillimin e SIEPA-së 

Donatorët Mekanizmat e koordinimit Pranuesit 

Burimi: Hulumtimi Lit; AER Programi I veprimeve 2006 për Sërbi; SEDP Raporti, Final 2007; Pasqyrë Krahasuese e Ministrive të Qeverive Lokale në 

Regjion dhe Jashtë; Strategjia e Mbështetjes Tranzicionale Freskim; Zhvillimi I NVM. 

Komente 

Pasqyrë: SIEPA, e themeluar në vitin 2001 nga 

qeveria e Serbisë për të mbikëqyrur promovimin e 

eksporteve serbe në tregun ndërkombëtarë, dhe të 

ndihmojë investitorët e huaj dhe blerësit 

Llojet e koordinimit: që nga fillimi, SIEPA ka 

patur asistencë nga një numër i i donatorëve. 

Ekzistojnë tri metoda që janë aplikuar për të 

koordinuar përpjekjet për asistencë: 

– Koordinimi përmes ministrive të linjës, si si 

Ministria e Ekonomisë, në mënyrë të 

drejtpërdrejtë ka ndikuar në asistencë 

– Drejtori regjional i i KB dhe Banka Botërore 

kanë iniciuar takime mujore për koordinimin 

e donatorëve për të shqyrtuar aktivitetet 

aktuale, të ardhshme dhe ato të planifikuara 

si si dhe kanë dhënë udhëzime për politikat në 

qeveri. SIEPA ka promovuar dhe mbështetur 

këto takime drejtpërsëdrejti 

– USAID-i ka zhvilluar një matric të koordinimit 

të donatorëve për të përcjellur të gjitha 

aktivitetet e donatorëve 

Rezultatet : SIEPA ka pranuar një numër 

çmimesh përfshirë edhe zgjedhjen në listën e 

ngushtë të ëTPO’së Organizata më e Mirë për 

Promovimin e Tregtisë nga Vendet në Zhvillim në 

vitin 2008 dhe një çmim special për Praktikat më 

të Mira në Promovim nga La Baule 2007, 

Konferenca Botërore për Investime 

117

I 

Zhviilimi i 

prodhimtarisë 

sipas zinxhirit 

të furnizimit i 

cili bazohet 

në preferencat 

e blerësit 

II II 


kontratave për 

fermerët për të 

përmbushur 

kërkesat 

III 

Zhvillimi i 

kodeve 

shtesë të 

praktikave 


Eksportuesit e fasules së gjelbërt në Kenia kanë zhvilluar një treg 

strategjik në MB duke definuar prodhimin sipas preferencave të blerësit, 

përmes kontratës së fermave dhe zhvillimit të praktikave shtesë për siguri 

Faktorët kryesor të suksesit: prodhimi i fasulës së gjelbërt keniane sipas nevojave të konsumatorit 

Studimet kanë treguar që blerësit në vendet e zhvilluara mund të zgjedhin të blejnë artikujt nga vendet në zhvillim për shkak të tri 

arsyeve kryesore: 1) blerësi mund të mos gjejë ndonjë nga standardet ekzistuese të përshtatshme për të rregulluar proceset e 

caktuara të prodhimit 2) blerësi mund të mos merr parasysh standardin aktual si të besueshëm sa duhet; dhe 3) blerësi ngadalë 

mund të zhvillojë një standard i cili mund të bëj dallimin e një artikulli/brendi vendor nga ai i konkurrentëve 

Kenia ka zhvilluar një treg strategjik për eksportimin e fasulës së gjelbërt në supermarketet e Britanisë së Madhe 

– Produket gjysmë të përpunuara si sallatat e përziera, asortimente të perimeve të prera, qebapëve nga perimet, fërgesat dhe 

përzimjet tjera, të gjitha prodhohen sipas kushteve tejet strikte të higjienës. 

– Prodhuesit e Kenisë kanë mundur të shtojnë vlerë përmes pametimeve për konsumatorë të perimeve të prera, në rriska dhe 

të modifikuara apo të kombinimeve të perimeve. Tregu “me kujdes të madh” ka qenë kyç për profitabilitetin. 

Eksportuesit të cilët furnizojnë zinxhirin e supermarketeve të MB monitorojnë dhe koordinojnë furnizimin me inpute, cilësinë dhe 

përdorimin si dhe këshillat teknike për kultivuesit. Importuesit e BE-së nuk monitorojnë në mënyrë të drejtpërdrejtë kultivuesit e 

fasuljes, por monitorojnë eksportuesit dhe presin që eksportuesit të monitorojnë kultivuesit. Kompanitë udhëheqëse të eksportit 

rregullisht do të testojnë punëtorët për prezencën e patogjenve, duke i ndëshkuar prodhuesit për çfarëdo shkelje. 

Fermat përmes kontratës kanë ndihmuar fermerët e vegjël në Keni përmes lehtësimit të qasjes në treg, si në MB 

– Në veçanti, bujqësia kontraktuese u mundëson fermerëve të vegjël të kenë qasje në informacionet teknike për përdorimin e 

pesticideve, kushtet e higjienës dhe praktikat agronomike që mundësojnë respektimin e IFSS 

– Fermerët e vegjël marrin informacione në formë materialesh, trajnimeve dhe shërbimeve të zgjedhura të zgjerimit 

– Prodhimi i kontraktuar i fasuljeve të gjelbërta u mundëson blerësve që të monitorojnë dhe të fuqizojnë respektimin e IFSS 

(me kosto më të ulta të transakcionit) sipas një marrëdhënieje afatgjate 

Kenia ka zhvilluar standarde për sigurinë e ushqimit të kultivuar vendor (KenyaGAP, Iniciativa për Biznesin e Kopshtarisë Etike) 

për produktet e kopshtarisë të destinuara për tregun e eksportit 

Respektimi i këtyre rregullave është i obligueshëm për kultivuesit dhe eksportuesit 

Zhvillimi i kodit të praktikave është një metodë strategjike për eksportuesit për të sinjalizuar dëshirën e tyre për të përmbushur 

standardet e larta të konsumatorëve. 

Burimi: Përdorimi Strategjik i Standardeve Private për Fuqizimin e Konkurrencës Ndërkombëtare: Eksportet e Perimeve nga Kenia dhe vende tjera; Kushtet për Sigurimin e Ushqimit për Fasulën e 

Gjelbërt Afrikane 

Eksportet dhe Ndikimi i tyre tek Fermerët e Vegjël; BAH analiza. 

118


Shumica e prodhuesve të qumështit në Rumuni janë ferma 

familjare që kanë më pak se dy lopë, me 21% të prodhimit të 

qumështit që shkon në sistemin për grumbullimin e qumështit 

Pasqyra e prodhuesve të qumështit në Rumuni 

Struktura e madhësisë së fermave të blegtorisë (2001) Prodhimi total i qumështit të papërpunuar (2001) 

Fermat 

Fermat tjera të mëdha 

95% shtetërore 1% 

2% 

4.01% 

0.36% 0.08% 0.04% 0.03% 0.02% 0.01% 0.01% 

1-2 kokë 3-5 kokë 6-10 11-15 16-20 21-30 31-50 51-100 më 

bagëtie kokë kokë kokë kokë kokë kokë shumë 

se 100 

kokë 

Shpërndarja sipas madhësisë së industrisë së qumështit, numri i punonjësve (2004) 

93.2% 

2.90% 3.00% 

0.70% 

0.20% 

0–49 50–99 100–249 250–499 Over 500 

Fermat 

familjare 

97% 

Përdorimi i prodhimit të qumështit (2001) 

Sistemi për 

grumbullimin e 

qumshtit 

21% 


fermave & 

shitjet direkte 

79% 

Burimi: Dinamikat e koordinimit vertikal në zingjiret e ushqimit bujqësor në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore; BAH analiza. 119

1 

2 

Fermeri 

firmës 

Firma 

fermerit 

3 

Transportu 

esi i palës 

së tretë 

1 

2 

Llojet e aranzhimeve të grumbullimeve 

Mbledhja Shpernda 

e qumshtit Pika 

grumbullimi 

rja e 

qumshtit 

Pika e grumbullimit 

/kompanie qumështit 

Pika e grumbullimit / / 

kompania e qumështit 

kompania e 

qumështit 

Sistemet e pagesave për të siguruar cilësi 


…sidoqoftë, një nga anketat e fundit në prodhimtarinë e qumështit ka 

treguar rritje në përdorimin e aranzhimet për grumbullim, sistemin e 

pagesave dhe mekanizmat mbështetës për fermerët e vegjël në Rumani 

Pasqyra e qendrave grumbulluese, pagesave dhe asistencës në Rumani 

Fermerët dërgojnë qumshtin 

në qendra grumbulluese në 

kompani 

Kompanitë grumbullojnë 

qumshtin nga fermerët për ta 

dërguar në pika grumbullimi 

Pagesat proporcionale me cilësinë: Fermerët paguhen në qendrat 

grumbulluese sipas përmbajtjes së yndyrës dhe proteinës, densitetit 

dhe bakterieve në qumshtin e furnizuar 

Sistemi bonus: Fermerët paguhen relativisht me çmim të ulët bazik, 

por bonuset u jipen fermerëve atëherë kur cilësina e qumështit është 

më e lartë se mesatarja, sipas përbërjes së proteinave, numrit të 

bakterieve dhe furnizimit të vazhdueshëm 

3 

Sistemi i ndëshkimit: Kompanitë masin qumshtin sipas një numri 

specifik të notave vlerësuese. Fermerët që furnizojnë me qumsht me 

nota të ulta ndëshkohen. 

Pasqyrë e asistencës së fermës sipas femrave të tëqumshtit qumshtit që janë anketuar 

Shërbime zgjerimi 

Ofrimi i financimit të 

inputeve cilësore 

Mbështetje për blerjen e 

inputeve të thjeshta 

Mbështetja e 

investimeve nga kreditë 

e vogla 

Mbështetja në pranimin 

e kredive bankare 

Burimi: Dinamikat e koordinimit vertikal në zingjiret e ushqimit bujqësor në Evropën Lindore dhe Azinë Qendrore; BAH analiza. 

Danone Friesland Promilch Raraul 

Komente 

Shembuj të programeve të zgjerimit: 

– Friesland dërgon inspektorët në terren të cilët vizitojnë fermerët 

dhe i i këshillojnë ata për kushtet higjienike, praktikat e pastrimit 

dhe menaxhimin e foragjereve 

– Promlich shpërndan fletëpalosje me informacione praktike për 

ushqimin e kultivuar të tëkafshëve, kafshëve, ruajtjen e qumështit, praktikat e 

pastrimit etj. 

Shembujt e programeve investuese: 

– Danone i i mbështet fermerët të cilët synojnë që të përmirësojnë 

bizneset e tyre përmes investimeve të nivelit të ultë. Fermeri mund 

të aplikojë për inpute të para-financuara vetëm pasi të ketë ofruar 

qumësht të cilësisë së mirë tek Danone për së paku gjashtë muaj 

120


Metodat efektive të promovimit përfshijnë marketingun e synuar 

duke u bazuar në tipin e produktit dhe para-pozicionimin e 

artikujve në panaire agro ushqimore 

Pasqyrë 

Promovimet inovative dhe metodat e shenjëzimit/brendingut 

Promovimi i synuar bazuar në tipin e produktit Shpërndarja e para-pozicionuar në panaire 

ASOEX / ProChile ka bashkëfinancuar një fushatë 

intensive të marketingut me qëllim të shitjes së boronicave 

në MB. 

” Hani boronicat –duhet ti hani që ti mundni” është fushata 

e cila kishte një numër aktivitetesh që u ndërmorrën: 

– Në një skemë mostër në rrugë ku u shpërndanë 

boronica të freskëta gratis 

– Distribuim tri-javor falas për qendrat termale 

shëndetsore më të vlerësuara 

– Emetime të vazhdueshme në radio stacione dhe 

programe 

– Gazetë nacionale dhe fushatë online në relacione me 

publikun që synon grupmoshën mbi 50 vjeç me 

potencial të mbërrijë mbi 3.5 milionë konsumatorë 

Panairet e ushqimit bujqësor janë të rëndësishme për 

promovimin e produkteve të reja, të mësojnë për shijet e 

konsumatorëve dhe rritjen e inovacioneve 

Fermerët e vegjël mund të jenë të kufizuar në rast se ata 

nuk mund të transportojnë apo të distribuojnë produktet e 

tyre drejtpërsëdrejti në panairet ndërkombtare 

– Qendra tregtare në Afrikën Jugore-USAID ka 

adresuar këtë sfidë përmes sponzorimit të gjashtë 

kompanive rajonale për të vijuar Shfaqjen Pranverore 

për Ushqime 2006 në Çikago 

- Programi ka ndihmuar distribuimin e parapozicionimit 

të produkteve në mënyrë që fermerët e vegjël të mund 

të promovojnë dhe të shesin produktet e veta sipas 

intvervalit kohor minimal gjatë dhe pas kohës 

sëpanaireve të ushqimit 

Dërgesat janë shtuar prej 1,440 tonelata në vitin 2005 Pjesëmarrja ka ndihmuar ngritjen e profilit kolektiv të 

2006 deri në 2,307 tonelata në vitin 2006-2007, një rritje Afrikës Jugore si burim furnizues për ushqime speciale. 

Ndikimi deri në 60 përqind 

Në bazë të suksesit të pilot programit, fushata e 

Tre nga gjashtë kompanitë e sponzoruara nga Qendra 

tregtare e USAID’it që nga atëherë ka realizuar eksporte 

marketingut është shëndruar në ngjarje vjetore, me të reja në sektorin e specialiteteve dhe ushqimeve dhe 

mundësi zgjerimi edhe në vendet tjera verërave 

Orari për sukses në panairet e ushqimit 

vit 1 vit 2 vit 3 

Blerësit Blerësit marrin mostër Blerësit janë të 

ekzaminojnë të produkteve në gatshëm të blejnë 

produktet dhe panaire ushqimi dhe sasi më të mëdha 

shprehin interesimin testojnë tregun vendor bazuar në 

vlerësimin e tregut 

Burimi: “Paraqitja e Aktiviteteve të Reja të Suksesshme në Amerikën Latine: Rasti i Kilit” (IADB); Lit Search, Intervistat, USAID faqja e internetit; Fresh Plaza faqja e internetit, BAH Analizat. 

121


Për të optimizuar çmimin për artikuj, praktikat më të mira çojnë në 

tri zgjedhje: harmonizimin e çmimeve të tregut, krijimin e një 

produkti të mirë apo zhvillimi i një produkti cilësor të privilegjuar 

Metodat për optimizimin e çmimit për artikujt bujqësor 

1 Harmonizimi me çmime të tregut 2 Krijimi i një produkti të mirë 

3 

Bleni një produkt me cilësi të 

privilegjuar 

Shërbimi I Shteteve të Bashkuara për Tregti të 

Jashtme për Bujqësi (FATUS) ofron çmime 

në baza historike për eksporte dhe importe të 

SHBA-ve, sipas kulturës dhe vendit të 

origjinës/destinacionit 

– Qasje e lehtë për përdorim, me 

informacione të freskuara 

– Ndarje të llojllojshme duke ua mundësuar 

prodhuesve të vlerësojnë madje edhe 

ndikimin e tatimeve dhe doganës në 

çmimet e tregut për kulturat e tyre. 

Shërbimi është online dhe pa pagesë 

Mekanizmi i mundëson prodhuesve të shohin 

trendet dhe zhvillimet më të reja të kulturave 

në tregjet ndërkombëtare 

– Monitoron pozicionin e konkurrentëve 

– Vlerëson dhe vepron sipas trendeve 

sezonale 

Burimi: USAID; DB i SHBA; International Pink Lady Alliance Limited; Booz Allen analiza. 

Prodhuesit e fasulës së gjelbërt gjanë gjetur 

një treg për produktet “me kujdes të lartë” në 

supermarketet e MB 

– Klientët kanë vlerësuar më shumë 

cilësinë sesa çmimin e produktit 

– Eksportuesit kanë fuqizuar dhe madje 

edhe zhvilluar standarde ndërkombëtare 

për sigurinë e ushqimit për të 

përmbushur standardet e cilësisë së 

konsumatorit 

– Eksportuesit gjithashtu kanë zhvilluar 

aranzhime të distribuimit fleksibil në 

supermarkete, duke shtuar apo rritur orët 

e porosisë para furnizimit. Lëvizshmëria 

është përcaktuar në bazë të 

marrëdhënies së përhershme me 

blerësin 

Marka tregtare The Pink Lady® është krijuar 

fillimisht në Australi për mollat që përmbushin 

standarde të caktuara të cilësisë 

– Në vendet ku regjistrohen marka 

tregtare, mollat që shiten me këtë 

emërtim Pink Lady® duhet të 

përmbushin standarde rigoroze dhe 

specifike dhe përdorimi I kësaj marke 

bëhe vetëm përmes licencës 

– Bartësit e licencave paguajnë privilegje, 

që mbulojnë menaxhimin e markës 

tregtare 

– Anëtarët janë të shpërndarë në katër 

kontinente si në Shtetet e Bashkuara, 

Afrikën e Jugut, Kili, Japoni, Uruguaj etj. 

Për shkak të cilësisë së lartë të brendit Pink 

Lady,prodhuesit presin të shpërblehen me 

premiume/çmime më të larta 

122

Ngritja e kapaciteteve infrastrukturore 

Përkundër mungesës së qasjes në ujë, qeveria e Izraelit ka 

zhvilluar metoda inovative për ujitje për të shtuar prodhimtarinë 

duke ulur përdorimin e ujit 

Tipet e metodave të mikro sistemeve të ujitjes Zbatimi dhe Ndikimi 

Ujitja që pikon 

(pikë-pikë) 

Mini-spërkatës 

Nëntokësore 

spërkatësit 

20% 

Mikro-ujitja 

80% 

Pasqyrë e sistemit të ujitjes në Izrael dhe ndikimi i tij 

Ujitja pikë-pikë mund të furnizojë nga një litër deri Shfrytëzimi i ujit për hektarë Prodhimtaria e kulturave për 

njësi të ujit (kg/m3 në 20 litra në orë. Me shfrytëzim të nivelit të lartë 

) 

deri në 95%, kjo metodë është e përshtatshme 

9000 2.5 

për kultivim intenziv. 

Spërkatësit dizajnohen për kultura që kërkojnë 

ujitjen e një fushe apo sipërfaqeje të tërë. 

Spërkatësit arrijnë një shfrytëzim maksimal të ujit 

5700 

1.2 

deri në 70%-80% 1952 1995 1952 1995 

Në një sistem nëntokësor pikë pikë të ujitjes, 

valvulat e ajrit hapen kur uji të ndalet dhe 

mundëson që ajri në gyp të ndalojë që ndotja nga 

jashtë të futet në pikëse. 

Pjesa e tokës së izraelit me lloje Shkalla e efektshmërisë sipas llojit të ujitjes (%) 

të ndryshme të ujitjes (%) 

95% 

75% 

mikro-ujitje sperkates 

Komente 

Përkundër mungesës së ujit, qeveria e Izraelit ka ndërmarrë një 

sërë hapash për të shtuar qasjen e fermerëve në ujë 

– Sipas Ligjit për Ujin, uji konsiderohet një e mirë publike e 

menaxhuar nga Komisioneri për Ujë i i cili është përgjegjës për 

përcaktimin e përdorimit dhe alokimin e ujit në të gjitha fushat, 

përfshirë edhe ujitjen për bujqësi 

– Në vitin 2006, qeveria e Izraelit ka zhvilluar Programin 

Nacional për Promovimin e Teknologjive të Ujit - NEëTech. 

Programi investon në kapitale njerëzore, financimin e 

Hulumtimeve & Zhvillimit financimi dhe zbatimin e tregut 

vendor për zhvillimin e sistemeve të ujitjes. Ministria e 

Industrisë, Tregtisë dhe Punës së Izraelit së bashku me 10 

subjekte tjera qeveritare e udhëheq programin. 

Burimi: Ujitja dhe shkretëtirëzimi: pasojat ekologjike për reklamacionin e tokës së thatë në pellgun e detit Aral dhe Kontrolli i degradimit të tokave; Menaxhimi i resurseve ujore në Izrael, Bujqësia e 

Izraelit; BAH analiza. 

123

Përshkrimi 

Stimulimet për 

fermerë 

Shembull nga 

vendi 


Ekzistojnë katë lloje të sistemeve të ujitjes në botë: të bazuara në 

sipërfaqe, të bazuara në kultura, volumetrike, të drejtat e 

tregtueshme të ujit 

Llojet e pagesave për sisteme të ujitjes 

Sipas sipërfaqes Sipas kulturës Volumetrike Të drejtat e tregtueshme të ujit 

Një çmim fiks për hektar të 

fermës me një tarif 

‘dypjesëshe’ të dizajnuar për të 

mbuluar kostot fikse të 

shërbimit, apo koston fikse për 

hektarë të ujitur 

Një çmim i ndryshueshëm për Çmimi fiks për njësi të ujit të Të drejtat e shfrytëzuesve në 

hektarë të ujitur me kulturë p.sh 

çmime të ndryshme për kultura të 

ndryshme ( jo të bazuara në 

volum por tipi i kulturës dhe 

sipërfaqja e ujitur shërbenë si 

mesatare për volumin e ujit të 

marrur. 

Çmimi margjinal për ujin është Çmimi margjinal i ujit është 

zero. Fermerët marrin ujë aq sa zero. Fermerët marrin ujë aq sa 

ju duhet të konsumuar dhe kjo ju duhet të konsumojnë, por 

kosto nuk varet nga sasia e ujit kostoja nuk ndikohet nga sasia 

të shfrytëzuar e ujit të shfrytëzuar. 

Në Spanjë, mekanizmi më i 

shprehur është ai me çmim fiks 

për hektarë . Elementi që 

ndryshon këtu është konstoja e 

energjisë e shoqëruar me 

pompat dhe shtypjen e ujit nga 

sistemi furnizues. 

shfrytëzuar, ku pagesa është në 

përpjestim me volumin, apo ka një 

bllok tarif që rritet ku pagesat janë të 

lidhura me sasinë e ujit, por kostot e 

njësive zinxhirore mund të zbatohen 

për ferma të ndryshme 

Ofron një stimulim për kursimin e 

ujit dhe ka potenciale për të 

reduktuar konsumin 

Për bllok tarifa, çmimet e ulta janë 

për fazën bazike, të drejtat për fillim 

dhe çmimet e larta caktohen për ujin 

shtesë që tejkalon pragun e caktuar. 

Rezultatet paraqiten sipas kostos 

totale të ulët dhe çmimit të lartë 

margjinal. 

Në Egjipt, ekzistojnë disa Në Izrael, fermerët kanë një 

mekanizma për pagesën e alokim të sasisë së ujit për çka 

ujitjes, përfshirë edhe ato që ata paguajnë për blok tarif sipas 

bazohen në pagesën për ujitje përqindjes së alokimit të 

të bazuar në kulturat që ujiten shfrytëzuar. 

Burimi: Pagesa për ujë në Bujqësinë me ujitje; Kthimi i kostove në bujqësi: përvoja nga Egjipti, BAH Analiza. 

një projekt të ujitjes, ndryshe të 

njohura edhe si bartës të të 

drejtave, lejohen që të blejnë 

apo të shesin ato të drejta në 

përputhje me rregullat specifike 

të dizajnuara kryesisht për të 

mbrojtur të drejtat e palës së 

tretë 

Baraspeshon kërkesën dhe 

furnizimin. Aty ku uji është i 

mangët, fermerët do të 

shfrytëzojnë ujin me kujdes 

edhe nëse çmimi margjinal për 

ta mund të jetë zero. 

Në Shtetet e Bashkuara 

egziston rast, ku shitja kërkon 

autorizimin nga një autoritet 

licencues ( shumica e shteteve 

perëndimore) apo nevojitet 

miratimi nga gjykata (p.sh 

Kolorado) 

124

Metodat për të mbështetur zhvillimin e serrave Shembuj të mekanizmave mbështetës të donatorëve 

Financimi nga 

donatorët 

Kreditë 

tatimore 

Mbështetja e 

investimeve 

Mbështetja për 

të ardhura 

Programi i 

kredive 

1 

USAID / Kroaci 


Një numër metodash ekzistojnë për të mbështetur zgjerimin e serrave, duke 

përfshirë edhe financimin nga donatorët, kreditë tatimore, mbështetjen për 

investime, mbështetjen për të ardhurat dhe programet kreditore 

Pasqyra e metodave për të mbështetur zhvillimin e serrave 

Financimi mund të vjen në disa forma, nga kreditë e 

investimeve për ndërtimin e serrave (Banka Botëriore në 

Amerikë) apo ofrimi i mbështetjes monetare për të 

përmirësuar makinerinë (USAID’ip në Kroaci) për të ulur 

kostot dhe përmirësuar konkurrencën 

Qeveria kanadeze ka themeluar një Studim Shkencor dhe 

një Program të Zhvillimit Ekperimental të Kredive Tatimore, 

një program stimulues për të inkurajuar zhvillimin e 

produkteve dhe proceseve të reja, përfshirë edhe serrat. 

Qeveria e Ontarios, Kanadë, ka krijuar një fond për 

investime prej $12M, për të promovuar vetëdijsimin e 

konsumatorëve për produktet e prodhuara vendore, përfshirë 

edhe produktet bujqësore të kultivuara në serra. Programi 

përfshin promovimin e konsumatorëve dhe krijimin e një rrjeti 

distribues për mallra të serave. 

Qeveria e Kanadës ka zhvilluar një Program për Stabilizimin e 

Llogarive për të Ardhurat Neto (Net Income Stabilization 

Account -NISA) , i cili është paraparë që të stabilizojë të 

ardhurat e fermës. Fermerët depozitonë një pjesë të të 

ardhurave të cilat janë direkt të mbështetura nga qeveria. Në 

rastin e viteve me të hyra të ulta, fermerët mund të bëjnë 

tërheqje. 

Qeveria kanadeze ka një program të qeverisë federale të 

kredive të garantuara, I dizajnuar që të rris mundësinë e 

kredive për prodhuesit e serrave. Farm Credit Canada (FCC) 

gjithashtu ofron opcione për kredi fleksibile që përfshijnë 

nivele të ndryshme interesi dhe alternativa të kthimit. 

Burimi: USAID faqja e internetit; Qeveria e Kanadës faqja e internetit; Vlerësimi i potencialeve të grupit tëserrave armene; BAH analiza 

USAID / Kroaci: Modernizimi i serrave 

Ndihmon fermerët që të 

riorganizohen dhe blejnë pajisje 

për serra 

Fermerët kanë pajisje të vjetëruara dhe kapaciteti i pajisjeve 

prodhuese për bimëza/filiza është joadekuat.Makineria ka qenë 

gjithashtu e shtrenjtë për fermerët. 

Me mbështetjen e USAID-it prodhimtaria e specave është rritur për 

50% gjatë vitit të kaluar dhe kostot janë ulur për 15%. 

2 Përpjekjet e donatorëve në Armeni për të përmirësuar infrastrukturën 

ACDI/VOCA USDA CARD DAI-ASME IFAD 

Asistenca teknike Asistencë në 

marketing 

Serrat 

Hulumtimi i 

tregut 

kreditë 

Industria e serrave ka marrë mbështetje nga donatorë të 

shumëfishtë për të përmirësuar infrastrukturën. Prej vitit 2003 

2006, ngastrat e serrave në Armeni janë dyfishuar. Mesatarisht, 

10 ha serrë u ndërtuan çdo vit. 

125

Programet e zgjerimit për ujitje mund të ofrohen përmes 

universiteteve, qeverive dhe partneriteteve publike-private 

Universiteti 

Qeveria 

Partneritetet 

publiko-privat 

Tipet e dhënjes së programeve të zgjerimit për ujitje 


Në Shtetet e Bashkuara, universitetet ofrojnë shërbime zgjerimi të përshtatura për zhvillimin e serrave 

– Në Kolorado, kulturat kryesore që kultivohen në serra janë bimë të kultivuara në kontenier/enë, përfshirë edhe ato të 

konzervuara si si bimët për mbulesa, me gjethe, lulet dhe domatet. 

– Programi për Zgjerim të Serrave dhe Rritjen e Luleve në Universitetin Shtetëror të Kolorados ofron një numër 

mekanizmash për fermerët, përfshirë këtu 1) publikimet në fusha të menaxhimit të sëmundjeve dhe ripërdorimit të 

ujit; 2) prezantimet dhe seminaret; 3) qasje te profesorët brenda institucionit të cilët janë ekspertë për serra; 4) 

qasja në shërbimet online të zgjerimit të kooperativave për serra që shërben si si listë për diskutime dhe 

shkëmbime të mendimeve të fermerëve të serrave 

Në Alberta, Kanadë, Ministria e Bujqësisë dhe Zhvillimit Rural ka zhvilluar një numër resursesh për të mbështetur dhe 

promovuar prodhimtarinë e perimeve nga serrat. 

– Udhëzimet online përfshijnë informacione për statistikat e industrisë, kërkesatt rregullative, informacione bazë për 

tregun, kërkesat për kapital dhe investime. 

– Publikimet për fillimin dhe zhvillimin e serrave në Alberta 

– Qasja e këshilltarëve teknik në Ministri të cilët janë specialistë të serrave, specialist për kopshtari dhe analist 

ekonomik. 

Në Shtetet e Bashkuara, është themeluar një koalicion rajonal publiko-privat për të promovuar Menaxhimin e 

Integruar të Pesticideve për industrinë e serrave në veriun e Nju England. 

Koalicioni përfshinte kultivuesit, studiuesit, specialistët për zgjerim dhe edukatorët, socio-ekonomistët, furnizuesit e 

pesticideve dhe bio-kontrollit, personelin shtetëror për buqjësi dhe përfaqësuesit tjerë kyç të industrisë. 

– Objektivat kryesore të programit janë 1) të organizojë seminare për IPM 2) zhvillon analiza për nevojat e 

kultivuesve për të përmirësuar prodhimtarinë dhe reduktojnë inputet kimike të pesticideve; 3) krijojnë 

koalicionin e palëve të interesit në industrinë e serrave i i cili do të shërbejë si si bazë për përgatitjen e hulumtimeve 

bashkëpunuese dhe aktiviteteve për zgjerim. 

Burimi: Partneriteti publiko-privat për promovimin e implementimit të IPM’së ornamentet e serrave në veri të Nju England; BAH analiza 

126

Në Brazil, qasja në infrastrukturën rrugore ishte sfida kryesore për 

fermerët e vegjël – një prej shteteve më të mëdha që ka zhvilluar modelin 

e prioritizimit për të investuar në fonde specifike “logjistike” 

Studimet e qasjes së fermerëve të vegjël Përshkrimi 

Baza 

Prioritizimi 

Rritja e qasjes në rrugë për fermerët e vegjël në Brazil 

Burimi: Projekti Booz Allen – “RumoS 2015” (Qeveria e Rio Grande do Sul State – Brazili); BAH analiza. 

Transporti 

Qasja e fermerëve të vegjël në rrjetin kryesor logjistik në Brazil ishte vlerësuar 

përmes studimeve që janë financuar nga qeveria 

– Vlerësimi i kohës dhe distancës për vijat kryesore të transportit ka 

ndihmuar të përcaktojë cilat sipërfaqe kanë nevojë për investime 

– Aspektet kualitative, si kushtet e shtrimit të rrugës gjithashtu janë marrë 

parasysh 

Rezultatet e fazës bazike kanë qenë disa intervenime në infrastrukturën 

logjistike që ishin të nevojshme për të rritur qasjen e fermerëve të vegjël në 

vijat kryesore të transportit, së bashku me vlerësimet e kostos dhe 

përfundimisht parashikimi i shkallës së kthimit (duke u bazuar në prodhimtari 

dhe vlerën e rrjedhës së tregtisë) 

Portfolio ishte prioritizuar duke marrë parasysh një “kosto për kokë banori” të 

projekteve metrike me kosto më të ultë për kokë banori të cilat u kompletuan 

më së pari. 

Indikatorët për kompletimin e këtyre projekteve ishin inkorporuar në matjet e 

performancës së përgjithshme shtetërore –mundësia e qasjes së fermerëve të 

vegjël në rrjetin e logjistikës u bë pjesë e strategjisë shtetërore dhe ka alokim 

specifik të buxhetit. 

Një dokument zotimi është nënshkruar nga përfaqësuesit lokal dhe autoritetet 

shtetërore për të siguruar vazhdimësi të projekteve sipas mandateve të 

qeverisë (katër vite) 

127

Transporti 

Qeveritë e Sërbisë dhe Mozambikut kanë shfrytëzuar mbështetjen e 

donatorëve për të gjetur mënyra për të ulur kostot e transportit 

tokësor dhe lehtësuar shërbimin rrugor për mallra bujqësore 

Pasqyrë 

Llojet e 

mbështetjes 

nga 

donatorët 

Rezultatet/ 

Ndikimi 

Llojet e asistencës së donatorëve për të ulur kostot e transportit tokësor 

Sërbia- BERZH, Asistenca Teknike Rrugore Mozambik – MCC, Investimet në Sektorin Rrugor 

Derisa rrjeti rrugor në Sërbi ofron mbulim dhe komunikim 

adekuat, rrugët duhet të përmirësohen për të 

përballuar shtimin e volumit të trafikut 

Agjencia qeveritare përgjegjëse, Drejtorati Rrugor i 

Serbisë, pati nevojë për të zhvilluar një Plan për 

Revitalizimin e Rrugëve për të përcaktuar investimet e 

nevojshme në përmirësimin e kushteve rrugore që do 

të ndihmonin më së miri përmirësimin e kushteve 

ekonomike 

Qeveria e Sërbisë ka shfrytëzuar asistencën e donatorëve 

në dy mënyra: 

– Agjencia Amerikane për Tregti dhe Zhvillim 

(USTDA), e cila financoi dhe mbikëqyri zhvillimin e 

studimit të fizibilitetit për asistencë rrugore 

– Banka Botërore, e cila ka zhvilluar. Mekanizmin për 

Zhvillim dhe Menaxhim të Autostradës (HDM-4) për të 

analizuar sistemin aktual rrugor, për të bërë analizën 

për kost/benefitin e përmirësimeve që duhet të bëhen 

sipas Planit për Revitalizimin e Rrugëve 

Bazuar në rekomandimet për Planin e Revitalizimit të 

Rrugëve, qeveria e Sërbisë ka zhvilluar tri skenare 

buxhetore (pesimiste, të moderuara dhe optimiste) 

– Qeveria së bashku me USTDA, ka përcaktuar sasinë 

optimale të financimit që do të ishte e nevojshme 

– Janë parashikuar edhe sasia e përmirësimit të 

kushteve rrugore dhe zhvillimi i përmirësuar ekonomik 

Burimi: BERZH Asistenca Teknike Rrugore në Sërbi; MCC Mozambik: propozim për investime në sektorin rrugor në veri; BAH analiza. 

Gati dy të tretat e popullsisë së Mozambikut e kanë 

jetesën e tyre të varur nga bujqësia 

– Suksesi i sektorit bujqësor varet nga mundësia e 

sigurimit të transportit të duhur tokësor 

– Studimet kanë treguar që provincat veriore (Cabo 

Delgado, Niassa, Nampula, dhe Zambézia) kanë pasë 

mungesë të shpeshtësisë së rrugëve për të pasur 

transport të qëndrueshëm të mallrave 

MCC Mozambik ka punuar me Administratën Nacionale 

Rrugore dhe Fondin për Rrugët që të: 

– Zhvillojë një studim të zgjeruar për rrjetin rrugor 

(5,231 km në katër provincat) për të përcaktuar 

zonat për tu përmirësuar dhe kostot e nevojitura 

– Shfrytëzojë modelin për Vendimin Ekonomik të 

Rrugës për të simuluar efektet ekonomike të 

intervenimeve rrugore duke u bazuar në kostot, 

resurset dhe kushtet rrugore 

MCC Mozambik ka bërë përzgjedhjen përfundimtare të 

përmirësimit të rrugëve që do të lehtësonin qarkullimin e 

mallrave bujqësore 

– Studimi ka vlerësuar që vlera neto e prodhimit të ri për 

para kesh dhe kultura ushqimore do të mund të 

prodhonte USD 37.7 milionë shtesë në vlerë 

– Fermerët e vegjël që prodhojnë misër dhe kultura për 

treg do të mund të përfitonin më mirë nga qasja më e 

mirë e tregut dhe reduktimi i importit si dhe 

kostove të transportit 

128

Eksportuesi më i madh i prodhimeve të Izraelit, Agrexco, ka gjetur një 

metodë kost-efektive për të shmangur kufijtë duke zhvilluar anije të 

specializuara lundrimi për të transportuar mallrat drejtë në Evropë 

Agrexco ka dy anije transportuese lundruese të specializuara që mbajnë emrin e tyre 

dhe kanë shërbyer nga viti 2003 bazuar në kontratën 15 vjeçare për shfrytëzim me 

pronarin 

Pasqyrë Anijet kanë një teknologji të re e cila u mundëson një fleksibilitet në përdorimin e 

kapaciteteve – automjetet mund të ngarkohen në pjesën me frigorifer që ofron një aset 

të rëndësishëm për bartje prapa 

Gjatë sezoneve kur ka punë më shumë Agrexco angazhon edhe dy anije tjera shtesë 

të cilat poashtu kanë kapacitete ventiluese 

Ekonomia 

Vijat 

rrugore 

dhe tregjet 

e 

shërbyera 

Menaxhimi i 

kohës dhe 

kapaciteteve 

Anijet lundruese të specializuara të Agrexco-së – Faktet kryesore 

Shpejtësia mesatare është 22 nyje – gati dy herë më shpejt se çdo transportuese 

tjetër 

Kapaciteti 880 TEU (~60,000T) 

Biznesi në kthim sjellë automjete në Izrael ( në tregjet aziatike dhe izraelite) 

Produktet e Agrexco-së nisen nga Haifa dhe Ashdod drejt Evropës ( Marsej dhe 

Valencia) 

- Nga porti i ngarkimit në Ashdod në Marsej, anijet zakonisht zgjasin 3 ditë 

– 80% e produktit shkonë në qendrën e distribuimit në Marsej ku Agrexco ka një 

qendër për distribuim 

– Në Marsej, konteinerët e rinj dhe automjetet ngarkohen në trajekt – për 

ngarkesat kargo punohet në dy ndrrime 

– Anijet nisen për në Valencia (ku ngarkohen automjete shtesë) dhe pas 14 ditë 

udhëtimi kthehen në Ashdod 

Orari 14 ditor është i përshtatur asisoji që parasheh kompenzimin për ndonjë vonesë 

për shkak të motit të ligë – anijet mund të ngarkohen edhe natën për një kosto shtesë 

pa patur nevojë të paguhet për karburant shtesë apo kosto të tjera. 

Agrexco gjithashtu ofron transporte komerciale edhe për kompanitë e palës së tretë 

(kontratë për transport në dy kahjet) 

Transporti 

Vijat rrugore të Agrexco-së dhe shpërndarjet e eksportit 

MARSEILLES 

COLOGNE 

KOPER 

Transportues 

konvencional 

16% 

Kargo me ajër 

19% 

Burimi: Intervistat; Studimi I Logjistikës për Qarkullim në Bujqësi – Egjipt / Evropë; FAO - Global Agricultural Marketing Management (1997); Lit Search; BAH analiza 

PIRABES 

LEGEND: 

Ajër 

Det (Dërgesa Spec.) 

Det (Dërgesa Konvenc.) 

Transportues 

të specializuar 

ujor 

65% 

ASHDOD 

129

Kenia me sukses ka zhvilluar një treg të eksportit të fasulës së 

gjelbërt për në MB duke shfrytëzuar transportin ajror 

Kenia: Shfrytëzimi i transportit ajror për të zhvilluar tregun strategjik për fasulen e gjelbër 

Arsyet e suksesit të tregut të fasules së gjelbër 

Eksportet e fasulës së gjelbër të Kenias përmes 

transportit ajror sipas destinacionit, 2004 

Holanda 6% 

tjera 6% 

Belgjika 4% 

Franca 15% 

MB 

70% 

Total: 32,441 Ton 

1 

Produkti I 

përshtatur 

kërkesës 

së tregut 

2 

Afërsia e 

aeroportit 

dhe 

prodhuesit 

3 

Opsionet e 

mundshme 

të 

transportue 

sve ajror 

Transporti 

Prodhuesit dhe eksportuesit e fasulës së gjelbërt 

zgjedhën të zgjerohen në tregje të cilat dalloheshin sipas 

cilësisë dhe jo çmim 

– Klientët dhe konsumatorët e MB janë të gatshëm të 

paguajnë premium për fasulen e gjelbër cilësore 

“me kujdes të lartë” 

– Kërkesa në rritje të vazhdueshme për sasi 

(katërfishim i importit të fasulës së gjelbërt që nga 

viti 1990 - 2004) u mundëson eksportuesve 

kompensim të kostos së transportit ajror. 

Shumica e fermave të fasulës gjelbërt janë në distancë 

rreth dy orë prej aeroportit të Nairobisë. 

Nga afërsia e aeroportit përfiton fasulja e gjelbërt sepse: 

– Është produkt i ndjeshëm 

– Shkalla e ultë vlerë-volum e produktit për shkak të 

kërkesave të larta të përpunimit dhe e bën 

transportin e largët të jetë i kushtueshëm 

– Kërkesa për fleksibilitet në porosi 

Fasulja e gjelbër transportohet për një apo dy ditë: 

– Studimet tregojnë që 60-70% e kargos bartet në 

aeroplanët për pasagjerë, me British Airëays që 

ofron fluturime ditore për në Londër, duke lehtësuar 

kështu transportin e fasulës së gjelbërt 

– Transportues i specifikuar për mallra 

Burimi: Analiza e ciklit të jetës për fasulen e gjelbër nga Kenia në supermarketet e MB; Përdorimi strategjik i standardeve private për të rritur konkurrencën ndërkombtare: Eksportet e perimeve nga 

Kenia dhe gjetiu; Kërkesat për Sigurinë e Ushqimit në Ekportet e fasulës së gjelbër afrikane dhe ndikimi i tyre tek fermerët e vegjël; BAH analiza. 

130

1 

2 

3 

4 

Pranon ngarkesat nga 

fermerët 

Klasifikon, pastron dhe 

paketon mallrat bujqësor 

Vendos mallrat në paraftohje 

Transporton mallrat e 

ftohura në treg 

Mangësitë 

Transporti 

Studimi i fundit në Sërbi rekomandon zhvillimin e sipërfaqeve për paketim 

në terren që mundësonë distribuimin vertikalisht të integruar të zinxhirit të 

ftohtë të frutave të imta për fermerët e vegjël 

Pasqyra e sistemit të rekomanduar për paketim në terren për fermerët e vegjël 

Procesi i paketimit në terren 


Prodhuesit sjellin ngarkesat me fruta të imta të 

freskëta në qendrat e paketimit në terren, të cilat mund 

të jenë private apo komunale, dhe janë në afërsi të 

fermave 

Qendrat paguajnë prodhuesit për frutat e imta sipas 

çmimeve të fermave 

Frutat e imta pastaj klasifikohen, pastrohen dhe 

paketohen ose manualisht ose me makina 

– Shifrat tregojnë që përdorimi i makinave është 

ekuivalent me punën e 100 klasifikuesve manual 

Përmes shfrytëzimit të mundësisë për paketimin në 

terren dhe sistemet e ftohjes, kokrrat e ftohura 

përgatiten për distribuim vendor relativisht lehtë dhe 

me kosto të limituar 

Paraftohja dhe paketimi janë të rëndësishëm për 

kohëzgjatjen e produktit dhe diferencimin. 

Përdorimi i kamionëve me frigoriferë bën që frutat e 

imta të transportohen në sasira të vogla drejt në treg 

tek shitësit me shumicë, në supermarkete tek shitësit 

me pakicë, hotele, restorante (në përputhje me 

standardet e kërkuara) 

Burimi: Strategjia e zinxhirit të ftohtë për Serbinë; Zinxhiri i tregut për prodhimin e pemëve në Serbi; BAH analiza. 

Integrojnë blerjen e lokacioneve në depo të 

ftohta dhe sisteme për procesim duke zbatuar 

integrimin vertikal 

Kostot të cilat shfaqen nga prodhuesit tek depot 

e ftohta tani reduktohen 

Produktet kanë afat më të gjatë të skadimit, 

madje i dyfishojnë limitet ekzistuese 

Prezentim konsistent dhe paketim për tregtim të 

fuqizuar 

Fermerët e vegjël mund të mos kenë mjete 

transportuese deri në qendrën paketuese në 

terren 

Prodhuesit janë të varur nga qendra për të 

përcaktuar çmimin e kostos së mallrave, të cilat 

mund të mos ofrojnë çmimin më të mirë që do të 

mund ta merrnin në treg. 

Qendrat në terren fokusohen në konsumin 

vendor i cili është I vogël në krahasim me sasitë 

e eksportuara 

131

Përshkrimi i 

përgjithshëm 

Organizimi 

Shërbimet 

Bordi për Kontrollin e Eksportit për Produktet e Ndjeshme 

(PPECB) 

Agjencia zyrtare për çertifikimin e eksportit të produkteve speciale dhe 

të ndjeshme në Afrikën Jugore – me mandatin e Qeverisë së Afrikës 

Jugore, kontrollon të gjitha eksportet bujqësore dhe shtazore nga vendi 

– Definon rregullat dhe vë ndëshkimet 

– Negocion me prodhuesit, kompanitë transportuese dhe palë të tjera 

të interesit 

Ofruesit e pavarur të shërbimeve për çertifikimin e cilësisë dhe 

shërbimeve të menaxhimit të zinxhirit të ftohtë për prodhuesit dhe 

eksportuesit 

Rregulloret qeveritare të bujqësisë 

Derisa PPECB vepron si një organ pothuaj privat për kontrollin e cilësisë në 

Afrikën Jugore, EACCE është organ qeveritar në Maroko i cili siguron që eksportet 

të përmbushin standardet ndërkombëtare të sigurisë së ushqimit 

Pasqyra e agjencive për kontrollimin e cilësisë 

Instituti i Pavarur për Kontrollin dhe Koordinimin e 

Eksporteve (EACCE) 

Institucioni zyrtar i Marokos për mbikëqyrjen e cilësisë dhe 

koordinimin e eksportit sipas mandatit të Qeverisë së Marokos: 

– Siguron që të gjitha produktet bujqësore dhe ushqimore të 

eksportuara jashtë vendit janë në përputhje me standardet dhe 

udhëzimet ndërkombëtare për sigurinë e ushqimit 

– Koordinon eksportet ushqimore përmes zhvillimit dhe zbatimit të 

strategjive të sektorit dhe mbështetjes së marrëveshjeve 

bilaterale dhe multilaterale të eksportit 

Bordi përbëhet nga përfaqësues të prodhuesve kryesor të kulturave 

EACCE është financiarisht dhe juridikisht e pavarur e cila 

mbikëqyret nga Presidenti, 10 anëtarë nga qeveria, një anëtarë nga 

dhe kompanive më të mëdha eksportuese Shoqata për Marketing dhe Eksporte si dhe 8 anëtarë që 

30 zyra të përqëndruara në 11 regjione prodhimi me më se 1500 

përfaqësojnë eksportues dhe prodhues. 

lokacione 21 zyra regjionale të shpërndara në vend 

Njësitë e matricës së akreditimit – specializimi funksional dhe kulturat Tri lloje laboratorësh në zyrat regjionale: mikrobiologjike, fito-sanitare 

specifike dhe të paketimit. 

Dy lloje kryesore shërbimi sipas strukturës organizative 

– Shërbimet statutore ( inspektimi dhe zinxhiri i ftohtë), aktivitetet e 

me mandat të qeverisë 

– Shërbimet jo statutore (shërbimet e rëndomta): shërbimet e 

pavarura dhe të orientuara drejt profitit me zgjidhje të përshtatura 

Financimet realizohen përmes një fuqizimi ligjor obligativ për të gjithë 

eksportuesit (kosto fikse për pako të transportuar, ndryshojnë sipas 

llojit të produktit) 

Burimi: PPECB, EACCE; BAH analiza. 

Shërbimet ofrohen në tri fusha kryesore: 

– Një njësi zhvillimore për eksport, i cili mbikëqyrë përpjekjet për 

marketing, mbulimin dhe koordinimin e eksportit 

– Një ndarje teknike e cila mbikëqyrë kontrollin e infrastrukturës, 

produkteve të përpunuara dhe ushqimet e freskëta 

– Një njësi laboratori e cila mbikëqyrë analizat e produkteve 

Financimi arrihet përmes një kombinimi të financimit të qeverisë dhe 

obligimit për pagesë mbi importet 

132


Shëndetsisë 

Laboratoret 


Tregtisë 

AJ Skema 

Nacionale për 

Akreditim 


Bujqësisë 

PPECB 

Lab. për kontrollin 

e cilësisë 

Eksportuesit, prodhuesit 

Këshilli për 

hulumtime 

industriale dhe 

shkencore 

Laboratoret 


PPECB ka një laborator të njohur kombëtarisht dhe 

ndërkombëtarisht i cili kryen testimet për qeverinë dhe subjektet 

private për të siguruar siguri dhe cilësi 

Kryen teste për të 

monitoruar cilësinë e 

ushqimit 

Akreditimi i 

laboratoreve sipas 

ISO / IEC 17025 

PPECB interakcionet laboratorike për kontrollin e cilësisë 

Ka mandatin për të 

audituar respektimin dhe 

zbatimin e standardeve 

të cilësisë dhe 

standardet e qigurisë së 

ushqimit 

Mbikëqyr punën 

Kompleton testimet dhe analizat 

SABS 

(organ nacional 

regullativ) 

Laboratoret 

Komente 

PPECB mirëmban një laborator privat i cili mbikëqyr testimin në tri fusha kryesore: Programi Analitik për Mycotoxin, Programi Analitik për Yndyrëra, 

Programi Analitik për Etiketim 

– Përveç laboratoreve të qeverisë në Departamentin për Shëndetësi, CSIR dhe SABS, laboratori PPECB kryen analizat e palës së tretë 

PPECB është akredituar sipas standardeve ndërkombëtare siç janë ISO / IEC 17025, dhe gjithashtu ka zhvilluar një ndër-akreditim me Shoqatën e 

Mbretërisë së Bashkuar për Standarde. Si rezultat i i kësaj Afrika Jugore dhe MB njohin akreditimin e standardeve reciprokisht. 

Burimi: PPECB faqja e internetit; PPECB 2008-2009 Raporti Vjetor; Standardet dhe tregtia globale: një zë për Afrikën; BAH analiza. 

Kryen teste për monitorimin 

e kontrollit të cilësisë së 

ushqimit 

Kryen teste për monitorimin 

e kontrollit të cilësisë së 

ushqimit 

133


Studimet për prodhuesit e fasules së gjelbër në Keni tregojnë që kostot për implementimin e 

standardeve ndërkombëtare të sigurisë së ushqimit (IFSS) janë dukshëm më të ulta për 

grupe fermerësh sesa për fermerët e mëdhenj apo të vegjël 

Pasqyra e kostove të fermerëve për implementimin e IFSS-së 

Kostot (në shilinga Kenian) që shoqërojnë implementimin e IFSS 

dhe çertifikimin sipas tipit të kultivuesit, 2006 (*) 

438,954 

Vlersimi i nevojave 6% 

Njësia për ruajtjen e 

6% 

pesticideve 

Ftohësi me qymyr 

9% 

druri 

Analizat 

Hangari 

çertifikimi 

Para-audit 

10% 

14% 

24% 

30% 

311,340 

10% 

12% 

11% 

14% 

11% 

31% 

11% 

228,190 

2% 

23% 

3% 

9% 

grupi I fermereve fermeret e medhenj fermeret e vegjel 

Të hyrat e mbetura 

Kostot e 

implementimit në % 

të të hyrave 

Shënim (*): Nuk përfshijnë kostot për mbeturina apo toalete. 

Burimi: Kërkesat për Sigurinë e Ushqimit në Eksportet e fasulës së gjelbër afrikane dhe ndikimi i tyre tek fermerët e vegjël; BAH analiza. 

8% 

38% 

23% 

Të hyrat totale sipas tipit të kultivuesit, 2006 

1,1120,000 1,248,000 336,000 

96% 76% 27% 

4% 

24% 

73% 

Grup fermeresh fermere te fermere te vegjel 

medhenj 

Komente 

Kostoja për njësi të hyrash është më e vogël 

për grup fermerësh ku secili fermerë paguan 

29,264 shiling për implementim 

Të hyrat rriten me numrin e fermerëve që 

punojnë bashkërisht për të shtuar 

produktivitetin dhe inovacionin 

134


Rregulloret për importimin e farërave në Spanjë funksionojnë sipas 

skemës së “origjinës së çertifikuar”– vendet tjera gjithashtu 

miratojnë zgjidhje për të rregulluar inputet e farërave dhe plehërave 

Spanja 

Vendet tjera 

Pasqyra e rregulloreve të inputeve në vendet e caktuara referuese 

Rregulloret për importin e farërave Rregulloret për importin e plehërave 

Spanja punon sipas një skeme “origjina e çertifikuar’’. 

Për varietete të regjistruara në BE, disa shtete ( për lloje 

specifike të farërave) kanë tretman të njëjtë si shtetet e 

BE-së. 

Tregtia e brendshme e varieteteve të importuara duhet t’i 

komunikohet Ministrisë së Bujqësisë (baza e të dhënave 

të shitësve të farërave të importuara, blerësve dhe 

transakcioneve) 

Spanja gjithashtu bën pjesë në skemën e sponzoruar nga 

OECD për fara e cila harmonizon regulloret për të 

lehtësuar eksportin dhe importin e farërave; zakonisht 

përmes menjanimit të barrierave teknike për tregti me 

etiketa të njohura (p.sh, pasaportat për tregti) 

Sërbia: Ministria e Bujqësisë ofron një proces 

paramiratimi – farërat e reja importohen brenda 7 

ditëve, dhe përveç nëse është thënë ndryshme, 

paramiratimi konsiderohet përfundimtar pas 6 muajsh 

Kroacia: Instituti për farëra dhe bimëza zbaton ligjin e 

përcaktuar nga OECD’ja, dhe zhvillon të gjitha testimet 

DUS dhe VCU për të përcaktuar qarkullimin vendor dhe 

importet e farërave. Instituti respekton rregulloret e 

miratuara shtesë nga Ministria Bujqësisë Pylltarisë dhe 

Menaxhimit të Ujit. 

Për plehërat, importet gjithashtu funksionojnë 

sipas “origjinës së çertifikuar” dhe miratimit të 

listës pozitive 

– Plehërat duhet të jenë paraprakisht të 

regjistruar në Ministrinë e Bujqësisë për tu 

lejuar që të hyjnë në Spanjë 

– Vetëm plehërat nga bimët e çertifikuara 

janë të pranuara – për vendet jashtë BE-së, 

importuesit duhet të dërgojnë Çertifikatën e 

Miratimit në vendin e origjinës dhe 

legjislacionin përkatës i cili duhet të 

verifikohet nga autoritetet spanjolle 

Australia: importet e plehërave duhet të 

përmbushin gjithashtu edhe rregulloret strikte të 

Kuarantinës Australiane të administruar nga 

Shërbimi për Inspektim Kuarantine të Australisë 

(AQIS). Shumica e produkteve të plehërave duhet 

të kenë një liçencë për import dhe të respektojnë 

kushtet e domosdoshme për importe. 

Burimi: Intervistat; Spanja- Ministria e Bujqësisë; DAI “Vlerësimi i konkurrencës së sektorit të bujqësisë në Egjipt” (2002); Prodhimi i farërave në Kroaci; BAH analiza. 

135


Mbrojtja e mjedisit ndaj keqpërdorimit të pesticideve mbështetet 

përmes ndalesave, si dhe vetëdijësimit dhe monitorimit për 

përdorimin dhe distribuimin e pesticideve 

Ndalimi i 

përdorimit të 

pesticideve të 

caktuara 

Inkurajimi I 

përdorimit të 

duhur të 

pesticideve 

Monitorimi i 

përdorimit dhe 

distribuimit të 

pesticideve 

Praktikat më të mira për mbrojtjen mjedisore kundër keqpërdorimit të pesticideve 

Kroacia ka në fuqi një sërë ndalesash dhe restrikcionesh për pesticidet 

– Disa pesticide (Alachlo) nuk mund të aplikohen me sprejë spërkatës 

–– Pesticidet si Atrazine, janë të kufizuara në sipërfaqe me nivele të caktuara të lagshtisë (1.5 kg ai/ha në 

sipërfaqe me lagshti dhe 1 kg ai/ha në sipërfaqe të thata) 

– Pesticidet tjera janë të kufizuara sipas llojit të artikullit bujqësor (endosulfan i i ndaluar për farëra vaji dhe 

pylltari; përdorimi i i trifIuralin nuk lejohet pas korrjes së sojës dhe lulediellit) 

Në Kroaci, Ministria e Bujqësisë, Pylltarisë dhe Menaxhimit të Ujërave ka organizuar një shërbim zgjerimi i i 

cili ofron edukim joformal, trajnime dhe transferim të njohurive fermerëve për përdorimin e pesticideve. Kostot e 

këtij shërbimi mbulohen nga Ministria e Arsimit. Kurse të shkurtëra (një ditore apo disa orëshe) mbahen nga 

ekspertët fermerëve në fshatra apo komuna të vogla 

Në Republikën Çeke: 

– Gjithë përdoruesit e pesticideve duhet të kenë të regjistruar përdorimin e pesticideve për tri vite 

– Fermat më të mëdha sesa 10 ha duhet të dorëzojnë përmbledhjet e përdorimit të pesticideve në 

Departamentin për Informacion. Fermerët raportojnë për sasira të aplikuara sipas prodhimit të formuluar, 

kulturës dhe regjionit gjeografik 

– Të dhënat për shitjen e pesticideve mblidhen nga Shoqata Çeke për Mbrojtjen e Kulturave 

Në Sllovaki: 

–– Të gjithë tregtarët duhet të raportojnë të dhënat e shitjes në baza vjetore, përfshirë përpunuesin, 

importuesin, distributorët dhe shitësit me pakicë. Ata duhet të raportojnë emrin dhe sasinë e produkteve të 

formuluara për pesticidet bujqësore dhe jobujqësore 

–– Të gjithë fermerët duhet të mbajnë regjistra të detajizuar për përdorimin e pesticideve dhe duhet të 

dorëzojnë përmbledhje në Institutin Qendror Bujqësor për Kontrollim dhe Testim 

Burimi: Inventari i pesticideve bujqësore të përdorura në vendet e pellgut të lumit Danub; Edukimi i fermave familjare dhe aspekti gjinor në Kroaci; BAH analiza. 

136

Qeveria Maqedone ka shtuar kapacitetet e mundësimit të tregtisë 

që përmbajnë katër faktorë kryesor të suksesit… 

Kapacitetet e 

shumëdegëzuara 

të 

ngritura në 

qeveri 

Intervenimet në 

nivelin nacional 

dhe rajonal 

Ekzekutimi i 

marrëveshjeve 

tjera tregtare 

Faktorët e suksesit për ngritjen e kapaciteteve për mundësimin e tregtisë në Maqedoni 

Në përpjekje të miratimit në OBT, qeveria Maqedonase ka marrë përsipër ngritjen e 

kapaciteteve për lehtësimin e tregtisë njëkohësisht në disa agjenci: 

– Trainimi i zyrtarëve qeveritar në agjencitë si Ministria e Ekonomisë për të 

zhvilluar marrëveshjes e OBT për procesin e anëtarësimit 

– Asistencën teknike të ofruar personelit në Administratën e Doganës për të 

mbështetur kompatibilitetin e regjimit të doganës me standardet ndërkombëtare 

Ndërtimi i kapaciteteve ka qenë synim në nivelet nacionale dhe regjionale: 

– Nacional: synimi për asistencë teknike në Ministrinë e Ekonomisë, 

Administratën e Doganës dhe Ministrinë e Financave 

– Regjional: Pjesëmarrja në iniciativat rajonale për lehtësimin e tregtisë në 

vendet e Evropës Juglindore 

Ministri i Bujqësisë ka mobilizuar mbështetjen për ngritjen e kapaciteteve për 

Vullneti dhe 

lehtësimin e tregtisë për anëtarësim në OBT dhe ka zhvilluar ekspertizë shtesë 

përkushtimi teknike përmes procesit të anëtarësimit me mbështetje të donatorëve 

përkushtimi 

politik – Që nga anëtarësimi në vitin 2002, qeveria ka vazhduar me ngritjen e 

politik 

kapaciteteve përmes implementimit të Sistemit të ri Nacional për Deklarim 

në Doganë dhe ka përmirësuar menaxhimin në pikëkalimet kufitare 

Në vënien e themeleve për fuqizimin e kapaciteteve për tregtinë, Maqedonia ka 

arritur të shfrytëzojë avantazhet me CEFTA-në 

– Maqedonia ka krijuar një zyrë për CEFTA në Ministrinë e Ekonomisë dhe 

ka bërë shumë përpjekje për ngritje të kapaciteteve përmes programeve të 

trajnimit 

– Qeveria gjithashtu ka shfrytëzuar përparësit e asistencës teknike të 

KB/OBT për të promovuar kapacitete në praktikat më të mira tregtare 


Benefitet për Maqedoninë 

Duke ndërmarrë hapa 

për anëtarësim në OBT, 

qeveria ia doli që të 

fuqizojë kapacitetet për 

lehtësimin e tregtisë 

– Si rezultat, procesi i 

anëtarësimit, si dhe 

vet anëtarsimi solli 

dobitë e veta në 

përmirësimin e 

kapaciteteve në 

agjenci të shumta 

qeveritare 

Burimi: Lehtësimi i tregtisë në kontekst të OBT’së; Lehtësimi i Tregtisë dhe barierat jotarifore; Kontributi i Doganës për Rritjen e Qarkullimit të Mallrave përmes Pikëkalimeve Kufitare; BAH analiza. 

137

… si dhe projektet e fokusuara të vendit dhe projektet rajonale të 

financuara nga donatorët 

Të fokusuara 

në vend 

Të fokusuara 

në vend 


Metodat e financuara nga donatorët për ngritjen e kapaciteteve për lehtësimin e tregtisë në Maqedoni 

Metoda Përshkrimi Ndikimi 

USAID’i ka ofruar asistencë teknike me ekspertë gjatë 

hartimit të dokumentacionit, përmes identifikimit të 

mospërputhjeve në rregulloret e Maqedonisë për 

Tregtinë, duke i trajnuar zyrtarët Maqedon në njohjen 

më të mirë të marrëveshjeve të OBT’së dhe përgatitjen 

e tyre për negociata 

Komisioni për Ekonomi i Kombeve të Bashkuara për 

Evropë ka ofruar seminare lidhur me harmonizimin e të 

dhënave për tregtinë dhe sistemin Single ëindoë 

Të udhëhequra nga Banka Botërore dhe Shtetet e 

Bashkuara, Programi për Lehtësimin e Tregtisë dhe 

Transportit në Evropën Juglindoree (TTFSE) ka ofruar 

procedurat për reformimin e shërbimit doganor, 

mbështetje sistemeve të integruara për informacion dhe 

përmirësimin e rrugëve dhe kapaciteteve të vendkalimeve 

kufitare për tetë vende përfshirë edhe Maqedoninë 

Përmes Lehtësimit të Kalimit Kufitar për Tregti në 

Evropën Juglindore, USTDA ka ofruar asistencë 

teknike në zhvillimin e një sistemi rajonal të të hyrave 

“single ëindoë” për Administratën e Doganave në 

Maqedoni, Sërbi dhe Bullgari. 

Procesi i anëtarësimit kishte përfunduar në 

më pak se tri vite të negociatave dhe 

Maqedonia u bë anëtarja e 146-të e 

OBT’së në vitin 2003 

Pas seminarit , qeveria Maqedone filloi me 

implementimin e Single ëindoë për 

agjencitë, eksportuesit, importuesit, bartësit 

dhe transportuesit e mallrave 

Reduktimi i kostove jotarifore për tregti dhe 

transport, reduktimi i kontrabandës dhe 

korrupcionit në vendkalime kufitare, 

administrata doganore e përmirësuar si dhe 

agjenci tjera për kontroll në kufi 

Kërkesa të thjeshtëzuara për 

dokumentacionet e tranzitit për të lehtësuar 

dhe shtuar tregtinë në mes të tri vendeve 

Burimi: Lehtësimi i tregtisë: Sfidat dhe mundësitë në Evropën Lindore dhe Ish Bashkimin Sovjetik; USTDA sektori i ngritjes së kapaciteteve për tregti; USAID Baza e të dhënave për ngritjen e 

kapaciteteve të tregtisë; BAH analiza. 138

Ekzistojnë një numër i zgjidhjeve të përkohshme për të reaguar 

ndaj subvencioneve të konkurrentit… 

Veprimi ka 

mundësuar 

mbledhjen e 

informacionit dhe të 

dispozitave për 

zgjidhje të konfliktit 

sipas CEFTA - -së 

së 

Zhvillimi I 

Barrierave 

legjitime të 

bazuara në cilësi 

dhe paketim 

Zbatimi i 

dispozitave të 

tarifave legjitime 

sipas CEFTA-së 

Zhvillimi i programeve 

të rreziqeve të 

eksportit me financim 

nga donatorët 

Reagimet e përkohshme ndaj subvencioneve për vendet në zhvillim 

CEFTA përqendrohet në transparencë tregtare dhe jo në tregti të 

lirë, prandaj përmban detyrime për informacione 

– Për shembull, çdo subvencion i zbatuar nga vendet tjera 

duhet të bëhet publik (neni 44) 

– CEFTA mundëson ndërmjetësimin nëse palët mendojnë që 

nuk kanë marrë informacione apo mjete juridike të bollshme 

(neni 43) 

Metoda legjitime janë vënë në funksion për të ndalur disa produkte 

që shkelin dispozitat themelore për siguri të ushqimit të importohen 

në Kosovë. 

– Kohëve të fundit, një produkt joqumshtor është importuar si 

produkt qumështor në vend. Dhe kështu Dogana e Kosovës 

ka shtuar kërkesat e etiketimit në mënyrë që kompanitë e 

huaja të specifikojnë përbërësit e importit 

– Të gjitha masat duhet lejuar sipas Marrëveshjes për barrierat 

Teknike në Tregti nga OBT 

Neni 23 mundëson që kur prodhuesit vendor të një produkti janë 

duke pësuar dëme ekonomike për shkak të importit, atëherë 

anëtari i CEFTA-së ka të drejtën për masa sigurie, përfshirë edhe 

rritjen e tarifës, aq gjatë që nevojitet që të përmbushen kërkesat e 

mirëbesimit për CEFTA-në. 

Vendet mund të hyjnë në marrëveshje me qeveri të huaja për të 

mbështetur programet për garanci të rrezikut të eksportit përmes 

kredive. Mbështetja e donatorëve synon uljen e rrezikut nga 

kompanitë dhe qeveritë e huaja. 


Financimi nga donatorët për Programet 

e Rrezikut të Eksportit 

Qeveritë e huaja dhe donatorët kanë ndihmuar 

vendet në rajon për të krijuar programe për 

garanci ndaj rreziqeve të eksportit 

– Ministria e Ekonomisë në Holandë ka 

zhvilluar një program qeveritar i i cili synon 

inkurajimin e investimeve holandeze në 

Serbi dhe asistimin e NVM që janë 

themeluar në bashkëpunim me partnerët 

holandez përmes bashkë-financimit të 

sigurimit ndaj rrezikut dhe eksporteve 

(deri në 50% të pjesëmarrjes në kosto) 

– Agjencitë për kredi Eksporti në Sërbi dhe 

Mal të Zi janë themeluar në saje të 

kredisë nga Banka Botërore në vlerë prej 

$11.5M. Produktet për bizneset e huaja 

dhe nacionale përfshijnë sigurimin e 

kredisë së eksportuesit, sigurimin e 

performancës së eksportuesit dhe 

sigurimin e kredisë së importit 

Burimi: USAID- Mbështetja financiare dhe këshilldhënëse NVM Sërbe; PPPs- EVD (Bashkëpunimi Ndërkombëtar i Bizneseve); SMECA faqja e internetit; CEFTA; BAH analiza. 

139

1 

2 


…zgjidhjet më të avancuara përfshijnë programet për sigurimin & 

garantimin e rrezikut të eksportit, të cilat mund të sigurohen 

përmes subjekteve publike, private dhe gjysmë-private 

Modelet organizative për Programet e Sigurimit të Rrezikut dhe Garancive për Eksportin e Avancuar 

Pasqyra 

organizative 

Shembujt e 


ofruara 

Gjermania 

(institucionet private që operojnë nën qeverinë) 

Mandati: Qeveria Federale ia ka besuar 

menaxhimin e Skemës së Garancive për 

Eksportet Zyrtare një konsorciumi të dy 

kompanive private, Euler Hermes dhe PëC 

AG 

Struktura: E qeverisur nga një Komision 

ndër-ministror me përfaqësues nga disa 

ministri 

Resurset: Qeveria Federale ofron mbulim 

brenda një limiti për zotimet e përcaktuara 

nga Parlamenti në baza vjetore 

Marrëdhëniet me shtetin: Konsorciumi 

vepron në emër dhe në llogari të shtetit dhe 

qeveriset sipas Ligjit Federal për Buxhet 

Marrëdhëniet me sektorin privat: ndërhyn 

kur industria private për siguri nuk ofron 

mbulim të mjaftueshëm 

Skemat e garancisë për eksportin: 

– Politikat e qarkullimit për përkujdesjen 

e të hyrave nga tregtia 

– Përpunimi i Mbulimit të rrezikut për 

kostot e prodhimeve të eksportit 

– Furnizuesi i mbulimit të kredive për 

sasitë e të hyrave 

– Zhvillimi i politikave specifike 

Të tjera 

– Mbulimi i punëve të ndërtimtarisë 

– Sigurimi i kontratës 

Zvicra 

(agjencia e pavarur qeveritare) 

Mandati: E themeluar nga Qeveria 

Zvicerane, Sigurimi i Rrezikut të Eksporteve 

Zvicrane (SERV) ofron një sërë produktesh 

për sigurimin e kredive të eksportit 

Struktura: Qeveriset nga Bordi Menaxhues 

me anëtarët e emëruar nga Këshilli Federal 

Resurset: Kapitali është i strukturuar në tri 

fusha kryesore: kapitali që përmban 

rrezikun, kapitali themelor dhe balanci i 

avancuar 

Marrëdhëniet me shtetin: e themeluar nën 

mbikëqyrjen e Departamentit Federal për 

Çështje Ekonomike dhe qeveriset nga 

Këshilli Federal 

Marrëdhëniet me sektorin privat: plotëson 

por nuk garon me sektorin privat 

Sigurimi i eksportuesit dhe skema e 

garantuesit: 

– Sigurimi i Kredisë së Furnizuesit 

mbulon rreziqet politike, rreziqet e 

transferit dhe ato afariste 

– Mbulon rrezikun e përpunuesit për 

pamundësinë për të vazhduar me 

prodhimin 

– Mbulimin e rrezikut të konfiskimit apo 

të ndonjë force majeure 

– Sigurimi i garantuesit të kontratës 

Turqia 

(Banka Shtetërore) 

Mandati: Turk Eximbank ofron një sërë 

shërbimesh të specializuara afat-shkurta, 

afat-mesme dhe afat-gjata, programe të 

sigurimeve dhe garantive 

Struktura: Menaxhuar nga Bordi i 

Drejtorëve, i cili ofron mbikëqyrjen e 

parimeve për tu zbatuar nga Drejtorati i 

Përgjithshëm 

Resurset: akcionari i vetëm, Thesari i 

Turqisë, jep kontribute kapitale në Bank, 

pranon kredi vendore dhe ndërkombëtare 

Marrëdhëniet me shtetin: Si bankë 

shtetërore zhvillon bashkëpunim të ngushtë 

me subjektet relevante të qeverisë 

Marrëdhëniet me sektorin privat: Gati 

70% të rrezikut komercial i delegohen 

kompanive për risigurime 

Sigurimi i eksportuesit dhe skema e garantive: 

– Sigurimi i kredive afat-shkurta të 

eksporteve u mundëson kompanive kthim 

të qarkullimit për mbulimin e sigurimeve 

për një vit të eksporteve të shitura në 

bazë të kredive afat-shkurta 

– Sigurimi i kredive afat-mesme dhe afat 

gjata të eksporteve ofrohet për t’u 

mbrojtur nga rreziqet politike dhe/apo 

komerciale 

Programet financiare për eksporte: 

– Kreditë afat-shkurta të eksportit 

– Kreditë afat mesme dhe afatgjata të 

eksportit 

Burimi: Sistemet e financimit të kredive për eksport në shtetet anëtare të OECD’së dhe shtetet joanëtare, 2007 Rifreskim; BAH analiza. 140

Përshkrimi 

Shembull 

Tranziti Zhvillimi i korridorit 

Dokumentet dhe 

procedurat e 

harmonizuara 

Procedurat e 

automatizuara doganore 

Qasja ne tregti 

Ekzistojnë katër metoda për të ndihmuar shtetet në rritjen e njohjeve të 

sovranitetit: tranziti, zhvillimi i korridorit , dokumentacioni dhe procedurat 

e harmonizuara dhe procedurat e automatizuara doganore 

Lejon pezullimin e 

përkohshëm të taksave 

doganore ose taksave 

tjera që paguhen për 

mallrat me origjinë 

nga/apo të destinuara për 

në vendin e tretë ndërsa 

transportohen nëpër 

territorin e përcaktuar si 

zonë doganore. 

Metodat për shtimin e njohjeve të sovranitetit 

Zhvillimi i një hapësire toke 

( siç është sistemi rrugorë) 

që i lejon një personi nga 

një vend të kalojë në një 

vend tjetër për të lehtësuar 

tregtimin dhe qasjen në 

port. 

Përdorimi i dokumenteve 

të përbashkëta doganore 

për deklarim siç janë 

dërgimi elektronik i të 

dhënave para arritjes së 

ngarkesës në pikën për 

transportim të 

mëtutjeshëm. 

Harmonizimi me vendet 

tjera krijon një qasje 

shumë më të madhe për të 

tregtuar me vendet 

partnere. 

Me zhvillimin e 

procedurave doganore të 

automatizuara vendet do 

të i shmangen vonesave 

që janë endemike ndaj 

sistemeve transit të 

mbështetura vetëm në 

letra , në këtë mënyrë 

duke rritur efikasitetin në 

lëvizjen e mallrave. 

Marrëveshja TIR, që Në Namibi u krijua PPP’ja Procedura për Transitin e COMESA dhe SADC kanë 

shfrytëzohet prej më shumë mes operatorëve të Përbashkët për Vendet lëshuar në përdorim 

se 32,000 kompanive transportit në Baltike e nënshkruar në programe të cilat synojnë 

transporti në rreth 50 vende bashkëpunim me mes të Letonisë, Lituanisë konsolidimin dhe zgjerimin 

të Evropës, Azisë Qendrore autoritetet publike dhe dhe Estonisë për të lejuar e procedurave 

dhe Lindjes së Mesme , institucionet qeveritare (si kalimin transit të lehtësuar kompjuterike dhe 

lejon operatorët e transportit rregullatorë të transportit) të ngarkesave (cargo) që sistemeve informative për 

rrugor të kalojnë kufijtë për krijimin e korridorit në bëhen përmes transportit transport 

ndërkombëtarë dhe trafikun Gjirin ëalvis në mënyrë që rrugor 

transit pa përfshirë vendet fqinjë pa dalje në 

procedura të shumta dhe det që të kenë qasje në 

kosto të mëdha . Oqeanin Atlantik 

Burimi: Tregtia, Lehtësimi I Tregtisë dhe Çështjet e Transportit Tranzit për Shtetet në Zhvillim që nuk kanë Dalje në det; BAH Analiza. 

141

Përmbajtja 


Analizat bazë në sektorin e bujqësisë 


– Pasqyrë 

– Kombinimi i shumëllojshmërisë/diversifikimit të lashtave e 

rekomanduar për Kosovë 

– Iniciativa dhe plani i veprimit për implementim 

– Arritja e potencialit të përgjithshëm në Kosovë 

142

Rezultati përfundimtar për AgStrat (Strategjinë Bujqësore) mbulon tri fusha të 

ndërlidhura: shumëllojshmërinë e të lashtave, iniciativa dhe plani i veprimit 

për adresimin e kufizimeve dhe ndikimi i parashikuar për programin 

Rezultatet 

përfundimtare nga 

AgStrat 

Burimi:BAH Analiza 

Pasqyra e llojeve të rekomanduara në studimin e AgStrat-it 

Kombinimi i të 

lashtave të 

shumëllojshme e 

rekomanduar 

Iniciativat dhe plani i 

veprimit 

Potenciali i 

përgjithshëm i 

Kosovës 

Duke punuar me ekspertë vendorë dhe ndërkombëtar nga lëmi i i bujqësisë dhe 

kopshtarisë, ekipi ynë ka zhvilluar një model sasiorë për të rekomanduar një 

listë të 10 kulturave të shumëllojshme për prodhim në Kosovë 

– Të lashtat u analizuan sipas fizibilitetit të burimeve natyrore, vlerës së 

prodhimit, realizueshmërisë ekonomike dhe kufizimeve në zinxhirin e 

vlerës 

Për secilën nga 10 kulturat e rekomanduara bujqësore, ne kemi analizuar dhe 

zhvilluar nga një foto çasti “shko-në-treg” për informacionet e nevojshme për të 

lehtësuar hyrjen në treg. 

Duke u bazuar në listën e rekomanduar të të lashtave , si si dhe në analizën bazë 

të sektorit të bujqësisë në Kosovë, ne propozojmë 21 iniciativa në 7 fusha 

kryesore. 

– Secila nga iniciativat e propozuara përfshin kohëzgjatjen , hapat 

implementues, treguesit, rreziqet potencial/ faktorët lehtësues, 

momentet historike , homologët kyç, dhe shpenzimet. 

Plani i i veprimit siguron vazhdimësinë e iniciativave për përkrahjen e 

shumëllojshmërisë së të lashtave në Kosovë 

Ne kemi parashikuar një ndikim potencial duke përdorur dy metoda nëse 

Kosova i iimplementon implementon në mënyrë efektive iniciativat e propozuara. 

– Qasja sipas referencave: vendet qe Kosova mund të dëshirojë tu 

ngjasoje ekonomikisht (ndikimi në BPV, punësim dhe eksportet) dhe 

në kuptim të sektorit të tyre bujqësor (rendimentet, vlerën, intensitetin 

e të lashtave, krijimin e vendeve të tëpunës, punës, investimet) 

– Qasja e bazuar në iniciativë :Kthimi i iparashikuar parashikuar në investim në nivel 

fillestar dhe atë total, si si dhe në nivelin sektorial. 

143

Përmbajtja 




– Pasqyrë 





144

Ne kemi zhvilluar një proces prej gjashtë hapash për identifikimin 

e bazës së shumëllojshmërisë së të lashtave në Kosovë 

Procesi për identifikimin e bazës së shumëllojshmërisë së të lashtave në Kosovë 

1 Universi i artikujve 

bujqësor 

167 Artikuj 

Përcaktoni një 

listë të gjatë të 

gjithë artikujve të 

mundshëm në 

botë. 

Klasifikoni të 

lashtat në fusha 

të veçanta të 

fokusimit 

Burimi : BAH Analysis 

4a Fizibiliteti Ekonomik 

2 Fizibiliteti i burimeve 

natyrore 

3 Vlera e prodhimit 

Identifikoni artikujt që mund të 

prodhohen në mënyrë; 

ekonomike dhe efikase duke 

u bazuar në: 

– Kërkesën në tregjet e 

synuara 

– Mungesën e ekonomive 

në shkallë të rëndësishme 

5 

Kufizimet ne 

zinxhirin e vlerës 

6 Rangimi 

përfundimtar 

I te lashtave 

– Vlerën e lartë për peshë 

10 Artikujt 

106 Artikuj 

Largoni artikujt të 

cilët nuk mund të 

rriten në 

mikroklimat e 

Kosovës 

Llogaritni 

sipërfaqen e 

mundshme të 

akrave për 

secilën kulturë 

bujqësore të 

mbetur 

50 Artikujt kryesorë 

Renditni artikujt 

(kulturat) sipas 

vlerës së tyre 

për një hektarë 

($/Ton X 

Tona/Hektarë) 

Zgjidhni 50 

artikujt (kulturat) 

kryesorë 

4b Atraktiviteti ekonomik 

Identifikoni artikujt të cilët do 

të japin një ndikim të dukshëm 

ekonomik sipas: 

– Intenzivitetit të punës 

– Zëvendësimit të importit 

– Potencialit drejt 

përpunimit 

20 Artikujt kryesorë 

Kontrolloni listën e 

shkurtë të artikujve 

sipas kërkesave 

për investim, 

mundësisë së lehtë 

për prodhim dhe 

për të iu qasur 

tregut. 

kryesorë 

Rekomandoni 

listën 

përfundimtare të 

artikujve bujqësorë 

që do duhet të i 

zhvillonte Kosova 

Përdoret si bazë 

për tregun e 

destinuar në një 

mënyrë të detajuar 

dhe për analizimin 

einvestimeve 

145

1. Universi i artikujve bujqësor 

Për filtrimin e parë , ne kemi hartuar një listë prej 167 kulturave 

bujqësore potenciale për Kosovë duke u përqendruar në katër 

kategoritë kryesore të prodhimtarisë bujqësore… 

1 

Molla 

Kajsi 

Arra palme 

Avokado 

Banane 

Boronica 

Manaferra 

Mana 

Xhixhibanoz 

Molle shqema 

Qershi 

Boronice e kuqe 

Hurma 

Fiq 

Kulumbria 

Grejpfruti 

Kivi 

Durio 

Marina 

Druri i i bukës 

Manaferra e thare 

Shega 

Liqi 

Karambolla 

Limonët 

Mango , Gujava 

Portokaj 

Pjepri 

Papaja 

Kopshtari Drithëra 

Pjeshkat 

Dardhat 

Persimoni 

Ananasi 

Gjethe delli 

Kumbullat 

Mushmullat 

Ftojt 

Mandarinat 

Shalqinjtë 

Rrushi i i venës 

Fasulja Bambara 

Fasulja e thate 

Thjerrëzat 

Lupina 

Bizelja e thate 

Cajanus cajan 

Buxhaku 

Manioku 

Rrënjët e cikoreve 

Patatet 

Patatet e ëmbla 

Taro 

Jami 

Yautia (vesh 

elefanti) 

Rrushi pa fara 

Rrushi i itryezës tryezës 

Domatet 

Purrini 

Artikujt primar bujqësor* 

2 

Karqofi 

Shparg 

Fasulja e gjelbër 

Lakrat 

Karota, rrepa 

Lakra jeshile 

Rrepi gjerman 

Lakra e Brukselit 

Lulelakra, brokoli 

Specat e djegës 

Selino 

Grosha 

Tranguj, tranguj të 

vegjël 

Patëllxhani 

Rrepka 

Hudhra 

Fije kapoku 

Lakra, cikori 

Kërpudhat 

Zhardhok I 

kërpudhave 

Bajamja 

Qepet 

Koperi 

Bizelet 

Kungulleshka 

Kungull Misiri 

Spanaqi 

Elbi 

Farërat e gjelbra 

Fonio 

Misri 

Meli 

Tërshëra 

Kuinoa 

Orizi 

Thekra 

Melekuqja 

Tritikali (Hibrid i i 

orizit dhe grurit) 

Gruri 

Hikrra(hejda) 

Liri 

Juta 

Fije Manile 

Hithra Kineze 

Sizali 

Tërfili 

Shënim (*): Nuk janë rendit të gjitha kulturat; Kopshtaria përfshin pemët, perimet, rrënjët dhe zhardhoket dhe perimet bishtajore. 

Burimi : FAOSTAT; Comtrade KB. 

3 

4 

Kulturat 

vajore/arrat 

Erëza, stimulues 

Bajamet 

Arrë Brazili 

Shqema 

Gështenja 

Lajthi 

Kola 

Fisteku 

Arra makadamia 

Arra 

Vaj ricinusi 

Arra e kokosit 

Kikirikë 

Konopi 

Hops 

Kapok farëra 

Vitellarja 

Luledielli 

Farat e linit 

Farapjepri 

Farëra Mustarde 

Vaj palme 

Ullinj 

Fara lulëkuqeje 

Fara kolze 

Shafrani 

Fara pambuku 

Fara Susami 

Soja 

Fara luledielli 

Shafrani 

Glikanxo 

Kamomili 

Majdanozi 

Kanella 

Karafili 

Kakao 

Kafeja 

Xhenxhefili 

Mate 

Arrë myshku 

Mendera 

Piretra 

Qaji 

Duhani 

Vanilja 

Shafrani i i Indisë 

Trumza, gjethe 

nga gjiri 

Kerri 

Borziloku 

146

1. Universi i artikujve bujqësor 

…dhe gjithashtu ka hartuar llojin kulturës bujqësore historikisht të 

prodhuar nëpër komuna 

Kaçanik 

Pamje e shpejtë e artikujve (kulturave) bujqësor të prodhuar në Komuna 

Ferizaj Gjakovë Gjilan Mitrovicë Pejë Prishtinë Prizren 

Shtimje 

Shtërpc 

Ferizaj 

Deçan 

Gjakovë 

Rahovec 

Gjilan 

Kamenicë 

Viti 

Mitrovicë 

Leposaviq 

Skenderaj 

Grurë ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Thekër ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Elb ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Tërshërë ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Misër ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Patate ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Domate ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Patëllxhan ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Spec ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Kungull ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Këpurdha ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Trangull ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Shalqin ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Lakër ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ ✓ 

Shënim: Komunat e grumbulluara sipas Anketës së Ekonomive Shtëpiake Bujqësore 2007 e pregaditur nga Enti I Statistikës së Kosovës. 

Burimi: Zyret e anketuara Komunale të Bujqësisë. 

Vushtrri 

Z. Potok 

Zveçan 

Istog 

Klinë 

Pej ë 

Gllogovc 

F. Kosovë 

Lipjan 

Novoberdë 

Obiliq 

Podujevë 

Prishtinë 

Dragash 

Prizren 

Suharekë 

Malishevë 

147

2. Fizibiliteti i burimeve natyrore 

Filtri i fizibilitetit të burimeve natyrore është bazuar në një shqyrtim 

të thellë të gjashtë faktorëve natyror dhe artificial për të përcaktuar 

zonat e ndryshme klimatike në Kosovë 

Natyror 

I bërë nga 

njeriu 

Burimi: BAH Analiza. 

Temperatura 

Rrezatimi 

Diellor 

Tipi i dheut 

(tokës) 

Precipitimi 

Lartësia 

Ujitja 

Faktorët përcaktues të zonës klimatike 

Temperatura maksimale – Përfshin nevojën për të reshura shiu/ujitje. 

Temperatura minimale – Kufiri shumë i ulët i mbijetesës për kultura të caktuara frutore 

Temperatura mesatare – Jo sa lexohet maksimumi /minimumi por është e rëndësishme të 

kuptohet klima e përgjithshme 

Rrezatimi diellor i përgjithshëm vjetorë – rrezatimi më i lartë diellorë është i lejuar për 

varietetet e vonshme dhe është i mirë për mugullimin e farërave si dhe për rritjen vjetore të 

kulturave bujqësore industriale, frutave dhe perimeve 

Harta pedologjike e Kosovës dhe mostrat e dheut– analizat e përbërjes organike, pjelloria e 

tokës, niveli i PH-së , kapaciteti i ujit dhe nevoja për kullim; p.sh tokat me përbërje të lartë 

organike mund të lejojnë kultivim dhe pjellori më të mirë të lashtave bujqësore 

Precipitimi maksimal, mesatar dhe periudha kohore përkatëse - për shembull, misri, perimet 

dhe frutat kërkojnë më shumë ujë , ndërsa drithërat e kanë një periudhë tjetër të rritjes e që i 

përmbush kërkesat e tyre me ujë gjatë dimrit/pranverës 

Lartësia sipas regjionit – në përgjithësi të gjitha llojet e kulturave mund të rriten deri në një lartësi 

prej 700 m përderisa vetëm disa produkte të pyllit mund të rriten në lartësi më të mëdha 

Qasja në tokat e ujitshme sipas komunave dhe zonave klimatike – ujitja plotësuese përmes 

shiut posaçërisht gjatë kohës së thatë verore për kulturat bujqësore që kërkojnë më shumë ujë 

148

2. Fizibiliteti i burimeve natyrore-Temperatura 

Në gjithë Kosovën ekziston një ndryshim relativisht i vogël i 

temperaturës ku Peja i ndien të dyja temperaturat ato më të lartat 

dhe më të ultat 

Ndryshimi i temperaturës përgjatë Kosovës 

Mitrovicë: Stacioni Meteorologjik 

Temp Min : -8.4C 

Temp Max : 28.8C 

Mesatare : 10.4C 

Podujevë : Stacioni Meteorologjik 




Podujeva Prishtinë: Stacioni Meteorologjik 

Mitrovica Temp Min : -7.5C 


Pejë : Stacioni Meteorologjik 



Mesatare : 11C 


Peja 

Prishtina 

Rahovec: Stacioni Meteorologjik 

Temp Min : -2C 

Temp Max : 29C 

Mesatare : 8C 

Rahovec Ferizaj 

Prizren 

Prizren: Stacioni Meteorologjik 

Temp Min : 0C 

Temp Maks. : 29C 


Ferizaj: Stacioni Meteorologjik 




Shënim: Temperaturat min, max, mesatare janë nga : 2001-2008 për Prizren, Rahovec; 2002-2008 për Peje, Prishtine, Ferizaj; për Mitrovicë; 2004-2008 për Podujevë; të dhënat për Mitrovicë, Rahovec, 

Prizren, Podujevë janë mbledhur gjate kësaj periudhe , por te dhënat vjetore ishin te disponueshme për Ferizaj, Pejë, dhe Prishtinë nga Stacionet meteorologjike 

Shënim:Te dhënat nga stacionet meteorologjike mbulojnë sipërfaqen prej 10 km katror 

Burimi: Instituti Meteorologjik; BAH Analiza, Studimi për Mbështetjen e Zhvillimit të Industrisë së Verës në Kosovë (SëIK), 2002. 

149

2. Fizibiliteti i burimeve natyrore-Temperatura 

Përveç kësaj, ka shumë pak lëkundje të temperaturës përgjatë 

regjioneve gjatë periudhës së rritjes nga Marsi në Tetor 

35 

Temperaturat mujore në Kosovë 

(2005-2008, Celsius) 

Ferizaj 

25 Pejë 

Prishtinë 

15 

Periudha jo e rritjes 

Periudha e rritjes 

Shënim: të dhënat e 

5 

prezentuara për 

temperaturën paraqesin një 

mostër të një kompleti të 

dhënave. Analiza komplete e 

temperaturës ka përshirë të 

dhënat nga Instituti 

Meteorologjik nga viti 2001 

-5 2008, dhe të dhënat 

studimore nga SëIK-UNDP 

nga viti 1977-1991 

Jan 

Shkurt 

Mar 

Prill 

Maj 

Qersh. 

Korr. 

Gusht 

Shtat 

tetor 

Nent. 

Dhjet 

Jan 

Shkurt 

Mar 

Prill 

Maj 

Qersh. 

Korr. 

Gush 

Shtat 

tetor 

Nent. 

Ddhjet 

Jan 

Shkurt 

Mar 

Prill 

Maj 

Qersh. 

Korr. 

Gush 

Shtat 

tetor 

Nent. 

dhjet 

Jan 

Shkurt 

Mar 

Prill 

Maj 

Qersh. 

Korr. 

Gusht 

Shtat 

tetor 

Nent. 

Ddhjet 

2005 2006 2007 2008 

Shënim: Të dhënat jo te grumbulluara për temperaturën ishin te disponueshme vetëm për stacionet meteorologjike të Ferizajt, Pejës, dhe Prishtinës. 

Shënim: Studimi SëIK përmban t ë dhëna mbi historikun e temperaturave qe nga viti 1977 deri ne vitin 1991 për rajonin e Dukagjinit dhe Prishtinën 

Burimi: Instituti Meteorologijik; BAH Analiza, Studim I financuar nga UNDP për Mbeshtetjen e Zhvillimit të Industrisë së Verarisë në Kosovë (SëIK), 2002. 

150

2.Fizibiliteti i burimeve natyrore - Rrezatimi Diellor 

Rrezatimi diellor vjetor është gjithashtu pothuajse i njëtrajtshëm 

në gjithë Kosovën, kryesisht duke rënë në mes 2600 dhe 3000 orë 

totale të rrezatimit vjetor 

Harta e rrezatimit aktiv fotosintetik (PAR) 

(Rrezatimi i përgjithshëm vjetorë) 

Burimi: Studim I financuar nga UNDP për Mbeshtetjen e Zhvillimit të Industrisë së Verarisë në Kosovë (SëIK), 2002. 

151

2.Fizibiliteti i burimeve natyrore-Tipi i dheut 

Sipas hulumtimit të dheut (tokës) të vitit 1974, mes-përmes 

Kosovë janë 13 njësi pedologjike të cilat mund të ndahen në 26 

tipa të dherave 

Tipi i dherave nëpër tërë Kosovën 

Burimi: Anketa pedologjike e Jugosllavisë1974; BAH Analiza. 

Komente 

Kosova përfiton nga prania e 13 

deri 29 njësive pedologjike të 

përcaktuara sipas klasifikimit 

nga FAO-UNESCO të vitit 1988 

Tipet e dheut janë të përziera 

plotësisht kështu që shumica e 

tipeve të dheut tani për tani 

mund të gjinden në shumicën e 

zonave të vendit 

Megjithatë , në përgjithësi pjesa 

perëndimore e Kosovës ka prani 

më të shtuar të dheut aluvial , 

kurse pjesa Lindore ka më pak 

prani të vertisoleve dhe tokave 

me ngjyrë të kuqe në të kaftë 

152

Karakteristikat Efekti në Kultura bujqësore Përbërja 

1 Aluvial 

Toka të thella apo shumë të thella, me 

mundësi të kapacitetit të lartë të ujit , 

mundësi e madhe për ujë në thellësi, 

mundësi të lartë pjellore. 

Energji të lartë, rendimente të 

larta , variete të vona, pjekje të 

mirë teknologjike. 

Ranor i shkrifët 

I shkrifët 

2 

Vertisol 

Çrregullime të mundshme në Jo gëlqeror 

periudhën pranverore, rendimente Ngjyrë kafeje 

të pa balancuara në përpjesëtim me I shpërlarë me pseudogley 

rritjen, mungesë uji gjatë mesit të 

verës, pjekje të mirë në kushte me 

rendimente të ulëta . 

Gërryer 

3 Thellësi nga e cekta në të mesmje, Raport i balancuar i rritjes së Ranor i shkrifët 

E kuqe në të 

kapaciteti i ujit nga i ulët kah mesatar, rendimentit, maturitet I mirë Shkrifët 

kaftë 

plleshmëri adekuate. teknologjik. Shpërlarë 

4 Podzol - 

Tokë e thartë me shtresë hidromorfike. Çrregullime të mundshme në 

periudhën pranverore, rendimente të 

pa balancuara në përpjesëtim me 

Umbrik 

Pseudogley 

rritjen, mungesë uji gjatë mesit të 

verës, pjekje të mirë në kushte të 

rendimenteve të ulëta. 

5 Cambisol 

Strukturë shumë të lehtë, ndryshime në 

ngjyrë, strukturë dhe përmbajtje 

Përmbajtje organike të mesme 

kah e mira, kapacitet të ujit nga e 

ulta kah mesatarja, plleshmëri 

adekuate. 

Eutrik 

Distrik 

6 Tokë me thellësi të vogël, me strukturë të 

lehtë dhe prani të gurëve në thellësi 

Me përshtatje modeste për 

shfrytëzim në bujqësi në zona 

Umbrik 

Leptosol 

maksimale deri 30 cm, një prani modeste 

e materieve organike, kapacitet modest 

fushore ose shpatina, struktura 

dhe thellësia e dheut mund të 

të ujit dhe plleshmërisë përmirësohet 

2.Fizibiliteti i burimeve natyrore-Tipi i dheut 

Megjithatë, pjesa më e madhe e Kosovës përbëhet nga 6 njësi 

kryesore pedologjike 

Llojet kryesore të njësive pedologjike në Kosovë 

Thellësi nga e cekët deri kah mesatarja, 

kapaciteti i ujit nga i ulët kah i lartë, shumë i 

pasur në fryrjen e deltinës (argjilës) e cila 

kris gjatë periudhës së thatësirave, e ftohtë 

gjatë pranverës, e thatë gjatë verës, 

Burimi: Anketa pedologjike e Jugosllavisë1974; Studim I financuar nga UNDP për Mbeshtetjen e Zhvillimit të Industrisë së Verarisë në Kosovë (SëIK), 2002; BAH Analiza. 

153

2. Fizibiliteti i burimeve natyrore- Precipitimi i reshjeve 

Të dhënat në lidhje me precipitimin tregojnë një shtrirje me të 

reshura vjetore nga 598 mm deri 798 mm dhe është paksa më e 

lartë se mesatarja në Pejë dhe Rahovec 

Lëkundjet e të reshurave nëpër Kosovë 

(Milimetra) 

Podujevë : Stacioni Meteorologjik 

Mitrovicë: Stacioni Meteorologjik Min. i të reshurave mujore të shiut 13.1mm 

Min. i të reshurave mujore të shiut: 18.1mm Max i të reshurave mujore të shiut 125.5mm 

Max i të reshurave mujore të shiut : 129.5mm Mesatarja e të reshurave vjetore të shiut 598.7mm 

Mesatarja e të reshurave vjetore të shiut : 649.7mm 

Peje: Stacioni Meteorologjik 

Min. i te reshurave mujore te shiut : 38mm 

Max i te reshurave mujore te shiut 102.4mm 

Mesatarja e te reshurave vjetore te shiut 798.8mm 

Mitrovica 

Peja Podujeva 

Prishtinë Stacioni Meteorologjik 

Min. i të reshurave mujore të shiut 26.7mm 

Max i të reshurave mujore të shiut : 72.6mm 

Mesatarja e të reshurave vjetore të shiut 601.4mm 

Rahovec 

Prishtina 

Ferizaj 

Ferizaj Stacioni Meteorologjik 

Min. i të reshurave mujore të shiut 29.6mm 

Rahovec: Stacioni Meteorologjik 

Prizren Max i të reshurave mujore të shiut 91.1mm 

Min. i të reshurave mujore të shiut 44mm Mestarja e të reshurave vjetore të shiut 

Max i të reshurave mujore të shiut 96mm 689.5mm 

Mesatarja e të reshurave vjetore të shiut 

765mm 

Prizren Stacioni Meteorologjik 

Min. i të reshurave mujore të shiut 35mm 

Max i të reshurave mujore të shiut : 88mm 

Mestarja e të reshurave vjetore të shiut 716mm 

Shënim: Të dhënat min, max, nesatare të të reshurave janë nga: 2001-2008 për Prizren, Rahovec; 2002-2008 për Pejë, Prishtinë, Ferizaj; 2003-2008 për Mitrovicë; 2004-2008 për Podujevë; Të dhënat 

për Mitrovicë, Rahovec, Prizren, Podujevë janë grumbulluar gjatë kësaj periudhe, por të dhënat vjetore ishin në disponim për Ferizaj, Pejë dhe Prishtinë nga Stacionet Meteorologjike; (*) 

Të dhënat e të reshurave ishin përdorë për të përcaktuar vlerat min dhe max nv mënyrë që të krahasohen ndvrmejt stacioneve; Të dhënat për stacionet meteorologjike mbulojnë 10 km 

katror 

Burimi: Instituti Meteorologjik; BAH Analiza. 

154

2. Fizibiliteti i burimeve natyrore- Precipitimi i reshjeve 

Përgjatë gjithë regjioneve , në përgjithësi precipitimi është më i 

lartë në fillim dhe fund të sezonës së rritjes 

200 

150 

100 

50 

0 

Jan 

Shkurt 

Mar 

Prill 

Maj 

Qersh. 

Korr. 

Gusht 

Të reshurat mujore nëpër Kosovë 

(2005-2008, MilimeterFa) 

Shtat 

tetor 

Nent. 

Dhjet 

Jan 

Shkurt 

Mar 

Prill 

Maj 

Qersh. 

Korr. 

Gusht 

Shtat 

tetor 

Nent. 

Dhjet 

Jan 

Shkurt 

Mar 

Prill 

Maj 

Qersh. 

Korr. 

Gusht 

Shtat 

tetor 

Nent. 

Dhjet 

Jan 

Shkurt 

Mar 

Prill 

Maj 

Qersh. 

Korr. 

2005 2006 2007 2008 

Shënim: Të dhënat jo te grumbulluara për temperaturën ishin te disponueshme vetëm për stacionet meteorologjike të Ferizajt, Pejës, dhe Prishtinës. 

Shënim: Studimi SëIK përmban t ë dhëna mbi historikun e temperaturave qe nga viti 1977 deri ne vitin 1991 për rajonin e Dukagjinit dhe Prishtinën 

Burimi: Instituti Meteorologijik; BAH Analiza, Studim I financuar nga UNDP për Mbeshtetjen e Zhvillimit të Industrisë së Verarisë në Kosovë (SëIK), 2002. 

Gusht 

Shtat 

tetor 

Nent. 

Dhjet 

Ferizaj 

Pejë 

Prishtinë 

Periudha jo e rritjes 

Periudha e ritjes 

Shënim: të dhënat mbi të 

reshurat e shiut të 

paraqitura këtu tregojnë 

një mostër të të dhënave 

komplete. Analizat 

komplete për te reshurat 

e shiut kanë përfshirë të 

dhënat e Institutit 

Meteorologjik nga 2001 

2008 nga studimi SëIK- 

UNDP për vitet 1977 

1991 

155

2. Fizibiliteti i burimeve natyrore- Lartësia mbidetare 

Kultivimi bëhet në lartësi të ndryshme mbidetare ku regjionet më të 

ulëta janë më së shumti të përshtatshme për kopshtari dhe atë në 

pjesën perëndimore të vendit 

Lartësitë mbidetare ne Kosovë 

(Metra) 


Me e përshtatshme 

për kopshtari: 

300-500 m 

156

2. Fizibiliteti i burimeve natyrore- Ujitja 

Përderisa vetëm 17.4 % e tokës së punueshme në Kosovë ujitet , 

nëpër regjione ekziston një shtrirje e gjerë e ujitjes 

Ujitja në Kosovë 

Skema e ujitjes Zonat e ujitura sipas 

komunave 

Burimi: Anketa e Ekonomive Shtëpiake BUjqësore, 2007, Enti I Stataistikave të Kosovës; BAH Analiza. 

157

2. Fizibiliteti i burimeve natyrore- Zonat klimatike 

Analizat e fizibilitetit të burimeve natyrore nxjerrin në pah tri zona 

kryesore klimatike në Kosovë : Dukagjinin, Rrafshin e Kosovës 

dhe malet... 


Zona Klimatike 1: 

Dukagjini 

Pasqyra e zonave klimatike për gjatë tërë Kosovës 


Rrafshi i Kosovës 


Malet 

158

Temperatura 

Rrezatimi Diellor 

Tipi i tokës 

Prirjet e te reshurave 

Ujitja 

Dukagjini (DK) Rrafshi I Kosovës (RRK) Malore (M) 

Lartësia mbidetare 300-500 metra 500-1000 metra 1000-3000 metra 

Përshkrimi I 

përgjithshëm 


…ku secila prej tyre shpalosin karakteristika unike përgjatë 

gjashtë zonave 


Përshkrimi i zonave klimatike të Kosovës 

Temperatura të buta për shkak të 

ndikimit të bjeshkëve dhe lumenjve 

Ngjashëm me temperaturat në DK, 

por një ekstrem më të ultë të 

temperaturës 

Temperatura më të ulëta për shkak 

të relievit 

2500 deri 3000 2500 deri 3000 1800 deri 2600 varësisht nga 

lartësia 

Alluvial, Vertisol, e kuqe në të kaftë 

Të reshurat vijnë nga veriperëndimi, 

arrijnë kulmin gjatë pranverës dhe 

vjeshtës, dhe janë më të larta se në RRK 

Prania e sistemeve të ujitjes 

Radoniqi-Dukagjini dhe Drini i 

Bardhë 

Zona bujqësore dukagjinase ka një 

klimë më të butë kontinentale e cila 

ndikohet nga klima mesdhetare e cila 

vjen përmes lumit Drini. Kjo zonë ka 

një sezonë më të gjatë të kultivimit 

(rritjes) se sa rrafshi i Kosovës apo 

zona malore , ka të reshura të mira , 

qasje më të mirë për ujitje , dhe më 

shumë lloj toke të tipit Aluvila, 

Vertisol dhe të kuq në të kaftë. 

Alluvial, Vertisols, Cambisols, e 

kuqe në të kaftë, Podzol 

Pseudoclay 

Të reshurat vijnë nga veriperëndimi 

pas DK’it dhe ka më pak të reshura 

Prania e sistemit të ujitjes Ibër- 

Lepenc në veri të RRK me një 

ujitje joformale në jug 

Rrafshi i Kosovës ka një klimë 

kontinentale e cila ndikohet nga 

anticiklonet ruse (erërat). Kjo zonë ka 

njësezonëmëtëshkurtë kultivimi se 

sa zona e dukagjinit, ka më pak 

infrastrukturë për ujitje, dhe 

përgjithësisht ka më shumë lloje të 

tokave të tipit vertisol/kuqe të 

kafët/aluvila/kambisol/podozol. 

Leptosoil, Calcic Vertisols, 

Cambisols 

Ka të reshura më të mëdha të 

dëborës dhe shiut për shkak te 

relievit 

Pjesa më e madhe e pa ujitshme 

përveç nëse është e rrethuar me 

sisteme të mëdha 

Zona bujqësore malore i ka 

karakteristikat tipike të klimës 

evropiane me një shkallë më të 

lartë precipitimi, temperatura më të 

ulëta dhe me mbizotërim të llojeve 

të tokave të tipit Leptosoil, Calcic 

Vertisols, Cambisols. 

159


Zona e rrafshit të Kosovës e ka hapësirën më të madhe të tokës së 

punueshme, me 112 K ha, kurse zona malore ka më së paku me 54 

k/ha 

Shpërndarja e përgjithshme e tokës së punueshme 

Toka e përgjithshme punuese sipas komunave Toka punuese sipas zonave klimatike 

(Ha, 2007) 

(Ha, 2007) 

Burimi: Anketa e Ekonomive Shtëpiake Bujqësore, 2007, Enti I Statistikave të Kosovës; BAH Analiza. 

60,750 

Dukagjini 

111,898 

Rrafshi i 

Kosovës 

54,258 

Zona malore 

160

2. Fizibiliteti i Burimeve Natyrore-Zonat klimatike 

Si rezultat, prodhimet caktuara të kopshtarisë dhe të drithërave 

mund të zhvillohen më mirë si kultura primare duke u varur nga 

zona klimatike 

Pasqyra e Llojit të Kulturave sipas Zonave 

1 

2 

3 

Dukagjini 

Rrafshi i 

Kosovës 

Malet 

Përshkrimi Kulturat aktualisht të kultivuara Kulturat totale të favorshme në model 

Një sezon më e gjatë e rritjes, 

temperaturat e buta, reshje më të larta, 

dhe më shumë lloje të tokës aluviale, 

vertisols, dhe ngjyrë kafe në të kuqe e 

bëjnë Dukagjinin të përshtatshëm në 

mënyrë ideale për kultivimin me punë 

intensive të kulturave të kopshtarisë 

frutave gjethore (gjetherënëse) dhe 

perimeve 

Me qasje më të vogël në ujitje dhe tokave 

që janë të pasura me materje organike si e 

kaftë në të kuqe/ Podzol / Vertisols / 

Cambisols, Rrafshina e Kosovës është e 

përshtatshme për kultivimin e kulturave 

industriale si drithëra dimrore dhe 

prodhime të patateve 

Zonë malore agro-pyjore e karakterizuar 

me temperatura të ftohta, stinë më të 

shkurtëra të rritjes dhe lloje të tokës që 

kufizojnë prodhimin e mundshëm bujqësor 

për kulturat duke përfshirë arrat dhe 

manaferrat 

167 kultura të analizuara 

pjepër, dardhë, pjeshkë, qershi, shalqini, 

speca, domate, tranguj, lakra 

gruri, thekra, elbi, misër, patatet qepët, 

fasulja, bizelet 

Qershitë, lajthitë, gështenja, manaferrat, 

këpurdhat 

105 kultura për të cilat 

egzistojnë kushtet e 

favorshme në Kosovë 

Shënim: (*) 100+ kulturat përfshijnë: 27 perime, 23 pemë, 19 kultura vajore, 12 drithëra, 10 erëza & stimulues, 8 bimë bishtajore, 6 rrënjë & zhardhoke. 


74 kultura te konsideruara “më të 

favorshme” për këtë zonë klimatike 

45 kultura konsiderohen “më të 

favorshme” për këtë zonë klimatike 

14 kultura te konsideruara “më të 

favorshme” per këtë zonë klimatike 

161

3. Vlera e prodhimit 

Pastaj kalkuluam vlerën potenciale të prodhimit për hektarë për 

çdo kultur të mbetur në mënyrë që të zgjidhen 50 kulturat e 

para/top me vlerë të lartë 

100+ Kulturat 

Burimi: Analiza BAH. 

Metodologjia e Filtrimit për identifikimin e 50 kulturave bujqësore strategjike 

Vlera e Prodhimit për hektarë 

(Euro/Hektar) 

50 kulturat 

Mes. e kulturave të prodhuara 

= X 

Ton/Hektar) 

Pasqyra e Metodës së Filtrimit 

Ky filter rangon mbi 100 kultura sipas vlerës së prodhimit 

të tyre 

Të dhënat mesatare të kulturave vijnë nga baza e të 

dhënave te FAOSTAT‘it dhe janë të plotësuara me 

mendime të ekspertëve 

Për të përcaktuar çmimin për një kulturë, një çmim 

mesatar i i importit për tonelata për BE‘në (27) është 

përdorur si një mesatare. 

− Çmimi i i njësisë për të dhënat për tonelata vijnë nga 

TradeMap, FAOStat, dhe janë të plotësuara me 

mendime të ekspertëve 

Vlerat e prodhimit për 100 kultura ishin të ranguara dhe 

të ndara që të identifikojnë 50 kulturat e para me vlerë 

më të madhe të prodhimit 

Njësia e vlerës 

(Euro/Ton) 

162

Këpurdha 

Lule laker, 

brokoli 

Jonxha 

Spinaq 

Pangjar sheqeri 

Qepe 

Pangjar (kokrra) 

pras 

Domate 

Kivi 

Rrënjë çikore 

Miser 

Karrota, rrepe 

Pjeshka 

nektarina 

Lakra 

Shalqin 

Lakër brukseli 

Patate te 

embla 

Rrepkë 

Mollat 

Marulla, çikore 

Dardhat 

Tranguj, tranguj te 

vegjel 

bishtaja 

Courgette 

Shege 

karçof Speca djeges, speca 

rrushë Kunguj 

Dredhza Kamomile 

Majdanoz 

fasule 

Mendër 

lloji 

fasules 

Trumzë, gjethe dafine 

Ftonj 

Zhardhoke Borzilok 

Hudhra Selino 

Vreshtari Patlixhan 

Kajsi Pjepëra të tjerë 

3. Vlera e Prodhimit 

Së pari identifikuam prodhimin për çdo kulturë që renditet nga 0.1 

deri 500 ton/hektar 

500.0 

17.5 

60.0 

Burimi: FAOStat, BAH Analiza. 

Mesatarja e prodhimit për pesë kulturat kryesore 

(Ton/Hektar) 

46.9 46.9 35.4 33.3 28.8 24.7 24.7 23.6 23.6 23.0 23.0 22.7 22.0 22.0 22.0 22.0 22.0 22.0 22.0 21.3 21.1 18.5 18.3 

17.0 17.0 17.0 17.0 16.6 15.1 14.4 12.0 11.8 11.8 10.1 10.0 9.7 9.2 8.0 7.3 7.3 7.3 7.1 7.1 7.1 6.8 5.9 5.9 

Oriz Hurma 

Patate 

Bizele, të 

gjelbërta 

163

Pastaj caktuam njësinë e vlerës (Euro/ton) për çdo kulturë, ku 

çmimi u radhitën nga 47 ne 16M Euro/ton 

16M 

Anise, Shafran 

1720 

kopër, 

500K 

Zhardhok 

kepurdhash 

5680 5231 5000 4885 4885 

Njësia e vlerës për 50 kulturat e para 

(Euro/Ton) 

3550 3453 3436 3387 3292 3292 3210 2890 2848 2848 2840 2489 2417 2408 2324 2176 2175 1827 

1700 1598 1399 1399 1383 1333 1331 1230 1228 1191 1191 1191 1191 1191 1158 1140 1130 1124 1105 1093 1071 1005 983 969 

Kajsi 

Pishe 

Boronicë 

Burimi: FAOStat, TradeMap, Comtrade, BAH Analiza. 

Boronicë e 

Këpurdha kuqe, 

Humulus 

Karçof lupulus 

Lule te 

Hudhra prera 

Lule ( 

Rrushë gonxhe) 

Rrushë pa 

Fasule 

fara, 

Duhan, pa 

Kivi 

përpunuar 

Rrënje 

Marulla 

çikorie 

Fasule fije 

Kamomile 

Manafera 

dhe mjedra 

Magdanoz 

Mana 

Mendër 

Trumzë Fiq 

Borzilok Shparg 

Kikirikë Bajame 

Hurma Zhardhoke 

Fruta 

dëllinje 

Kumbulla 

Pjeshkë Lule kuqe 

Carobs Arra 

Lajthi 

Domate 

Speca te 

gjelbert dhe 

Patlixhan 

Vizele Qershia 


Lakra Dredhëza 

Mustard Gështenja 

164


Shumëzuam prodhimin dhe njësine e vlerës për çdo kultur për të 

identifikuar 50 kulturat kryesore/top me vlerën më të madhe të 

potencialit të prodhimit 

1600.0 

699.7 

114.5 

Shafron 

17.4 

Dredhëza 

Këpurdha 

Rrënjë cikore 

52.8 

Speca djegës, speca 

Vlera e Potencialit të Prodhimit për 50 kulturat kryesore 

(Euro/Hektar) 

38.7 34.3 29.2 29.0 26.2 26.2 26.2 26.2 26.2 25.0 24.4 24.4 24.3 22.8 21.1 20.9 20.2 18.8 18.8 18.6 17.8 

17.0 16.4 15.7 15.3 14.9 14.7 14.4 14.3 13.7 13.6 13.3 13.2 12.3 12.3 11.6 11.2 11.0 10.0 9.8 9.7 9.2 9.0 8.7 8.4 

Pjeshka 

nektarina 

Pjepra te 

tjere 

Rrushë pa 

fara, 

Domate 

Spinaq 

Fasule Fije 

Selino 

Burimi: FAOStat, TradeMap, Comtrade, BAH Analiza. 

Pangjar 

Rrepkë 

Marulla, cikore 

Puri 

Kamomile 

Kunguj 

Majdanoz 

Lulelakër, 

brokoli 

Mendër 

Karcofe 

Trumzë 

Shparg 

Borzilok 

Këpurdha zhardhoke 

Misër, i 

gjelbërt 

rrushë 

tryeze 

Jonxha Lule të këputura 

Kajsi Lule 

Lakra 

Dardha 

Patlixhan 

Hurma 

Manaferra, 

mjedra 

Karota, 

rrepë 

Kivi 

Hudhër 

Zhardhoke 

Bizele, e 

gjelbërt 

Tranguj, tranguj të 

vegjël 

Shegë 

Molla Courgette 

Qershi Boronica të kuqe 

Patate Lakra brukseli 

165

Këto 50 kultura ishin filtruar më tej sipas realizueshmërisë 

ekonomike dhe atraktivitetin ekonomik ... 

4a 

50 kultura 

1 

Realizueshmëria 

ekonomike 

Kerkesat ne tregjet e 

synuara 

2 

Mungesa e rëndësishme 

2 

e shkallës ekonomike 

3 

Vlera e lartë për peshë 


Metodologjia e filtrimit për identifikimin e 20 kulturave strategjike 

Filteri gjashtë dimenzional 

4b 

Atraktiviteti ekonomik 

1 

2 

3 

Intenziteti I punes 

Zëvendsimi I importit 

Potenciali në drejtim të 

përpunimit 

20 kultura 

4. Atraktiviteti Ekonomik & Fizibiliteti 

Pasqyra e metodës së filtrimit 

Ky filter rendite 50 kultura sipas: 

− Realizueshmërisë ekonomike 

− Atraktivitetit ekonomik 

Realizueshmëria ekonomike identifikon dhe prioritizon: 

− Kulturat me kerkesën më të madhe nga BE 

− Kulturat që mund të rriten në ngastra të vogla të 

tokës 

− Kulturat me çmimin/ton të importit më të lart në BE 

Atraktiviteti ekonomik identifikon dhe jep prioritet: 

− Kulturat që mund të kenë intenzitet pune të lart 

− Kulturat e importuara nga Kosova që mund të 

prodhohen në vend 

− Kulturat që kanë potencial të madh për përpunim me 

vlerë të lartë 

Renditja përfundimtare e kulturave rrjedh nga konsolidimi 

i i këtyre gjashtë rangimeve dhe çon në zgjedhjen e 20 

kulturave kryesore 

166

4A. Fizibiliteti Ekonomik 

4B. Atraktiviteti ekonomik 

1. Kërkesat në 

tregjet e synuara 

2. Mungesa e 

rëndësishme e 

shkallës ekonomike 

3.Vlera e lartë për 

peshë 

1. Itenziteti I punës 

2. Zëvendësimi i 

Importit 

3. Potenciali në 

drejtim të 

përpunimit 

Metodologjia e kalkulimit Burimi i të dhënave Pesha 

Kulturat e renditura dhe me prioritet me qëllim të uljes së 

kërkesës nga BE (27) 

Kulturat që mund të rriten në fermat e vogla ( më pak se 5 ha) 

janë ranguar si si më të larta përderisa kulturat që rriten në 

fermat e mëdha( më shumë se 50 ha) janë ranguar si si më të 

ulta 

Top quartile e kulturave me vlerë më të lartë importi për 

tonelata në BE janë ranguar më së larti përderisa quartilet më 

të ulta të kulturave më vlerë më të vogël të importit janë 

ranguar si si më të ulta 

Kulturat me intenzitet të lartë të punës që kërkon më shumë 

se 500 orë/ha në vit për kultivimin dhe korrjen janë ranguar 

më së larti përderisa kulturat me intenzitet më të ulët të punës 

që kërkojnë më pak se 100 orë/ha në vit janë ranguar si si më 

të ulta 

Nëse vlera vjetore e importit është më e madhe se 250,000 

Euro, kjo kulturë mund të konsiderohet për zëvendësim të 

importit dhe të merr një renditje më të lartë. 

Kulturat që mund të përdoren për të prodhuar shumë 

produkte me vlerë të lartë të përpunimit në Kosovë janë 

ranguar si si më të larta përderisa kulturat me pak opcione të 

përpunimit janë ranguar si si më të ulta 

Comtrade, FAOStat, 

http://france.usembassy.gov/irs-euro.html, 

BAH Analysis 

Eksperët e anketuar për Bujqësi, BAH 

Analiza 

Eksperët e anketuar për Bujqësi, BAH 

Analiza 

Centro Ricerche Produzioni Vetetali (CRPV): 

COLTURE ARBOREE I COSTI DI 

PRODUZIONE 2008, BAH Analiza 

Të dhënat e doganave të Kosovës, BAH 

Analiza 

Ekspertët e anketuar për Bujqësi, BAH 

Analiza 


…duke përdorur një kombinim të të dhënave bujqësore dhe analiza 

të ekspertëve për të përcaktuar rezultatet e çdo filtëri 


Metodologjia e Kalkulimit dhe Burimet e te Dhënave 

25% 

15% 

20% 

20% 

5% 

15% 

167


Pas kombinimit të filtrave në një bazë të rëndësisë, kemi 

identifikuar 20 kultura me potencial vlerash të larta, ekonomikisht 

tërheqëse dhe të mundshme 

Zgjedhja e 20 kulturave strategjike 

Kultura Kërkesat ne 

tregjet e 

synuara 

Shkalla 

ekonomike 

vv 

Vlera e lartë 

për peshë 

Intenziteti i 

punës 

Zëvendësimi i 

importit 

Drejtimi në 

Përpunim 

25% 15% 20% 20% 5% 15% 

Pikat e 

vlersuara 

Speca djegës dhe speca, 

të gjelbërta 1 1 1 1 1 1 1.0000 

Dredhëza 1 1 0.75 1 0.01 1 0.9005 

Këpurdha 1 1 0.75 1 0.01 1 0.9005 

Pjeshka dhe nektarina 1 1 0.5 1 1 1 0.9000 

Mjedrra, manafera 0.75 1 1 1 0.01 1 0.8880 

Qershia 0.75 1 1 1 0.01 1 0.8880 

Kivi 1 1 0.75 0.67 1 1 0.8840 

Këpurdha zhardhoke 

Tranguj dhe tranguj të 

1 1 1 0.67 0 1 0.8840 

vegjël 1 1 0.5 1 1 0.67 0.8505 

Lule të prera 1 1 1 1 0 0.33 0.8495 

Lule 1 1 1 1 0 0.33 0.8495 

Dardha 1 1 0.5 0.67 1 1 0.8340 

Boronicë e kuqe dhe 

boronicë 0.5 1 1 1 0 1 0.8250 

Shafron 0.5 1 1 1 0 1 0.8250 

Rrushë tryeze 1 1 0.75 1 0 0.33 0.7995 

Molla 1 1 0.25 0.67 1 1 0.7840 

Shparg 0.25 1 1 1 0.01 1 0.7630 

Rrushë pa fara dhe 

kulumbri 0.25 1 1 1 0 1 0.7625 

Zhardhoke 0.75 1 1 0.33 0.01 1 0.7540 

Sallatë dhe çikoriy 0.75 1 0.75 1 0.01 0.33 0.7375 

Burimi : BAH Analiza 168 

Rangi 

mi 

1 

2 

2 

4 

5 

5 

7 

7 

9 

10 

10 

12 

13 

13 

15 

16 

17 

18 

19 

20

5. Pengesat në Zinxhirin Ushqimor 

Më tej kemi analizuar kulturat e mbetura përgjatë zinxhirit të vlerës 

në bujqësi për të kuptuar më mirë sfidat dhe mundësitë që do të 

ballafaqoheshin në futjen e tyre në Kosovë 

Investimet, Prodhimet dhe Konsiderimet në Lidhje me Qasjen në Treg përgjatë Zinxhirit Ushqimor të 

Bujqësisë së Eksporteve 

1 Investimet 2 Prodhimi 3 

Qasja në treg 

Investimet paraprodhuese 

Koha për të 

hyrat e para 

Kërkohet 

zhvillimi I 

aftësive 

Investimet në 

infrastrukturë, 

makineri & 

pajisje 

Pregaditja e 

tokës 


Prodhimi dhe 

korrja 

Menagjimi I 

kulturës 

(planifikimi I 

prodhimit, 

mbjellja, korrja) 

Inputet (farëra, 

plehrat, 

pesticidet etj 

Trajtimi pas 

korrjes/vjeljes 

Kontrollimi I 

cilësisë 

Klasifikimi, 

kalibrimi 

Paketimi 

Depo/Ruajtja Transportimi 

Afati I skadimit të 

produktit 

Kërkesat për 

zingjir të ftohtë dhe 

para-ftohje 

Kërkesat e ndarjes 

së produktit 


trajtime të para 


lagështi 

Kërkesat e ftohjes 

Ndjeshmëria në 

transport 

Transporti lokal nga 

depoja në portet e 

ndryshme apo 

aeroporte 

Transportet 


përmes tokës, ajrit 

apo lundrimeve 

Shpërndarja 

në tregjet e 

huaja 

Distanca nga 

tregjet 

Lloji I 

konsumatorit 

Kërkesa per 

besueshmëri 

Fleksibiliteti për 

shpërndarje 

169

1 

2 

3 

Investimet e 

nevojshme 

Lehtësia në 

prodhim 

Lehtësia për 

qasje në treg 

5. Pengesat në Zinxhirin Ushqimor 

Në mënyrë më specifike, ky filtër i fundit për pengesat në Zinxhirin 

ushqimor të vlerës u përqëndrua në investimet e nevojitura, mundësia e 

lehtë për prodhim dhe mundësia e lehtë për qasjen në treg 

Burimi: BAH analiza 

Pasqyra e dimensioneve të filterit për analizën e pengesave të zinxhirit të vlerës 

Koha deri tek të hyrat e para dhe jeta e bimës: koha e nevojshme deri në vjeljen e parë dhe jeta produktive e bimës; 

Kostoja e kapitalit për mbjellje dhe kultivim 

Zhvillimi i aftësive: kërkesat për zhvillimin e aftësive dhe trajnimet nevojiten për tu njohur me sipërfaqe testuese apo për 

të prezentuar varietete të reja të kulturave ekzistuese 

Infrastruktura, makineria dhe pajisjet: kostoja për sisteme të ujitjes sipas kërkesave për ujë të kulturës. Kostoja për 

pajisje, kontroll të klimës dhe mbulim të breshërit. 

Përgatitja e tokës: analiza e tokës, plehrimi dhe përgatitjet tjera të nevojshme për të siguruar tokë të shëndosh 

Menaxhimi i kulturave: njohuritë dhe ekspertiza e nevojshme për planifikim të sukseshëm dhe menaxhim të kulturave – 

mbjellja, lulezimi, shartimi dhe vjelja etj. 

Inputet: Kompleksiteti dhe kostot e inputeve për menaxhimin e pesticideve, plehërimin, menaxhimin e sëmundjeve etj.; 

Vështirësitë për implementim të rregulloreve në tregjet e synuara 

Kontrolli i cilësisë: Specifikat për kërkesat e cilësisë së produktit, numri dhe specifikat e shkallëve për varietete të 

freskëta dhe të përpunuara, kërkesat për testim laboratorik etj 

Klasifikimi, kalibrimi dhe paketimi: kërkohet shpeshtësia e grumbullimit, vështirësitë në klasifikim dhe kalibrim, 

infrastruktura e nevojshme për paketim, etiketim, tharje dhe procese tjera të pas-vjeljes 

Ruajtja: peridha e ruajtjes, rëndësia e mosshkëputjes së zinxhirit të dhe paraftohja, kërkesat për segregacionin e 

produkteve për të kontrolluar aromat, kërkesat e paratrajtimit, kushtet për lagështinë etj. 

Transporti: Kërkesat për ftohje, ndjeshmëria gjatë transportimit etj. 

Shpërndarja në tregje: Distanca deri në tregje, lloji i klientëve (tregtar me pakicë, shumicë, përpunues), kërkesat për 

besueshmëri dhe fleksibilitet të furnizimit 

170

5. Pengesat në zinxhirin e vlerës 

Kemi zhvilluar një shkallë që përcakton nivelet e investimeve të 

kërkuara … 


Përshkrimi i Kërkuar i Rangimit të Investimeve 

Pesha Përshkrimi 

Nuk nevojitet pothuaj aspak kohë deri sa të kryhen të korrat e para 

Jeta produktive e bimës është më e madhe se 20 vite 

Expertiza për ngastra testuese me varietete të reja tashmë egziston 

Shpenzimet minimale për ujitje, makineri dhe mjete tjera 

Kohë minimale kërkohet deri sa të kryhen të korrat e para 

Jeta produktive e mbjelljes është 11-20 vite 

Expertiza për ngastra testuese apo varietetet e reja tashmë egziston ose mund të mirren me pak vështirësi 

Shpenzimet e arsyeshme për ujitje, makineri dhe mjetet tjera 

Pak më shumë kohë kërkohet deri sa të kryhen të korrat e para 

Jeta produktive e bimës është 2-10 vite 

Disa ekspertiza egzistojne por ekspertiza shtesë do të merren me vështirsi të mëdha 

Shpenzime me te larta per ujitje, makineri dhe mjete tjera 

Kohë e rëndësishme kërkohet deri sa të kryhen të korrat e para 

Jeta produktive e ngastrës është 1 vit apo më pak 

Ekspertizë e vogël apo njohje e vogël me ngastrën testuese dhe varietetet e reja me ekpsrtizë të 

nevojshme apo të shtrejta për tu marr 

Shpenzimet e ndaluara për ujitje, makineri dhe mjete tjera 

171


… dhe analizuam potencialin për Kosovën për të zhvilluar kulturat 

sipas zotimit për investime 

Kërkesa për analiza investuese dhe renditja 

Kultura Lloji i kulturës Koha për korrjen e 

parë 

Molla 

Manaferra/ 

Mjedra 

Qershia 

Jeta prodhuese Kosto e investimit* Pikë 

Multi/Shumë vjetor 3-4 vjet Deri në 25 vjet Deri në 100,000 Euro/ha 

Zhvillimi i Aftësive : nevojitet njohuri shtesë për të freskuar varietetet e kultivuara, për të prezentuar lloje të reja të shartesave dhe 

nënshartesave pa viruse dhe për të freskuar teknikat e trajnimeve dhe të krasitjes. 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: sistemin e ujitjes pikë pikë me plehërim, mbulesë në formë rrjeti për stuhi breshëri e 

vendosur në shtylla dhe tela të duhur, një traktor, një shtypës dhe një spërkatës për barëra të kqija, spërkatës kimik, pirun dhe një motor 

për korrje / krasitje 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e një analize të tokës, zgjedhja e tokave me cilësi mesatare gëlqerore / alkaline (klorozë hekuri) 

ose tokave pak acidike, dhe përgatitja e tokës (çarja e tokës, kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, 

rregullimi dhe mbjellja e bimëve) 

Multi/shumë vjetor 2-3 vjet Deri në 20 vjet nga 10,000-60,000 

Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: kulturë shumë e thjeshtë prandaj njohuri minimale shtesë nevojitet si të rriten, vjelen etj. 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme : një traktor I vogël me një shtypës ose motor kultivator, përfundimisht një sistem I 

ujitjes pikë pikë me plehërim 

Zgjedhja e tokës & Pregaditja: Kryerja e një analize të tokës, zgjedhja e tokave të papërdorshme dhe pak alkaline/pak acidike dhe 

përgaditja e tokës (kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, rregullimi dhe mbjellja e bimëve) 

Multivjetor 3-4 vite 25+ vite Deri ne 100,000 Euro/ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet njohuri shtesë për prezentimin e varieteteve të reja veçanërisht për qershia të ëmbla 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme : Një sistem i ujitjes pikë pikë me plehërim, mbulesë në formë rrjeti për stuhi breshëri 

e vendosur në shtylla dhe tela të duhur, një traktor, një shtypës, një spërkatës për barëra të kqija, spërkatës kimik, një motor për vjelje / 

krasitje 

Zgjedhja e tokës & Pregaditja: Kryerja e një analize të tokës, përzgjedhja e tokave me drenazhim të lehtë, dhe përgaditja e tokës (çarja 

e tokës, kullimi i tokës, lëvrimi me thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik dhe rregullimi dhe mbjellja e pemëve) 

Shënim: (*) Kosto e investimit përfshin infrastrukturën, makinerinë, pajisjet, pregaditjen e tokës dhe farat/bimët/pemët; Piruni dhe pajisja me motor për vjelje/krasitje është konsideruar si kosto e 

prodhimit dhe jo kosto fillestare e investimit; Kostoja e tokës nuk është përfshi. 

BAH Analiza. 

172



sipas zotimit për investime (vazhdim) 


Kultura Lloji i kulturës Koha për korrjet e para Jeta produktive Kosto e investimit* Pikë 

Boronica/ 

Boronica të 

kuqe 

Rrushë pa 

fara/ 

Kulumbria 

Kivi 

Multi/shumë vjetor 2-3 vjet Deri në 20 vjet Nga 10,000 deri 60,000 

Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: kulture shumë e thjeshtë pra nevojitet trajnim minimal shtesë për mënyrën se si të rritet, vjelet. 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Një traktor të vogël me një shtypës apo motor kultivator, përfundimisht një sistem i 


Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e një analize të tokës, zgjedhja e tokave acidike dhe përgaditja e tokës (kullimi i tokës, lëvrimi me 

thellësi mesatare, plehërim organik dhe kimik, regullimi dhe mbjellja e pemëve) 

Multi/shumë vjetor 2-3 vjet Deri në 20 vjet Nga 10,000 deri 60,000 

Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: kulturë shumë e thjeshtë pra nevojitet trajnim minimal shtesë për mënyrën se si të krasitet, rritet dhe vjelet. 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Një traktor i vogël me një shtypës apo motor kultivator, përfundimisht një sistem i 


Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e një analize të tokës, zgjedhja e tokave pak acidike të pasur me humus, dhe përgatitja e tokës 

(kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërim organik dhe kimik, rregullimi dhe mbjellja e pemëve) 

Multi/shumë vjetor 3-4 vjet Deri në 25 vjet Deri në 100,000 Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet njohuri shtesë për të prodhuar kivi pasi ajo tanimë nuk prodhohet në Kosovë, duke përfshirë edhe njohuri për 

varietetet për tu kultivuar, teknikat e krasitjes dhe të vjeljes, kontrollin bazik të parazitëve dhe këpurdhave etj 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme : Një sistem I ujitjes pikë pikë me plehërim, mbulesë në formë rrjeti për stuhi breshëri 

e vendosur në shtylla dhe tela të duhur, një traktor, një shtypës, një spërkatës për barëra të kqija, spërkatës kimik, pirun, një motor për 

vjelje / krasitje 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e një analize të tokës, zgjedhja etokave më pak gëlqerore / alkaline (hekur klorosis) dhe 

përgaditja e tokës (çarja e tokës, kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, rregullimi dhe mbjellja e pemëve) 

Shënim: (*) Kosto e investimit përfshin infrastrukturën, makinerinë, pajisjet, pregaditjen e tokës dhe farat/bimët/pemët; Piruni dhe pajisja me motor për vjelje/krasitje është konsideruar si kosto e 

prodhimit dhe jo kosto fillestare e investimit; Kostoja e tokës nuk është përfshi. 

BAH Analiza. 

173





Kultura 

Pjeshkat/ 

Nektarinat 

Dardhat 

Dredhëza 

Lloji I kulturës Koha e korrjes së 

parë 

Jeta produktive Kosto e investimit* Pikë 

Multi/shumë vjetor 3-4 vjet Deri në 20 vjet Deri në 100,000 Euro/ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet njohuri shtesë për të freskuar varietetet e kultivuara, prezentim i llojeve të reja të shartesave dhe nënshartesave 

pa virusit dhe freskimi I teknikave të trajnimit dhe krasitjes. 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Një sistem I ujitjes pikë pikë me plehërim, një mbulesë në formë rrjeti për stuhi breshëri e 

vendosur në shtylla dhe tela të duhur, një traktor, nje shtypës, një spërkatës për barëra të këqija, një spërkatës kimik, një ngirtës pirun, një 

vjelës motorik / mbajtës për krasitje 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave të lehta dhe të drenazhuara, dhe përgatitja e tokës (çarja e 

tokës, kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, rregullimi dhe mbjellja e pemëve) 


Zhvillimi i Aftësive: nevojitet njohuri shtesë për të freskuar varietetet e kultivuara, prezentim i llojeve të reja të shartesave dhe nënshartesave 

pa virusit dhe freskimi I teknikave të trajnimit dhe krasitjes. 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Një sistem I ujitjes pikë pikë me plehërim, një mbulesë në formë rrjeti për stuhi breshëri e 

vendosur në shtylla dhe tela të duhur, një traktor, nje shtypës, një spërkatës për barëra të këqija, një spërkatës kimik, një ngirtës pirun, një 

vjelës motorik / mbajtës për krasitje 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja tokave më pak gëlqerore/alkaline (kloroze e hekurit) dhe përgaditja e 

tokës (çarja e tokës, kullimi i tokës, lëvrimi me thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, rregullimi dhe mbjellja e pemëve) 

Multi/shumë vjetor Nga viti i parë Deri në 5-7 vjet Nga 60,000 deri në 

150,000/250,000 Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet njohuri shtesë për të freskuar varietetet dhe prezentimi i modeleve dhe teknikave të reja të prodhimit (mulchingmaterial 

mbulimi p.sh., etj) 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Kostoja reflekton prodhimin në tunele plastike, por periudha e prodhimit mund të 

zgjerohet duke investuar në një lloj më të sofistikuar të serrës me shpenzime më të larta investimi por me të ardhura më të larta; Makineria 

dhe pajisjet janë të nevojshme si për kultivimin e kulturave kopshtare (p.sh. traktor të mesëm, kultivator, shtypës, spërkatës, etj) 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave më pak gëlqerore / alkaline (klorozë hekuri) ose më pak 

acidike, dhe përgatitja e tokës (kullimi i tokës, lëvrimi me thellësi të mesme, plehërimi organik dhe kimik, (material plastik ose organik) dhe 

mbjellja e kërcejve në mënyrë horizontale 

Shënim: (*) Kosto e investimit përfshin infrastrukturën, makinerinë, pajisjet, pregaditjen e tokës dhe farat/bimët/pemët; Piruni dhe pajisja me motor për vjelje/krasitje është konsideruar si kosto e prodhimit 

dhe jo kosto fillestare e investimit; Kostoja e tokës nuk është përfshi. Kostoja e serrave moderne 150,000 Euro/ha dhe serrat tunel janë 40,000 Euro/ha. 

BAH Analiza. 

174





Kultura Lloji I kulturës Koha e korrjes së parë Jeta produktive Kosto e investimit* Pikë 

Rrushi i 

tryezës 

Zhardhoket 

Lulet e prera 


Zhvillimi i Aftësive: nevojitet njohuri shtesë për të freskuar varietetet e kultivuara, prezentim i llojeve të reja të shartesave dhe 

nënshartesave pa viruse, dhe freskimi I teknikave të trajnimit dhe krasitjes 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: sistemi i ujitjes pikë pikë me plehërim, një mbulesë në formë rrjeti për stuhi breshëri e 

vendosur në shtylla dhe tela të duhur, një traktor, një shtypës dhe një spërkatës pë barëra të kqija, një spërkatës kimik, një ngritës pirun 

dhe një motor për korrje / krasitje 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave më pak gëlqerore / alkaline (klorozë hekuri) ose acidike të 

lehta, dhe përgatitja e tokës (çarja e tokës, kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, rregullimi dhe mbjellja e 

pemëve) 

Vjetor në Multi Vjetor Nga viti i parë në të tretin 1-3 vjet Deri në 10,000 Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: pasi është kulturë e thjeshtë, nevojitet njohuri minimale shtesë (p.sh. varietetet) 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: E lidhur me makineritë për kultivimitn vjetor të kulturës (traktor, kultivator) dhe një 

lëvrim I lehtë për të mbledhur zhardhoket 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave gëlqerore të lehta / alkaline ose pak acidike, dhe 

përgaditja e tokës (kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi të mesme, plehërimi organik dhe kimik) 

Multi Vjetor Krejt vitin e gjatë por kryesisht 

nga pranvera e hershme deri 

në vjeshtën e vonshme 

Rreptësisht lidhen me 

llojet 

Deri ne 150,000/250,000 

Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet nivel i rëndësishëm dhe i sofistikuar i njohurive 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: kosto e lartë e investimeve dhe e prodhimit për shkak të ndërtimit dhe të mirëmbajtjes 

se serrës 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave të lehta gëlqerore / alkaline (klorozë hekuri) ose pak 

acidike dhe prgaditja e tokës (kullimi I tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik) 

Shënim: (*) Kosto e investimit përfshin infrastrukturën, makinerinë, pajisjet, pregaditjen e tokës dhe farat/bimët/pemët; Ngritësi pirun dhe pajisja me motor për vjelje/krasitje është konsideruar si kosto 

e prodhimit dhe jo kosto fillestare e investimit; Kostoja e tokës nuk është përfshi. 

BAH Analiza. 

175





Kultura Lloji I kulturës Koha e korrjes së 

parë 

Multi/shumë vjetor Gjatë gjithë vitit por 

kryesisht nga pranvera e 

hershme deri në fund të 

vjeshtës 


Rreptësisht lidhet me 

llojet 

Deri në 50,000/250,000 

Euro/Ha 

Lule gonxhe Zhvillimi i Aftësive: nevojitet nivel i rëndësishëm dhe i sofistikuar i njohurive 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: kosto e lartë e investimit dhe e prodhimit për shkak të ndërtimit dhe të mirëmbajtjes 

së serrës 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave të lehta gëlqerore / alkaline (klorozë hekuri) ose pak 

acidike, dhe përgaditja e tokës (kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërim organik dhe kimik) 

Shpargu 

Speca djegës/ 

speca 

Multi/shumë vjetor 2-3 vjet Deri në 20 vjet Nga 60,000 deri 50,000/ 

250.000 Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet me tepër njohuri për zgjedhjen e varieteteve dhe teknikave prodhuese për shkak të llojeve të tija prodhuese 

afatgjate 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Kostoja e reflekton prodhimin në tunele plastike, por periudha e prodhimit mund të 

zgjerohet duke investuar në një lloj më të sofistikuar të serrave me shpenzime më të larta investimi por të ardhura më të larta; Makineria 

dhe pajisjet janë të nevojshme njejtë si për kultivimin e kulturës kopshtare (p.sh. Traktor, lëvrues, shtypës, spërkatës, etj) 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave të lehta gëlqerore / alkaline ose pak acidike, dhe 

përgaditja e tokës (çarja e tokës, kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, hapja e gropës 60x20 (gjerësi x 

thellësi) dhe mbjellja e rizomeve) 

Vjetor Nga pranvera e vonshme 

deri në fillim të vjeshtës 

Vjetor Nga 60,000 deri 50,000/ 

250,000 Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet nivel i ulët deri në ate mesatar i njohurive shtesë për të prezentuar teknika të reja të rritjes, varietete dhe 

marketing. 


zgjerohet duke investuar në një lloj më të sofistikuar të serrave me shpenzime më të larta por të ardhura më të larta; Makineria dhe pajisjet 

janë të nevojshme njejt si për kultivimin e kulturës kopshtare (traktor, lëvrues, shtypës, spërkatës, etj) 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave të lehta gëlqerore / alkaline ose pak acidike, dhe 

përgaditja e tokës (kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, mulching-material mbulimi (material plastik apo 

orhanik) dhe mbjellja e fidaneve. 

Shënim: (*) Kosto e investimit përfshin infrastrukturën, makinerinë, pajisjet, pregaditjen e tokës dhe farat/bimët/pemët; Ngritës piruni dhe pajisja me motor për vjelje/krasitje është konsideruar si kosto e 

prodhimit dhe jo kosto fillestare e investimit; Kostoja e tokës nuk është përfshi. Kostoja e serrave moderne 150,000 Euro/ha dhe serrat tunel janë 40,000 Euro/ha; BAH Analiza. 176





Kultura Lloji I kulturës Koha e korrjes së parë Jeta produktive Kosto e investimit* Pikë 

Tranguj/ 

Tranguj të 

vegjël 

Këpurdha 

Marulle & 

sallatë çikore 

Vjetor Nga pranvera e vonshme deri 

në fillim të vjeshtës 

Vjetor Nga 60,000 deri 150,000/ 

250,000 Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: Nevojitet nivel i ulët /mesëm të njohurive për të prezentuar teknika të reja të rritjes, varietetet, marketing 


zgjerohet duke investuar në një lloj më të sofistikuar të serrave me shpenzime më të larta investimi por të ardhura më të larta; Makineria 

dhe pajisjet janë të nevojshme njejt si për kultivimin e kulturës kopshtare (traktor, lëvrues, shtypës, spërkatës, etj) 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave gëlqerore / alkaline ose pak acidike, dhe përgaditja e tokës 

(kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, mulching (material plastik ose organik) dhe mbjellja e fidaneve) 

Vjetor Nga pranvera e vonshme deri 

në fillim të vjeshtës 

Vjetore në substrate të 

inokuluara 

Nga 60,000 deri 150,000/ 

250,000 Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: njohuri Prodhimi e nevojshme nuk është e komplikuar, por kërkon metoda e prodhimit dhe kultivimit intensiv, një vend 

të veçantë për prodhimin (edhe serra), dhe substrata të vaksinuar aktualisht nuk janë në dispozicion në Kosovë, por mund të jetë importuar. 

Trajnimi i nevojshëm për varietete të tilla si champignons dhe pleurotus 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Kostoja e prodhimit reflekton në tunele plastike, por periudha e prodhimit mund të 

zgjerohet duke investuar në një lloj më të sofistikuara të shtëpisë së gjelbër me shpenzimet e investimeve më të lartë por të ardhurat më të 

larta, Makineria dhe pajisjet janë të nevojshme si për kultivimin e kulture kopshtarit (traktor mesme, bujk, spërkatës, etj) 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Nuk ka përgatitje të tokës si të nevojshme të prodhimit është bërë në substrata vaksinuar 

Vjetor nga pranvera vonë në verë Vjetor Nga 60,000 deri 150,000/ 

250,000 Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet nivel mesatar i njohurive për të prezentuar teknika të reja të rritjes, varietetet, marketingun 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Kostoja e prodhimit reflekton në tunele plastike por periudha e prodhimit do të mund të 

zgjerohej duke investuar në serra me shpenzimet të larta investimi, por edhe të ardhura më të larta; traktor, lëvrues, shtypës, spërkatës, etj 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave pak gëlqerore / alkaline ose pak acidike, dhe përgaditja e 

tokës (kullimi i tokës, ëvrim në thellësi mesatare, plehërim organik dhe kimik, mulching-material mbulimi (material plastik ose organik) dhe 

mbjellja e fidaneve) 

Shënim: (*) Kosto e investimit përfshin infrastrukturën, makinerinë, pajisjet, pregaditjen e tokës dhe farat/bimët/pemët; Ngritës piruni dhe pajisja me motor për vjelje/krasitje është konsideruar si kosto e 

prodhimit dhe jo kosto fillestare e investimit; Kostoja e tokës nuk është përfshi. Kostoja e serrave moderne 150,000 Euro/ha dhe serrat tunel janë 40,000 Euro/ha. 

BAH Analiza. 177





Kultura Lloji I kulturës Koha e korrjes së 

parë 

Shafran 

Zhardhok 

këpurdhash 

(lloj këpurdhe) 


Multi/shumë vjetor Ngavitiiparë Deri në 7 vjet Nga 10,000 deri 60,000 

Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet nivel mesatar i njohurive pasi kjo kulture kërkon një përdorim shumë të saktë të teknikave bujqësore për 

përgaditjen e tokës, vjeljen dhe teknikat e zgjedhjes. 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Kostot të bazuara në prodhimin në fushë të hapur me përgatitje shumë të mirë të 

tokës; traktor mesatar, lëvrues, shtypës, spërkatës, etj 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave të lehta dhe të kulluara dhe përgaditja e tokës (çarja e 

tokës, kullimi i tokës, lëvrimi në thellësi mesatare, plehërimi organik dhe kimik, mbjellja e zhardhokeve) 

Multi vjetor Nga 4/5 vjet Deri në 50-80 vjet dhe 

më shumë 

Nga 10,000 to 60,000 

Euro/Ha 

Zhvillimi i Aftësive: nevojitet nivel i mesëm i njohurive duke përfshirë: inokulimin e pemëve të tilla si lajthi, dushk, ahu, plep, të kultivuara 

në toka neutrale ose pak alkaline, teknikat e kultivimit (ujitje në pranverën e vonshme/verë sidomos në fillim të prodhimit, mirëmbajtja e 

thjeshtë e pemës së mbjellë të inokuluar), vjelja kërkon trajnimin e një qeni nuhatës që të kuptojë ku janë këpurdhat zhardhoke 

Infrastruktura, Makineria & Pajisjet e Nevojshme: Kosto e bazuar në ngritjen e prodhimit në drurë dekorativ. Traktorë mesatar, lëvrues, 

shtypës, spërkatës, etj 

Zgjedhja e Tokës & Pregaditja: Kryerja e analizave të tokës, zgjedhja e tokave të cilësisë së mesme pak gëlqerore / alkaline ose pak 

acidike dhe përgaditja e tokës (kullimi i tokës, lëvrim në thellësi mesatare, plehërim organik dhe kimik, rregullimi dhe mbjellja e bimëve) 

Shënim: (*) Kosto e investimit përfshin infrastrukturën, makinerinë, pajisjet, pregaditjen e tokës dhe farat/bimët/pemët; Ngritës piruni dhe pajisja me motor për vjelje/krasitje është konsideruar si 

kosto e prodhimit dhe jo kosto fillestare e investimit; Kostoja e tokës nuk është përfshi. 

BAH Analiza. 

178


…pastaj krijuam një shkallë që përcakton nivelet për renditjen e 

“lehtësisë së prodhimit“ 

Përshkrimi i rangimit të lehtësisë së prodhimit 

Pesha Përshkrimi 


Ekziston ekspertizë e zgjerura për menaxhimin e përgjithshëm të kulturave 

Kostot e inputit janë minimale, kërkesat e inputit janë të drejpërdrejta dhe pajtimi me rregullore mirret lehtë 

Kërkesat për cilësi/klasë të produktit janë minimale dhe mirren lehtë 

Procedurat e lehta të sortimit/klasifikimit/etj janë minimale dhe kërkesat për infrastrukturë të pakushtueshme 

Ekziston ekspertizë e mjaftueshme për menaxhimin e përgjithshëm të kulturave 

Kostot e inputit janë të arsyeshme, kërkesat e inputit janë të kuptueshme dhe pajtimi me rregullore mund të mirret 

Kërkesat për cilësi/klasë të produktit janë të menaxhueshme dhe të arritshme 

Procedurat e sortimit/klasifikimit/etj. të kuptueshme, kërkesat e infrastrukturës të arsyeshme 

Ekziston pak ekspertizë për menaxhimin e përgjithshëm të kulturave 

Shpenzimet e inputeve janë më të larta, kërkesat për inpute mund të jenë të paqarta dhe pajtueshmëria me rregullore mund të kërkojë 

përpjekje të konsiderueshme 

Kërkesat për cilësi/klasifikim të produkteve mund të jenë të gjera dhe mund të jenë të vështira për tu arrit 

Ekziston ekspertizë minimale për menaxhimin e përgjithshëm të kulturave 

Shpenzimet e inputeve janë të limituara, kërkesat për inpute janë të paqarta, dhe pajtueshmëria me rregullore kërkon përpjekje të 

konsiderueshme 

Kërkesat për cilësi/klasifikim të produkteve janë të gjera dhe të vështira për tu arrit 

Procedura të shumta, të ndërlikuara të sortimit / klasifikimit / etj., kërkesat infrastrukturore janë penguese 

179


…dhe analizuam potencialin për Kosovën për të zhvilluar çdo 

kulturë të bazuar në lehtësinë e prodhimit 

Analiza e lehtësisë së prodhimit dhe rangimi 

Kultura Sqarim Pikë 

Molla 

Manaferrë/mje 

dër 

Vishnje 


Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri dhe ekspertizë shtesë në trajnime dhe krasitje për të përmirësuar cilësinë e 

vjeljes 

Inputet: menaxhimi I pesticideve është relativisht i thjeshtë përderisa parashikimet e motit janë shiqohen dhe përcjellen; 

kostoja e menaxhimit të pesticideve dhe plehërimi është relativisht i ulët; përputhje me rregulla në tregjet e synuara është 

e mundur me përpjekje mesatare 

Kontrolli i cilësisë: Proceset për prodhuar produkt të freskët, të paprekur (pa ndrydhje, dëme nga stuhia e breshërit etj) 

janë mjaft të thjeshtë për të zotëruar. Kategorizimi sipas diametrit është i nevojshëm me produkte të cilësisë së ultë (me 

diametër të vogël, defekte) dhe zakonisht janë dërguar për përpunim. Nevojitet testimi në laboratore për të përcaktuar 

nivelin e mbetjeve të pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: Vjelja bëhet në dy intervale; kërkon infrastrukturë të rëndësishme, të specializuar dhe 

makineri për selektim, paketim, etiketim të produkteve 

Menaxhimi i kulturave: Kjo kulturë kërkon trajnim minimal shtesë për krasitje dhe vjelje cilësore 

Inputet: menaxhimi I pesticideve nuk është I komplikuar pasi kultura praktikisht nuk ka parazitë, kostoja e menaxhimit të 

pesticideve dhe plehërimit është shumë e ulët, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet lehtë 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë minimale dhe të arritshme, produkti i freskët i paprekur selektohet duke përmbushë 

kërkesat për cilësi përderisa cilësia më e ultë zakonisht përpunohet, praktikisht nuk ka nevojë për testim laboratorik për 

mbetjet e pesticideve pasi llojet nuk kanë parazitë 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelje e vazhdueshme, por kërkon procedura të thjeshta për klasifikim dhe 

paketimdhe kërkesa infrastrukturore modeste 

Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri dhe ekspertizë shtesë për të prezentuar varietete të reja, për të trajnu dhe 

krasit pemët dhe për të përmirësuar cilësinë e vjeljes 

Inputet: menaxhimi I pesticideve nuk është i komplikuar pasi kultura ka pak parazitë, kostoja e menaxhimit të pesticideve 

dhe plehërimit është e ultë, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet lehtë 

Kontrolli i cilësisë: produkti i freskët i paprekur duhet të kategorizohet sipas diametrit, produktet e cilësisë së ultë (me 

diametër të vogël, defekte) zakonisht dërgohen për përpunim, nevojitet testimi në laboratore për të përcaktuar nivelin e 

mbetjeve të pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: kultura vjelet me dorë, kërkon klasifikim të thjeshtë dhe procedura për paketim dhe 

kërkesa infrastrukturore nga ato modeste deri tek ato të larta 

180



kulturë të bazuar në lehtësinë e prodhimit (vazhdim) 



Boronica të 

kuqe / 

Boronica 

Rrushë pa 

farë/ 

Kulumbria 

Kivi 


Menaxhimi i kulturave: Kjo kulture kërkon trajnim minimal shtesë për vjelje cilësore 

Inputet: menaxhimi I pesticideve nuk është I komplikuar pasi kultura praktikisht nuk ka parazitë, kostoja e menaxhimit të 

pesticideve dhe plehërimi është shumë e ulët, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet lehtë 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë minimale dhe të arritshme, produkti i freskët i paprekur selektohet duke I 

përmbushur kërkesat e cilësisë përderisa cilësia e ulët zakonisht përpunohet, praktikisht nuk ka nevojë për testim 

laboratorik për mbetjet e pesticideve pasi lloji praktikisht nuk ka parazitë 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelja e vazhdueshme, por kërkon procedura të thjeshta për klasifikim dhe 

paketim dhe kërkesa infrastrukturore modeste 

Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri dhe ekspertizë shtesë për trajnim dhe krasitjen e pemëve dhe përmirësimin e 

cilësisë së vjeljes 

Inputet: menaxhimi I pesticideve nuk është I komplikuar pasi kultura ka shumë pak parazitë, kostoja e menaxhimit të 

pesticideve dhe plehërimit është shumë e ulët, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet lehtë 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë minimale dhe të arritshme, produkti i freskët i paprekur selektohet duke I 

përmbushur kërkesat e cilësisë përderisa cilësia e ulët zakonisht përpunohet, praktikisht nuk ka nevojë për testim 

laboratorik për mbetjet e pesticideve pasi lloji praktikisht ka pak parazitë 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelja e vazhdueshme, por kërkon procedura të thjeshta për klasifikim dhe 

paketim dhe kërkesa infrastrukturore modeste 

Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri dhe ekspertizë shtesë për trajnim dhe krasitjen e pemëve dhe përmirësimin e 


Inputet: menaxhimi I pesticideve është pak I komplikuar pasi kultura praktikisht nuk ka parazitë, kostoja e menaxhimit të 

pesticideve dhe plehërimit është e ulët, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara arrihet lehtë 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë mjaft të thjeshta, produkti i freskët i paprekur duhet të kategorizohet sipas diametrit, 

produkte e cilësis produkti i freskët i paprekur së ultë (me diametër të vogël, defekte) zakonisht dërgohen për përpunim, 

nevojitet testimi laboratorik për të përcaktuar nivelin e mbetjeve të pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: vjelja bëhet në dy intervale; kërkon infrastrukturë të rëndësishme, të specializuar dhe 

makineri për të selektuar, paketuar, etiketuar produktet 

181






Pjeshka/ 

Nektarina 

Dardha 

Dredhëzat 

(luleshtrydhe) 


Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri dhe ekspertizë shtesë për trajnime dhe për të krasitur pemët dhe përmirësim i 


Inputet: menaxhimi I pesticideve kërkon pak ndihmë teknike duke rezultuar në komplikueshmërinë mesatare, kostoja e 

menaxhimit të pesticideve dhe plehërimi është mesatare, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet 

me vështirësi mesatare 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë mjaft të thjeshta, produkt i freskët i paprekur (pa ndrydhje, dëme nga stuhia e 

breshërit etj) duhet të jetë i kategorizuar sipas diametrit, produktet e cilësisë së ultë (me diametër të vogël, defekte) 

zakonisht dërgohen për përpunim, nevojitet testim laboratorik për të përcaktuar nivelin e mbetjeve të pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: vjelja ndodh në dy intervale; kërkon infrastrukturë të rëndësishme, të specializuar dhe 

makineri për të selektuar, paketuar, etiketuar produktet 

Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri dhe ekspertizë shtesë për trajnim dhe për të krasitur pemët dhe për përmirsimin 

e cilësisë së vjeljes 

Inputet: menaxhimi I pesticideve është relativisht i thjeshtë përderisa parashikimet e motit shiqohen dhe përcjellen, 

kostoja e menaxhimit të pesticideve dhe plehërimi është mesatare, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara është 

e mundur me përpjekje mesatare 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat mund të jenë të lehta, produkti i freskët i paprekur (pa ndrydhje, dëme nga stuhia e 

breshërit, etj) duhet të jetë i kategorizuar sipas diametrit, produktet e cilësisë së ultë (me diametër të vogël, defekte) 

zakonisht dërgohen për përpunim, nevojitet testim laboratorik për të përcaktuar nivelin e mbetjeve të pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: vjelja ndodh në dy intervale; kërkon infrastrukturë të rëndësishme, të specializuar dhe 

makineri për selektim, paketim, etiketim të produkteve 

Menaxhimi i kulturave: Kjo kulture kërkon trajnim minimal shtesë për prezentimin e varieteteve të reja dhe vjelje cilësore 

Inputet: menaxhimi I pesticideve nuk është i komplikuar, kostostot për menaxhimin e pesticideve dhe plehërim janë 

mesatare, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet me vështirësi mesatare 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë të lehta dhe të arritshme, produkti I freskët i paprekur zgjedhet duke përmbushur 

kërkesat e cilësisë, ndërsa cilësia më e ultë zakonisht përpunohet, ka nevojë të madhe për testime laboratorike për shkak 

të mbetjeve të pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelja e vazhdueshme, por nevojiten procedura të thjeshta për klasifikim dhe 

paketim dhe kërkesa modeste infrastrukturore 

182





Kultura Sqarim Shënim 

Tabelë rrushi 

Zhardhoket 

Lulet e prera 


Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri dhe ekspertizë shtesë për trajnim dhe për të krasitur pemët, dhe për të 

përmirësuar cilësinë e vjeljes 

Inputet: menaxhimi I pesticideve kërkon parashikim të motit dhe asistencë teknike dhe ka një kompleksitet të mesëm, 

kostoja e menaxhimit të pesticideve dhe plehërimi është relativisht e lartë, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara 

është e mundur me përpjekje mesatare 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat mund të jenë të lehta, produkti i freskët i paprekur duhet të kategorizohet sipas 

madhësisë për cilësi, nevojitet testimi laboratorik për të përcaktuar nivelin e mbetjeve të pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: vjelja bëhet në intervale të ndryshme, kërkon infrastrukturë të rëndvsishme, të 

specializuar për selektim, paketim, etiketim të produkteve 

Menaxhimi i kulturave: nevojitet ekspertizë minimale për menaxhimin e kulturave veçanërisht e orientuar në teknikat e 

prodhimit dhe vjelje cilësore 

Inputet: menaxhimi I pesticideve ka një komplikueshmëri të vogël, kostoja e menaxhimit të pesticideve dhe plehërimit 

është e ultë, pajtueshmëria me rregulla në tregun e synuar mund të arrihet me përpjekje minimale 

Kontrolli i cilësisë: Kërkesat janë minimale dhe lehtë për tu përmbushur, zhardhoket selektohen sipas kalibrit dhe ai më 

i ulët mbahet për fara 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: vjelja bëhet një herë, kërkon procedura të thjeshta të klasifikimit dhe të paketimit, dhe 

kërkesa modeste infrastrukturore 

Menaxhimi i kulturave: nevojitet ekspertizë e rëndësishme veçanërisht për teknikat e prodhimit dhe vjelje të cilësisë së 

lartë 

Inputet: menaxhimi I pesticideve kërkon ndihmë teknike dhe ka një komplikueshmëri të mesme / të lartë që lidhet me 

llojet e kultivuara, kostoja e menaxhimit të pesticideve dhe plehërimit është e mesme, pajtueshmëria me rregullat në 

tregjet e synuara mund të jetë e vështirë 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat mund të jetë e vështirë të arrihen, përderisa lulet janë të zgjedhura nga madhësia e 

cilësisë, mund të kërkohet testimi i mbetjeve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelje e vazhdueshme, dhe kërkon infrastrukturë të rëndësishme, 

specializuar për selektim, paketim, etiketim të produkteve 

183






Lule gonxhe 

Shpargu 

Speca djegës/ 

speca 


Menaxhimi i kulturave: nevojitet ekspertizë e rëndësishme veçanërisht për teknikat e prodhimit dhe vjelje të cilësisë së 

lartë 

Inputet: menaxhimi I pesticideve kërkon ndihmë teknike dhe ka një komplikueshmëri të mesme / të lartë në lidhje me 

llojet e kultivuara, kostoja e menaxhimit të pesticideve dhe plehërimi është e mesme, pajtueshmëria me rregullat në 

tregjet e synuara mund të jetë e vështirë 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat mund të jenë të vështira për tu zotëruar pasi llojet e ndryshme të luleve kanë kërkesa të 

ndryshme për cilësi, ngjyrë dhe madhësi. Ka lloje të shumta për secilin tip të lules. Testimi I mbetjeve është i nevojshëm. 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelje e vazhdueshme, dhe kërkon infrastrukturë të rëndësishme të 

specializuar për të selektuar, paketuar, etiketuar produktet 

Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri shtesë dhe ekspertizë veçanërisht e drejtuar për teknikat e prodhimit të 

kulturave dhe për cilësi të lartë të vjeljes 

Inputet: menaxhimi i pesticideve nuk është i komplikueshëm, kostoja e menaxhimit të pesticideve dhe plehërimi është e 

ulët, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet me vështirësi të mesme 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë minimale dhe të lehta për tu marrë, bisqet e vogla / të mesme kanë një cilësi më të 

mirë, bisqet e mëdha do të mund të përpunoheshin, testimi i mbetjeve është i nevojshëm 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelje e vazhdueshme, dhe infratrukturë për grumbullim ku punëtorët, jo 

makinat, selektojnë, paketojnë dhe etiketojnë produktet 

Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri shtesë dhe ekspertizë veçanërisht e drejtuar për teknikat e prodhimit të 

kulturave, dhe për vjelje cilësore 

Inputet: menaxhimi I pesticideve është mesatarisht i komplikueshëm, kostot janë mesatare për menaxhimin e 

pesticideve dhe plehërim, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet me përpjekje mesatare 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë minimale dhe të lehta për tu marrë, produkti i freskët i paprekur selektohet sipas 

madhësisë, produkti me cilësi të ulët përpunohet, nevojitet testim laboratorik për mbetjet e pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjeljae e vazhdueshme, dhe kërkon infrastrukturë për grumbullim ku 

punëtorët, jo makinat, selektojnë, paketojnë dhe etiketojnë produktet 

184





Kultura Sqarim Shënimi 

Tranguj/ 

Tranguj të 

Vegjël 

Këpurdha 

Marule & 



Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri shtesë dhe ekspertizë e drejtuar veçanërisht për teknikat e prodhimit të kulturave, 

dhe për vjelje cilësore 

Inputet: menaxhimi I pesticideve ka një komplikueshmëri mesatare, kostot janë mesatare për menaxhimin e pesticideve 

dhe plehërim, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet me përpjekje mesatare 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë minimale dhe të lehta për tu marrë, produkti i freskët i paprekur selektohet sipas 

madhësisë, produkti me cilësi të ulët përpunohet, nevojitet testim laboratorik për menaxhimin e mbetjeve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelje e vazhdueshme, dhe kërkon infrastrukturë për grumbullim ku punëtorët, jo 


Menaxhimi i kulturave: nevojitet ekspertizë shtesë për menaxhimin e kulturave, veçanërisht për teknikat e prodhimit dhe 

për vjelje cilësore 

Inputet: menaxhimi I pesticideve nuk është I komplikueshëm dhe praktikisht nuk ka parazitë, kostoja e menaxhimit të 

pesticideve dhe plehërimit është e ulët, pajtueshmëria me rregullat në tregjet e synuara arrihet lehtë 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë minimale dhe lehtë për të marrë, produktet me cilësi të lartë mund të jenë të të gjitha 

madhësive dhe pa defekte ndërsa produktet e tjera përpunohen, testimi laborator për mbetjet e pesticideve është minimal 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelje e vazhdueshme, dhe kërkon infrastrukturë për grumbullim ku punëtorët, jo 


Menaxhimi i kulturave: nevojitet ekspertizë mesatare e drejtuar veçanërisht për testime të varieteteve të reja dhe vjelje 

cilësore 

Inputet: menaxhimi I pesticideve nuk është I komplikueshëm, kostoja e menaxhimit të pesticideve dhe plehërimi është e 

ulët, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara arrihet lehtë 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat janë minimale dhe të lehta për tu marrë, produkti me cilësi të lartë mund të jetë i të gjitha 

madhësive dhe pa defekte ndërsa produktet e tjera përpunohen, nevojitet testimi laboratorik për menaxhimin e mbetjeve 

të pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: vjelja bëhet në kohë të ndryshme dhe kërkon infrastrukturë për grumbullim ku punëtorët, 

jo makinat, selektojnë, paketojnë dhe etiketojnë produktet 

185






Shafron 

Këpurdhat 

Zhardhoke 

(lloj I 

këpurdhave) 


Menaxhimi i kulturave: nevojitet njohuri shtesë për prezentimin e kulturave dhe shpërndarjen e tyre, teknikat e 

prodhimit, vjelje cilësore dhe ndarjen e produktit nga kërcelli 

Inputet: menaxhimi I pesticideve nuk është i komplikueshëm pasi kultura praktikisht nuk ka asnjë parazitë, kostoja e 

menaxhimit të pesticideve dhe plehërimit është e ulët, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara arrihet lehtë 

Kontrolli i cilësisë: Kërkesat janë të menaxhueshme dhe të arritshme, fijet e freskëta të paprekura, të madhësive të 

ndryshme selektohen dhe përpunohen, nuk ka nevojë për testim laboratorik për menaxhimin e mbetjeve të pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: nevojitet vjelje e vazhdueshme dhe infrastrukturë për grumbullim ku punëtorët I 

selektojnë produktet dhe makinat i thajnë, paketojnë dhe etiketojnë produktet 

Menaxhimi i kulturave: nevojitet ekspertizë minimale në teknikat e prodhimit të kulturave dhe vjelje cilësore 

Inputet: menaxhimi I pesticideve nuk është i komplikueshëm dhe është i lidhur me llojin, kostoja e menaxhimit të 

pesticideve dhe plehërimit është e ulët, pajtueshmëria me rregulla në tregjet e synuara mund të arrihet me vështirësi 

mesatare 

Kontrolli i cilësisë: Procedurat mund të jenë të vështira për tu marrë dhe kërkon standardizim të lartë të cilësisë në 

formë, madhësi, erë, emërtim të origjinës, etj. produkte me cilësi të lartë të paprekura janë të madhësive të ndryshme, 

cilësia më të ulët përpunohet, nevojitet testim laboratorik për mbetjet e pesticideve 

Klasifikimi, Kalibrimi & Paketimi: Procedurat janë të komplikuara, kultura ka nevojë për qen të trajnuar për vjelje, 

kërkon punëtorë të specializuar, jo makina, për të selektuar, paketuar dhe etiketuar produktet 

186


Për komponenten e fundit të Pengesave në Zinxhirin e Vlerës, 

krijuam një shkallë që përcakton nivelin e vështirësisë në arritjen e 

produkteve në treg… 


Pesha 

(rëndësia) 

Përshkrimi i rangimit të lehtësisë së qasjes në treg 

Përshkrimi 

Jetë e gjatë e ruajtjes së produktit, kërkesa minimale për ruajtje 

Nivel i ulët I ndjeshmërisë/prishjes, kërkesa minimale të transportit 

Distancë e afërt në tregje, kërkesë e besueshme, dërgesa fleksibile 

Relativisht jetë e gjatë e ruajtjes së produktit, kërkesat e arsyeshme për ruajtje 

Relativisht ndjeshmëri/prishje e ulët, kërkesa të arsyeshme të transportit 

Relativisht distancë e afërt në tregje, kërkesë e drejtë e besueshme dhe dërgesë 

fleksibile 

Relativisht jetë e shkurtë e ruajtjes së produktit, disa kërkesa për ruajtje 

Relativisht ndjeshmëri/prishje e lartë, disa kërkesa për transport 

Relativisht distancë e madhe deri në tregje, kërkesë mjaft e mosbesueshme në treg 

dhe dërgesa jo fleksibile 

Jetë e shkurtë e ruajtjes së produktit, kërkesa të shtuara për ruajtje 

Ndjeshmëri/prishje e lartë, kërkesa të shtuara për transport 

Distancë e konsiderueshme deri në tregje, kërkesë e mosbesueshme, dërgesa jo 

fleksibilitet 

187


…dhe analizuam potencialin për Kosovën për të zhvilluar kultura 

duke u bazuar në rangimet e lehtësisë së qasjes në treg 



Molla 

Manaferra/ 

Mjedra 

Vishnje 

Boronica të 

kuqe/ 

Boronica 

Rrushë pa 

fare/ Kulumbri 


Ruajtja: jeta shumë e gjatë e ruajtjes (deri në 9 muaj sipas varietetit) arrihet me zinxhir të ftohtë apo atmosferë të modifikuar në 

lagështi të kontrolluar, para trajtimi nevojitet për ruajtje më të gjatë 

Transporti: Ftohja nevojitet për distanca të gjata, ndjeshmëri/prishje modeste 

Shpërndarja në Tregje: distancë e afërt në tregje por duhet të përmbushë standardet e cilësisë, kultura lehtë mund të arrijë në tregjet 

e largëta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga të gjitha tipet e konsumatorëve 

(tregtarë me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri të mesme të kërkesës, dërgesa mund të jetë fleksibile 

Ruajtja: jeta shumë e shkurtë e ruajtjes (deri në 15-20 ditë) arrihet me zinxhir të ftohtë, nuk ka nevojë të trajtohen për ruajtje 

Transporti: Ftohja nevojitet për transportim, ndjeshmëri shumë e lartë 

Shpërndarja në Tregje: distancë e afërt në tregje por duhet të përmbushen standardet për cilësi, kultura mund të arrijë në tregje me 

distanca të shkurta e të mesme duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga çdo tip i 

konsumatorit (tregtarë me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri të fortë të kërkesës, nuk ka fleksibilitet në 

dërgesa 

Ruajtja: jeta shumë e shkurtë e ruajtjes (deri në 1 muaj) arrihet me zinxhir të ftohtë. Në shumë kushte kërkohet para-ftohja. 

Transporti: Ftohja kërkohet për transportim, ndjeshmëri shumë e lartë 

Shpërndarja në Tregje: distancë e afërt në tregje, por duhet të përmbushë standardet e cilësisë, kultura mund të arrijë në tregje me 

distancë të gjatë duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga çdo tip i konsumatorit 

(tregtarët me shumicë, pakicë, përpunuesit), kultura kërkon besueshmëri të fuqishme të kërkesës, nuk ka fleksibilitet në dërgesa 

Ruajtja: jeta shumë e shkurtë e ruajtjes (deri në 15-20 ditë) arrihet me zinxhir të ftohtë, nuk ka nevojë të trajtohet për ruajtje 

Transporti: Ftohje kërkohet për transportim, ndjeshmëri shumë e lartë. 

Shpërndarja në Tregje: distancë e afërt në tregje por duhet të përmbushë standardet e cilësisë, kultura ka shumë gjasa që nuk do të 

arrijë në tregje të largëta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga çdo tip i 

konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri të madhe të kërkesës, nuk ka fleksibilitet në 

dërgesa 

Ruajtja: jeta shumë e shkurtë e ruajtjes (deri në 15-20 ditë) arrihet me zinxhir të ftohtë, nuk ka nevojë të trajtohet për ruajtje 

Transporti: Ftohja nevojitet për transportim, ndjeshmëri shumë e lartë. 

Shpërndarja në Tregje: distancë e afërt në tregje por duhet të përmbushë standardet e cilësisë, kultura ka më shumë gjasa që nuk 

do të arrijë në tregjet e largëta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga çdo tip i 

konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunuesit), kultura kërkon besueshmëri të madhe të kërkesës, nuk ka fleksibilitet në 

dërgesa 

188






Kivi 

Pjeshkë/ 

Nektarinë 

Dardha 

Dredhëzat 

(Luleshtrydhet) 

Burimi: BAH Analiza 

Ruajtja: jeta shumë e gjatë e ruajtjes (deri në 8 muaj) arrihet me zinxhir të ftohtë apo atmosferë të modifikuar në lagështi 

të kontrolluar, nuk ka nevojë për para trajtim për ruajtje më të gjatë 

Transporti: Ftohja nevojitet për distanca të gjata, ndjeshmëri modeste 

Shpërndarja në Tregje: distanca e afërt në tregje por duhet të përmbushen standardet e cilësisë, kultura mund të arrijë 

në tregjet e largëta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga të gjithë tipat 

e konsumatorëve (tregtarë me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri mesatare të kërkesës, dërgesa 

mund të jetë fleksibile 

Ruajtja: jeta e shkurtë e ruajtjes (deri në 1 / 2 muaj) arrihet me zinxhir të ftohtë dhe para ftohje, nuk ka nevojë për para 

trajtim për ruajtje më të gjatë, por para ftohja mund të nevojitet kur produkti i freskët është duke u ruajtur 

Transporti: Ftohja nevojitet për distanca të gjata, niveli I ndjeshmërisë nga e mesme në të lartë 

Shpërndarja në Tregje: distancë e afërt në tregje por duhet të përmbushë standardet e cilësisë, kultura mund të arrijë 

në tregjet e largëta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga të gjitha tipet 

e konsumatorëve (tregtarë me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri të kërkesës dhe fleksibilitet 

modest në dërgesa 

Ruajtja: jeta e gjatë ruajtjes (deri në 6-7 muaj sipas varietetit) arrihet me zinxhir të ftohtë apo atmosferë të modifikuar në 

lagështi të kontrolluar, para trajtimi nevojitet për ruajtje më të gjatë 

Transporti: Ftohja nevojitet për distanca të gjata, ndjeshmëri modeste 



e konsumatorëve (tregtarë me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri të mesme të kërkesës, dërgesa 


Ruajtja: : jeta shumë e shkurtë e ruajtjes (deri në 15 ditë) arrihet me zinxhir të ftohtë dhe para-ftohja mund të jetë e 

nevojshme në qoftë se ruhet 

Transporti: Ftohja nevojitet për distanca të gjata / të mesme, ndjeshmëri shumë e lartë 


në tregje me distancë të shkurtë deri të mesme duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet 

mund të blihen nga çdo tip i konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunuesit), kultura kërkon besueshmëri të 

madhe të kërkesës, nuk ka fleksibilitet në dërgesa 

189






Rrush i 

tryezës 

Zhardhoket 

Lulet e prera 

Lule gonxhe 


Ruajtja: jeta mesatare e ruajtjes (deri në 4 muaj) arrihet me zinxhir të ftohtë, para ftohja mund të aplikohet kur produkti 

ruhet si I freskët 

Transporti: Ftohja nevojitet për transportim, ndjeshmëri e mesme 



e konsumatorëve (tregtarë me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri mesatare të kërkesës, dërgesa 


Ruajtja: jeta e mesme / gjatë e ruajtjes (deri në 6 muaj sipas varietetit) arrihet me zinxhir të ftohtë apo atmosferë të 

modifikuar në lagështi të kontrolluar, disa para trajtime janë të nevojshme për paketim 

Transporti: Ftohja nevojitet për distanca të gjata, ndjeshmëri/prishje e ulët në lagështi të ulët 


në tregje shumë të largëta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga të 

gjitha tipet e konsumatorëve (tregtarë me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri mesatare të 

kërkesës, dërgesa mund të jetë fleksibile 

Ruajtja: jeta shumë e shkurtë e ruajtjes (deri në periudhën e transportit) arrihet me zinxhir të ftohtë, para ftohja mund të 

aplikohet për ruajtjen më të mirë në transport 



në tregjet e largëta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë por duhet të kenë transport të shpejtë, 

produktet mund të blihen nga çdo tip i konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon 

marrëdhënie të fuqishme me blerësit, nuk ka fleksibilitet në dërgesë 

Ruajtja: jeta shumë e shkurtë e ruajtjes (deri në periudhën e transportit) arrihet me zinxhir të ftohtë, para ftohja mund të 

aplikohet për ruajtjen më të mirë në transport 


Shpërndarja në Tregje: distanca e afërt në tregje por duhet të përmbushë standardet e cilësisë, kultura mund të arrijë 

në tregjet e largëta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë por duhet të kenë transport të shpejtë, 

produktet mund të blihen nga çdo tip i konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunuesit, kultura kërkon 

marrëdhënie të fuqishme me blerësit, nuk ka fleksibilitet në dërgesë 

190

Pengesat në zinxhirin ushqimor 


duke u bazuar në rangimet e lehtësisë së qasjes në treg) 


Kultura Sqarime Shënim 

Shpargu 

Chilies/ speca 

Tranguj/ 

Tranguj të 

vegjël 

Këpurdha 


Ruajtja: jeta shumë e shkurtë e ruajtjes (deri në 15 ditë) arrihet me zinxhir të ftohtë, para ftohja mund të aplikohet për 

ruajtjen më të mirë 

Transporti: Ftohja nevojitet për transportim, njeshmëri shumë e lartë 


në tregjet e me largvsi mesatare duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga 

çdo tip i konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmërinë e fuqishme të kërkesës, 

nuk ka fleksibilitet në dërgesë 

Ruajtja: jeta e shkurtë e ruajtjes (deri në 1 muaj) arrihet me zinxhir të ftohtë, para ftohja mund të aplikohet 



në tregjet me largësi mesatare duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga 

çdo tip i konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunuesit), kultura kërkon besueshmëri të fuqishme të kërkesës, 


Ruajtja: jeta e shkurtë e ruajtjes (deri në 1 muaj) arrihet me zinxhir të ftohtë 



në tregje me largësi mesatare duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produktet mund të blihen nga 

çdo tip i konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri të fuqishme të kërkesës, 


Ruajtja: jeta e shkurtë e ruajtjes (deri në 15 ditë) arrihet me zinxhir të ftohtë, por më mirë të jenë konsumuar të freskëta 


Shpërndarja në Tregje: distancë e afër në tregje por duhet të përmbushë standardet e cilësisë, produktet mund të blihen 

nga çdo tip i konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunues), kultura kërkon besueshmëri të fuqishme të 

kërkesës, nuk ka fleksibilitet në dërgesë 

191





Kultura Sqarime Shënimi 

Marule & 


Shafran 

Këpurdha 

Zhardhoke 


Ruajtja: jeta mesatare e ruajtjes (deri në 15 ditë) arrihet me zinxhir të ftohtë 

Transporti: Ftohja nevojitet në transportim, ndjeshmëri shumë e lartë 


në tregjet e afërta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produkti mund të blihet nga çdo tip i 

konsumatorit (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunuesit), kultura kërkon besueshmëri të lartë të kërkesës dhe nuk ka 

fleksibilitet në dërgesë 

Ruajtja: Nuk ka jetë të ruajtjes pasi lulet vjelen dhe përpunohen menjëherë brenda në fermë 

Transporti: nuk ka nevojë për ftohje, kërkesa minimale për transportim, ndjeshmëri shumë e ulët 


në tregjet e largëta duke marrë parasysh vlerën e kulturës dhe ndjeshmërinë, produkti mund të blihet nga çdo tip I 

konsumatori (tregtarët me shumicë, pakicë, përpunuesit), kultura kërkon besueshmëri të ulët të kërkesës, fleksibilitet në 

dërgesë 

Ruajtja: jetë e shkurtë e ruajtjes (deri në 15 ditë) arrihet me zinxhir të ftohtë por është më mirë të jenë konsumuar të 

freskëta 


Shpërndarja në Tregje: distancë e afërt në tregje por duhet të përmbushë standardet e cilësisë, produktet do të 

shpërndahen në shitore të specializuara dhe mund të përpunohen si kremë e këpurdhave zhardhoke ose e ruajtur në vaj 

ulliri, kultura kërkon besueshmëri të fortë të kërkesës dhe pa fleksibilitet të dërgesës 

192

6. Zgjedhja Finale e Produkteve 

Bazuar në analizën e fundit, dhjetë kategori strategjike të kulturave të 

eksportit u identifikuan duke përfshirë zhardhoket, sallatën marule / çikore, 

shpargun, mollat dhe rrushin e tryezës 

Përzgjedhja e 10 Prodhimeve Bujqësore Strategjike në Shumëllojshmërinë e Kulturave Mikse 

Kultura Renditja e 

Top 20 

Filtri 4 – Ekonomik Hapi 5 – Pengesat e zigjirit të vlerës Hapi 6 

Rëndësia Investimi I kërkuar Lehtësia e prodhimit Lehtësia e qasjes në 

treg 

Rangimi final 

Zhardhoke (lule) 19 0.75 1 

Marule / çikore 20 0.50 2 

Shpargu 17 1.25 3 

Molla 16 1.50 4 

Rrush tryeze 15 1.75 5 

Tranguj/tranguj të vegjël 9 2.75 5 

Rrush pa fara / kulumbri 18 1.00 7 

Shafran 13 2.00 7 

Boronica të kuqe / 

boronica 

13 2.00 7 

Kivi fruta 7 3.00 7 

Dardha 12 2.25 11 

Speca djegës/speca 1 4.00 12 

Manaferre/mjedër 5 3.25 13 

Vishnje 5 3.25 13 

Dredhëza (Luleshtrydhe) 2 3.75 15 

Këpurdha 2 3.75 15 

Pjeshkë/nektarina 4 3.50 17 

Këpurdha Zhardhoke 7 3.00 18 

Lule të prera 10 2.50 19 

Lule gonxhe 10 2.50 19 

Shënim: Rangimi i 20 të parave/top i përcaktuar nga realizueshmëria ekonomike dhe filtri I atraktivitetit; Shkalla e topave të Harvey’it është si vijon: 1- ; 2- ; 3- ; 4 

Burimi: BAH Analiza. 193

Së fundi, krijuam pasqyrat “Drejt Tregut ” të cilat përfshijnë katër 

komponente kryesore: furnizimin, kërkesën, infrastrukturën dhe 

zgjedhjen e varieteteve 

Burimi : BAH Analiza 

Furnizimi 

Përcaktoni furnizuesit më të madh të varieteteve të 

kulturave të përzgjedhura sipas vëllimit 

Vlerësoni nëse furnizuesit po e rrisin ose ulin sasinë e 

eksportuar 

Analizoni mangësitë e sezonës së prodhimit dhe 

potencialin për të marr pjesëmarrje/hise në treg 

Identifikoni trendet relevante të furnizimit (p.sh. 

Furnizimi në mënyrë të tepruar të varietetit të kulturës, 

rritja e standardeve të cilësisë / rregulloreve, 

konsolidimin e furnizuesit, teknologjitë e reja, etj) 

Përcaktoni kërkesat e infrastrukturës për prodhimin, 

si kapaciteti i serrave dhe rrjetet e ujitjes 

Vlerësoni përpunimin në vend dhe kërkesat e 

paketimit 

Identifiko nevojat e infrastrukturës së distribuimit 

(shpërndarjes) për rrugë, transportin ajror, të anijeve, 

qendrat e grumbullimit, zinxhirin e ftohjes, etj 

Pasqyra e komponenteve ‘Drejt tregut’ 

‘Shko në treg’ 

Komponentet 

Kërkesa 

Përcako importuesit më të mëdhej të varieteteve të 

kulturave të përzgjedhura sipasa vëllimit 

Vlerëso nëse blerësit kanë rritur sasinë e kërkuar ose 

kanë ulur 

Vlerëso mundësinë e përfitimit nga çmimet sezonale 

Identifiko trendet e rëndësishme të blerësve (p.sh. 

Ndryshimi i preferencave të konsumatorëve për shije, 

formë, ngjyrë, dinamikat në mes të blerësit / furnizuesit) 

Infrastruktura Zgjedhja e varietetit (llojit) 

Identifiko llojet e varieteteve që ekzistojnë për një 

kulture të veçantë 

Shqyrto karakteristikat unike që përcaktojnë çdo 

kategori të varietetit 

194

Kërkesa për zhardhoke është në rritje në Evropën Lindore, me 

zambakët dhe tulipanët si varietete ndër më të popullarizuarat. 

Çmimet për fara luhaten, duke u varur nga sezona 

Pasqyra ‘Drejt tregut’ –Zhardhoket 

Pasqyra Drejt Tregut- - Zhardhoket 

Oferta Kërkesa Infrastruktura Zgjedhja e varietetit (llojit) 

Holanda, Zelanda e Re dhe 

SHBA janë furnizuesit më të 

mëdhenjë në botë të 

zhardhokeve 

Kenia është furnizuesi 

kryesor për tregun europian 

(poashtu Afrika e Jugut, 

Zimbabve, Etiopi në një 

masë më të vogël) 

Amerika e Jugut (Kolumbia, 

Ekuadori dhe Kili në veçanti) 

furnizojnë Amerikën e Veriut 

Zelanda e Re dhe Australia 

kryesisht furnizojnë Azinë 

Japonia, Amerika e Veriut 

(SHBA dhe Kanada) dhe 

Evropa Perëndimore 

(kryesisht Holanda) janë 

tregjet më të mëdha të 

importit për zhardhoke 

Nga Tetori në Prill, çmimet 

janë të larta për zhardhoke 

për shkak se furnizimi në 

gjithë botën është më i ulët, 

anasjelltas, çmimet janë më 

të ulëta nga Prilli-Shtator për 

shkak se furnizimi në gjithë 

botën është më i lartë 

Kërkesa e përgjithshme për 

zhardhoke është rritur në 

vendet e Evropës Lindore si 

Bullgari, Hungari, Rumani 

dhe Rusi në vitet e fundit 

Ka një rritje e tregut të 

Lindjes së Mesme 

Zhardhoket nuk kërkojnë 

serra, pasi ato mund të 

rriten në fusha të hapura 

ose gjysmë të mbuluara 

(duke përdorur mbulesa 

plastike për shi) për ti 

mbrojtur nga shiu 

Ose makinat ose puna me 

dorë mund të përdoret për 

kultivimin e zhardhokeve 

Nëse janë përdorur makinat, 

makineri e thjeshtë 

traktorash dhe nxjerrës I 

zhadhokeve shihen më së 

shumti 

Një burim i qëndrueshëm i 

besueshëm i ujit është i 

nevojshëm, të tilla si ujitja 

nga lartëu, ujitja pikë pikë 

ose ruajtje e ujit në tanqe 

Objektet për ruajtje të ftohtë 

nevojiten për zhardhoke 

Ka disa lloje të zhardhokeve 

në treg duke përfshirë Lily, 

Tulip, Calla Lily 

(Zantedeschia), 

Ornithogalum, Iris, Bagonias 

dhe Gladioli 

Çdo lloj ka nën-lloje të 

ndryshme. Për shembull, ka 

mbi 100 lloje të zambakëve 

Cala por vetëm 10-15 

zakonisht shihen 

Varietetet dallohen në bazë 

të ngjyrës dhe vlerës 

(çmimi) 

Zambakët kanë vlerë të 

lartë të tregut, por janë të 

vështira për t'u rritur, ndërsa 

Daffodils janë më të lehta 

për tu rrit, por kanë vlerë më 

të ulët në treg 

Burimi: Drejtor menagjues,, Bloomz Zelanda e Re, 2010 195

Pasqyra Drejt Tregut-– Marulle/sallata çikore 

Serra hidroponic janë përdorur për marule / çikore dhe një sistem zinxhir i 

ftohtë është e nevojshme për varietete të reja; marule ajsbergut është 

duke u bërë gjithnjë e më popullore në Evropën Lindore 

Pasqyra ‘Drejt tregut’ - Marule / sallata çikore 

Oferta Kërkesa Infrastruktura Zgjedhja e varietetit 

Spanja, SHBA, dhe Holanda 

janë tre eksportuesit më të 

mëdhej të marulleve, që 

përbënë 32%, 19% dhe 7% 

të eksporteve të botës, 

përkatësisht në 2008 

Në SHBA, eksportet janë 

rritur vazhdimisht në vlerë 

që nga viti 1989 kur 

përafëersisht $ 60,5 milionë 

vlerë është eksportuar në 

krahasim me një rekord prej 

275,2 $ milionë në 2004 

Eksporti i marulles në SHBA 

kryesisht shkonë në 

Kanada, Meksikë dhe 

Japoni, ndërsa eksportet 

nga Spanja dhe Holanda 

kanë tendencë të qëndrojnë 

në Europë 

Kina është prodhuesi 

kryesor botëror I marulleve, 

të cilën e përcjell SHBA, 

megjithatë, një pjesë e 

madhe e prodhimit të Kinës 

konsumohet në vend 

Kanada, Gjermania dhe Serrat hidroponike (me 

Marullja Romaine, me fletë, 

Britania e Madhe janë 

importuesit e parë të 

marulleve që përbënë 19%, 

18% dhe 17% të importit 

botëror përkatësisht në 2008 

Çmimet e marulleve 

karakterizohen nga 

variacioni i gjerë brendasezonal 

kryesisht për shkak 

të një rritjeje të periudhave 

të vjeljes që përkojnë me 

njëra tjetrën, zgjerimit të 

prodhimit në fusha të reja, si 

dhe kushteve të motit 

prezencë të plehërave dhe 

lagështisë) përdoren 

zakonisht për marulle. Të 

gjitha llojet e marulleve 

mbijnë me spërkatëse dhe 

më pas ujiten me pikë pikë, 

spërkatëse apo brazda; të 

gjitha tipet e marulleve 

kërkojnë ujitje të shpeshta 

për të minimizuar stresin e 

lagështisë 

Marullet e prera të freskëta 

kanë nevojë për zinxhir të 

ftohtë. Pas vjeljes, marullet 

transportohen në një depo 

ftohjeje dhe qendra të 

shpërndarjes, ku ruhen në 

35-36 ° F 

Përmirësimet teknologjike, 

kryesisht në materiale për 

paketim, kanë qenë 

kryesisht përgjegjëse për 

rritjen e prezencës së 

varieteteve të ndryshme dhe 

sallatave të gatshme për tu 

ngrënë 

me fletë të buta dhe ajsberg 

janë ndër varietetet më të 

zakonshme të marulleve në 

treg 

Disa studime tregojnë se 

konsumatorët kanë zgjedhur 

të zëvendësojnë marullet 

ajsberg me ato me fletë dhe 

me marullen romaine për 

sallatat e pregaditura në 

shtëpi për shkak të shijes, 

cilësisë dhe varietetit të 

shtuar. 

Në Evropës Lindore, 

megjithatë, ka një rritje në 

disponueshmërinë e 

marulleve ajsberg, të cilën 

konsumatorët e kanë 

favorizuar për shkak të 

strukturës së fortë që e ka 

Historikisht, marrulja fletë 

dhe romaine kanë marrë 

çmimet më të larta se 

ajsbergu dhe varietetet tjera 

Burimi: USDA Shërbimet e Jashtme Bujqësore; DB i SHBA Shërbimi I Hulumtimeve Ekonomike; TradeMap; Qendra për Çështje Bujqësore ,Universiteti i Kalifornisë 196

Furnizimi i shpargut është duke u rritur më shpejt se 

kërkesa, duke shkaktuar rënie në çmime, edhe pse 

shpargu i bardhë është duke u ngritur mirë 

Oferta Kërkesa 

Eksportuesi më i madh i 

shpargut është Peruja, që ka 

eksportuar rreth 90.000 tonë 

metrikë (MT) në 2006. 

Meksika, eksportuesi i dytë 

më i madh, ka furnizuar rreth 

50.000 MT, dhe SHBA ka 

eksportuar rreth 10.000 MT 

në të njëjtin vit. Nga të trijat, 

vetëm pjesëmarrja e tregut të 

eksportit të Perus është rritur 

çdo vjet gjatë viteve të fundit 

Kina është një nga prodhuesit 

kryesorë të shpargut të 

bardhë (në konservë / enë 

xhami). Spanja, Gjermania, 

Holanda dhe Franca janë 

blerësit e mëdhenjë të 

shpargut të bardhë të Kinës, 

duke përbërë 80% të totalit të 

eksporteve të Kinës në 2008. 

Megjithatë, prodhimi është 

parashikuar të bjerë për 20% 

në 2010 për shkak të 

çmimeve të vazhdueshme të 

ulëta 

Pasqyra ‘Drejt tregut’ - shparg 

Importuesit e parë të 

shpargut janë SHBA, BE 

dhe Japonia 

Për shkak të konkurrencës 

intensive nga Meksika dhe 

Peruja, eksportet e SHBA’së 

kanë qenë në rënie, ndërsa 

importet kanë qenë në 

rrënje derisa importet janë 

rrit vazhdimisht 

Kërkesa e konsumatorit 

bazohet në freski, gjatësinë 

dhe diametrin e bishtave, 

ngjyrën, fortësinë dhe në 

masën e nxirrjes 

Kërkesa botërore rritet më 

ngadalë se furnizimi në 

shumë tregje, duke 

shkaktuar rënie në çmime. 

Prodhuesit e Perusë të 

shpargut tashmë kanë 

përjetuar rënie në çmime në 

SHBA dhe Evropë 

Infrastruktura 

Shparg prishet shpejt dhe 

kërkon një sistem të zinxhirit 

të ftohtë. Shpargu zakonisht 

ftohet pjesërisht gjatë larjes, 

selektimit dhe paketimit, dhe 

pastaj hidro-ftohet në afër 

32 ° F pas paketimit 

Përpunimi i shpargut për 

konservim mund t’ju sjellë 

kultivuesve një çmim të lartë 

(premium) dhe mund të 

shiten në muajt e dimrit, kur 

çmimet janë më të larta pasi 

furnizimi është më i ulët 

Shpargu duhet të jetë 

zbardhë dhe sterilizuar para 

se të mbushet në kanaçe 

Pasqyra Drejt Tregut- - Shparg 

Zgjedhja e varieteteve 

Të dy format e shpargut në 

treg janë shpargu i bardhë 

dhe I gjelbërt. Shpargu iI 

bardhë në përgjithësi është I 

konservuar ndërsa shpargu 

I gjelbër shitet ose i freskët 

ose i ngrirë / ftohtë 

Rreth 40% e shpargut që 

rritet në Peru është e 

gjelbërt dhe dërgohet në 

tregun e SHBA’së, ndërsa 

pjesa tjetër është e bardhë, 

e cila përpunohet dhe 

dërgohet në tregun e BE’së 

Shpargu I bardhë përdoret 

mjaft në Evropë dhe Azi, 

ndërsa shpargu i gjelbërt 

është më I popullarizuar në 

SHBA 

Shpargu I bardhë zakonisht 

është me çmim më të lartë 

se sa ai i gjelbërt 

Burimi: DB i SHBA/FAS , Qendra për çështje bujqësore, Universiteti i Kalifornisë 197

Eksportet dhe importet globale të mollës janë në rritje, 

derisa Kina është furnizuesi më i madh i botës. Molla 

mund të ruhet si e freskët deri në 4-5 muaj 

Pasqyra ‘Drejt tregut’ - molla 

Pasqyra Drejt Tregut- - Molla 


Kina është eksportuesja më 

e madhe e mollave, duke 

furnizuar botën me 1.5 

milionë tonelata metrik në 

2008/09; eksportet e Kinës 

parashihen të ngriten për 

më shumë se 15% për 

shkak të mbjelljeve të reja 

në krahinat veriperëndimore 

dhe kërkesës 

së rritur nga Azia dhe Lindja 

e Mesme 

BE është eksportuesi i dytë 

më i madh në botë I 

mollave; prodhimi 

parashihet të bjerë për 4% 

për shkak të sipërfaqes së 

zvogëluar në Poloni, dhe 

problemeve të pllenimit në 

Spanjë 

Eksportet globale të mollës 

kanë kërcyer për 15% në tri 

vitet e kaluara për shkak të 

rritjes së tregjeve në Kinë 

dhe BE, motit të favorshëm 

dhe menaxhimit të 

përmirësuar 

Rusia është importuesja më 

e madhe botërore e mollës, 

duke importuar 1.1 miliardë 

tonë metrik më 2008/09, 4% 

më shumë sesa vitin e 

kaluar 

Importet e përgjithshme të 

mollës parashihen të rriten 

për 20% për shkak të 

kërkesës së lartë për fruta 

cilësore nga SHBA-të dhe 

Kili dhe vende tjera të 

Hemisferës Jugore në 

periudhën e jashtë sezonës. 

Kërkesa botërore gjithashtu 

është zgjeruar për fruta të 

shëndetshme dhe fruta që I 

përkasin jashtë sezonës 

Konsumatorët priren të 

blejnë molla në bazë të 

ngjyrës, edhe pse ngjyra 

nuk ndikon në shije apo 

cilësi 

Për molla përgjithësisht 

përdoret sistemi i ujitjes pikë 

pikë 

Ambientet me oksigjen ultra 

të ultë (ULO) mund të ruajnë 

mollat të freskëta për 4-5 

muaj. Prodhuesit mund të 

vendosin të ruajnë mollat 

deri pas sezonës, për t’i 

shitur më shtrenjtë 

Mollat që janë për treg si të 

freskëta duhen vjelur në 

pjekuri më të madhe sesa 

ato që destinohen për ruajtje 

afatgjate 

Ekzistojnë disa mijëra varietete 

të mollave, por më të 

zakonshmet janë Gala, Golden 

Delicious (Delishesi I Artë), 

Granny Smith, Liberty dhe Red 

Delicious (Delishesi I Kuq) 

Mollat Liberty, të cilat i 

rezistojnë zgjebes, zakonisht 

rriten në Belorusi, Gjermani, Itali 

dhe Latvi 

Jonagold (kombinim mes 

Golden Delicious dhe Jonathan) 

është një prej varieteteve më 

kryesore të botës dhe I kërkuar 

në Evropë. Jonagold ka marrrë 

afërsisht 60% të prodhimit të 

mollës në Belgjikë. Poashtu, 

është varietet i rëndësishëm 

edhe në Japoni, dhe është 

varieteti i tretë më i 

rëndësishëm në Kanada 

Molla Gala gjithashtu po fiton 

famë për shkak se konsiderohet 

të jetë tejet cilësore 

Burimi: DB i SHBA/FAS ; Qendra për Çështje Bujqësore, Universiteti i Kalifornisë; Universiteti Kornell, Kolegji i Bujqësisë dhe Shkencave Natyrore 198

Kili dhe SHBA-të janë furnizuesit kryesore të rrushit të 

tryezës në botë; duhen plotësuar kërkesa të larta të 

cilësisë për tregtimin e suksesshëm të rrushit të tryezës 

Pasqyra ‘Drejt tregut’ – rrushi i tryezës 

Pasqyra Drejt Tregut- - Rrushi I Tryezës 


Kili është furnizuesi më i madh 

botëror i rrushit të freskët të 

tavolinës, duke eksportuar 

850,000 tonë metrikë (mt) në 

2008/09; SHBA-të janë 

furnizuesi i dytë, me 336,045 

mt eksport në 2008/09, pasuar 

nga Italia 

Kili dhe SHBA-të përbënë ½ e 

eksportit global të rrushit më 

2009 

Eksportuesit e hemisferës 

jugore priten të vazhdojnë 

zgjerimin e eksporteve për 

shkak të kërkesës së 

konsumatorëve të hemisferës 

veriore për fruta jashtë sezonal 

Kina është prodhuesja më e 

madhe, por eksportuese e 

dobët, për shkak të cilësisë së 

ultë dhe kapacitetit trajtues 

(ruajtjes) 

Maqedonia, Mali i Zi dhe 

Bosnja janë furnizues të 

mëdhenj të rrushit në Evropën 

Lindore 

BE, SHBA dhe Rusia janë 

importuesit më të mëdhenj të 

rrushit të tavolinës 

BE merr rreth 1/3 të importeve 

botërore, por kriza ekonomike 

pritet të zvogëlojë importet në 

BE me 4% në 2009/2010 

Mungesa e kalbjes, kokrrave 

të çara, nxirjes së kërcellit, 

rrudhjes dhe dëmtimit nga 

insektet janë faktorë të 

rëndësishëm për pranimin nga 

konsumatori; është arritur 

pranueshmëri e lartë edhe për 

frutame shkallë tëlartë të 

Koncentrimit të materieve të 

Ngurta të Tretshme (SSC) 

Konsumatorët kroatë 

preferojnë varietetet me kokrra 

të mëdha, si ato të importuara 

nga Italia, Spanja, Afrika 

Jugore dhe Kili. Rrushi 

maqedon konsiderohet të jetë i 

cilësisë më të ultë 

Rrushi kilian dhe jugafrikan 

është i paketuar për tregje të 

largëta, derisa rrushi nga 

SHBA-të është i paketuar 

për terren 

Rrushi i tavolinës mund të 

ruhet shpejt në një ambient 

të ftohtë në temperaturë 30 

32° F 

Rrushi i tavolinës zakonisht 

kërkon klimë të ngrohtë, të 

thatë, tokë të thellë të 

kulluar mirë, si dhe sasi të 

mëdha të ujitjes 

Për shkak të kërkesave të 

larta të cilësisë në pikat e 

shitjes, rrushi i tavolinës 

kërkon punë dore, njohuri e 

përvojë teknike 

Më se 60 varietetet e rrushit 

të tavolinës grupohen në tri 

grupe të mëdha: të kuqe, të 

zeza, të gjelbra (quhen edhe 

të bardha) 

Rrushi Thompson pa farë (i 

gjelbër) është rrushi më I 

zakontë i njohur në SHBA 

dhe Kili. Ky rrush është 

njohur për shkak se nuk ka 

farë, ka lëkurë të hollë dhe 

teksturëtëfreskët 

Derisa rrushi i gjelbër më 

shpesh konsumohet në 

SHBA, rrushi i kuq është më 

kërkuar në Evropë 

Burimi: USDA/FAS; UC Davis Laboratori i Kopshtarisë dhe Hulumtimit të Korrave; Programi USAID/Maqedonia AgBiz; TradeMap 

Shënim: Sasia e eksportuar në ton, të dhënat nga 2004-2008 199

Pasqyra Drejt Tregut- - Tranguj/Trangujt për turshi 

Trangujt / trangujt për turshi janë të kultura që kërkojnë 

punë intensive, të cilat mund të përpunohen ose të shiten 

të freskëta; kërkesa globale ka mbetur stabile 

Pasqyra ‘Drejt tregut’ – trangujt/trangujt për turshi 


Meksiko, Spanja dhe 

Holanda janë tre 

eksportuesit e parë të 

trangujve / trangujve për 

turshi në botë. Meksika dhe 

Spanja kanë rritur eksportet 

me 12%, respektivisht 2% 

nga viti 2004-2008, derisa 

eksportet e Holandës kanë 

zbritur pak për të njëjtën 

periudhë 

Spanja dhe Holanda janë 

prodhuesit më të lirë të 

trangullit të freskët në 

Evropë1 Për shkak të natyrës të tij që 

kërkon punë intensive, 

prodhimi i trangujve po 

zhvendoset drejt vendeve si 

Serbia dhe India, ku fuqia 

punëtore është relativisht e 

lirë 

Gjermania, SHBA-të dhe 

MB janë importuesit më të 

mëdhenj të trangujve / 

trangujve për turshi, duke 

mbuluar 26%, 19% dhe 8% 

të importeve të botës më 

2008 

Konsumi i trangujve për 

turshi ka mbetur stabil, dhe 

përgjithësisht është i 

vazhdueshëm gjatë gjithë 

vitit 

Konsumatorët e trangujve / 

trangujve për turshi priren të 

udhëhiqen më së shumti 

nga çmimi, por shija dhe 

tekstura janë gjithashtu të 

rëndësishme 

Trangujt rriten në fushë të Llojet kryesore të trangujve 

hapur apo serra. Trangujt e 

serrës rriten në mënyrë 

hidroponike. Ujitja me pika 

furnizon ushqyesit dhe ujin 

për secilën bimë 

Trangujt për turshi kërkojnë 

shumë punë, pasi që duhet 

të vjelen me dorë, ndërsa 

rritja dhe mirëmbajtja kërkon 

zanat dhe njohuri për të 

mbjellat 

Duhet vendosur zinxhiri i 

ftohjes për kultura të 

freskëta. Trangujt për turshi 

të përpunuar duhen 

paketuar në shtamba 

brenda 20 orësh, për të 

ruajtur freskinë 

janë trangujt turshi (tranguj 

të vegjël) dhe trangujt e 

freskët të sallatës 

Burimi: USDA/FAS; UC Davis Laboratori i Kopshtarisë dhe Hulumtimit të Korrave; TradeMap; Gherkin trader , Koeleman Foods International 

Shënim (1): Holanda mund të prodhojë tranguj më lirë, pjesërisht për shkak se ka serra hidroponike, që rrit prodhimin, derisa trangujt rriten në fusha të hapura në Spanjë, ku fuqia punëtore është 

më e lirë (kryesisht nga Rumunia), duke ulur shpenzimet 200

Ukraina është eksportuese dhe importuese e rëndësishme e 

stafidheve/kulumbrive; çmimet e stafidheve janë ulur në 

dekadën e fundit pra nevojitet pak kujdes 

Pasqyra ‘Drejt tregut’ – stafidhe/kulumbria 

Pasqyra Drejt Tregut- Stafidhet/Kulumbritë 


Gambia dhe Ukraina janë 

eksportuesit madhorë të 

stafidheve. Më 2008, vetëm 

Gambia ka mbuluar mbi 90% 

të eksporteve botërore, 

Ukraina 6%. India është 

eksportuesja e tretë, duke 

mbuluar pak mbi 1% të 

eksportit 

Prodhimi komercial i 

stafidheve dhe kulumbrive ka 

pasur sukses të kufizuar në 

SHBA për shkak të ndalesës 

federale në fermat Ribes 

(përfshirë stafidhet / 

kulumbritë), të cilat janë 

besuar të kenë shkaktuar 

sëmundje në pisha. Kufizimi 

federal është hequr më 1996, 

por ende ka huti në lidhje me 

ligjshmërinë e rritjes së këtyre 

pemëve 

Polonia dhe Ukraina janë Stafidhet mbillen me 

Ka 4 varietete të llojeve 

ndër importueset më të 

mëdha të stafidhes / 

kulumbrisë në Evropë. Azia 

është gjithashtu treg i 

popullarizuar, me 

Indonezinë dhe Malazinë si 

importuese kryesore 

Tregu për kulumbrinë e 

zezë është kryesisht për ato 

të përpunuara (koncentrat) 

që është treg global. Kështu, 

prodhuesit shpesh 

konkurrojnë me prodhuesit 

me kosto të ultë në Evropën 

Lindore 

Rritja në prodhimin e 

stafidhes në dekadën e 

fundit ka çuar në çmime 

globalisht të ulta 

makinë. Prodhimi i plotë 

arrihet në vitin e katërt (3+ 

vite pas mbjelljes), me 

rendiment rreth 3 kg 

Për shkak të rrënjëve me fije 

e të cekëta, stafidhet janë 

ideale për ujitjen pikë pikë 

Spërkatësit dhe traktorët 

janë pajisje tjera 

përgjithësisht të përdorura 

për stafidhe 

Fruti për përpunim zakonisht 

është i vjelur me dorë kur 

rritet, por jo plotësisht i 

pjekur. Stafidhet e 

papjekura mund të ruhen në 

të ftohtë për disa ditë, nëse 

ka nevojë, derisa kulumbritë 

mund të ruhen deri në 2 javë 

ekonomikisht të 

rëndësishme të stafidhes 

brenda gjinisë: stafidhet e 

zeza, të kuqe dhe të bardha, 

ornamentale dhe të arta 

Të kuqet (zakonisht shiten 

të freskëta) janë më të 

zakonshmet në tregun 

evropian 

Stafidhet e zeza, që janë më 

të rralla në tregun evropian, 

përdoren kryesisht për 

përpunim (lëng, xhem) 

Burimi: TradeMap; Ministria e Bujqësisë British Columbia; Universiteti i Kentakit, Kolegji i Bujqësisë 201

Shafrani kërkon fuqi intensive të punës dhe shitet me 

çmime tejet të larta, por blerësit duhet të jenë lodhur nga 

furnizimet e rrejshme Pasqyra ‘Drejt tregut’ – shafran 

Pasqyra Drejt Tregut- Shafrani 


Spanja është eksportuesja 

më e madhe në botë, 

mbulon rreth 46% të 

eksporteve botërore, edhe 

pse prodhimi është 

zvogëluar nga 20 në 5 tonë 

metrikë, sepse në vitet e 

fundit mbjellësit kanë 

mbjellur bimë me më pak 

fuqi punëtore 

Derisa Irani prodhon rreth 

90% të shafranit të 

papërpunuar në botë, nuk 

është eksportuesi më i 

madh sepse nuk ka sisteme 

të mira përpunimi. Spanja 

përpunon dhe ri-eksporton 

rreth 40% -50% të shafranit 

të Iranit 

Ekziston furnizim i madh i 

shafranit të rrejshëm në botë 

sepse është lehtë të 

manipulohet ngjyra dhe të 

shitet me çmim të lartë 

Importuesit kryesorë të 

shafranit më 2008 kanë 

qenë Italia, SHBA-të, EBA 

dhe Franca 

Kërkesae lartëe 

konsumatorëve vërehet për 

shafranin me ngjyrë të 

mbylltë (të kuqe të mbylltë 

pa copëza të verdha të 

përziera të bimës), intensitet 

të shijes dhe aromë të 

freskët 

Kërkesa globale e shafranit 

është nën presion për shkak 

të çmimit të lartë; 

megjithatë, ulja e çmimit 

mund të kompromitojë 

furnizimin sepse kërkon fuqi 

punëtore intensive 

Çmimet e shafranit në 

shumicë dhe pakicë luhaten 

mes 500 dhe 5000 dollarë 

për paund. Në vendet 

perëndimore, çmimi mesatar 

i pakicës është 1000 dollarë 

për paund. Paundi përbën 

diku mes 70.000 dhe 

200.000 fije 

Shafrani është bimë me 

kërkesë tejet intensive të 

punës, pasi më se 80% të 

prodhimit duhet të bëhet me 

dorë (vjelja, tharja, paketimi) 

Përpunimi menjëherë pas 

vjeljes jep cilësinë më të 

mirë të mëlmesës së 

shafranit. Pas vjeljes, lulet 

dërgohen në depo ku 

fijet/stigmat ndahen nga 

secila gonxhe me dorë. Pasi 

stigmat hiqen thahen lehtë 

mbi hi prushi. 

Shafrani për përpunim shitet 

në qese plastike në kuti 

kartoni 

Shafrani për pakicë dhe 

ushqim shitet në kanaçe 

Irani është në gjendje të 

prodhojë shafran të cilësisë 

së lartë me çmime të 

favorshme për shkak se 

fuqia punëtore është 

relativisht e lirë. Ka tri 

varietete të shafranit iranian: 

Select Pushali, ‘Coupe’ 

Sargol, dhe Mashad. Dy të 

parat janë të një klase më të 

lartë, për shkak të fuqisë së 

lartë të ngjyrimit dhe 

komponenteve fine të shijes 

Përkundër varieteteve 

iraniane, ato spanjolle 

(Mancha Select dhe 

Mancha Superior) priren të 

lënë “bishtat” e verdhë në 

thekë, duke e bërë ngjyrën e 

kuqe më pak të mbylltë në 

krahasim me ato iraniane 

Burimi: Revista Botërore e Shkencave të Aplikuara, Konferenca e Tretë Nacionale Afgane për Shafranin në Krahinën Herat, 2008, TradeMap 202

Furnizimet globale të boronicës (së kuqe) kanë qenë në 

rënie, por kërkesa vazhdon të rritet, kryesisht në Amerikë 

Veriore dhe MB, duke shkaktuar ngritjen e çmimeve 

Pasqyra ‘Drejt tregut’– boronica (e kuqe) 

Pasqyra Drejt Tregut- Boronica (e kuqe) 


Eksportuesit më të mëdhenj të 

boronicave të kuqe janë 

Kanadaja, Kili dhe SHBA-të, 

duke përbërë 37%, 25% dhe 

16% të eksporteve të botës më 

2008* 

Derisa eksportet e Kanadasë 

dhe SHBA-ve janë zvogëluar për 

2-3% mes viteve 2004-2008, 

eksportet e Kilit janë rritur me 

31% për të njëjtat vite 

Prodhimi amerikan i boronicave 

është ulur me 10% më 2009 

ndoshta për shkak të motit më të 

ftohtë, të lagësht në 

Massachusetts dhe ëisconsin, që 

ka zvogëluar pllenimin dhe ka 

shkaktuar ngricën që ka dëmtuar 

moçalet/ligatinat 

95% e tregut të SHBA-ve për 

boronica të kuqe përbëhet nga 

boronicat e përpunuaral; vetëm 

rreth 5% e gjithë prodhimit shitet 

si pemë e freskët 

Boronicat e kuqe zakonisht nuk 

rriten në Evropë 

Importuesit më të mëdhenj Moçalet apo ligatinat e krijuara Boronicat e kuqe janë 

botërorë të boronicave të 

kuqe më 2008 kanë qenë 

SHBA-të, Kanadaja dhe MB 

Derisa furnizimet e 

boronicave janë ulur në vitet 

e fundit, kërkesa globale 

vazhdon të rritet, duke 

shkaktuar rritjen e çmimeve. 

Më 2007, boronicat e ngrira 

janë shitur me mbi 

$1.50/pound ndërsa 

koncentrati në nivele mes 

$80 dhe $100+/gallon 

Popullariteti i boronicave të 

kuqe është rritur së voni për 

shkak të kampanjave të 

fuqishme të marketingut dhe 

fakteve të benefiteve 

shëndetësore të pemës 

përdoren për mbjelljen e 

boronicave të kuqe 

Sistemet spërkatëse përdoren 

për hidratimin/lagjen e 

boronicave, derisa disa 

mbjellës kanë rezervoarë uji 

afër moçaleve për furnizim të 

gatshëm me ujë 

Vërshimet përdoren vetëm për 

vjeljen e boronicave për 

përpunim. Vjelja në ujë kërkon 

trajtim të duhur dhe ruajtje për 

mirëmbajtjen e cilësisë 

Boronicat për treg të freskët 

vilen mekanikisht pa vërshim, 

me njëmakinëvjeljejeqëheq 

frutat nga hardhitë 

vendase në Amerikën 

Veriore, ku ka më se 100 

varietete 

Varietetet më të shpeshta 

janë Early Blacks, Hovves 

dhe Stevens. Edhe pse 

Early Black nuk është aq 

produktive si varietetet tjera, 

është I njohur për shkak të 

hershmërisë së pjekjes së 

tij, dhe aftësisë për t’u rritur 

në shumë lloje të dheut të 

boronicave. Hovves janë të 

njohur sepse kanë ngjyrë të 

mirë, shkëlqim dhe i 

rezistojnë ngricës 

Burimi: USDA, FAS, TradeMap 

Shënim: të dhënat e eksportit/importit janë gjetur në TradeMap, i cili grupon boronicat e kuqe me frutet tjera të freskëta të gjinisë VaÇinium 203

Zelanda e Re dhe Italia janë furnizuesit e parë të kivit në 

botë, dhe kryesisht eksportojnë varietetin Hayward 

Pasqyra Drejt Tregut - Kivi 

Oferta 

Kërkesa 


Zgjedhja e varietetit 

Në 2008, Zelanda e Re ka qenë 

udhëheqëse e eksportit të kivit në 

botë, e përcjellur nga Italia dhe 

Kili. Tri vendet kanë eksportuar 

34%, 25% dhe 13% të kivit të 

botës 

Më 2007, Italia ka prodhuar mbi 

500,000 tonë kivi, derisa Zelanda 

e Re ka prodhuar 385,000 tonë 

Kina, Kili, Franca, Greqia, 

Japonia dhe SHBA-të janë 

gjithashtu prodhues të 

konsiderueshëm 

Më 2007, Zelanda e Re ka 

eksportuar 60% të kivit të saj në 

Evropë, derisa 30% për në Azi, 

kryesisht Japoni 

Rreth 70% të kivit italian 

eksportohet, kryesisht në vende 

tjera të BE-së 

Rritja e vazhdueshme e prodhimit 

botëror të kivit, bashkë me 

përmirësimin e ruajtjes, i kanë 

mundësuar shitjet e kivit në 

hemisferën veriore dhe asaj 

jugore të mbulohen njëra me 

tjetrën, duke çuar në rënie të 

çmimeve të eksportit 

Pasqyra ‘Drejt tregut’ – kivi 

Importuesit e mëdhenj të kivit 

në botë janë Belgjika, 

Gjermania, Spanja, Holanda 

dhe Japonia, duke mbuluar me 

importet përkatëse me 12%, 

9%, 9%, 5% dhe 5% 

Vendet e BE-së kryesisht 

furnizohen nga eksportuesit e 

BE-së (Italia, Franca dhe 

Greqia). Evropa është treg i 

konsiderueshëm edhe për 

Kilin, pasi që 60% e kivit kilian 

është importuar nga Evropa 

më 2006 

Japonia dhe SHBA-të janë 

importues kryesorë të kivit 

kilian. SHBA-ja importon edhe 

nga Zelanda e Re 

Për kivi nevojitet ujitje e 

shpeshtë, ose përmes pikave, 

mini-spërkatëseve apo sistemit 

të spërkatjes nën trung. 

Hardhitë e kivit kërkojnë më 

shumë ujitje sesa rrushi apo 

trungjet e pemëve tjera në 

kushte të ngjashme të dheut 

dhe motit 

Pasi të vilen, kivit barten në kuti 

deri në qendrat e paketimit. 

Frutat mekanikisht barten 

përmes një makine me brushë 

që heq qimet, ndërsa në disa 

stabilimente, edhe sepalet 

Kivit paketohen në kuti 

shpërpllake apo druri 

Kivit ruhen në depo të ftohtë 

deri në një vit në 0°C për të 

maksimizuar jetën e 

ruajtjes/qëndrueshmërisë së 

tyre 

Varietetet më të shpeshta të 

kivit janë: Hayëard, (mish I 

gjelbër, lëkurë me qime), 

Zespri Gold dhe Green, 

(krijuar nga grupi Zespri në 

Zelandë të Re) Hardy (pa 

qime) dhe Kivvigold (mish I 

verdhë) 

95% e kivit italian i përket 

varietetit Hayëard. Hayëard 

është dominues edhe në 

Zelandë të Re dhe Kil 

Zespri Gold konsiderohet 

produkt i vështirë sepse ka 

sezonë më të shkurtër të 

shitjes sesa ai tradicional i 

gjelbër. Vetëm 17-18% e 

eksporteve të Zelandës së Re 

kanë qenë Zespri Gold më 

2007 

Burimi: Raporti I Kivit të Freskët 2007, Shërbimi I Bujqësisë së Huaj DB i SHBA, 2001, TradeMap 204

Eksportet botërore të dardhës po zgjerohen për shkak të 

kërkesës së rritur nga Rusia dhe Azia. Disa varietete dardhe, 

si D’Anjou, kërkojnë magazinim të ftohtë për t’u pjekur 

Pasqyra ‘Drejt tregut’ – dardha 

Pasqyra Drejt Tregut- Dardha 


Kina, BE-ja dhe SHBA-të 

kanë mbuluar gjysmën e 

gjithë eksportit global të 

dardhës më 2009 

Eksportet e SHBA-së 

parashihet të rriten për 10% 

për shkak të blerjeve më të 

mëdha nga Brazili dhe 

Rusia; eksportet e BE-së 

gjithashtu priten të rriten me 

7% ndërsa të Kinës me 5% 

për shkak të kërkesës së 

rritur në tregje të Azisë 

Eksportet botërore të 

dardhës priten të zgjerohen 

me 4% më 2010 për shkak 

të rritjes së pritur të 

kërkesës nga Kanadaja dhe 

Rusia 

Parashihet prodhim pak më 

i madh në botë, për shkak të 

motit më të mirë dhe 

menaxhimit të përmirësuar 

Rusia është importuesi më i Sistemi pikë pikë me plehra 

Ka rreth 3000 varietete të 

madh botëror me 360,000 

tonë metrikë më 2008/09. 

Rusia pritet të blejë 10% më 

shumë këtë vit për shkak të 

furnizimeve më të vogla në 

vend dhe kërkesës së rritur 

për fruta më të lira nga Kina 

Importet e BE-së priten të 

ulen paksa më 2010 për 

shkak të mbulimit të 

kërkesës me furnizime 

vendore 

më së shpeshti shfrytëzohet 

për dardha 

Dardhat që janë kalibruar 

dhe paketuar ose dërgohen 

në depo të ftohtë ose me 

kamion apo transportohen 

me tren për tu dërguar në 

treg të freskët 

Dardhat e konzervuara 

paketohen ose në kuti ose 

luti teneqeje dhe ngarkohen 

në kamionë me pajisjen 

ngritëse pirun 

Varietetet D'Anjou dhe 

Comice nuk piqen nëse nuk 

ruhen 8-10 javë në të ftohtë 

njohura në botë, por më të 

shpeshtat janë Bartlett, 

D’Anjou, Bosc, Comice dhe 

Forelle 

Varietetet Anjou e Kuqe dhe 

e Gjelbërt kanë qenë më të 

njohura tek konsumatorët 

rusë, derisa varieteti Bartlett 

mbetet më i shituri në botë 

Burimi: USDA, FAS, TradeMap 205

Pasqyra e hollësishme Drejt Tregut- Rrushi i tryezës 

Kemi zgjedhur vetëm një kulturë, Rrushin e Tryezës, për të bërë një 

shqyrtim më të hollësishëm dhe kemi identifikuar aktorët dhe trendet 

kryesore që ndikojnë në treg 

Ndarja e Ofertës dhe Kërkesës dhe Trendet e Lidhura 

Afrika Jugore, 6% 

Holanda 

5% 

Ndarja e Ofertës, 2008 

tjera 1 

31% 

Italia 

9% 

Kili 

34% 

SHBA 

15% 

Kërkesa, 2008 

Të tjera 2 

55% 

SHBA 

16% 

Holanda 

9% 

Gjermania 

8% 

MB 7% 

Canada 5% 

1000000 

800000 

600000 

Sasitë e eksportuara, 2004-2008 (tonë) 

Kili 

SHBA 

Italia 

400000 Afrika 

Jugore 

200000 

0 

800000 

600000 

400000 

200000 

Holanda 

2005 2006 2007 2008 

Sasitë e importuara, 2004-2008 (tonë) 

Shënim (1) : Përfshin ofertën nga 86 vende tjera si Turqia, Egjipti, Meksika, Spanja, India, Brazili, Greqia, Argjentina, Kina, Hong Kong 

Shënim (2): Përfshin ofertën nga 136 vende tjera si Franca, Hungaria, Hong Kongu, Polonia, Meksia, Belgjika, Ukraina, Republika Çeke, Kina, Bangladeshi 

Burimi: TradeMap 

US 

Holanda 

Gjermania 

MB 

Kanada 

CAGR 

5% 

10% 

2% 

2% 

11% 

CAGR 

2% 

15% 

-0.2% 

4% 

3% 

206

Infrastruktura e 

prodhimit 

Infrastruktura për 

përpunim dhe 

paketim 


shpërndarëse 

Pasqyra e hollësishme Drejt Tregut- Rrushi i tryezës 

Rrushi i tryezës ka disa kërkesa infrastrukturore që janë kritike për 

prodhimin, përpunimin dhe shpërndarjen e suksesshme 

Burimet: Intervistat 

Kërkesat Infrastrukturore për rrushin e tryezës 

Sistemi pikues i ujitjes (pikë pikë): Një sistem tipik i ujitjes për rrush përfshin pompat, filtrat dhe gypat. Lloji i 

pompës varet nga zona e vreshtave që duhet ujitur nga sistemi (p.sh. pompa më të mëdha për zona më të 

mëdha). Cilësia e ujit përcakton llojin e filtrave të nevojshëm (p.sh. Uji lumor me alga kërkon filtër tjetër nga ai i 

ujit nëntokësor me zall). Zakonisht përdoren gypa plastikë për linjat shpërndarëse primare dhe sekondare. Ato 

primare duhen instaluar para mbjelljes gjatë përgatitjes së tokës, derisa linjat sekondare duhen vendosur para se 

të lindin filizat/lastarët. Mund të përdoren spërkatës me pika apo me spërkatje. Injektorët shpërndajnë plehun në 

gjithë sistemin 

Mbulesa me rrjetë për mbrojtje nga breshëri: Të bëhet gjatë vitit të vjeljes së parë të rrushit, apo edhe më 

herët nëse breshëri pritet mesatarisht një herë në vit. Rrjeti për mbrojtje breshëri vendoset 3-4 metra mbi hardhi. 

Rrjetet cilësore të plastikës qëndrojnë rreth 10-12 vjet. Ka nevojë të ndërrohen pasi sistemi I rrushit zgjat rreth 25 

vjet 

Streha: objekt për ruajtje që nevojitet për pajisjet e vjeljes, traktora, spërkatëset, lëvruesit, ngritës pirunar, 

karroca për transportim tek qendra grumbulluese 

Sistemi I ftohjes: Kërkohet nëse rrushi nuk paketohet dhe shitet menjëherë 1-2 ditë pas vjeljes. Rrushi 

mund të ruhet deri në 3-4 muaj. Sistemi I ftohjes ka dy komponente kryesore: odën e paraftohjes dhe odën 

e ftohtë. Rrushi hyn në odën e paraftohjes (20° Celsius) menjëherë pas vjeljes, dhe vendoset në odën e 

ftohtë (rreth 5° Celsius) pas disa ditësh. Secili sistem I ftohjes ka kapacitet prej 25 tonë metrikë dhe ruan 

rreth 100 tonë metrikë fruta në vit 

Sistemi I peshimit në hyrje/dalje: Me kapacitet peshimi të kamionëve deri në 20 tonë. Në linjën e 

paketimit, nevojitet një sistem peshimi për çdo 10 punëtorë që paketojnë dhe peshojnë kutitë 

Jashtë paketimit, nuk bëhet kurfarë përpunimi tjetër për rrush tryeze 

Transporti rrugor: Rrushi I tryezës zakonisht bartet me transport rrugor, pasi mund të jetë i shtrenjtë për 

distanca të gjata. Përdoren kamionë ftohës me temperaturë 5° Celsius 

Transporti ajror dhe detar: Kërkon kontejnerë me ruajtje të ftohtë rreth 5° Celsius 

Qendra shpërndarëse/e distribuimit: Qendra zakonisht ka odë pranimi, objekte me ruajtje të ftohtë, si 

dhe kamionë me ftohje me madhësi të ndryshme, sipas kapacitetit të biznesit 

207

Pasqyra e hollësishme Drejt Tregut- rrushi i tryezës 

Rrushi pa farë vazhdon të jetë varieteti kryesor i prodhuar nga 

BE’ja; Çmimet për varietetin italian kanë rënë në vitet e fundit për 

shkak të kërkesës së vogël 

Pasqyra e varieteteve të rrushit 

Tre prodhuesit më të mëdhenj të variteteve të rrushit Çmimi mesatar i bujkut, Itali 2 

në BE (Italia, Spanja, Greqia, 2007-2009) (Çmimi për Euro/Kg, viti i tregtimit 2007-2010) 

Victoria, 

Red 

Globe, 

Pa farë 

34% 

Italia Greqia 

Italia (me farë) 1 

66% 

Pa farë 

30% 

Spanja 

Me farë 

(Aledo, Ideal, 

Muscatel, 

Domingo, 

Napoleon) 

70% 

Pa farë 

34% 

Me farë 

66% 

Euro per Kg 

1.50 

1.25 

1.00 

0.75 

0.50 

0.25 

1.32 

.83 

0.80 

0.53 

0.94 

0.68 

0.43 

0.51 

1.19 

0.95 

0.73 

1.15 

0.51 

0.47 

0.68 

0.54 

0.41 

0.00 0.24 

0.14 

Qershor 

Korrik 

Gusht 

Shtator 

Tetor 

Nëntor 

Dhjetor 

Qershor 

Korrik 

Gusht 

1.40 

0.68 

0.25 

0.44 

1.01 

0.66 

0.73 

0.56 

0.31 

Italia 

Victoria 

Globi I kuq 

Pa fara 

0.43 

0.39 

Shtator 

Tetor 

Nëntor 

Dhjetor 

Qershor 

Korrik 

Gusht 

Shtator 

Tetor 

Nëntor 

Dhjetor 

2007/08 2008/09 2009/10 

Burimi: Shërbimi i Bujqësisë së Huaj DB i SHBA, Raporti GAIN, Vjetari i Frutave të Freskët Gjethorë BE-27, 2009 

Shënim (1): Prodhimi i rrushit pa farë në Itali vazhdon të jetë margjinal, për shkak të profitabilitetit të ultë, sidomos në kuptimin e rendimentit, edhe pse Çmimet janë shumë më të larta se rrushi me farë 

(2) Çmimet e bujqve italianë përdoren si mostër për shkak se Italia ka prodhuar 63.5% të gjithë rrushit të tavolinës në tregun e BE-së. Cmimet e Italisë gjatë këtij viti janë ulur me 21% në tetor 2009 në 

krahasim me vitin e kaluar, dhe 31% në krahasim me dy vite më herët. Kjo rënie është rezultat i kërkesës së ultë nga tregjet vendore dhe të eksportit. Greqia ka provuar një situatë pjesërisht të 

ngjashme, ku Çmimet e prodhuesit kanë rënë mesatarisht në krahasim me vitin e kaluar. Një faktor tjetër në Greqi dhe për rrushin pa farë të Spanjës është shkalla e fuqishme e këmbimit të Euros, 

në krahasim me funtën britanike apo valutat tjera. 

208

Pasqyra e hollësishme Drejt Tregut- rrushi i tryezës 

Ekziston një numër i faktorëve të suksesit për tregtimin e rrushit të 

tryezës, e tëra që kërkon është një strategji e përbashkët mes 

prodhuesve 

1 

Identifikimi i shitësve, 

importuesve dhe 

shpërndarësve të rrushit 

të freskët në secilin treg 

të synuar 

2 

3 

Zbatimi dhe përmirësimi i 

kontrollit të cilësisë dhe 

kërkesave të paketimit 

Dizajnimi i programit të 

marketingut për të 

lansuar Fushatën e 

Rrushit të Freskët 

4 

Lansimi i fushatave 

reklamuese në tregjet e 

synuara për të theksuar 

cilësinë dhe freskinë e 

rrushit të freskët 

Burimet: Intervistat 

Faktorët e suksesit për tregtim efektiv të rrushit të tryezës 

Kontaktimi i shitësve për blerjen e rrushit të freskët nga vendi 

eksportues 

Partneriteti me distributorët e autorizuar për sjelljen e rrushit 

të freskët nga vendi eksportues 

Zbatimi i planeve përmes shoqatave dhe prodhuesve për të 

zbatuar certifikimet duke përfshirë GlobalGAP, BRC, IFS 

Zhvillimi i kërkesave optimale të paketimit, si grumbujt e 

rrushit në shportëza, thasë me vrima etj. 

Zbatimi i inspektimit sanitar, ashtu që Analizat e Mbetjeve të 

Pesticideve për dërgesa të përmbushin kërkesat e tregut 

Zhvillimi i fondit për ngjarje/aktivitete marketingu për të 

tërhequr vëmendjen dhe njohjen e rrushit të freskët nga vendi 

eksportues 

Zhvillimi i përpjekjeve të qëllimshme, strategjike të 

marketingut për vende dhe rajone specifike, si rasti i 

boronicave të Kilit në Londër 

Hyrja në treg nuk do të jetë e menjëhershme sepse tregu i 

rrushit ka prodhues dhe eksportues tashmë të njohur 

– Vendet që hyjnë në treg duhet të dallohen duke 

ofruar cilësi të lartë me çmim më të mirë 

Komente 

Asnjë nga këto hapa nuk 

do të jetë e suksesshme 

nëse prodhuesit e rrushit 

nuk janë në një 

frekuencë dhe nuk 

mbështesin një strategji 

unike 

Shoqatat duhet të 

ndërtojnë masa kontrolli 

të tregut të brendshëm 

për të siguruar që 

anëtarët janë në 

përputhje me programin 

dhe prodhojnë rrush që 

arrin një nivel të caktuar 

të cilësisë dhe freskisë 

209

Përmbajtja 




– Pasqyrë 





210

Njëzet e një iniciativa do të mbështesin zbatimin e diversifikimit të 

produkteve dhe adresojnë sfidat e bujqësisë së Kosovës për 

kultura tradicionale dhe të reja 

0 

Iniciativa për diversifikimin e produkteve 

Burimet : Analiza BAH 

1 

A. Përmirësimi i qëndrueshmërisë së biznesit dhe koordinimit të shoqatave 

B. Futja dhe përforcimi i sistemeve ekstenzive për të promovuar produktet tradicionale dhe përmirësuar shumëllojshmërinë 

Shtytja e potencialit 

C. Rritja dhe diversifikimi i llojeve të produkteve financiare në dispozicion të fermerëve të vegjël 

të bujqve të vegjël 

D. Përmirësimi i sistemit kadastral dhe testimi i efektshmërisë së pilot-programit për komosacionin e tokës 

2 

3 

4 

5 

6 

Fokusi i orientuar 

kah kërkesa 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 


Transportimi 

Rregulloret 

Qeveritare të 

Bujqësisë 


Pasqyra e iniciativave të propozuara 

A. Zhvillimi dhe lansimi i aktiviteteve të koordinimit të donatorëve për bujqësi 

B. Krijimi i sistemit të inteligjencës së tregut dhe planit të komunikimit 

C. Përmirësimi i kapaciteteve të qendrave grumbulluese, paketuese dhe ruajtja e ftohtë 

D. Themelimi i një organizate të centralizuar për mbikëqyrjen e tregut dhe promovimit të eksporteve të mallrave bujqësorë 

A. Rehabilitimi i sistemit të gjerë të ujitjes në Kosovë 

B. Rritja e përdorimit të sistemeve të vogla të ujitjes 

C. Mbështetja e zhvillimit të serrave 

D. Rritja e konkurrencës energjetike të sektorit bujqësor 

A. Prioritizimi dhe zhvillimi i rrugëve rurale në bazë të analizave kosto-përfitim dhe PPP 

B. Hartimi i planit të kalbjes nga ajri, si dhe heqja e pengesave rregullative dhe të tregut 

C. Analizimi dhe komunikimi i përparësive të autostradës së re me Tiranën në kosto 

A. Themelimi i një modeli të centralizuar, të përforcuar organizativ për sigurinë e ushqimit dhe kontrollin e cilësisë 

B. Ndihma për laboratorët privatë të kontrollimit të cilësisë për të arritur certifikim ndërkombëtar 

C. Themelimi i programeve për mbrojtjen e mjedisit ndaj pesticidet dhe keqpërdorimit të inputeve 

A. Hartimi i iniciativave institucionale për lehtësimin e tregtisë dhe ndërtimi i kapaciteteve në Qeverinë e Kosovës 

B. Hartimi dhe ekzekutimi i reagimit të përkohshëm ndaj subvencioneve në vendet fqinje 

211

0 


Iniciativa primare do të jetë programi i shumëllojshmërisë / diversifikimit 

të kulturave që do të ofrojë vëllime të konsiderueshme të kulturave me 

vlerë të lartë në treg deri në fund të vitit të tretë 

Iniciativat për rritjen e vlerës dhe shumëllojshmërisë/diversitetit të 

prodhimtarisë bujqësore të Kosovës 

1 

Rritja e vlerës dhe Rritja e vlerës dhe Rritja e vlerës dhe Rritja e vlerës dhe 

Shty tja e potencialit të buj qve të vegjël shumllojshmërisë së 

prodhimtarisë bujqësore 

të Kosovës (viti 1) 

shumllojshmërisë së 








të Kosovës (viti 4&5) 

2 

1. Komunikimi i kulturave me 1. Vazhdimi i programeve të vitit 1. Vazhdimi i programeve të 1. Vazhdimi i programeve të 

Fokusi i orientuar kah kërkesa 3 

Ndërtimi i kapaciteteve infras trukturore 4 

prioritet të lartë te fermerët dhe të parë duke përfshirë bujq 

pronarët e agro-bizneseve, tjerë; 

dhe identifikimi i kampionëve 

2. Zhvillimi i kapaciteteve të 

për produkte specifike; 

kooperativave dhe shoqatave 

2. Zhvillimi i ngastrave testuese për produkte të veçanta 

për produktet prioritare dhe 

3. Kompletimi për produkte 

fillimi i shërbimeve ekstenzive; 

specifike i zinxhirëve të vlerës, 

3. Fillimi i ofrimit të granteve me për ruajtje, paketim, etiketim, 

kosto/shpenzime të transportim; 

përbashkëta, sigurimeve dhe 

4. Dizajnimi dhe zbatimi i 

huave për prodhuesit e 

programeve të marketingut në 

kulurave të reja; 

Kosovë dhe në tregje të 

vitit të parë dhe dytë – 

fokusimi në shërbime të 

cilat sigurojnë 

pjesëmarrjen dhe suksesin 

e një baze të gjerë të 

bujqve të vegjël; 

2. Zhvillimi i lidhjeve tregtare 

dhe ofrimi i mbështetjes 

teknike për shitjen vendore 

dhe eksportin e 

produkteve të reja me 

vlerëtëlarta; 

viteve të kaluara – 

zhvendosja e mbështetjes 

financiare nga grantet në 

forma të qëndrueshme të 

huave dhe sigurimeve; 

2. Përqendrimi i mbështetjes 

në produkte shumë-vjeçare 

që arrijnë pjekurinë (p.sh. 

kivi) 

Transp ortimi 4. Vizita në panaire për të 

ndërtuar raporte dhe 

inteligjencë të tregut 

synuara të eksportit; 

5. Dërgesa testuese tek blerësit; 

5 

6 

Rregul limet 

qeve ritare të të 

bujq j ësisë 

Përmirësimi i rendimentit 

dhe vlerës në produkte të 

prioritetit të lartë tanimë të 

Përmirësim i vazhduar i 

rendimentit dhe vlerave. 

Bëhen dërgesat e para tek 

Kosova prodhon dhe 

shet vëllime të 

konsiderueshme të 

Kosova prodhon dhe 

shet vëllime në rritje të 

produkteve të reja me 

rritura në sasi të vogla në blerësit vendorë dhe të produkteve të reja me vlerë të lartë. Shumë- 

Kosovë (p.sh. Tranguj për huaj vlerë të lartë vjeçarët vijnë në treg 


turshi, rrush tavoline, 

sallatë Çikore) 

Burimet : Analiza BAH 212

Iniciativat mund të ekzekutohen me anë të resurseve të plota, apo 

“fitoreve të shpejta” 

Diversifikimi i 

produkteve 

Shtytja e 


bujqve të vegjël 

Fokus i 

orientuar kah 

kërkesa 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 

Infrastrukturore 

Iniciativat e rekomanduara: Zbatimi me Fitore të Shpejta dhe Resurse të Plota 

Fitoret e shpejta 

Shtytja e prodhimit të produkteve me vlerë të lartë që 

tashmë prodhohen në Kosovë (p.sh. tranguj të 

vegjël, rrushi i tryezës, sallatë çikorja) dhe trajtimi i 

zbrazëtirave në zinxhirin e vlerave 

Zhvillimi i shërbimeve ekstenzive dhe atyre “si 

kooperativë” duke ndërtuar raportet mes firmave 

kryesore dhe bujqve (modeli PPP) 

Zbatimi i një programi me garancë për huazimin dhe 

financimin e pajisjeve 

Përmirësimi i koordinimit të shpenzimeve të 

donatorëve në prodhimtarinë dhe marketingun 

bujqësor 

Zhvillimi i sistemit të informimit të tregut, duke 

përfshirë Çmimet në fermë dhe në treg në vendet e 

synuara në Kosovë 

Tërheqja e investimeve private në biznese 

grumbullimi, paketimi dhe të ruajtjes 

Financimi i zhvillimit të sistemeve të vogla e efikase 

ujitëse dhe serrave moderne përmes programeve të 

granteve 

Resurset e plota 

Zhvillimi i prodhimit, shitjes dhe eksporteve të 

vëllimeve të konsiderueshme të produkteve me vlerë 

duke arritur përfitime në efikasitet në gjithë zinxhirin 

e vlerave 

Përmirësimi i efektshmërisë së shoqatave dhe 

kooperativave në fushat si blerja e inputeve, fuqia 

punëtore dhe përdorimi i përbashkët i pajisjeve dhe 

tregtimi 

Zhvillimi i shërbimeve ekstenzive përmes modeleve 

PPP dhe publike 

Zbatimi i programeve të komasacionit 

Përmirësimi i organizimit dhe proceseve për sigurinë 

e ushqimit dhe cilësisë dhe arritja e nivelit evropian 

të cilësisë 

Zhvillimi i një organizate publiko-private për 

promovimin e investimeve në bujqësi 

Investimi në qëndrueshmërinë financiare dhe teknike 

të sistemit formal të ujitjes 

Zhvillimi i mbi 200 hektarë serrash me zinxhir 

marketingu për produkte me klimë të kontrolluar 

213

Iniciativat mund të ekzekutohen me anë të resurseve të plota, apo 

“fitoreve të shpejta” (vazhdim) 

Transportimi 

Rregulloret 

qeveritare të 

bujqësisë 


Iniciativat e rekomanduara: Zbatimi me fitore të shpejta dhe resurse të plota (vazhdim) 

Fitoret e shpejta 

Publikimi i përfitimeve ekonomike të autostradës me 

Tiranën dhe tërheqja e shpediterëve të Shqipërisë në 

Kosovë 

Marrja e licencës nga ICAO për shkarkimet e 

dërgesave ajrore në ICAO 

Puna me MBPZHR, AVUK dhe Ministrinë e 

Shëndetësisë për përmirësimin e inspektimit të 

sigurisë së ushqimit 

Themelimi i aleancave me importuesit e inputeve për 

të ofruar trajnime për fermeerët në aplikimin e duhur 

të inputeve, duke krijuar rritje në vlerën e prodhimit 

Zhvillimi i të dhënave të nevojshme për zbatimin e 

dispozitave të CEFTA-s për këmbimin e informatave 

(neni 44) për gjitha vendet që ofrojnë subvencione 

për mallra bujqësore 

Ndërtimi i një këshilli ndërministror për tregti dhe 

“forcën e reagimit të shpejtë” për t’u përballur me 

çështjet e tregtisë që ndikojnë në bujqësi 

Resurset e plota 

Shfrytëzimi i modelit ekonomik për të prioritizuar 

projektet e rrugëve fermë-treg, si dhe zhvillimi i rrjetit 

të rrugëve rurale përmes PPP-ve ndërtimore 

Strukturë e centralizuar organizative që udhëheq 

përputhshmërinë e standardeve vendore dhe 

ndërkombëtare të sigurisë së ushqimit, duke rritur 

kështu eksportet e mallrave bujqësorë 

Zhvillimi i sistemit të laboratorëve privatë të cilësisë 

që pranohen ndërkombëtarisht dhe kanë 

marrëveshje bilaterale me vendet kyçe eksportuese 

Sistem plotësisht i automatizuar I gjurmimit që 

përcjell shitjet dhe shpërndarjen e të gjitha inputeve, 

duke zvogëluar praninë e pesticideve falso në më 

pak se 1% 

Fokusimi në kapacitete të rritura të gjithë zyrtarëve të 

tregtisë në Qeveri, duke përfshirë Departamentin e 

Tregtisë dhe Industrisë (MTI), Doganën e Kosovës, 

Departamentin e Marrëdhënieve Bilaterale (MEF), 

Zyrën e Presidentit dhe AVUK’un, për marrëveshje të 

negociuara tregtare me vendet e rajonit 

Zhvillimi i reagimeve legjitime tregtare për të gjitha 

subvencionet e dhëna për mallra bujqësorë, duke 

sjellur në rritje të konsumit vendor 

214

Gjitha iniciativat mund të zbatohen në një qasje me faza përgjatë diversifikimit të 

produkteve… 

Shtytja e 


bujqve të vegjël 

Fokusi i 

orientuar kah 

kërkesa 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 

infrastrukturale 

Transporti 

mi 

Rregulloret 

qeveritare të 

bujqësisë 

tregti 


A. Përmirësimi i qëndrueshmërisë së biznesit dhe koordinimit të shoqatave 


Afatet e propozuara të zbatimit 

Iniciativa Viti 1 Viti 2 Viti 3 Viti 4 & 5 

B. Futja dhe përforcimi i sistemeve ekstenzive për të promovuar produktet tradicionale dhe përmirësuar 

diversitetin/shumëllojshmërinë 

C. Rritja dhe diversifikimi i llojeve të produkteve financiare në dispozicion të fermerëve të vegjël 

D. Përmirësimi i sistemit kadastral dhe testimi i efektshmërisë së pilot-programit për komasacionin e tokës 

A. Zhvillimi dhe lansimi i aktiviteteve të koordinimit të donatorëve për bujqësi 

B. Krijimi i sistemit të inteligjencës së tregut dhe planit të komunikimit 

C. Përmirësimi i kapaciteteve të qendrave grumbulluese, paketuese dhe të ruajtjes 

D. Themelimi i një organizate të centralizuar për mbikëqyrjen e tregut dhe promovimin e eksportit të 

mallrave bujqësorë 

A. Rehabilitimi i sistemit të gjerë të ujitjes në Kosovë 

B. Rritja e përdorimit të sistemeve të vogla të ujitjes 

C. Mbështetja e zhvillimit të serrave 

D. Rritja e konkurrencës energjetike të sektorit bujqësor 

A. Përcaktimi i prioriteteve dhe zhvillimi i rrugëve rurale në bazë të analizave kosto-përfitim dhe PPP 

B. Hartimi i planit për kalbjen nga ajri, si dhe heqja e pengesave rregullative dhe të tregut 

C. Analizimi dhe komunikimi i përparësive të autostradës së re me Tiranën në kosto 

A. Themelimi i një modeli të centralizuar, të përforcuar organizativ për sigurinë e ushqimit dhe kontrollin e 

cilësisë 

B. Ndihma për laboratorët privatë të kontrollimit të cilësisë për të arritur certifikim ndërkombëtar 

C. Themelimi i programeve për mbrojtjen e mjedisit ndaj pesticideve dhe keqpërdorimit të inputeve 

A. Hartimi i iniciativave institucionale për lehtësimin e tregtisë dhe ndërtimi i kapaciteteve në Qeverinë e 

Kosovës 

B. Hartimi dhe ekzekutimi i reagimit të përkohshëm ndaj subvencioneve në vendet fqinje 

215

… dhe janë përputhje me strategjinë e hartuar nga MBPZHR 

Korniza e Planit Zhvillimor Bujqësor dhe Rural 

(ARDP) 

(2009-2013) 

Boshti 1 

Konkurrenca 

Zhvillimi agro-rural i Kosovës 

Boshti 2 

Mjedisi dhe 

shfrytëzimi më i 

mirë i tokës 

Boshti 3 

Diversifikimi dhe 

cilësia e jetës 

rurale 

Boshti 4 Strategjitë lokale të zhvillimit të bazuara në komunitet 

Boshti 1 

Boshti 2 

Boshti 3 

Boshti 4 

Iniciativat strategjike të mundësive bujqësore 

Rritja e vlerës dhe llojllojshmërisë së prodhimit bujqësor (0) 

Përmirësimi i i koordinimit dhe shërbimeve afariste të tëshoqatave shoqatave 

(1a) 

Prezentimi dhe forcimi i i shërbimeve ekstenzive (1b) 

Rritja dhe diversifikimi i i produkteve financiare në dispozicion të të 

fermerëve të tëvegjël vegjël (1c) 

Përmirësimi i i sistemit kadastral (1d) 

Rritja e qasjes dhe shfrytëzimit të tëinformatave informatave nga tregu (2b) 

Rritja e kapacitetit të tëqendrave qendrave grumbulluese (2c) 

Themelimi i i organizatave qendrore për marketing dhe 

promovim (2d) 

Sigurimi i i përputhshmërisë me standarde të tëcilësisë cilësisë dhe 

sigurisë (5 (5 a & b) b) 

Inkurajimi i i diversifikimit të tëndërmarrjeve ndërmarrjeve bujqësore (0) 

Promovimi i i shfrytëzimit të tëqëndrueshëm qëndrueshëm dhe alternativ të të 

tokës (1d) 

Themelimi i i programit për mbrojtjen e mjedisit nga pesticidet 

dhe keqpërdorimi i i inputeve (5c) 

Futja e shërbimeve ekstenzive PPP në zona rurale (1b) 

Rritja e llojeve të tëprodukteve produkteve financiare për fermerë ruralë (1c) 

Brendimi dhe tregtimi i i produkteve lokale (p.sh. Rrushi i i 

Rahovecit) (2d) 

Rritja e përdorimit të tësistemeve sistemeve të tëvogla vogla ujitëse (3b) 

Krijimi dhe rehabilitimi i i rrugëve rurale (4a) 

Rritja e konkurrencës dhe qasjes në energji (3d) 

Rritja e vlerës dhe llojllojshmërisë së prodhimit bujqësor (0) 

Përmirësimi I I koordinimit dhe shërbimeve afariste të tëshoqatave shoqatave 

(1a) 

Futja e shërbimeve ekstenzive PPP për komunitete (1b) 

Burimi : Plani I Zhvillimit Bujqësor dhe Rural (ARDP) 2009-13, Analiza BAH 216

Iniciativa: Rritja e vlerës dhe llojllojshmërisë së prodhimit bujqësor të Kosovës (Viti 1) 


Kohëzgjatja: 5 vite Analiza mbështetëse: pp18, 26, 29 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 

Përshkrimi Hapat në zbatim 

Aktualisht nuk ka aq shumë tipe të produkteve apo 

varietete të diversifikuara të secilës kulturë që 

kultivohet në Kosovë. Kjo është trashëgimi e 

sistemit të prodhimit jugosllav që fokusohet 

kryesisht në shije lokale. Kjo e vë sektorin në 

rrezik, acaron deficitin tregtar dhe ul standardin e 

jetesës së bujqve. 

Iniciativa e diversifikimit të produkteve është 

dizajnuar për të ndihmuar Kosovën në trajtimin e 

këtyre sfidave dhe sjelljen e sasive të 

konsiderueshme të produkteve me vlerë në treg 

deri në fund të vitit të tretë. Viti i parë i iniciativës 

së diversifikimit të produkteve do të: 1) komunikojë 

kulturat me prioritet të lartë te fermerët dhe 

pronarët e agro-bizneseve dhe identifikojë 

kampionët për produkte specifike; 2) Zhvilloj 

ngastrat testuese për produktet prioritare dhe do 

të fillojë shërbimet ekstenzive; 3) Filloj të ofrojë 

grante me pjesëmarrje në kosto, sigurime dhe hua 

për prodhuesit e produkteve të reja; 4) Vizitoj 

panaire për të ndërtuar raporte dhe inteligjencë të 

tregut 

1. Komunikimi i produkteve me prioritet të lartë tek fermerët dhe pronarët e agro-bizneseve dhe identifikimi i 

kampionëve për produkte specifike 

a. Identifikimi i fermerëve/shoqatave të afta për rritjen e produkteve të identifikuara në modelin e diversifikimit të 

produkteve 

b. Artikulimi i përfitimeve të rritjes së produkteve kryesore/të para dhe varieteteve potenciale tek fermerët, 

përcaktimi për produkte të cilat do t’i konsideronin për kultivim, dhe përzgjedhja e 2-4 produkteve të reja dhe 

varieteteve specifike të produkteve për ngastra testuese 

c. Prezentimi i varieteteve të reja dhe zgjerimi i volumeve të kulturave të rendimentit/vlerës së lartë tashmë të 

rritura në Kosovë (p.sh. Trangujt e vegjël, rrushi, sallata Çikore) 

2. Zhvillimi i ngastrave testuese për produktet prioritare dhe fillimi i shërbimeve ekstenzive 

a. Përzgjedhja e organizatave ose ekspertëve teknikë që mund të ofrojnë njohurinë dhe shërbimet e nevojshme 

ekstenzive të nevojshme për fermerët në rritjen e produkteve cilësore dhe me rendiment të lartë me sukses 

b. Fillimi i trajnimeve me fermerë eksperimental/pilot të identifikuar për të shpjeguar në hollësi se si të rritet secili 

fryt, duke përfshirë mbjelljen, varietetet e farërave, përdorimin e pesticideve si dhe ujitjen 

c. Diskutimi i teknikave të mbjelljes të nevojshme për kultivimin e varieteteve që plotësojnë preferencat e 

konsumatorit për shije, ngjyrë, formë, madhësi, etj., si dhe plotësimin apo tejkalimin e kërkesave dhe 

standardeve të cilësisë 

d. Mbjellja dhe monitorimi i varieteteve në ngastra testuese. Në fund të sezonës, të analizohet se cilat varietete 

janë më të përshtatshme për prodhim, në cilat zona, si dhe të dokumentohen mësimet e nxjerra dhe 

ndryshimet për prodhim në vitin e 2’të 

3. Fillimi i ofrimit të granteve me pjesëmarrje në kosto, sigurimeve dhe huave për prodhuesit e produkteve të reja 

a. Themelimi i mekanizmave të kreditimit/sigurimit për fermerë që prodhojnë pilot-varietete të reja 

b. Themelimi i një programi të granteve të vogla me pjesëmarrje në kostos 

4. Vizita në panaire për të ndërtuar raporte dhe inteligjencë të tregut 

a. Kryerja e analizave të tregut për produkte të para kryesore dhe varietete të zgjedhura për të nxjerrë kuptimin e 

plotë të konsumatorëve potencial, preferencat gjatë blerjes të konsumatorëve të synuar, si dhe konkurrentët 

kryesorë që ofrojnë këto produkte (shtytja e SIT’it pas lansimit) 

b. Përcaktimi i kërkesave të cilësisë dhe standardeve të sigurisë për secilin treg të synuar 

c. Analizimi i kanaleve të shpërndarjes dhe identifikimi i shpërndarësve, shitësve me shumicë e pakicë 

d. Identifikimi dhe ndjekja e panaireve të zgjedhura (p.sh. Fruit Logistica) si pjesëmarrës për fillimin e ndërtimit të 

marrëdhënieve dhe grumbullimit të inteligjencës së tregut 

Indikatori/Treguesi Rreziqet kryesore / Planet për lehtësim Caqet kryesore 

Rritja në vlerën e eksportit 

Rritja e punësimit 

Numri i fermerëve pjesëmarrës në ngastra testimi 

Rendimenti i ngastrave testuese për secilin produkt 

Proporcioni i prodhimit që arrin standardet e cilësisë 

dhe të sigurisë 

Fermerët nuk dëshirojnë të rrisin produkte apo varietete të 

reja: përfitimet e hollësishme nga rritja e secilit frut 

(Çmimet e mundshme në fermë për produktet sipas 

kërkesave të cilësisë, potencialit përpunues, madhësisë 

së tregut) dhe mbështetja fillestare teknike dhe financiare 

për të marrë pjesë në programin fillestar të diversifikimit 

1% rritje e vlerës së eksportit 

30 fermerë të vegjël dhe 2 të mëdhenj marrin pjesë 

në ngastra testuese 

50% e fermave arrijnë së paku rendiment mesatar 

për ngastrat testuese në krahasim me shtetet e 

caktuara rajonale për produkt 

50% e të korrave arrin standardet e cilësisë/sigurisë 

Burimi:BAH Analiza 217


Iniciativa për Diversifikimin e Produkteve 


Përshkrimi Hapat në implementim 

Synimet e vitit të dytë të iniciativës së diversifikimit 

janë: 1) Vazhdimi i programeve të vitit të parë 

duke përfshirë bujq tjerë; 2) Zhvillimi i 

kapaciteteve të kooperativave dhe shoqatave për 

produkte të veçanta; 3) Kompletimi i zinxhirëve të 

plotë për produkte, për ruajtje, paketim, etiketim, 

transportim; 4) Dizajnimi dhe zbatimi i programeve 

të marketingut në Kosovë dhe tregje të synuara 

eksporti; 5) Dërgesa testuese tek blerësit; 

1. Vazhdimi i programeve të vitit të parë duke përfshirë bujq tjerë 

a. Identifikimi i fermerëve tjerë për zgjerimin e prodhimit dhe monitorimit të ngastrave testuese 

b. Kryerja e testimit për të konfirmuar plotësimin e standardeve rigoroze të cilësisë dhe sigurisë (kryer nga 

organizata e re e sigurisë së ushqimit dhe kontrollimit të cilësisë) 

2. Zhvillimi i kapaciteteve të kooperativave dhe shoqatave për produkte të veçanta 

a. Inkurajimi i bashkëpunimit mes komunitetit të fermerëve të vegjël për të siguruar që shkallëzimi ekonomik 

mund të arrihet për mundësit konkurrence 

b. Rritja e kapacitetit të kooperativave dhe shoqatave për kultivim (me rendiment konkurrent), vjelje dhe organizim 

të produkteve cilësore që plotësojnë standarde ndërkombëtare të cilësisë dhe sigurisë si grup 

3. Kompletimi i zinxhirëve të plotë për produkte, për ruajtje, paketim, etiketim, transportim 

a. Dizajnimi i paketimit dhe etiketimit për të siguruar cilësinë dhe freskinë, si dhe për të mundësuar kontrollimin e 

porcioneve, pasi që disa konsumatorë paguajnë më shumë për produkte të etiketuara e të paketuara 

veçanërisht 

b. Analiza e kërkesave aktuale të paketimit, magazinimit, etiketimit dhe transportimit afër ngastrave testuese 

c. Kryerja e analizës së mungesave për të përcaktuar infrastrukturën e nevojshme për secilin zinxhir vlerash të 

produktit specifik 

d. Hartimi i planit për identifikimin e investitorëve/donatorëve/tjerëve për ndërtim dhe menaxhim efikas të 


4. Dizajnimi dhe zbatimi i programeve të marketingut në Kosovë dhe tregje të synuara eksporti 

a. Hartimi i programeve dhe fushatave të marketingut për futjen e produkteve në tregjet e synuara 

b. Ndjekja e panaireve të synuara (p.sh. Fruit Logistica) për të zgjeruar rrjetin e blerësve të mundshëm, qasja ndaj 

blerësve me një gamë produktesh, si dhe ofrimi i mostrave për blerës dhe grumbullimi i ideve inovative dhe 

inteligjencë shtesë të tregut 

5. Dërgesa testuese tek blerësit 

a. Përzgjedhja e produkteve më të mira për eksport dhe puna me AVUK’un për plotësimin efikas të kërkesave të 

eksportit 

Indikatori Rreziqet kryesore / Planet për lehtësim Caqet kryesore 





Proporcioni i prodhimit që arrin standardet e cilësisë 

dhe sigurisë 

Numri i kontratave të siguruara për porosi eksporti 

Sasia totale e porositur për eksport, për produkt 

(luhatet sipas produktit) 

Blerësit nuk dijnë për prodhimin e varieteteve të reja në 

Kosovë: fermerët dhe shoqatat duhet të punojnë me 

ekspertët e marketingut dhe të marrin pjesë aktive në 

shfaqjet tregtare të profilit të lartë për të zgjeruar rrjetin e 

tyre dhe të hapin fjalën për aftësinë e Kosovës për të 

prodhuar varietete cilësore që përmbushin preferencat e 

konsumatorit 







60% e prodhimit arrin standardet e cilësisë/sigurisë 

5 kontrata të siguruara për porosi eksporti 




Kohëzgjatja: 5 vite Analiza mbështetëse: pp18, 26, 29 (Baza e Strategjisë Bujqësore), 

p8,37 (Gratë për Gratë) 


Në vitin e tretë, iniciativa e diversifikimit ka këto 

synime: 1) Vazhdimi i programeve të vitit të parë 

dhe dytë – fokusimi në shërbime të cilat sigurojnë 

pjesëmarrjen dhe suksesin e një baze të gjerë të 

bujqve të vegjël; 2) Zhvillimi i lidhjeve tregtare dhe 

ofrimi i mbështetjes teknike për shitjen vendore 

dhe eksportin e produkteve të reja me vlera të 

larta; 

1. Vazhdimi i programeve të vitit të parë dhe dytë – fokusimi në shërbime të cilat sigurojnë pjesëmarrjen dhe suksesin e 

një baze të gjerë të bujqve të vegjël 

a. Vazhdimi i punës me kooperativa të bujqve të vegjël për të rritur rendimentin dhe plotësimin e kërkesave të 

konsumatorëve duke rritur kapacitetin menaxhues, njohurinë e kontratave bujqësore dhe besimin e tyre 

b. Vazhdimi i zhvillimit dhe zbatimit të produkteve mikro-kreditore për të siguruar grante me pjesëmarrje në kosto, 

sigurime dhe hua në dispozicion të fermerëve (sidomos prodhues të vegjël) 

c. Puna në bashkëpunim me organizatën e kontrollimit të sigurisë së dhe cilësisë së ushqimit për të siguruar që 

fermerët (sidomos të vegjlit) të kuptojnë plotësisht kërkesat e cilësisë/sigurisë 

d. Zhvillimi i kapaciteteve të fermerëve të vegjël për të siguruar plotësimin e kërkesave të cilësisë/sigurisë 

e. Kryerja e testimit rigoroz të cilësisë në AVUK në bashkëpunim me shoqatat, përpunuesit dhe donatorët për të 

certifikuar produktet cilësore dhe për të refuzuar produktet që nuk plotësojnë standardet, me dokumentacion të 

qartë që ofron arsyet e refuzimit 

f. Puna me përpunues dhe blerës për të zgjedhur dhe paketuar produktet cilësore për eksport; si dhe puna me 

Dogana për të plotësuar dokumentet e nevojshme dhe kërkesat tjera për eksportim efikas në tregje të synuara 

2. Zhvillimi i lidhjeve tregtare dhe ofrimi i mbështetjes teknike për shitjen vendore dhe eksportin e produkteve të reja me 


a. Kryerja e marketingut direkt në tregje vendore / eksporti për tregtarë në tregjet e gjelbra lokale në Prishtinë 

b. Vazhdimi i ndjekjes së panaireve aktuale për të reklamuar dhe shitur në mënyrë agresive, si dhe ndjekja e 

panaireve të reja tregtare që tregojnë për tregje strategjike apo produkte të zgjedhura 

c. Ndjekja e panaireve për prezantim, reklamim dhe shitje të produkteve 

d. Kontaktimi i blerësve të mundshëm dhe dërgimi i produkteve tek blerësit tjerë që nuk janë në panaire 

e. Konsiderimi i vendosjes së blerësve të mundshëm në Kosovë nëse ka kërkesë për produkte 

f. Eksportimi i produkteve cilësore në destinime të identifikuara 

g. Vazhdimi me blerësit për të trajtuar sfidat e paparashikuara dhe për të siguruar kënaqësinë e klientit 






Proporcioni i arritjes së standardeve të cilësisë dhe 

sigurisë 




Numri i panaireve të ndjekura 

Numri i fermerëve/shoqatave që ndjekin secilin 

panair 


Blerësit nuk e shohin Kosovën si prodhues me cilësi të 

lartë. Të theksohet investimi i madh dhe përkushtimi i 

Kosovës ndaj organizatës së re të cilësisë dhe sigurisë së 

ushqimit, laboratoreve të përmirësuara për cilësi si dhe 

profesionistëve të trajnuar që i mundësojnë Kosovës të 

vlerësojë produktet dhe të zbatojë standarde strikte të 

cilësisë 







75% e prodhimit arrin standardet e cilësisë/sigurisë 


5 panaire të ndjekura 

Minimum 5 fermerë/shoqata ndjekin secilin panair 

219

Iniciativa: Rritja e vlerës dhe llojllojshmërisë së prodhimit bujqësor të Kosovës (Viti 4 & 5) 




Në vitet 4 dhe 5, iniciativa e diversifikimit ka këto 

synime: 1) Vazhdimi i programeve të viteve të 

kaluara – zhvendosja e mbështetjes financiare 

nga grantet në forma të qëndrueshme të huave 

dhe sigurimeve; 2) Përqendrimi i mbështetjes në 

produkte shumë-vjeçare që arrijnë pjekurinë (p.sh. 

kivi) 

1. Vazhdimi i programeve të viteve të kaluara – zhvendosja e mbështetjes financiare nga grantet në forma të 

qëndrueshme të huave dhe sigurimeve 

a. Vazhdimi i gjitha programeve nga vitet e kaluara 

b. Fillimi i zvogëlimit të granteve financuese, duke rritur pjesëmarjen në kosto 

c. Ofrimi i asistencës teknike për kompanitë e shërbimeve financiare për të siguruar që produktet financiare për 

diversifikimin e produkteve të jenë solide dhe komercialisht të arritshme 

d. Identifikimi i burimeve financuese për zëvendësim të mbështetjes nga donatorët 

2. Përqendrimi i mbështetjes në produkte shumë-vjeçare që arrijnë pjekurinë (p.sh. kivi) 

a. Përqendrimi i zgjerimit në kultura shumë-vjeçare të iniciativës së diversifikimit, dhe që arrijnë pjekurinë në këtë 

kohë (psh. kivi). 

b. Mbështetja e prodhuesve të shumë-vjevarëve në kryerjen e dërgesave testuese tek blerësit 






Proporcioni i arritjes së standardeve të cilësisë dhe 

sigurisë 




Numri i panaireve të ndjekura 

Qëndrueshmëria. Fokusimi mbi kalimin e të gjitha 

programeve tek Qeveria dhe palët tjera. Sigurimi që 

produktet financiare janë komercialisht të arritshme. 

Identifikimi i burimeve financuese për zëvendësim të 

donatorëve. 

Qasja në kapital për prodhues të shumë-vjeçareve. 

Ndihma për prodhuesit e shumë-vjeçareve me 

menaxhimin e rrjedhës së parasë kur produktet arrijnë 

pjekurinë. 


300 fermerë të vegjël dhe 12 të mëdhenj marrin 

pjesë në ngastra testuese 




75% e të prodhimeve arrin standardet e 

cilësisë/sigurisë 


5 panaire të ndjekura 


Iniciativa: Rritja e vlerës dhe llojllojshmërisë së prodhimit bujqësor të Kosovës 

Arsyeshmëria 

Produktet e synuara do të përmirësojnë jetesën e 

fermerëve, duke ofruar stimulin për zgjerim për 30% të 

fermerëvë të vegjël që e lënë djerrë tokën e tyre sepse 

nuk kanë profit në shfrytëzimin e saj. 

Diversifikimi i i të kulturave ka prioritizuar produkte me 

punë intensive, kultivimi i i të cilave do të zvogëlojë 

papunësinë në fshat. Rritja e kërkesës për 

klasifikim/kalibrim, paketim, magazinim, përpunim dhe 

transportim do të krijojë shumë vende pune të 

menjëhershme në agro-biznes. 

Të kulturat e synuara kërkohen shumë në tregje 

rajonale dhe Bashkimin Evropian dhe do të zvogëlojnë 

deficitin tregtar përmes eksportit të zgjeruar dhe 

zëvendësimit të importeve. 

Prodhimi i i produkteve të synuara do të zhvillojë imazhin 

e Kosovës si prodhues i i aftë i i produkteve me vlerë të 

lartë, të brenduara për shtetin. 

Ekspertët e 

produkteve 

Ekspertët e 

Marketingut/ 

paketimit 

Doganat 

Ministria / / Org. 

Cilësisë 

Ministria e 

Bujqësisë/ 

Instituti i i Pejës 

Donatorët 

Vlerësimi i kostos së nivelit të lartë 

Homologët kryesorë 

Asistenca teknike: $10,800,000 (8 persona për 5 vite) 

Fondet me grante të vogla (1,000 grante përafërsisht nga $5000): $5,000,000 

Mbështjetja e fondeve që dalin nga kreditë dhe sigurimet $1,000,000 (sasitë në subvencione për 

garanti – supozimi $10,000,000 garanti) 1 


Fondet me grante të vogla (1,000 grante përafërsisht nga $5000): $5,000,000 

Mbështjetja e fondeve që dalin nga kreditë dhe sigurimet $1,000,000 (sasitë në subvencione për 

garanti – supozimi $10,000,000 garanti) 

Vlerësimi i kostos totale: $ 16,800,000 

1 

Vlerësimi i kostos totale: $ 16,800,000 



Ekspertët I trajnojnë feremerët për teknikat e 

prodhimit dhe I adresojnë sfidat me ngastra 

testuese për të qenë ne gjendje t’i përmbushin 

standardet e cilësisë/sigurisë dhe preferencat e 


Ekspertët për kryerje të analizave të tregut për 

kultura të zgjedhura, zhvillojnë 

strategjinë/fushatën e marketingut për kultura të 

zgjedhura, zhvillojnë etiketa për paketim 

Dogana për t’i ofruar ndihmë eksportuesve që ta 

vëzhgojnë tregun e eksportit. Organizata për 

Cilësi për ti trajnuar fermerët mbi standardet e 

cilësisë/sigurisë dhe t’I monitorojë kulturat 

Ngritë përvojën e Institutit të Pejës dhe Ministrisë 

së Bujqësisë me ngastra testuese dhe teknika 

dhe njohuri për prodhimtari specifike 

Ofrojë ndihmë teknike dhe financiare për të filluar 

dhe monitoruar progresin e strategjisë së 

diversifikimit të kulturave 

Shënim(1) : Supozim që AKZH (Autoriteti Kreditor Zhvillimor) lehtëson fonde 10:1; duke u bazuar në 

analizën e ekspertëve 


0 

Iniciativat për shtytjen e potencialit të fermerëve të vegjël mbulojnë 

katër programe kryesore: shoqatat, sistemet ekstenzive, produktet 

financiare dhe programin e konsolidimit të tokave 


1 

Shtytja e Potencialit 

të Bujqve të Vegjël 

2 

3 

4 

5 

6 

Fokus i orientuar 

kah kërkesa 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 


Transportimi 

Rregulloret 

qeveritare për 

bujqësi 


Iniciativat për shtytjen e potencialit të bujqve të vegjël 

A Përmirësimi i i 

qëndrueshmërisë së 

biznesit dhe koordinimi 

i i shoqatave 

B Prezentimi dhe 

përforcimi i i sistemit 

ekstenziv për të të 

promovuar produktet 

tradicionale dhe 

përmirësuar diversitetin 

C Rritja dhe diversifikimi i i 

llojeve të tëprodukteve produkteve 

financiare në 

dispozicion të të 

fermerëve të tëvegjël vegjël 

D 

Përmirësimi i i sistemit 

kadastral dhe testimi i i 

efektshmërisë së pilotprogramit 

të të 

komosacionit 

Shoqatat dhe Aktualisht nuk ka model Ka një mungesë të 

Derisa korniza ligjore 

kooperativat janë 

efektiv të sektorit publik dallueshme në gamën për pronën dhe 

qenësore për suksesin apo PPP për shërbimet dhe numrin e 

regjistrimin e saj janë 

e fermerëve të vegjël. ekstenzive. Ne 

produkteve financiare që në përputhje me 

Megjithatë, shoqatat propozojmë një qasje i jepen fermerëve të praktikat më të mira, 

funksionale janë pakicë me disa modele për të vegjël. Iniciativa synon zbatimi i sistemit 

– vetëm 9.6% të 

1) zhvilluar modelin e t’i ofrojë fermerëve të kadastral është 

shoqatave në Kosovë sektorit publik për t’i vegjël qasje më të 

shumë i dobët. Ne 

konsiderohen aktive. ndihmuar fermerëve që madhe ndaj 

propozojmë një 

Qëllimet primare të efektivisht të prodhojnë instrumenteve financiare përpjekje me tre 

iniciativës janë të 1) dhe shesin kulturat që do të rrisin 

drejtime, që do të 

ndihmohen shoqatat tradicionale që 

prodhimin, shitjen dhe përmirësojë sistemin 

dhe kooperativat në konsiderohen me fitim eksportin përmes: 1) një aktual kadastral për të 

zhvillimin e shërbimeve dhe rendiment të lartë programi garancish për përafruar të drejtat 

të qëndrueshme me dhe 2) themeluar 

huadhënie, sigurim dhe mbi tokën me 

vlerë të shtuar dhe 2) modelin PPP të ofrimit produkte tjera inovative, shpërndarjen 

ndërtohen raporte të të shërbimeve 

2) futjen e sistemit mobil gjeografike, për të 

qëndrueshme shërbimi ekstenzive për t’i 

bankar dhe 3) një 

rritur aftësitë e 

mes firmave kryesore ndihmuar fermerëve, program partner me gjyqtarëve në gjykimin 

dhe fermerëve të vegjël përpunuesve dhe 

FMN’në (IMF) për të e rasteve të pronësisë 

eksportuesve të 

ofruar produkte më 

dhe me testimin e 

prodhojnë dhe shesin efektive në zona rurale efektshmërisë së 

efektivisht një përzierje 

të llojllojshme të 

produkteve 

komosacionit 

222

Iniciativa 1A: Përmirësimi i qëndrueshmërisë së bizneseve dhe koordinimit të shoqatave 

Shtytja e Potencialit të Fermerëve të Vegjël 

Kohëzgjatja: 3 vite Analiza mbështetëse: pp48-49 (Baza e Strategjisë Bujqësore), pp37-39 

(AgCLIR) 


Shoqatat dhe kooperativat janë qenësore për 

suksesin e fermerëve të vegjël. Megjithatë, shoqatat 

funksionale si Per Drini dhe Anadrini janë pakicë – 

vetëm 9.6% të shoqatave (13 gjithsejt) 

konsiderohen aktive. Pjesa më e vështirë qëndron 

në themelimin e shoqatave aktive që ofrojnë 

shërbime të vlefshme për fermerët dhe kanë model 

biznesi të vetë-qëndrueshëm. Disa nga pengesat 

janë: varësia tek familja e gjerë për raportet e 

prodhimit, mungesa e besimit në zhvillimin e 

iniciativave afariste dhe theksi i paktë në raportet 

me blerësit. 

Kështu, propozojmë qasje dy drejtimëshe: 1) të 

ndihmohen shoqatat dhe kooperativat në zhvillimin 

e shërbimeve të qëndrueshme me vlerë të shtuar 

dhe 2) ndërtohen raporte të qëndrueshme shërbimi 

mes firmave kryesore dhe fermerëve të vegjël 

1. Ndihma për shoqatat dhe kooperativat në zhvillimin e shërbimeve të qëndrueshme me vlerë të shtuar 

a. Analizë komplete e gjitha shoqatave sipas llojit të produktit, modelit të menaxhimit, menaxhimit të kapitalit 

b. Anketë e plotë e perceptimit të konsumatorit për të përcaktuar se ku shoqatat mund të avancojnë apo 

mbështesin zhvillimin e produkteve të reja 

c. Përcaktimi i dobësive në fazën e zhvillimit të shoqatave dhe formulimi i biznesit për të ndihmuar në 

mbështetjen e atyre që duken të jenë financiarisht stabile dhe plotësojnë kërkesat e konsumatorit 

d. Nëse ka nevojë, të rafinohet modeli i menaxhimit, duke përfshirë emërimin e Bordit dhe udhëheqësve të lartë 

e. Identifikimi dhe ofrimi i ndihmës teknike sipas nevojës, për të përcaktuar dobësitë në fushat e zinxhirit të 

vlerave bujqësore, duke përfshirë prodhimin, përpunimin dhe marketingun 

f. Përcaktimi i politikave dhe legjislacionit për legalizimin e kooperativave në Kosovë 

2. Ndërtimi i raporteve të qëndrueshme të shërbimit mes firmave kryesore dhe fermerëve të vegjël 

a. Në bazë të analizës gjithëpërfshirëse të shoqatave aktuale, identifikohen mungesat e shoqatave sipas llojit të 

produktit, modelit të menaxhimit, mbulueshmërinë rajonale 

b. Identifikimi dhe hulumtimi i qëndrueshmërisë financiare dhe modelit menaxhues të përpunuesve, eksportuesve 

dhe prodhuesve të mëdhenj në sektorë të ngjashëm për të mundësuar zhvillimin e shoqatave udhëheqëse 

c. Përafrimi i përpunuesve, eksportuesve dhe prodhuesve me masa bujqish për të zhvilluar shërbime me vlerë të 

shtuar 

d. Ndërtimi i modeleve të menaxhimit me firma udhëheqëse dhe bujq për të siguruar qëndrueshmërinë dhe vlerën 

e shtuar 

e. Identifikimi dhe ofrimi i ndihmës teknike sipas nevojës, për të trajtuar dobësitë në fushat e zinxhirit të vlerave 

bujqësore, duke përfshirë prodhimin, përpunimin dhe marketingun 

f. Ndërtimi i kontratave mes bujqve dhe firmave kryesore dhe krijimi i një procesi të lirë të gjykimit për të trajtuar 

kontestet 


Rritja e vlerës së prodhimit 

Rritja e vlerës së eksportit 

Vlera e mallrave bujqësore të blera dhe të shitura 

nga firmat kryesore 

Rritja e gamës dhe larmisë së shërbimeve të ofruara 

nga shoqatat 

Rritja e kënaqësisë së konsumatorit për produktet 

që zhvillohen nga shoqatat 

Mungesa e vullnetit të fermerëve për të punuar me firma 

të mëdha: ndarja e përgjegjësive për fermerë në bord dhe 

sigurimi i të drejtave të qarta të vendim-marrjes dhe 

mekanizmave të ndërveprimit 

Paaftësia e përmirësimit të prodhimit, përpunimit dhe/ose 

marketingut: monitorimi i zhvillimit të produktit, gjetja e 

dobësive të përsëritura dhe trajtimi me ndihmë teknike 

Frika që firmat e mëdha do të shfrytëzojnë fermerët e 

vegjël: hartimi i MM-ve të qartë mes firmave dhe bujqve 

Së paku 15 shoqata të ndihmuara që funksionojnë si 

biznese fitimprurrëse deri në fund të vitit 2 

Rritja e kënaqësisë së konsumatorit për produktet që 

zhvillohen nga shoqatat me 50% sipas anketës së 


Burimi: Analiza BAH 223

Iniciativa 1A: Përmirësimi i qëndrueshmërisë së bizneseve dhe koordinimit të shoqatave 

Arsyeshmëria 


Forcimi i i shoqatave në Kosovë do t’i ndihmojë fermerët 

të prodhojnë produkte që plotësojnë kërkesat e 

konsumatorëve, duke rritur konkurrencën e produkteve 

Shoqatat do të krijojnë ekonomi më të madhe të 

shkallës, gjë që iu ndihmon bujqve të zvogëlojnë 

shpenzimet dhe të konkurrojnë më me efekt në treg 

Ndihma direkte teknike do t’iu ndihmojë fermerëve të 

kuptojnë metodat e prodhimit, përpunimit dhe 

marketingut të nevojshme për të krijuar modele të 

qëndrueshme biznesi 

Shoqatat do të ndihmojnë nxitjen e besimit më të madh 

dhe raporteve të punës mes fermerëve dhe firmave 

lidere 

Ofrimi i i bazës për bartje të njohurisë mes firmave dhe 


Përmirësimi i i rrjeteve shpërndarëse tek firmat dhe 

fermerët në shoqata, duke rritur shitjet tek konsumatori 

final 

MBPZHR 

Programet e 

donatorëve 

Shoqatat dhe 

firmat 

kryesore 

aktuale 

Vlerësimi i kostos në nivel të lartë 

Ndihma teknike: $2,592,000 (4 njerëz për 3 vjet) 

Grantet e vogla për shoqata dhe firma kryesore (40 grante me nga $10,000 secili): $400,000 

Gjithsej shpenzime të vlerësuara: $2,992,000 për NT dhe grante të vogla 


Kohëzgjatja: 3 vite Analiza mbështetëse: pp108-110 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 

Mirëmbajtja e të dhënave dhe informatave 

mbi të gjitha shoqatat, përfshirë rezultatet 

nga analiza e shoqatave 

Monitorimi i zhvillimit të shoqatave të reja 

dhe aktuale 

Ofrimi i ndihmës materiale dhe teknike në 

trajtimin e dobësive të gjetura 

Puna me firma kryesore dhe fermerë për të 

ndërtuar modele menaxhimi dhe për të 

siguruar ndihmë teknike për pilot-shoqatat 

Puna me programe të donatorëve për të 

ngritur qëndrueshmërinë afariste të 

shoqatave 

Komunikimi i hapur i dobësive të përsëritura 

dhe pengesave që duhen luftuar 



Iniciativa 1B: Futja dhe përforcimi i sistemit ekstenziv për të promovuar kulturat tradicionale dhe përmirësuar llojllojshmërinë 

Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: pp50-51 (Baza e Strategjisë Bujqësore), pp25-26 

(AgCLIR) 


Aktualisht nuk ka model efektiv të sektorit publik apo 

model PPP për shërbime ekstenzive. Ministria e 

Bujqësisë ka një Departament Ekstenziv në 

komuna, por aktivitetet e tyre kufizohen në 

grumbullim shënimesh. Projektet e donatorëve si 

PNPK dhe InterCooperation ofrojnë shërbime 

ekstenzive, por qeveria nuk luan ndonjë rol. 

Kështu, propozojmë një qasje me shumë modele 

për të 1) zhvilluar modelin e sektorit publik për t’i 

ndihmuar fermerëve që efektivisht të prodhojnë dhe 

shesin kulturat tradicionale që konsiderohen me 

fitim dhe rendiment të lartë dhe 2) themeluar 

modelin PPP të ofrimit të shërbimeve ekstenzive për 

t’i ndihmuar fermerëve, përpunuesve dhe 

eksportuesve të prodhojnë dhe shesin efektivisht një 

përzierje të larmishme produktesh 

1. Zhvillimi i modelit të sektorit publik për t’i ndihmuar fermerëve që efektivisht të prodhojnë dhe shesin kulturat 

tradicionale që konsiderohen me fitim dhe rendiment të lartë 

a. Vlerësim i plotë i shërbimeve aktuale ekstenzive që ofrohen për produkte tradicionale që konsiderohen me 

profit/rendiment të lartë 

b. Vlerësim dhe përcaktim i dobësive aktuale në prodhim, përpunim dhe tregtimin e produkteve tradicionale nga 

fermerët 

c. Ndërtimi i një programi ekstenziv që përfshin punëtori/kurse të rekomanduara, intervenime në terren, faqe 

interneti dhe qasje në këshilltarë teknikë për t’u përballur me dobësitë e identifikuara 

d. Formulimi i buxhetit të hollësishëm për të zbatuar programe ekstenzive të sektorit publik 

e. Hartimi i programit të zgjerimit të sektorit publik dhe MM, duke përfshirë shërbimet që do të ofrohen nga 

MBPZHR, ekspertët, universitetet, Instituti i Pejës; programi do të përfshijë strukturën e qeverisjes, mekanizmat 

dhe burimet e financimit, të drejtat e vendim-marrjes dhe përgjegjshmërinë 

f. Burime të sigurta financimi, lansimi i shërbimeve publike ekstenzive dhe monitorimi i efektshmërisë 

2. Puna me donatorë për të ndërtuar partneritet në shërbime ekstenzive (PPP) për diversifikimin e kulturave 

a. Përcaktimi i aftësive dhe njohurive që kërkohen nga fermerët për të rritur produkte të reja me vlerë 

b. Identifikimi i një pilot-grupi fermerësh që do të prodhojnë kultura, si dhe vlerësimi i nevojave që mund të 

plotësohen me programe të zgjerimit 

c. Puna me Komitetin e Koordinimit të Donatorëve dhe MBPZHR për të identifikuar donatorët dhe blerësit që 

mund të ofrojnë shërbime ekstenzive me model partneriteti 

d. Ndërtimi i një programi zgjerimi që përfshin punëtori/kurse të rekomanduara, intervenime në terren, faqe 

interneti dhe qasje në këshilltarë teknikë për të zhvilluar produktet e reja 

e. Formulimi i buxhetit të hollësishëm për zbatimin e programeve në PPP 

f. Hartimi i programit me PPP dhe MM, duke përfshirë shërbimet që duhen ofruar nga donatorët dhe blerësit; 

programi do të përfshijë strukturën e qeverisjes, mekanizmat dhe burimet e financimit, të drejtat e vendimmarrjes 

dhe përgjegjshmërinë 

g. Burime të sigurta financimi, lansimi i shërbimeve publike ekstenzive dhe monitorimi i efektshmërisë 


Rritja e rendimentit 

Numri i fermerëve të trajnuar dhe të përfshirë 

përmes shërbimeve ekstenzive publike dhe 

përmes PPP-ve 

Numri i programeve trajnuese dhe 

intervenimeve të bëra 

Burimi: Analiza BAH 

Pamundësia e gjetjes së ekspertëve të duhur për trajnim: puna 

me MBPZHR dhe donatorë për të bërë kërkim të gjerë të 

ekspertëve kyçë bujqësorë 

Shkallë e ultë pjesëmarrjeje nga fermerë: më shumë 

intervenime në zonat me shkallë të ultë pjesëmarrëse 

Pamundësia e gjetjes së blerësve për PPP: ofrimi i stimujve në 

investime dhe/ose tatime për pjesëmarrje 

Zbatimi i marrëveshjes dhe financimit: monitorimi i 

efektshmërisë së programit dhe trajtimi i problemeve që dalin 

Së paku 1000 fermerë të ndihmuar 

në vitin e parë të programit 

Së paku 100 programe trajnimi dhe 

intervenime të kryera 

Program plotësisht funksional publik 

deri në fund të vitit 1 

Së paku 5 programe ekstenzive me 

PPP të krijuara në fund të vitit 1 

225


Iniciativa 1B: Futja dhe përforcimi i sistemit ekstenziv për promovimin e të korrave tradicionale dhe përmirësimin e llojllojshmërisë 

Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: pp111-113 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 

Arsyeshmëria 


Modeli i i sektorit publik do të jetë më efektiv në zhvillimin e një 

programi madhor për produkte me fitim/rendiment të lartë 

– Përvoja/njohuria ekziston në agjencitë qeveritare (MBPZHR, 

Instituti i i Pejës, etj.) dhe te fermerët, duke siguruar kështu 

suksesin e programit 

Modeli PPP do të jetë efektiv në sigurimin e bartjes së njohurive 

mes kompanie dhe donatorëve tek fermerët, përpunuesit dhe 

organet qeveritare 

– Prezentimi i i produkteve të reja do të kërkojë përvojë të 

jashtme që mund të mos ekzistojë në Kosovë 

Qasja me shumë modele siguron që Kosova shfrytëzon gjithë 

partnerët e mundshëm dhe burimet e financimit 

Shkallë e lartë e penetrimit të modelit të sektorit publik përmes 

trajnimit të fermerëve, shoqatave, përpunuesve, etj., të cilat 

pastaj mund të trajnojnë anëtarët dhe punëtorët 

Modeli PPP do të mund të tërhiqte praninë e më shumë blerësve 

që janë të interesuar të punojnë me fermerët në Kosovë 


Ministria e 

Bujqësisë 

Komiteti 

Koordinues i 

Donatorëve 

Universiteti i 

Prishtinës 

Instituti i 

Pejës 

Blerësit dhe 

kompanitë 


Mbikëqyrja e zhvillimit të sistemit publik 

ekstenziv; ofrimi i financimit, monitorimi i 

efektshmërisë së programit dhe ndryshimi 

sipas nevojës 

Mbikëqyrja e zhvillimit të sistemit ekstenziv 

PPP; gjetja e donatorëve dhe partnerëve, 

monitorimi i përparimit dhe ndryshimet 

Ndërtimi i programeve të trajnimit, 

materialeve, faqeve të internetit dhe 

publikimeve për sistemin 

Ofrimi i ekspertizës në fusha specifike të 

produkteve për të ndërtuar programe 

ekstenzive 

Monitorimi i përmbajtjes së programeve 

Ofrimi i financimit dhe ekspertizës për të 

ndërtuar programe ekstenzive PPP në 

koordinim me donatorë 

Ndihma teknike për Ministrinë në modelin publik: $1,296,000 (3 njerëz për 2 vjet) 

Ndihma Teknike afatshkurte për zbatimin e qasjes PPP: $432,000 (1 person me orar të plotë 

ekuivalent për 2 vjet) 

Administrimi i 200 programeve trajnuese: $300,000 (20 pjesëmarrës me rreth $1,500 për program) 

Ekspertët për 200 programe trajnimi: $720,000 (2 trajnerë, mesatarisht trajnime dy-ditore) 

Ndihma teknike në terren: $300,000 (1,000 fermerë 4 herë në vit, $75 për vizitë) 

Shpenzimet administrative për ndihmën në terren: $60,000 

Gjithsej kostoja e vlerësuar : $3,108,000 për trajnim dhe ndihmë në terren 

226

Iniciativa 1C: Rritja dhe diversifikimi i llojeve të produkteve financiare në dispozicion të fermerëve të vegjël 


Kohëzgjatja: 3 vjet Analiza mbështetëse: pp52, 114-5 (Baza e Strategjisë Bujqësore), pp 18-29 

(AgCLIR) 


Aktualisht fermat e vogla përfaqësojnë 98% të 

fermave në Kosovë. Ka një mungesë të madhe të 

një serie dhe numri të produkteve financiare që i 

jepen fermerëve të vegjël. Arsyet kryesore për këtë 

janë: distanca nga rrjetet bankare, mungesa e 

kolateralit tek fermerët, si dhe njohuria e dobët tek 

sektori bankar dhe komercial për prodhuesit 

bujqësorë në Kosovë. Përveç kësaj, derisa mikrofinancat 

kanë qenë të suksesshme në Kosovë, 

produktet financiare kufizohen në hua dhe jepen 

kryesisht në zona urbane. Përfundimisht, ekziston 

një potencial i madh tregu për huazimin e pajisjeve 

bujqësore për fermerë. Rreth 80,000 traktorë dhe 

moto-kultivatorë janë në treg. Derisa dy kompani 

janë të regjistruara për huazim, asnjëra nuk është 

aktive, përveç huazimit të automjeteve. 

Ne kemi propozuar një përpjekje me tri pjesë, që i 

ofron fermerëve të vegjël qasje më të madhe ndaj 

instrumenteve financiare që do të rrisin prodhimin, 

shitjen dhe eksportin: 1) një program garancish për 

huadhënie, sigurim dhe produkte tjera inovative, 2) 

futja e sistemit mobil bankar dhe 3) një program 

partner me FMN’në (IMF) për të ofruar produkte më 

efektive në zona rurale 

1. Ndërtimi i një programi garancish për të rritur praninë komerciale të huazimeve, sigurimeve dhe produkteve tjera 

inovative për fermerët e vegjël 

a. Hulumtimi dhe identifikimi i bankave dhe kompanive në vend dhe rajon që mund të ofrojnë shërbime huazimi 

(lizing), sigurime dhe produkte tjera novatore për fermerët e vegjël 

b. Puna me donatorë për të ndërtuar programe të huazimit dhe garancive tjera me banka/kompani, duke 

qartësuar tregjet e synuara, burimet e financimit, strukturën e garancive dhe mjetin juridik për konteste 

2. Futja e sistemit mobil bankar që synon zonat rurale dhe fermerët e vegjël 

a. Puna me ofruesit aktualë mikro-financiarë, si Kosinvest, për të gjetur partnerët e mundshëm të telekomit, 

donatorë e banka, si dhe përcaktimin e shërbimeve bankare mobile që do të ofrohen për tregje të synuara 

b. Ndërtimi i modelit të biznesit me struktura financimi dhe struktura operacionale të rregullimit të bankave mobile, 

duke përfshirë rolet dhe përgjegjësitë e bankave, telekomit, donatorëve, etj 

c. Hartimi i politikave/rregulloreve për ndërveprimin, sistemet e pagesave dhe mbrojtjes së konsumatorit 

d. Nënshkrimi i MM-ve mes bankave, kompanive të telekomit dhe donatorëve në përcaktim të roleve, 

përgjegjësive, zotimeve financiare dhe mjeteve juridike për konteste 

3. Puna me FMN’në në Kosovë për të ofruar produkte më efektive dhe atraktive financiare për fermerët e vegjël në 

zona rurale 

a. Skenim i plotë i IMF-ve që veprojnë në vend dhe rajon për të gjetur partnerët 

b. Hulumtimi dhe identifikimi i rajoneve dhe komuniteteve të synuara të fermerëve që nuk kanë qasje ndaj 

instrumenteve efektive dhe atraktive financiare (depozita, hua dhe sigurim të produkteve) 

c. Puna me IMF dhe institucione donatore për të përcaktuar portfolion e produkteve financiare që ofrohen, si dhe 

shumën e financimit të nevojshëm për programe dhe resurse të sigurta 

d. Nënshkrimi i MM-ve mes donatorëve, bankave dhe udhëheqësve të komunitetit në përcaktim të roleve, 

përgjegjësive, zotimeve financiare dhe mjeteve juridike për konteste 


Rritja e vlerës së prodhimtarisë 

Rritja e numrit të bujqve me qasje në 

instrumente financiare 

Rritja e njohurive financiare të fermerëve 

Rritja e shkallës së mekanizimit nga programi i 

huazimeve 


Mungesa e bankave, kompanive telekomunikuese të interesuara 

etj., për programin, për shkak të rrezikut dhe çështjeve të kthimit 

të huave: të përdoret mbështetja e donatorëve për të garantuar 

kthimin 

Mungesa e shkallës së depërtimit tek fermerët e vegjël: hartimi i 

planit të komunikimit që përshkruan programin dhe përfitimet 

Vonesat në zbatimin e politikave dhe legjislacionit për banka 

mobile: gjetja dhe puna me ekspertë që kanë filluar programe të 

ngjashme në vende tjera 

Mbi 500 fermerë janë qasur përmes 

programit me partner IMF deri në 

fund të vitit 1 

Sistemi mobil bankar i themeluar 

dhe lansuar deri në fund të vitit 1 

Mbi 10,000 pjesë e pajisje të 

huazuara deri në fund të vitit 1 

227


Iniciativa 1C: Rritja dhe diversifikimi i llojeve të produkteve financiare në dispozicion të fermerëve të vegjël 

Kohëzgjatja: 3 vjet Analiza mbështetëse: pp52, 114-5 (Baza e Strategjisë Bujqësore), pp 18 

29 (AgCLIR) 


Arsyeshmëria 


Qasja e rritur ndaj financave do t’i mundësojë 

fermerëve të kenë resurset që iu duhen për të rritur 

prodhimin e mallrave me fitim/rendiment të lartë 

Mirëkuptimi dhe prania më e madhe e bankave do të 

mund të rriste investimin në sektorin bujqësor të 

Kosovës 

Programi i i huazimit do të çonte në mekanizim më të 

madh të fermerëve, duke rritur prodhimtarinë dhe 

cilësinë e mallrave bujqësorë 

Sistemi mobil bankar rrit qasjen e fermerëve ruralë në 

financa, sidomos atyre që janë larg nga rrjetet bankare 

Qeveria 

Komiteti i 

Koordinimit 

të 

Donatorëve 

Kompanitë e 

telekomit 

Kompanitë e 

pajisjeve 

Bankat dhe 

inst. mikrofinanciare 


Ndihma në hartimin dhe zbatimin e 

rregulloreve dhe politikave të nevojshme për 

sistemin bankar mobil 

Puna me Qeverinë, bankat, kompanitë e 

telekomit dhe ato të pajisjeve për 

përcaktimin e tregjeve, shërbimeve dhe 

financimit të nevojshëm nga programet; 

ofrimi i financimit për programin e garancive 

Puna me donatorë, banka e institucione 

mikro-financiare për të futur sistemin mobil 

bankar 

Ofrimi i pajisjeve që huazohen përmes 

mbështetjes së ndërmjetësve financiarë dhe 

donatorët 

Ofrimi i financave dhe ekspertizës për 

ofrimin e gjithë gamës së produkteve 

financiare për fermerë të vegjël 

Ndihma teknike: $1,944,000 (3 njerëz për 3 vite) 

AKD / Fondi rikthyes për huazim dhe sigurime: $1,000,000 (shuma e subvencioneve për garanci – 

supozohet të sigurojë garanci deri në $10,000,000). 

Gjithsej kostoja e vlerësuar: $2,944,000 për NT dhe AKZH / Fondi rikthyes 

228

Iniciativa 1D: Përmirësimi i sistemit kadastral dhe testimi i efektshmërisë së pilot-programit të komosacionit 


Kohëzgjatja: 4 vits Analiza mbështetëse: pp45-48 (AgCLIR report); p116 (Baza e 

Strategjisë Bujqësore) 


Derisa korniza ligjore e pronës dhe regjistrimit të 1. Përmirësimi i sistemit të regjistrave kadastralë për të përcjellur pronësinë e tokës, madhësinë dhe vendin 

pronësisë është në përputhje me praktikat më të a. Zhvillimi i sistemeve të automatizuara të regjistrimit në të gjitha Zyret Komunale të Kadastrit dhe sistemit të 

mira, implementimi i sistemit kadastral është shumë centralizuar në Agjencinë Kadastrale të Kosovës (AKK), duke përfshirë sistemin për azhurnimin e informatave 

i dobët. Ka dallime të konsiderueshme mes të në gjithë rrjetin 

drejtave mbi pronën e paluajtshme të regjistruara në b. Grumbullimi i gjitha informatave të pronësisë në sistemin automatik 

AKK, Zyret Komunale të Kadastrit dhe shpërndarjes c. Puna me qeveritë e vendeve fqinje për kthimin e regjistrave të mëhershëm në Kosovë 

së vërtetë gjeografike të pronës. Përveç kësaj, d. Ndërtimi dhe lansimi i programit për matje, vërtetim dhe azhurnim të informatave pronësore (me vend dhe 

shumë gjykata nuk ndjekin kërkesat për prova për madhësi) me të drejtat aktuale të pronës së paluajtshme 

arritjen e vendimeve përfundimtare dhe/ose nuk e. Në rast të dallimeve mes AKK-së dhe programit të matjeve, aty ku nuk ka konteste, azhurnimi i regjistrit me 

kanë informatat e sakta për të zgjidhur kontestet informata aktuake; në rast kontesti, dërgohet rasti në gjykim 

pronësore. 2. Ofrimi i trajnimeve dhe ndihmës teknike për gjykata komunale në përmirësim të procesit të gjykimit 

Derisa studimet tregojnë që fermat e mëdha dhe të 

specializuara shfrytëzojnë më mirë tokën, duke lënë 

vetëm 1.7% të djerrë, në krahasim me 9.5% për 

fermat në përgjithësi, ekziston një numër pengesash 

në komasacion, si lëvizja e të drejtave pronësore në 

gjenerata të familjes, titujt e paqartë dhe potenciali i 

a. 

b. 

c. 

Identifikimi i problemeve procedurale në bazë të studimit të OSBE-së përveç vizitave në gjykata komunale 

Krijimi i një sistemi të centralizuar, të automatizuar të menaxhimit të rasteve që grumbullon rastet e kontesteve 

pronësore në komuna, duke përfshirë rrjetin në AKK për qasje në informata aktuale të regjistrit 

Ndërtim i programit trajnues për 1) procese, të drejtat e vendosjes, dhe kërkesat për prova për në gjykata 

komunale, që trajton mungesat e gjetura dhe 2) zbatimi dhe përdorimi i sistemit të automatizuar të menaxhimit 

të rasteve 

rritjes së papunësisë rurale. d. Lansimi i programit të trajnimit në gjitha komunat dhe sistemin qendror të gjykatave, si dhe monitorimi i 

Ne propozojmë një përpjekje me tre drejtime, që do 

të përmirësojë sistemin aktual kadastral për të 

përafruar të drejtat mbi tokën me shpërndarjen 

gjeografike, për të rritur aftësitë e gjyqtarëve në 

gjykimin e rasteve të pronësisë dhe me testimin e 

efektshmërisë së komasacionit 

progresit në zgjidhjen e kontesteve. Aty ku dobësitë vazhdojnë, ofrimi i ndihmës teknike 

3. Ndërtimi i pilot-programit për komosacion 

a. Vlerësimi i përpjekjeve aktuale të MBPZHR-së në komasacion për të nxjerrë rezultatet për pilotin e rishkruar 

b. Hartimi i kornizës së projektit për komasacion për një rajon të identifikuar me fragmentim toke, duke përfshirë 

vlerësimin e kostos, afatet dhe sistemin e monitorimit të performancës 

c. Përcaktimi i inventarit të parcelave, me gjeografi, vlerë dhe konteste të mundshme 

d. Përgatitja e projekt-planit të komosacionit, duke përfshirë ndarjen e re të parcelave, strukturën e pronësisë, 

vendosjen e rrugëve dhe komunalive 

e. Konsultimi i planit me partnerët kryesorë dhe ndryshimet sipas nevojës para zbatimit 


Rritja e vlerës së prodhimtarisë Vonesat në përpilimin dhe azhurnimin e informatave: lansimi i Sistem i regjistrit kadastral me gjitha të 

Propocioni i titujve që reflektojnë saktësisht përpjekjeve paralele e të koordinuara në komuna për përputhjen e të dhënat korrekte dhe të përputhura në 

pronësinë dhe shpërndarjen gjeografike dhënave vitin 1 

Masa e kontesteve të zgjidhura përmes sistemit të Pamundësia e gjyqtarëve në zgjidhje të kontesteve përkundër 50% më shumë raste të zgjidhura në 

reformuar gjykues trajnimeve: ndihmë e përqendruar teknike për trajtimin e dobësive dhe fund të vitit 1 

Rritja e vlerës së prodhimit të tokës bujqësore në lëvizjen e “rasteve të vështira” në sistem qendror të gjykatave Komasacioni i kompletuar dhe i 

pilot-programin e komasacionit Mungesa e pajtimit të partnerëve për komasacion: MM i qartë dhe të 

drejta pronësore të definuara për fermerë pjesëmarrës 

konsultuar në fund të vitit 1 


229


Iniciativa 1D: Përmirësimi i sistemit kadastral dhe testimi i efektshmërisë së pilot-programit të komasacionit 

Kohëzgjatja: 4 vjet Analiza mbështetëse: pp45-48 (AgCLIR report); p116 (Baza e 

Strategjisë Bujqësore) 


Arsyeshmëria 

Zvogëlimi i i kontesteve pronësore do të stabilizojë 

strukturën e pronësisë për fermerë, duke rritur 

shfrytëzimin e tokës, prodhimtarinë dhe punësimin 

Programi i i komasacionit do të ndihmojë në krijimin e 

ekonomisë së shkallës dhe rregullimin konkurrent të 

prodhimit bujqësor me më pak parcela 

Regjistri i i saktë dhe i i azhurnuar kadastral do t’i 

mundësojë qeverisë dhe partnerëve të përcjellin më 

mirë shfrytëzimin e tokës dhe të hartojnë programe 

mbështetëse për rritjen e prodhimtarisë bujqësore 

Në programin e komasacionit, pronarët e tokës mund t’i 

inkurajojnë shfrytëzuesit të mirëmbajnë pronën dhe të 

bëjnë përmirësime (sipas HACCP’së etj.), duke hapur 

kështu mundësi të reja tregu 

Komiteti i 

Koordinimit 

të 

Donatorëve 

AKK dhe 

Zyrat 

Komunale 

Sistemi i 

gjykatave 

komunale 

Agjencia 

Kosovare e 

Pronës 



Puna me entitetet e qeverisë së Kosovës në 

identifikim dhe ofrim të mbështetjes 

materiale/teknike për kadastrin, procesin e 

gjykimit dhe pilot-komasacionin 

Grumbullimi dhe automatizimi i informatave 

për sistemin kadastral; mbikëqyrja e 

programit të matjeve për të përputhur 

informatat pronësore 

Puna me donatorë dhe ekspertët e fushës 

për të zbatuar programe trajnuese në 

zgjidhje të kontesteve dhe sistemin e 

automatizuar të menaxhimit të rasteve 

Puna me programin e trajnimit për gjykim 

dhe donatorë për të zbatuar kërkesat për 

prova në zgjidhjen e kontesteve pronësore 

Puna në ndërtimin e sistemit të regjistrit kadastral: $2,000,000 

Ndihma teknike : $2,592,000 (3 njerëz për 4 vjet) 

Pilot-mbështetja në 2 komuna: $864,000 (1 person me orar të plotë në komunë për 2 vjet) 

Gjithsej kostoja e vlerësuar: $5,456,000 për punë në sistem, NT dhe mbështetje eksperimentale/pilot 

230

0 

Iniciativat për të përmirësuar fokusin e drejtuar kah kërkesa të sektorit përfshijnë 

koordinim më të mirë të donatorëve, inteligjencë tregu, paketim dhe ruajtje të 

përmirësuar dhe agjencion më të fuqishëm për promovim të eksporteve 


1 


të Bujqve të Vegjël 

2 

3 

4 

5 


kah kërkesa 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 


Transportimi 

Rregulloret qeveritare 

për bujqësi 

6 


Iniciativat për përmirësimin e fokusit të orientuar kah kërkesa e sektorit bujqësor 

A Zhvillimi dhe lansimi i i 

aktiviteteve të të 

koordinimit të të 

donatorëve të të 

bujqësisë 

B Krijimi i i sistemit të të 

inteligjencës së tregut 

dhe planit të të 

komunikimit 

C Rritja e kapaciteteve të të 

qendrave 

grumbulluese, 

paketuese dhe të të 

ruajtjes 

D 

Themelimi i i organizatës 

qendrore të të 

mbikëqyrjes së 

marketingut dhe 

promovimin e eksportit 

të tëmallrave mallrave bujqësorë bujq ësorë 

Synimi primar i kësaj Qasja në shënime të Aktualisht, kapaciteti i Kjo iniciativë do të 

iniciative është të 

kërkesës dhe ofertës infrastrukturës 

themelojë një 

zhvillohen dhe zbatohen dhe të çmimeve të 

shpërndarëse në 

organizatë publiko 

aktivitetet e koordinimit tregut (në fermë, 

Kosovë është i 

private për 

të donatorëve në 

pakicë, shumicë) është pamjaftueshëm për të Promovimin e 

programe bujqësore me qenësore për arritjen e bartur rritjen e 

Eksportit Bujqësor, të 

mbështetje aktive dhe vendimeve të 

konsiderueshme të përqendruar fillimisht 

pjesëmarrje nga 

informuara për prodhim prodhimit. Do të 

në aktivitete 

zbatuesit. Një donator dhe shitje të mallrave hartohet një strategji bujqësore dhe duke u 

fillimisht mund të krijojë bujqësore që rrisin 

dy-drejtimëshe, duke zgjeruar më vonë. Kjo 

dhe të kryesojë Komitetin potencialin e të 

përfshirë 1) dizajnimin agjenci do të marrë 

e Koordinimit të 

ardhurave. Kjo iniciativë dhe zbatimin e një 

përsipër funksionet e 

Donatorëve, duke ia do të: 1) hartojë dhe fushate të 

promovimit bujqësor 

bartur agjencisë 

ndërtojë një sistem përqendruar 

të Agjencisë 

qeveritare, për të 

inteligjent tregu për marketingu për 

Kosovare për 

koordinuar ekspertizën, përcjelljen e shënimeve tërheqjen e 

Promovimin e 

fondet dhe aktivitetet e dhe 2) ndërtojë dhe investitorëve në 

Investimeve (AKPI) 

donatorëve, për të arritur zbatojë një plan 

infrastrukturë dhe 2) dhe do të ofrojë 

ndikimin maksimal në komunikimi për të 

ofrimin e ndihmës 

trajnime, të 

sektor 

siguruar që gjithë 

teknike për investitorë shpërndajë informatat 

përfituesit kanë njohuri në mbështetje të 

mbi tregun, si dhe të 

dhe qasje në shënime e planifikimit dhe 

lansojë fushatat për 

raporte 

lansimit të bizneseve brendim dhe 

promovim 


Iniciativa 2A: Zhvillimi dhe lansimi i aktiviteteve të koordinimit të donatorëve për bujqësi 

Fokus i orientuar kah kërkesa 

Kohëzgjatja: e vazhdueshme Analiza mbështetëse: pp56,117 (Baza e Strategjisë Bujqësore); p11, 18, 38 

(AgCLIR) 

Përshkrimi Hapat e implementimit 

Koordinimi dhe komunikimi efektiv i donatorëve 

është qenësor në ngritjen e ekspertizës egzistuese 

dhe financimit për të arritur potencialin maksimal të 

përfitimit. Derisa ekzistojnë disa organizata donatore 

aktive në sektorin e bujqësisë, ka pak koordinim 

mes projekteve aktuale dhe të planifikuara. 

Synimi primar i kësaj iniciative është të zhvillohen 

dhe zbatohen veprimet për koordinim të donatorëve 

në programe bujqësore me mbështetje aktive dhe 

pjesëmarrje nga zbatuesit. Një donator fillimisht 

mund të krijojë dhe të kryesojë Komitetin e 

Koordinimit të Donatorëve, duke ia bartur agjencisë 

qeveritare, për të bashkërenduar ekspertizën, fondet 

dhe aktivitetet e donatorëve, për të arritur ndikimin 

maksimal në sektor 

1. Formimi i Komitetit të Koordinimit të Donatorëve: 

a. Identifikimi i donatorit fillestar dhe/ose kampionin e duhur ministror (si p.sh. MBPZHR) dhe emërimi i një 

individi të kualifikuar për të udhëhequr dhe mbikëqyrur Komitetin e Koordinimit të Donatorëve 

b. Përcaktimi i përfaqësuesve tjerë të Ministrive të qeverisë 

c. Kontaktimi i donatorëve që punojnë në sektorin bujqësor në Kosovë, konfirmimi i interesimit për pjesëmarrje në 

Komitetin e Koordinimit të Donatorëve, si dhe emërimi i personit kontaktues për aktivitete koordinimi me 

organin vendim-marrës 

d. Sigurimi që gjithë zbatuesit kryesorë për projekte të koordinuara marrin pjesë në Komitet 

e. Definimi i strategjisë, deklaratës së misionit, synimeve, qëllimeve, protokoleve të bashkëpunimit dhe 

përgjegjësive operative të Komitetit të Koordinimit të Donatorëve 

2. Ndërmarrja e aktiviteteve të koordinimit të donatorëve: 

a. Krijimi dhe mirëmbajtja e matricës gjithëpërfshirëse të donatorëve, me prioritetet e financimit dhe ekspertizës 

së donatorëve, projektet aktuale dhe të planifikuara bujqësore, vend-ndodhjen dhe kohëzgjatjen e projektit, 

përfituesit e synuar, partnerët lokalë dhe mbështetjen, rezultatet e dëshiruara, etj. 

b. Me matricën e donatorëve, identifikimi dhe prioritizimi i mundësive rajonale dhe të produkteve të veçanta për 

bashkëpunim në projekte aktuale dhe të ardhme, emërimi i personelit përgjegjës, përcaktimi i hapave të 

hollësishëm të nevojshëm për bashkërendimin e suksesshëm të aktiviteteve të përzgjedhura donatore 

c. Fillimi i takimeve mujore të koordinimit për të shqyrtuar aktivitetet aktuale dhe të ardhme, monitorim të 

përparimit, si dhe trajtim të sfidave 


Vlera e investimeve donatore në bujqësi e 

koordinuar përmes komitetit 

Masa e organizatave donatore të përfaqësuara tek 

Komiteti i Koordinimit të Donatorëve kundrejt 

donatorëve aktivë në Kosovë 

Raporti i anëtarëve donatorë të pranishëm tek 

Komiteti i Koordinimit të Donatorëve kundrejt gjithë 

anëtarëve donatorë në Komitet 

Raporti i projekteve të koordinuara donatore 

kundrejt gjitha projekteve të financuara nga 

donatorët 

Mungesa e pjesëmarrjes së donatorëve: zëvendësimi i 

përfaqësuesve të donatorëve me të tjerë, dokumentimi i 

qartë i përfitimeve dhe stimujve për pjesëmarrës në gjitha 

projektet e përzhgjedhura të koordinimit, si dhe publikimi i 

përparimit të arritur 

Mungesa e besimit apo frika e mbështetjes tek të tjerët: 

Hartimi i MM apo/dhe marrëveshjeve tjera kontraktuale 

duke theksuar qartë rolet, përgjegjësitë dhe procedurat e 

zgjidhjes së konflikteve 

€15-18M investime të donatorëve të koordinuara 

përmes komitetit 

75% të donatorëve aktivë në Kosovë përfaqësohen 

tek Komiteti i Koordinimit të Donatorëve 

Komiteti i Koordinimit të Donatorëve ka vijimësi deri 

në 75% 

Projektet e koordinuara të donatorëve janë 25% të 

numrit total të projekteve të donatorëve 


Iniciativa 2A: Zhvillimi dhe lansimi i aktiviteteve të koordinimit të donatorëve për bujqësi 

Arsyeshmëria 


Zvogëlimi i i përpjekjeve të dyfishuara, ndoshta edhe 

kundërthënëse të donatorëve në sektorin e bujqësisë 

Mundësimi i i partneriteteve të bashkëpunimit, 

përmirësimi i i komunikimit mes donatorëve, si dhe 

ndërtimi i i besimit 

Fokusimi i i përpjekjeve të donatorëve për të arritur 

ndikimin maksimal dhe kthimi i i investimeve përgjatë 

zinxhirit të vlerës në bujqësi 

Mundësimi që donatorët të marrin pjesë në projekte që 

kërkojnë më shumë financa, duke ndarë koston 

përgjatë organizatave 

Sigurohet pasim i i duhur i i projekteve përgjatë zinxhirit të 

vlerave në bujqësi 

Mundësimi i i këmbimit të njohurisë dhe diskutimeve për 

të përcaktuar qasjen më të mirë për trajtimin e 

pengesave para sektorit bujqësor të Kosovës 

Donatorët 

MBPZHR 

Ministritë 

tjera 


Ndihma teknike 

Hartimi i i matricës së koordinimit të donatorëve (5 ditë pune për person): $4,500 

Gjithsej Kosto e Vlerësuar: $4,500 për NT 


Kohëzgjatja: e vazhdueshme Analiza mbështetëse: pp56,117 (Baza e Strategjisë Bujqësore); p11, 18, 38 

(AgCLIR) 

Organizator fillestar i mundshëm i Komitetit të 

Koordinimit të Donatorëve, me kalim në agjenci 

qeveritare (të përcaktohet) 

Ofrimi i ndihmës monetare dhe teknike për 

projektet e koordinuara bujqësore 

Ndihma për agjencinë udhëheqëse qeveritare në 

monitorimin e përparimit të projekteve të 

koordinuara 

Organizator i mundshëm e krijimit dhe 

mbikëqyrjes së aktiviteteve të Komitetit të 

Koordinimit të Donatorëve 

Mirëmbajtja e matricës së koordinimit dhe të 

dhënave të projekteve 

Monitorimi dhe dokumentimi i përparimit të 

projekteve të koordinuara 

Kontribut në identifikimin, prioritizimin dhe 

zbatimin e prioriteteve bujqësore dhe projekteve 

gjegjëse të koordinuara 

Pjesëmarrja aktive në takimet e Komitetit të 

Koordinimit të Donatorëve 


Iniciativa 2B: Krijimi i sistemit të inteligjencës së tregut dhe planit të komunikimit 


Kohëzgjatja: 3 vjet për themelim dhe mirëmbajtje të vazhdueshme Analiza mbështetëse: pp55, 122 (Baza e Strategjisë Bujqësore); p39 

(AgCLIR) 


Qasja ndaj informatave si ato të ofertës dhe 1. Krijimi i sistemit të inteligjencës së tregut (SIT) 

kërkesës, informatave për çmimin e tregut, si dhe a. Përcaktimi i sponsorit të duhur vendor për këtë iniciativë (p.sh. MBPZHR, ESK) dhe kryerja e aktiviteteve të 

kërkesave të cilësisë, është qenësore për marrjen e domosdoshme në ndërtimin e kapaciteteve sipas nevojës 

vendimeve për shitje dhe për prodhim të informuar. b. Hartimi i listës së përfituesve të synuar 

Për shembull, shërbimi i Tregtisë së Huaj Bujqësore c. Identifikimi i kërkesave për të dhëna cilësore dhe sasiore (p.sh. Masat e importit dhe eksportit sipas produktit 

në Shtetet e Bashkuara (FATUS) ofron çmime në në botë, informatat për çmim produkti në fermë/me shumicë/në treg, preferencat e konsumatorit për treg, 

baza historike për eksportet dhe importet e SHBA standardet e sigurisë, informatat e cilësisë, përdorimi i pesticideve, kontaktet për shitësit me shumicë, 

së, për produkt dhe vend të origjinës/destinimit shpërndarësit, etj.) 

Përveç kësaj, është kritike që të dihet klienti i fundit 

dhe aftësia për të prodhuar produkte cilësore që 

plotësojnë preferencat e dëshiruara të klientit të 

fundit për të shitur mallrat bujqësore. Në Kosovë, 

ekziston njohuri dhe aftësi të kufizuara në plotësimin 

e kërkesave të konsumatorit përveç nëse një 

ndërmjetësues (si Perdrini) edukon fermerët për 

kërkesa. Shumica e eksportuesve varen nga klientët 

d. 

e. 

f. 

g. 

Hartimi i mostrave për raporte standarde dhe raporte të hulumtimit të tregut për produktet më madhore 

Përcaktimi i burimeve të shënimeve, metodave të grumbullimit, frekuencës së grumbullimit, si dhe 

organizatës/personit përgjegjës për grumbullimin e të dhënave dhe raportet e hulumtimit të tregut 

Hartimi i një plani për të siguruar mirëmbajtjen dhe azhurnimin e grumbullimit të shënimeve dhe hartimit të 

raporteve 

Përzgjedhja e sistemit të duhur të databazës dhe përshtatja e tij me kërkesat për shënime, funksionet e 

dëshiruara (të kërkimit, raporteve, emailave dhe mesazheve), si dhe kufizimet e mundshme për shfrytëzues 

(kufizime të leximit apo qasjes) 

me njohuri të tregut të fundit. h. Testimi i funksionalitetit për të siguruar që përfituesit e synuar të mund ta përdorin dhe kuptojnë bazën e të 

Kjo iniciativë do të: 1) hartojë dhe ndërtojë një 

sistem inteligjent tregu për përcjelljen e shënimeve 

dhe 2) ndërtojë dhe zbatojë një plan komunikimi për 

të siguruar që gjithë përfituesit kanë njohuri dhe 

qasje në shënime e raporte 

dhënave, para funksionalizimit 

2. Zhvillimi dhe ekzekutimi i planit të komunikimit: 

a. Krijimi i fushatës së detajuar të marketingut dhe trajnimit (të trajnerëve) për të shpjeguar sistemin e 

inteligjencës para fermerëve të vegjël dhe përfituesve tjerë në gjithë Kosovën 

b. Kryerja e seancave të trajnimit për SIT për të ekspozuar elementet e bazës, ilustrimin e përdorimit të 

shënimeve për vendime më të mira për prodhim dhe shitje, shpjegim se si të qasen të dhënat (në internet, 

mesazhe) 

c. Ndërmarrja e fushatave sipas nevojës për të ofruar informata tjera teknike përmes broshurave dhe forumeve të 

diskutimit për temat si rëndësia e përdorimit të duhur të pesticideve, kërkesat higjienike dhe praktikat 

agronomike për të zbatuar standardet ndërkombëtare të sigurisë së ushqimit 


Rritja e vlerës së prodhimit Përfituesit nuk dijnë si të përdorin SIT’in: involvimi i disa Rritje 5% e vlerës së prodhimit 

Numri i seancave trajnuese të mbajtura për SIT përfituesve gjatë fazës së dizajnimit dhe testimit dhe ofrimi 2 seanca trajnimi/muaj/trajner 

Numri i përdoruesve të sistemit inteligjent i trajnimit hyrës dhe seancave në vazhdimësi 5,000 përdorues të sistemit të inteligjencës së tregut 

Frekuenca e përdorimeve të sistemit inteligjent Shërbimet e paqëndrueshme: identifikimi i burimit Një përdorues mesatar I qaset informatës 2 herë në 

% e përdoruesve nga fermerët financues nga qeveria dhe shtytja e modeleve fitimprurëse javë 

Numri i ngjarjeve dhe vijimësia e tyre (tarifa për shërbim, konsultime, parapagime, reklama në 

faqe, ndarja e tarifave për SMS) 

75% e përdoruesve janë fermerë të vegjël 

2 ngjarje promovimi/rajon/muaj për 20 vetë 


Iniciativa 2B: Krijimi i sistemit të inteligjencës së tregut dhe planit të komunikimit 

Arsyeshmëria Homologët kryesorë 

Sistemi i i inteligjencës së tregut do të themelojë një platformë 

të konsoliduar “të gjitha në një vend” për shpërndarjen e 

shënimeve kritike të prodhimit dhe tregut 

Mundësimi që prodhuesit të marrin vendime të informuara 

prodhimi për plotësimin e kërkesave të konsumatorit për 

varietet, formë, klasë, madhësi dhe paketim produktesh, si 

dhe mundësisht edhe gjetja e parashikimi i i trendeve blerëse 

Dokumentimi i i qartë i i standardeve të sigurisë dhe cilësisë të 

nevojshme për rritjen e potencialit të eksportit dhe shitjes së 

produkteve në tregje të synuara 

Fuqizimi i i prodhuesve me informata të drejtpërdrejta 

çmimore për të siguruar që fermerët marrin çmimet më të 

larta në treg 

Identifikimi i i mundësive për të fituar hisen e tregut nga 

konkurrentët rajonalë duke marrë parasysh rritjen e 

zvogëluar 

MBPZHR/ 

KOS 

Organizata 

lokale 

Fermerët/ 

shoqatat 

Donatorët 


Ndihma teknike: 

Analiza e kërkesave, dizajni dhe zhvillimi i i SIT: $700,000 

Testimi dhe inicimi i i SIT’t, programi i i trajnimit: $600,000 

Zhvillimi dhe ndërmarrja e programeve të promovimit (1 person për 1 vit): $216,000 

Kostoja totale e vlerësuar: $1,516,000 për NT 


Kohëzgjatja: 3 vjet për themelim dhe mirëmbajtje të vazhdueshme Analiza mbështetëse: pp55, 122 (Baza e Strategjisë Bujqësore); p39 

(AgCLIR) 

Shtëpi/sponzor i mundshëm i udhëheqjes së 

zhvillimit të sistemit të inteligjencës së tregut dhe 

përpjekjes së vazhdueshme për grumbullimin e të 

dhënave 

Krijimi i raporteve tremujore të hulumtimit të tregut 

Aktivitete promovuese për tema 

Shtëpi/sponzor i mundshëm për përpjekjet e 

grumbullimit të të dhënave (të dhëna mbi 

tregtinë, të dhënat e tregut , standardeve të 

sigurisë dhe cilësisë) dhe aktivitete të promovimit 

Informimi i zhvillimit të sistemit të inteligjencës së 

tregut dhe qasjes së rregullt në të dhëna 

Pjesëmarrja aktive dhe ndihma në përmirësimin 

e aktiviteteve promovuese 

Dhënia e ndihmës në zhvillimin dhe lansimin e 

sistemit të inteligjencës dhe hartimit të 

programeve promovuese 


Iniciativa 2C: Ngritja e kapaciteteve të qendrave grumbulluese, paketimit dhe ruajtjes 


Kohëzgjatja: 3 vjet Analiza mbështetëse: pp58-62 (Baza e Strategjisë Bujqësore); p8, 37 (AgCLIR) 


Për të lëvizur në mënyrë efektive dhe efikase mallrat 

bujqësorë nga prodhuesit tek tregjet, zinxhiri i 

vlerave të prodhimit duhet të ketë kapacitet të 

mjaftueshëm për grumbullim, paketim, përpunim 

dhe ruajtje në fusha kryesore bujqësore. Aktualisht, 

kapaciteti i infrastrukturës shpërndarëse të Kosovës 

është i pamjaftueshëm për të mbështetur rritjen e 

konsiderueshme të prodhimit. Për shembull, Kosova 

ka vetëm 5 qendra grumbullimi e paketimi që i 

dedikohen zinxhirit të vlerave të prodhimit, si dhe ka 

infrastrukturë të kufizuar të zinxhirit të ftohtë. Në 

përgjithësi, rolet kryesore në zinxhirin e 

shpërndarjes nuk janë ndarë plotësisht. 

Për t’u përballur me këtë sfidë, do të hartohet një 

strategji me dy drejtime, duke përfshirë: 1) 

dizajnimin dhe zbatimin e një fushate të përqendruar 

marketingu për tërheqjen e investitorëve në 

infrastrukturë dhe 2) ofrimin e ndihmës teknike për 

investitorë në mbështetje të planifikimit dhe lansimit 

të bizneseve 

1. Dizajnimi dhe zbatimi i një fushate marketingu të planifikuar 

a. Kryerja e një vlerësimi të hollësishëm të nevojave për të dokumentuar qartë kërkesat specifike të 

infrastrukturës, duke përfshirë numrin e llojeve të infrastrukturës, kapacitetin, lokacionin, profilin e klientëve 

(fermerët e vegjël, të mëdhenj), etj. 

b. Përgatitja e një serie prospektesh të paradizajnuara të investitorëve për secilin lloj investimi në infrastrukturë 

duke filluar me Vegco për të theksuar planin e kërkesës, shpenzimet, fondet, IRR, Capex dhe pasqyrën ligjore. 

c. Hulumtimi i modeleve të suksesshme organizative (institucionet private që veprojnë nën qeveri, qeveria e 

pavarur, banka shtetërore) që ofrojnë programe sigurimesh për të mbuluar rreziqet politike dhe komerciale për 

investitorë 

d. Zhvillimi i materialeve të marketingut që theksojnë stimujt e mundshëm, resurset lokale në dispozicion si fuqia 

punëtore e aftë dhe inputet, si dhe shembujt e iniciativave tjera të suksesshme 

e. Identifikimi i grumbullimeve të synuara të investimit si dhe investitorëve aktivë në rajon me ndihmën e Odës 

Ekonomike të Kosovës (OEK) dhe Aleancës së Bizneseve Kosovare (ABK) 

f. Kontraktimi dhe zhvillimi i raporteve me individë brenda sektorit të investitorëve, dërgimi i prospekteve dhe 

materialeve promovuese, ftuarja në Kosovë për të parë mundësitë ekzistuese afariste 

2. Ofrimi i ndihmës teknike 

a. Hartimi i planit të hollësishëm të ndihmës teknike me fushat e mbështetjes kualifikimin dhe kohëzgjatjen e 

mbështetjes, organizatat dhe personelin që ofron mbështetje, etj. 

b. Fushat e mbështetjes mund të jenë: 1) hartimi i kontratave furnizuese me fermerë e kooperativa; 2) ndihma në 

rregullore, blerje tokash, licencime dhe viza; 3) mbështetja për financimin e blerjeve të pajisjeve, si dhe 4) 

zhvillimi i lidhjeve dhe kontratave me blerës 

Indikatori Rreziqet kryesore / Planet e reagimit Caqet kryesore 

Investimet totale 

Numri i investitorëve që ndërton infrastrukturën në 

Kosovë 

Masa e infrastrukturës së ndërtuar kundrejt asaj që 

nevojitet 

Investitorët nuk duan të investojnë në Kosovë për shkak të 

rrezikut të perceptuar: zhvillimi i materialeve të 

marketingut që theksojnë stabilitetin politik. Zhvillimi i 

sigurimit të rrezikut (p.sh. Agjencia e Kreditimit të 

Eksporteve Serbi dhe Mali i Zi - SMECA). Përgatitja e një 

prospekti investimesh në bazë të VegCo. 

4 investitorë në vit ndërtojnë infrastrukturë në 

Kosovë 

€4 milionë në IHD (në bazë të Vegco, secili investim 

është 1M Euros) 

75% e infrastrukturës së nevojshme e ndërtuar 


Iniciativa 2C: Ngritja e kapaciteteve të qendrave grumbulluese, paketimit dhe ruajtjes 

Arsyeshmëria 

Numri i i duhur, kapaciteti, vendosja dhe cilësia e 

qendrave të grumbullimit, paketimit dhe infrastruktura e 

zinxhirit të ftohtë ndërton një zinxhir të fuqishëm dhe 

gjithëpërfshirës të infrastrukturës së prodhimit të aftë 

për t’u përballur në mënyrë efikase dhe efektive me 

kërkesën në rritje të eksportit 

Rritja e qendrave të grumbullimit dhe ruajtjes do të 

përmirësojë fleksibilitetin e shpërndarjes për shitës, 

duke iu mundësuar fermerëve të shfrytëzojnë çmimet e 

larta jashtë sezonës dhe të zvogëlojnë varësinë nga 

importet 

Infrastruktura e shtuar e paketimit dhe ftohjes do të 

plotësojë kërkesat e konsumatorëve për cilësi dhe të 

mundësojë dërgesa të parashikueshme, fleksibile dhe 

të besueshme 

Rritja në të ardhurat tatimore të pranuara dhe punësimi 

i i krijuar nga bizneset e reja 

Ndihma teknike: $972,000 (1.5 njerëz për 3 vjet) 

ZKZHs: $250,000 për shpenzime marketingu 

Agjencia e 

eksporteve 

bujqësore 

(AEB) / AKPI 

Ministritë 

tjera 

Investitorët 

Donatorët 


Gjithsej kostoja e vlerësuar: $1,222,000 për NT dhe ZKZHs 



Kohëzgjatja: 3 vjet Analiza mbështetëse: pp58-62 (Baza e Strategjisë Bujqësore); p8, 37 

(AgCLIR) 

Udhëheqja e zhvillimit të fushatës së 

marketingut 

Puna me ministri tjera për të ofruar 

mbështetjen e definuar teknike 

Ministritë duke përfshirë Tregtinë, Industrinë, 

Pylltarinë, Bujqësinë dhe Zhvillimin Rural, 

mbështesin AEB/AKPI në ofrimin e ndihmës 

së definuar teknike 

Investitorët e interesuar do të punojnë me 

AEB/AKPI dhe ministritë për të themeluar 

biznese 

Ofrimi i ndihmës teknike për themelimin dhe 

lansimin e fushatave të marketingut dhe 

ndërtimin e planeve të biznesit 



Iniciativa 2D: Themelimi i organizatës së centralizuar për mbikëqyrje të marketingut dhe promovimin e eksportit të mallrave bujqësorë 

Kohëzgjatja: 3 vite Analiza mbështetëse: pp55, 64, 65, 121 (Baza e Strategjisë Bujqësore), p34, 37 

(AgCLIR) 


AKPI nuk fokusohet në agro-biznes duke marrë 

parasysh rëndësinë e sektorit për ekonominë. Në 

përgjithësi, agjencia ka buxhet prej 250 mijë eurosh 

dhe 13 punëtorë, shumica e të cilëve nuk flasin 

gjuhë të huaja. Shërbimet e ofruara për shfrytëzues 

konsiderohen përgjithësisht të dobëta. Pasi bujqësia 

është pjesë e konsiderueshme e ekonomisë së 

Kosovës, është qenësore që të ekzistojë një 

organizatë e fuqishme, e aftë të udhëheqë 

marketingun dhe promovimin e eksportit për të 

realizuar potencialin e plotë bujqësor të Kosovës 

Kjo iniciativë do të themelojë një organizatë publikoprivate 

për Promovimin e Eksportit Bujqësor, të 

përqendruar fillimisht në aktivitete bujqësore dhe 

duke u zgjeruar më vonë. Kjo agjenci do të marrë 

përsipër funksionet e promovimit bujqësor të 

Agjencisë Kosovare për Promovimin e Investimeve 

(AKPI) dhe do të ofrojë trajnime, të shpërndajë 

informatat mbi tregun, si dhe të lansojë fushatat e 

markave dhe promovimeve 

1. Themelimi i organizatës 

a. Definimi i strukturës publiko-private, misionit dhe programeve për Agjencinë e Eksportit Bujqësor (AEB) 

b. Zhvillimi i modelit qeverisës publiko-privat, duke përfshirë sponzorin qeveritar (p.sh. KM, MTI, MBPZHR) dhe 

pjesëmarrësit e sektorit privat, zhvillimi i planit të resurseve, si dhe angazhimi i stafit të kualifikuar 

c. Zhvillimi i planit të marketingut dhe promovimit, duke përfshirë ngjarjet dhe programet e lira të marketingut, si 

dhe definimi i fokusit në kultura, produkte dhe tregje 

d. Zhvillimi i metrikës së performancës dhe M&E 

2. Ofrimi i trajnimeve dhe ndihmës teknike 

a. Hartimi/ofrimi i trajnimeve për shitje, marketing, marrëdhënie me publikun, negociata, shërbime konsumatori, 

kontrata, etj. 

3. Lansimi i fushatave të markave/brendeve 

a. Krijimi i fushatave të brendingut të fokusuara në pozicionimin e kulturave prioritare mbi nivelin e mallit (p.sh. 

“Provo Kivin Kosovar!”); 

b. Zhvillimi I fushatave të fokusuara në tiparet e Kosovës që e thekson vlerën e shtuar – certifikatat si organike, 

halal apo tregti e drejtë, emërtimet që bazohen në regjione historike të prodhimit (p.sh. Rrushi I tryezës I 

Rahovecit), prodhimi nga familjet e vogla fermere 

4. Fillimi I fushatave të promovimit 

a. Lansimi I fushatave të marketingut me kosto të ultë dhe efekt të lartë ashtu si “media e fituar”, ëebfaqe, 

reklama dhe marketing direkt për tregtarët me pakicë dhe blerësit në tregjet e synuara (p.sh. Boronicat e Kilit) 

b. Planifikimi I marketingut në bazë të tipit të produktit dhe para pozicionimi i artikujve bujqësorë në panaire 

bujqësore 

c. Mbështetja e fermerëve të kualifikuar të vegjël në distribuimin e gatshëm të prodhimeve të tyre në panaire 

ndërkombëtare (p.sh. USAID Qendra për Tregti Jug Afrikane sponzoroi 6 kompani për të vijuar Panairin 

Pranveror të Ushqimeve të Veçanta më 2006 në Çikago, ndihmoi para pozicionimin e distribuimit të produkteve 

ashtu që fermerët e vegjël kanë mund t’I promovojnë dhe shesin lehtë produktet e tyre me vonesa minimale 

gjatë dhe pas panaireve ushqimore, ka siguruar distribuim 3 javor pa pagesë në qendra shëruese, ka ofruar 

mostra në qendra të radios dhe shfaqje dhe ka lancuar nje publikim kombëtar dhe një fushatë komunikimi me 

publikun online me potencial për të arritur më shumë se 3.5 milionë konsumatorë) 


Rritje në vlerën e eksportit bujqësor 

Numri I trajnimeve të mbajtura 

Numri I vijuesve gjatë trajnimeve 

Rritja në sasinë e eksportit për kultura të 

planifikuara/synuara 

Numri I brendeve të njohura ndërkombtarisht 

Numri I eksportuesve të përfaqësuar në panaire të 

tregtisë 


Produktet nuk i përmbushin standardet për cilësi dhe 

siguri: Themelimi dhe zbatimi I standardeve të rrepta për 

cilësi dhe siguri dhe lansimi I një fushate informative për t’I 

edukuar prodhuesit për rëndësinë e standardeve 

Prodhuesit e vegjël nuk mund ta arrijnë ekonominë e 

shkallës: Mbështetje sasive më pak se një ngarkesë 

kamioni 

10% rritje në vlerën e eksportit bujqësor 

3 trajnime për regjion në muaj 

20 vijues për secilin trajnim 

25% CAGR në sasinë e eksportit për 5 vitet e para 

4 brende shtesë ndërkombtarisht të njohura 

5 eksportues të përfaqësuar në çdo panair të tregtisë 

238

Arsyeshmëria 

Mallrat bujqësorë të Kosovës kanë brending të dobët. 

Ato janë të vendosura në rendin më të ultë të ofertës 

dhe përdoren kryesisht për të mbushur kërkesën 

sezonale në tregjet fqinje kur produktet vendore nuk 

janë në dispozicion 

Promovimi i i eksportit është i i fragmentuar dhe nuk është 

i i fokusuar në tregje dhe kultura kyçe. Pak fokus ka 

pasur në ngjarje promovuese, përveç panaireve 

tregtare 

Kjo organizatë do të centralizojë dhe përforcojë aftësitë 

e Kosovës për marketing dhe promovim, të mundësojë 

rritjen e konsiderueshme të eksportit dhe markave të 

avancuara në botë, të zhvillojë kapacitetet e fermerëve 

të vegjël e të mëdhenj, në marrjen e vendimeve të 

informuara e proaktive gjatë identifikimit të tregjeve dhe 

blerësve të mundshëm 


NDihma teknike : $1,296,000 (2 njerëz për 3 vjet) 

ZKZH: $250,000 për shpenzime marketingu 

Agjencia e 

Eksporteve 

Bujqësore 

(AEB)) 

AKPI 

Ekspertët e 

marketingut 

dhe 

promovimit të të 

eksportit 

Donatorët 


Gjithsejt vlera e vlerësuar: $1,546,000 për NT dhe ZKZH (Zyra e Kredive Zhvillimore) 


Iniciativa 2D: Themelimi i organizatës së centralizuar për mbikëqyrje të marketingut dhe promovimin e eksportit të mallrave bujqësorë 

Kohëzgjatja: 3 vits Analiza mbështetëse: pp55, 64, 65, 121 (Baza e Strategjisë Bujqësore), p34, 

37 (AgCLIR) 

Ndihma për fermerë të gjejnë tregjet për 

produktet e tyre, si dhe rritja e njohurisë për 

konsideratat e eksportit të orientuar kah kërkesa 

Monitorimi i përparimit të ofrimit të shërbimeve 

Mbështetje për AEB në misionin e saj 

Riorganizimi dhe ridefinimi i qëllimit për ndërtimin 

mbi fuqitë ekzistuese dhe eliminimin e dobësive 

Monitorimi i përparimit të ofrimit të shërbimeve 

Puna me AEB për të përcaktuar dhe zbatuar 

shërbimet kryesore të marketingut dhe 

promovimit 

Sigurimi i përsosmërisë në ofrimin e shërbimeve 

dhe I rezultateve 

Ofrimi i ndihmës monetare dhe teknike për AEB 


0 

Iniciativat e përmirësimit të infrastrukturës përfshijnë katër 

programe me fokus ujitjen, serrat dhe infrastrukturën elektrike 


1 


të Fermerve të 

Vegjël 

2 

3 

4 

5 


kah kërkesa 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 


Transportimi 

Rregulloret qeveritare 

për bujqësi 

6 


Iniciativat për ngritjen e kapaciteteve infrastrukturore 

A B C D 

Rehabilitimi i sistemit 

madhor të ujitjes në 

Kosovë 

Rritja e përdorimit të 

sistemeve më të 

vogla të ujitjes 

Mbështetja e 

zhvillimit të serrave 

Rritja e konkurrencës 

energjetike të sektorit 

bujqësor 

Qëllimi i kësaj Ujitja e nivelit të ultë, Zgjerimi i kultivimit me Si industritë tjera në 

iniciative është qasja efikase me ujë, ofron klimë të kontrolluar në Kosovë, bujqësia 

gjithëpërfshirëse ndaj kursime, zvogëlon Kosovë drejt përballet me mungesa 

reformës së konsumin e ujit dhe zëvendësimit të kronike të energjisë 

sistemeve madhore të është e rëndësishme importeve dhe elektrike dhe 

ujitjes, duke përfshirë për zhvillimin e shumë zgjerimit të burimeve tjera të 

çështjet inxhinierike të kulturave me vlerë. eksporteve. Edhe pse energjisë (gazi 

dhe ekonomike, 4 Qëllimi i iniciativës zona e mbuluar me natyror, lënda 

pellgjet dhe sistemet është të rritet serra është rritur, djegëse, etj.) qëllimi i 

e bartjes mes përdorimi i atyre shumica e kulturave iniciativës është të 

pellgjeve, si dhe sistemeve të vogla të ende rriten në fushë vlerësojë efektet e 

kërkesën e ujit për ujitjes, të ngritet të hapur. Qëllimi i disponueshmëriëse 

gjithë shfrytëzuesit kapaciteti i kompanive iniciativës është të dhe kostos së 

(konsum njerëzor, të instalimit të ujitjes, tejkalohen barrierat energjisë në bujqësi, 

industri dhe ujitje). si dhe të zhvillohet ndaj zgjerimit të si dhe implementimi i 

qasja në mekanizma kultivimit të tillë duke programeve me lëndë 

financiarë kapërcyer pengesat alternative, konzervim 

teknike, të njohurisë si dhe grumbullim i 

dhe të qasjes ndaj investimeve në pajisje 

financave të shpërndarjes së 

energjisë 


Iniciativa 3A: Rehabilitimi i sistemit madhor të ujitjes në Kosovë 

Zhvillimi i kapaciteteve infrastrukturore 

Kohëzgjatja: 4 vjet Analiza mbështetëse: pp66-72, pp123-124 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Sistemi madhor i ujitjes në Kosovë nuk është i 

qëndrueshëm, vuan nga kërkesa e vogël në disa 

zona e me pak furnizim në tjerat; çmime të 

pamjaftueshme për të mbuluar koston; investime të 

vogla në operim dhe mirëmbajtje; si dhe çështje të 

kapaciteteve njerëzore. Prej 71.000 hektarëve të 

mbuluar nga sistemet, vetëm 18000 ujiten 

aktualisht. Për të reformuar këtë sistem, duhet një 

qasje gjithëpërfshirëse e cila përfshin çështjet 

inxhinierike dhe ekonomike, 4 pellgjet dhe sistemet 

e bartjes mes pellgjeve, si dhe kërkesën e ujit për 

gjithë shfrytëzuesit (konsum njerëzor, industri dhe 

ujitje). 

1. Ofrimi i trajnimit për Menaxhimin e Integruar të Resurseve Ujore 

a. Ofrimi i trajnimeve për ekspertët që do të marrin pjesë në Strategjinë për Ujërat 2011, udhëhequr nga MMPH 

2. Kryerja e një studimi për të ofruar qartësi dhe transparencë për vendimet e investimeve duke përfshirë gjithë pellgjet 

dhe OU-të (sipas rekomandimit të Bankës Botërore) 

a. Vlerësimi institucional – kapaciteti, financimi në dispozicion dhe shpenzimet publike 

b. Programi Nacional i Menaxhimit të Kërkesës së Ujit – zhvillimi i proceseve për balancimin e shfrytëzimit të 

ujërave dhe investimeve, duke përfshirë çmimet dhe programet e mbrojtjes 

c. Zhvillimi i planit të investimeve për Pellgun e Ibrit, duke përfshirë shfrytëzimin ndër-pellgor të Liqenit të 

Gazivodës 

d. Gjetja e skenarëve të kërkesës së ujit dhe mungesat e mundshme 

e. Zhvillimi i planit të resurseve për ofruesit e ujitjes 

f. Vlerësimi i ndryshimeve klimatike në kërkesën dhe ofertën e ujit 

g. Prioritizimi i investimeve me analiza me shumë kritere – prioritetet, shpenzimet, modelet e financimit 

3. Ri-dizajnimi i organizimit dhe procesit në MMPH, MBPZHR dhe OU 

a. Mbështetja e zhvillimit për organizime dhe procese më të mira të menaxhimit të ujërave 

b. Mbështetja e ndryshimit të ligjeve dhe zbatimit të rregulloreve 

4. Ndihma teknike për OU-të për të themeluar modele të qëndrueshme biznesi, duke u fokusuar tek Radoniqi dhe Ibër- 

Lepenci 

a. Zhvillimi i planeve financiare, duke përfshirë vlerësimet e zonave të ujitura në mënyrë të balancuar, investimet 

e nevojshme në O&M dhe çmimet në hije 

b. Zhvillimi dhe zbatimi i planeve të marketingut, duke përfshirë krijimin e Shoqatave të Shfrytëzuesve të Ujit për 

të ngritur inkasimin 

c. Konsiderimi i opsioneve për financimin e sektorit privat 


Rritja e të ardhurave në O&M tek Ofruesit e 

Ujitjes 

Rritja e investimeve në O&M tek Ofruesit e 

Ujitjes 

Rritja e sipërfaqes së ujitur 

Investimi në zgjerim dhe rehabilitim të ujitjes 

Pamundësi e tërheqjes së investimeve të mjaftueshme nga sektori 

privat, bankat zhvillimore apo Buxheti i Kosovës – identifikimi i 

modeleve të financimit në kohën e prioritizimit të investimeve, 

përqendrim vetëm në investime të arritshme 

Mungesa e vullnetit politik për të zbatuar Ligjin për Ujërat i cili kërkon 

“mbulim të plotë të kostos” dhe ri-organizim të funksioneve të 

menaxhimit të ujërave tek MBPZHR, MMPH dhe OU – ka nevojë për 

pajtim të fuqishëm të qeverisë në nivel të kryeministrit para fillimit të 

projektit 

Efekte të mundshme negative në disa kultura me vlerë të ultë (p.sh. 

Misri) nëse çmimet rriten – ka nevojë për shërbime efektive ekstenzive 

për të ndihmuar në kalimin drejt kulturave me vlerë të lartë 

Përfundimi i trajnimit për MIRU 

Përfundimi i studimit të investimeve 


Iniciativa 3A: Rehabilitimi i sistemit madhor të ujitjes në Kosovë 

Arsyeshmëria 

Operimi i i qëndrueshëm i i së paku disa prej Ofruesve të 

Ujitjes, përmirësimi i i efikasitetit të sistemeve, zvogëlimi i i 

barrës në buxhetin e qeverisë, si dhe shmangia e krizës 

financiare. 

Përcaktimi i i investimeve në infrastrukturën e lumit, që 

rezulton në shfrytëzimin e qëndrueshëm të katër pellgjeve 

lumore në Kosovë. Prioritetet e mundshme, duke përfshirë 

zgjerimin e sistemit të Radoniqit, ri-planifikimin e sistemit 

Dukagjini që ka humbur 75% të sipërfaqes për shkak të 

urbanizimit, si dhe rimbushja e pellgut të Drinit të Bardhë nga 

pellgu i i Ibrit. Zgjerimi i i planifikuar i i sistemit Ibër-Lepenc në 

juglindje të vendit mund të merret parasysh gjithashtu. 

Zgjerimi i i të gjitha sipërfaqeve të ujitura që rezulton në 

rendiment të lartë. 

Çmime të përmirësuara të ujit duke promovuar shfrytëzim 

efikas të ujit për qëllime ekonomike 

Qeveria 

Ofruesit e 

ujitjes 

Programet 

donatore 

Bankat 

zhvillimore 

Kooperativat 




Trajnimi MIRU $25,000 (50 pjesëmarrës) 

Analiza e investimit - $1,100,000 (61 muaj pune, analizë e BNRZH) 

Implementimi $3,200,000 (5 njerëz për 3 vjet) 

Shpenzimet kapitale: Minimum €25.6M (Ibër Lepenc 1 €6.4M; Radoniqi €9.6M; Drini i Bardhë €9.6M) 

Kostoja totale e vlerësuar : NT $4,300,000; CapEx >€25,600,000 1 


– Trajnimi MIRU - $25,000 (50 pjesëmarrës) 

– Analiza e investimit - $1,100,000 (61 muaj pune, analizë e BNRZH) 

– Implementimi - $3,200,000 (5 njerëz për 3 vjet) 

Shpenzimet kapitale: Minimum €25.6M (Ibër-Lepenc - 1 

 

- €6.4M; Radoniqi 

 

- €9.6M; Drini i Bardhë - €9.6M) 

Kostoja totale e vlerësuar : NT = $4,300,000; CapEx = >€25,600,000 1 


Kohëzgjatja: 4 vite Analiza mbështetëse: pp66-72, pp123-124 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 

Shënim (1) : Kërkesat e kapitaleve nuk janë përfshirë në vlerësimin e kostos në nivel të lartë 


Zyrja e KM – sponzor i projektit. Udhëzimi i 

prioriteteve për shpenzime publike, organizim 

Dep. i Ujërave në MMPH 

Dep. i Ujitjes dhe Drenimit si dhe Zhvillimit Rural 

MBPZHR 

Zhvillimi i funksioneve të financës, marketingut dhe 

investimeve 

Ofrimi i shërbimeve të ujitjes tek fermerët 

Financimi i ndihmës teknike 

Koordinimi dhe komunikimi 

Mbrojtja e fermerëve ekzistencial të cilët mund të 

dëmtohen nga tarifat e rritura 

Udhëheqin financimin e projekteve, duke përfshirë 

investitorët privatë dhe shpenzimet publike nga 

Qeveria 

Zhvillimi i shoqatave të shfrytëzuesve të ujit për të 

koncentruar blerjen e ujit 

Përmirësimi i efikasitetit të shfrytëzimit të ujit duke 

këshilluar fermerët mbi teknikat e kursimit të ujit 

242

Iniciativa 3B: Rritja e përdorimit të sistemeve ujitëse në nivel të ultë 


Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: pp66-72, pp123-124 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Ujitja efikase në sisteme të vogla iu mundëson 1. Pilot Programet për sisteme të vogla efikase të ujitjes 

fermerëve kursime, zvogëlon konsumin e ujit dhe a. Identifikimi i furnizuesve/instaluesve dhe ofrimi i ndihmës teknike në teknologji, marketing dhe plan biznesi. 

është e rëndësishme për zhvillimin e shumë b. Identifikimi i mungesave në teknologji. 

kulturave (p.sh. Rrushi, drunjë të pemëve). Qëllimi i 

kësaj iniciative është rritja e shfrytëzimit të 

sistemeve të vogla të ujitjes, zhvillimi i kapaciteteve 

të kompanive të instalimit të ujitjes dhe zhvillimi i 

c. Puna me furnizues dhe partnerë tjerë në identifikimin e zonave pilot 

d. Mbështetja e zonave pilot me grante të vogla. 

e. Kursimet në kosto për matje dhe komunikim dhe përmirësim i rendimentit si dhe rezultim i Kthimit në Investime. 

f. Puna me Ministrinë e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor (MMPH) për të identifikuar çështjet e licencimit dhe 

rregullimit dhe heqja e pengesave. 

mekanizmave financiarë g. Hulumtimi nëse mund të ofrohen stimuj nga qeveria për shfrytëzim efikas të ujit. 

2. Themelimi i programeve financuese për sisteme të vogla të ujitjes 

a. Komunikimi i fakteve financiare për ujitjen në nivel të ultë tek bankat dhe IMF’të – shenzimet, përmirësimet në 

rrjedhën e parasë në fermë, etj 

b. Puna me banka dhe IMF për të dizajnuar procedurat për rritjen e financimit të sistemeve ujitëse. 

c. Shqyrtimi i ofrimit të AKZH apo ndonjë mekanizmi tjetër garancish për mbështetjen e investimeve në sisteme 

të vogla ujitjeje 

d. Identifikimi i potencialit për financim në punë me ofrues të teknologjisë dhe pajisjeve 


Të ardhura shtesë për ofruesit e ujitjes së vogël Disponueshmëria e kapitalit investues për ndarje të kostos në pilot Implementimi i së paku 10 pilot 

Të ardhura në rritje (rendiment dhe vlerë) për sisteme. Zbutja – financimi i pjesshëm i investimeve përmes sistemeve në vitin e parë dhe 40 në të 

fermerë programeve të granteve, zhvillimit të bankave dhe mekanizmave dytin 

Zhvillimi i programit të financimit financiarë IMF, puna me së paku disa ferma të mëdha. Zhvillimi i kapaciteteve në së paku 1 

Zhvillimi i kapaciteteve tek furnizuesit e sistemeve të 

ujitjes 

Kapaciteti i furnizuesve/instaluesve të ujitjes për të marrë pjesë në 

pilote/eksperimente. Zbutja – ofrimi i ndihmës teknike për 

furnizues/instalues në çështje teknike dhe në planifikim marketingu dhe 

biznesi. 

furnizues/instalues të sistemeve të 

ujitjes 


Iniciativa 3B: Rritja e përdorimit të sistemeve ujitëse të nivelit të vogël 

Arsyeshmëria 

Ujitja efikase në nivel të ultë siguron kursime për bujq 

dhe zvogëlon konsumin e ujit 

Ujitja pikë pikë është kritike për disa kultura me vlerë të 

lartë në iniciativën e diversifikimit, duke përfshirë rrushin, 

çikoren, shpargun. 

Programi 

donator 

MMPH 

MBPZHR 

Bankat, 

IMF’të dhe 

shitësit e 

ujitjes 


Ndihma teknike: $160,000 (9 muaj pune si pjesë e iniciativës së madhe) 

Fondi i granteve të vogla: $1,000,000 ($10 mijë granti mesatar për 100 sisteme) 

Mekanizëm i mundshëm AKZH apo tjetër : (Nuk është buxhetuar) 

Kostoja totale e vlerësuar: $1,160,000 për NT dhe grante të vogla 



Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: pp66-72, pp123-124 (Baza e Strategjisë 

Bujqësore) 

Ofrimi i ndihmës teknike për instaluesit e 

ujitjes dhe fermerët 

Mbikëqyrja e pilot-programeve 

Menaxjimi i fondeve të granteve të vogla 

Përmirësimi i procesit për licencim uji për 

sisteme nën 100 ha 

Burim potencial i financimit apo stimujve për 

efikasitetin e ujit përmes fondit të granteve 

Burim financimi për sisteme ujitëse të vogla 


Iniciativa 3C: Mbështetja e zhvillimit të serrave 


Kohëzgjatja: 4 vite Analiza mbështetëse: pp73-78, 125 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Zgjerimi i prodhimit me klimë të kontrolluar në 1. Ndihma teknike për instaluesit kosovarë të serrave moderne 

Kosovë drejt zëvendësimit të importeve dhe a. Puna me 3-5 instalues të serrave moderne në formë blloku, për të përmirësuar teknologjinë dhe pajisjet, 

zgjerimit të eksporteve. Edhe pse zona e mbuluar 

me serra është zgjeruar në 154 ha në 4 vitet e 

kaluara, shumica e kulturave ende rriten në fushë të 

hapur. Qëllimi i iniciativës është të tejkalohen 

barrierat ndaj zgjerimit të kultivimit të tillë duke 

kapërcyer pengesat teknike, të njohurisë si dhe të 

qasjes ndaj financave 

2. 

cilësinë e ndërtimit, kontrollimin e kostos dhe marketingun 

b. Krijimi i opsioneve të financimit me furnizues pajisjesh që zvogëlojnë shpenzimet kapitale paraprake që 

nevojiten për serra. 

Shërbimet ekstenzive për kultivimin me klimë të kontrolluar 

a. Identifikimi i modelit të duhur për ofrimin e shërbimeve 

b. Ofrimi i trajnimit dhe zgjerimi për përmirësim të menaxhimit të kulturave (kontrollimi i insekteve dhe 

sëmundjeve, skemat e mbjelljes dhe korrjes, etj) 

c. Këshillimi i fermerëve mbi diversifikimin e produkteve, duke identifikuar kulturat me vlerë të lartë që mund të 

përfitojnë nga zhvillimi i serrave 

3. Zhvillimi i planeve të marketingut dhe shpërndarjes për kultura që prodhohen me klimë të kontrolluar 

a. Puna me shpërndarës në tregun lokal dhe me eksportuesit për të krijuar kanale të shpërndarjes dhe shitjes për 

prodhimin me klimë të kontrolluar 

b. Këshillimi i fermerëve për luhatjet e çmimeve dhe kohët më të mira dhe kanalet për shitjen e kulturave të rritura 

në serra 

4. Zhvillimi i produkteve financiare në mbështetje të zhvillimit të serrave 

a. Hulumtimi i opsioneve të financimit nga donatorët, kreditë tatimore, investimet dhe mbështetja në të hyra 

b. Puna me banka për të zhvilluar produkte kosto-efektive për periudha kthimi 6-9 vjet që kërkohen për serra, 

duke përfshirë huatë afatgjate, hipotekat dhe qiradhënjen (lizingun) 


Vlerë e rritur e kulturave të prodhuara në serra Disponueshmëria e financave: serrat moderne kërkojnë investime Programi duhet të synojë së paku 130 

apo kushte tjera me klimë të kontrolluar substanciale dhe ndryshime në teknikat e menaxhimit të produkteve hektarë serra të reja brenda 4 vitesh, 

Vlera e investimeve në serra për të arritur kthimin. Programi nuk do të jetë i pranueshëm nëse përafërsisht një dyfishim të fondit aktual 

Zgjerimi i sipërfaqes totale të serrave burimet e financimit nuk zhvillohen, si dhe nëse praktikat e fermerëve 

– Prej kësaj, sipërfaqja nën serra “moderne” 

kundrejt tuneleve 

nuk ndryshojnë 

Lehtësimi 

Numri i fermerëve të trajnuar dhe mbështetur me 

shërbime ekstenzive 

Numri i kompanive të instalimit të serrave që janë 

mbështetur 

– ofrimi i shërbimeve ekstenzive mbi menaxhimin e kulturave dhe 

shpërndarjen pas korrjes për të siguruar arritjen e Kthimit në 

Investime 

– fokusimi në produkte financiare që ofrojnë një stimul për investime 

duke përfshirë financimin “më mirë se në treg” nga donatorët apo 

MBPZHR dhe/ose shitësit e pajisjeve të serrave 


Iniciativa 3C: Mbështetja e zhvillimit të serrave 

Arsyeshmëria 

Pa serra, shumica e kulturave korren/grumbullohen brenda një 

periudhe dy-javore, duke krijuar një ngopje me produktin gjatë 

asaj kohe, si si dhe mungesë të tij tij në kohë tjera. Ky problem 

duhet trajtuar edhe për zëvendësimin e importeve dhe 

eksporteve si si dhe zhvillimin e serrave. 

Ky program do të trajtojë pengesat ndaj zgjerimit të serrave, 

duke përfshirë cilësinë e ndërtimit, njohurinë e fermerëve mbi 

skemat më të mira të mbjelljes dhe korrjes, njohurinë e 

teknikave të duhura të menaxhimit të kulturave për kultivim në 

serra, mungesën e kanaleve të përpunimit dhe marketingut 

pas korrjes, si si dhe diversifikimin e kulturave të mbjellura në 

serra. 

Për shkak të periudhës së kthimit që është 6-9 vjet, edhe me 

përmirësime në gjitha këto fusha, qasja në financa është 

gjithashtu pengesë – ndoshta më e rëndësishmja – që duhet 

tejkaluar. Ky program do të trajtojë pengesën duke zhvilluar dy 

lloje financimi: 1) financimin e shitësve që ofrohet nga 

furnizuesit ndërkombëtarë të pajisjeve përmes kompanive 

serrë-ndërtuese kosovare dhe 2) financimit të bankave. 

Programi i 

donatorit 

MBPZHR 

Furnizuesit 

dhe 

instaluesit e 

pajisjeve 

Shoqatat/ 

universitetet 



Ndihma teknike: $2,600,000 (3 njerëz për 4 vite, si pjesë e iniciativës së madhe) 

Fondi i financimit dhe granteve : $2,900,000 (investimi total për ndërtimin e 130 ha serrë është 

€19.5M ose $29.3M. Kemi supozuar që grantet, huazimet në 2-faza dhe garancitë duhet të mbulojnë 

10% të këtij totali.) 

Kostoja totale e vlerësuar : $5,500,000 NT dhe financim 


Kohëzgjatja: 4 vite Analiza mbështetëse: pp73-78, 125 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 

Ofrimi i ndihmës teknike për firmat serrëndërtuese 

Zhvillimi i programeve ekstenzive dhe 

trajnuese për fermerë 

Zhvillimi i programeve për qasje në financa, 

duke përfshirë ofrimin e granteve/kapitalit 

apo garancive për bankat 

Mbështetja e programeve të qasjes në 

financa përmes granteve të financimit dhe 

ndarjeve nga BKK-ja 

Mbështetja e programeve të trajnimit 

Mbështetja e futjes së teknologjive dhe 

teknikave të reja ndërtimore 

Mbështetja e programeve të financimit nga 

shitësit 

Ofrimi i trajnimeve për fermerë 

Ofrimi i trajnimeve dhe programeve 

ekstenzive 

Mbështeyja e zhvillimit të zinxhirit të 

shpërndarjes dhe marketingut 


Iniciativa 3D: Rritja e konkurrecës energjetike të sektorit bujqësor 


Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: Nuk është trajtuar veçanërisht në bazë 


Si industritë tjera në Kosovë, bujqësia përballet me 1. Identifikimi i ndikimeve të energjisë dhe mungesave të derivateve në gjitha fazat e zinxhirit të vlerës në bujqësi 

mungesa kronike të energjisë elektrike dhe gazit a. Përcaktimi i disponueshmërisë dhe kostos së energjisë elektrike në krahasim me vendet krahasuese 

natyror. Derisa supozohet që kjo situatë do të b. Përcaktimi i disponueshmërisë dhe kostos së gazit natyror dhe lëndëve tjera në krahasim me vendet 

përmirësohet me përfundimin e Kosovës së Re, krahasuese 

ndikimet në gjitha aspektet e zinxhirit të vlerave c. Parashikimi i ofertës dhe vlerësimi i kërkesës së pambuluar për secilin nga 10 vitet e ardhshme 

bujqësore, duke përfshirë ujitjen, serrat, përgatitjen 2. Hartimi i planit për zbutjen e kërkesës së pambuluar dhe jo-ekonomike për 10 vitet e ardhshme 

dhe korrjen, ruajtjen, paketimin etj. duhen kuptuar. a. Shqyrtimi i burimeve dhe lëndëve alternative të energjisë 

Qëllimi i iniciativës është të vlerësojë efektet e b. Shqyrtimi i konvertimit dhe të ripërtëritshmeve 

disponueshmëriëse dhe kostos së energjisë në 

bujqësi, si dhe implementimi i programeve me lëndë 

alternative, konzervim dhe grumbullim i investimeve 

në pajisje të shpërndarjes së energjisë 

c. Theksimi i aktiviteteve dhe metodave që nuk janë konkurrente në kushtet aktuale të furnizimit energjetik 

d. Analizimi i çmimeve të energjisë për bujqësi dhe rekomandimi i ndryshimeve 

3. Implementimi i programeve për të rritur konkurrencën energjetike 

a. Ofrimi i granteve të vogla për lëndë alternative duke përfshirë mbeturinat bujqësore dhe të korrat si derivate 

(p.sh. Kanola) dhe mundësitë e vogla të erës dhe diellit (p.sh. Diellore për pompa ujitjeje) 

b. Ofrimi i granteve të vogla për projekte të konzervimit dhe efikasitetit të energjisë 

c. Ofrimi i stimujve për ndalimin e aktiviteteve jo-ekonomike 

d. Krjimi i Parqeve Përpunuese Bujqësore në zona A+ apo A që do t’i mundësonin agro-bizneseve të 

grumbullonin shpenzimet e investimit në shpërndarje të energjisë. 


Vlera e energjisë së kursyer 

Totali i investimeve shtesë në energji 

Numri i fermerëve dhe agro-bizneseve të ndihmuara 

Ekziston rreziku që stimujt për lëndë alternative do të çrregullojnë 

vendimet për mbjelljen e të korrave për lëndë djegëse apo për ushqim 

e eksport. Lehtësimi: plani 10-vjeçar do të hulumtojë në detaje se cilat 

programe të zëvendësimit të lëndëve djegëse janë ekonomikisht të 

arsyeshme. Përveç kësaj, propozimet specifike për grante do të 

vlerësohen për të siguruar që grantet të mos jenë çrregulluese 

100 programe të zbatuara 

20 programe në vitin e parë 


Iniciativa 3D: Rritja e konkurrecës energjetike të sektorit bujqësor 

Arsyeshmëria 

Disponueshmëria, besueshmëria dhe kostoja e 

energjisë elektrike, gazit natyror dhe lëndëve tjera 

ndikon në konkurrencën e sektorit bujqësor në Kosovë. 

Implikimet e konkurrencës duhen kuptuar, si dhe plani 

të hartohet, për të shmangur dëmet, së paku deri sa 

Kosova e Re të hyjë në funksion 

Kjo iniciativë do të përmirësojë konkurrencën e agrobiznesit 

duke zëvendësuar bio-lëndët e lira dhe më të 

gatshme për energji elektrike dhe hidro-karbure, duke 

ofruar projekte konvertimi, duke i i ndihmuar agrobizneset 

në identifikim dhe ndalim të proceseve jokonkurrente 

për shkak të energjisë, si dhe duke 

zhvilluar Parqe Përpunuese Bujqësore me furnizim A+ 

nga KEK. 

Programi i 

donatorit 

MBPZHR, 

Ministria e 

Energjisë 

Shoqatat 



Ndihma teknike: $1,080,000 si pjesë e një programi më të madh (2.5 persona për 2 vite të plota) 

Programi i granteve të vogla: $1,500,000 (100 projekte në vlerë granti prej 10000 eurosh, ose 15 mijë, 

mesatarisht) 

Kostoja totale e vlerësuar : $2,580,000 për NT dhe programin e granteve të vogla 


Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: Nuk është trajtuar veçanërisht në bazë 

Bërja e analizave dhe ofrimi i ndihmës 

teknike 

Administrimi dhe monitorimi i programit të 

granteve 

Veprimi si homologë primar të qeverisë për 

programin 

Ofrimi i të dhënave dhe vërtetimi i 

supozimeve për analiza. Sigurimi që 

kërkesa e bujqësisë të futet në planet 

kombëtare të energjisë 

Sipas mundësisë, kontributi në programin e 

granteve 

Ndihma për programin në ofrimin e ndihmës 

teknike, komunikimi për programin e 

granteve dhe identifikimin e cilësimin e 

kërkesave për grante 


0 

Iniciativat për përmirësimin e transportit përfshijnë tre programe për 

zhvillimin e rrjetit të rrugëve rurale, zhvillimin e shërbimeve të transportit 

ajror dhe komunikimin e përfitimeve nga lidhja e rrugës së re me Tiranën 


1 


të Fermerëve të 

Vegjël 

2 

3 

4 

5 

6 


kah kërkesa 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 


Transportimi 

Rregulloret 


bujqësi 


Iniciativat për përmirësimin e transportit 

A Caktimi i prioriteteve dhe 

zhvillimi i rrugëve rurale 

duke përdorur analizën e 

kost-benefitit dhe PPP 

B Zhvillimi i planit për 

transportin ajror të 

produkteve të ndjeshme dhe 

largimi i pengesave në 

rregullore dhe në treg 

C 

Dendësia e rrejtit të rrugëve Zhvillimi i eksporteve 

rurale në Kosovë është më e bujqësore të vlerës së lartë 

vogël sesa e cilitdo konkurues shpeshherë bazohet në 

rajonal, gjë që shkon në 

transportin ajror, i cili paraqet 

disfavor të veprimtarisë 

përparsi dhe siguron dërgim të 

ekonomikë bujqësore dhe 

freskët, me kohë dhe të 

rurale në përgjithësi. Qëllimi i besueshëm. Në Kosovë 

kësaj iniciative është të 

realizohet pak transport ajror 

caktohen prioritetet për 

dhe nuk ka ofruesë të 

zhvillime të rrjetit të rrugëve shërbimeve të përkushtuar. 

rurale në bazë të ndikimit 

Në planin afatshkurtër, qëllimi i 

ekonomik të investimeve, të kësaj iniciative është të 

identifikohen burimet e 

largohen pengesat në politika 

financimit dhe të përgatiten 

për shërbimin e transportit 

tenderët për ndërtime të reja, ajror për produkte të ndjeshme 

përfshirë zhvillimin e PPP të në relacionin Prishtinë-Milan 

cilat mund të zvogëlojnë 

dhe në planin afatgjatë, të 

shpenzimet kapitale fillestare zhvillohet zgjerimi i strategjisë 

për ndërtimin e rrugëve. 

për shërbime të transportit 

ajror për produkte të ndjeshme 

nga Prishtina. 

Analiza dhe komunikimi i 

përfitimeve në çmim nga 

autostrada e re e Tiranës 

Autostrada e Tiranës do të 

përfundojë deri në pranverë 

2010. Nga intervistat me ofruesit 

e shërbimeve që gjenden në 

Prishtinë, kuptohet që ata nuk 

planifikojnë të zhvendosin 

transportin në këtë rrugë. Ky 

qëndrim është ekonomikisht 

racional, por edhe bazohet në 

mungesën e njohurive, për shkak 

se pjesa dërmuese e ofruesëve 

të shërbimeve janë mësuar me 

rrjetin e ish Jugosllavisë. Qëllimi i 

kësaj iniciative është të 

sigurohen të dhëna cilësore mbi 

ekonominë e rrugës së re, të 

komunikohen dhe të tërhiqen më 

shumëofruesëtëshërbimeve 

nga Shqipëria dhe vendet e tjera 

për në Kosovë. 

Burimi : BAH Analysis 249

Iniciativa 4A: Caktimi i prioriteteve dhe zhvillimi i projekteve për rrugë rurale duke përdorur analizën e kost-benefitit dhe PPP 

Kohëzgjatja: 4 vite Analiza mbështetëse: f.127-128 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Dendësia e rrejtit të rrugëve rurale në Kosovë është 

më e vogël sesa e cilitdo konkurues rajonal, gjë që 

shkon në disfavor të veprimtarisë ekonomike 

bujqësore dhe rurale në përgjithësi. Qëllimi i kësaj 

iniciative është të caktohen prioritetet për zhvillime 

të rrjetit të rrugëve rurale në bazë të ndikimit 

ekonomik të investimeve, të identifikohen burimet e 

financimit dhe të përgatiten tenderët për ndërtime të 

reja, përfshirë zhvillimin e PPP të cilat mund të 

zvogëlojnë shpenzimet kapitale fillestare për 

ndërtimin e rrugëve. 

Transportimi 

1. Caktimi i prioriteteve për investimet e planifikuara në rrugët nga ferma në treg duke zbatuar modelin ekonomik të 

përfitimit nga çmimi 

a. Krijimi i listës gjithëpërfshirëse të projekteve të planifikuara për rrugë rurale 

b. Përcaktimi i ndikimit ekonomik të secilit projekt në kuptimin e rezultatit ekonomik (BPV) dhe punësimit, duke 

zbatuar modelet siç është Modeli i Vendimit të Ekonomisë Rrugore i Bankës Botërore (VER). 

c. Bashkëpunimi me partnerë, caktimi i prioriteteve të projekteve në kuptimin e kost-benefitit për zhvillimin rural. 

d. Bashkëpunimi me partnerët kosovarë për ta transferuar modelin dhe kornizën analitike 

2. Zhvillimi i planeve të hollësishme të shpenzimeve dhe të projektit për secilin projekt të Prioritetit të lartë 

a. Vlerësimi i gjatësisë së rrugës për secilin projekt dhe përcaktimi i Indeksit Ndërkombëtar të Ashpërsisë (IRI) për 

secilin segment të rrugës 

b. Duke përdorur të dhëna nga projekte të ngjajshme, të përcaktohen shpenzimet e projektit në bazë të gjatësisë, 

IRI’t të secilit segment dhe llojit të dëshiruar të rrugës. 

3. Identifikimi i modelit të financimit, krijimi i procesit të tenderit dhe identifikimi i kontraktorëve 

a. Përcaktimi i burimeve të financimit dhe modelit të financimit për secilin projekt, duke përfshirë edhe pagesën 

direkte, BOT, etj. 

b. Mbajtja e takimeve para tenderit me ofertuesit potencialë. 

c. Të përgatiten dokumentet për tender dhe të ndihmohen partnerët kosovarë në menaxhimin e procesit të 

tenderit. 

4. Menaxhimi i projekteve të ndërtimit dhe mirëmbajtjes; përsëritja e caktimit të prioriteteve 

a. Të ndihmohen partnerët kosovarë në menaxhimin e projekteve. 

b. Të zhvillohen planet e mirëmbajtjes. 

c. Të përsëriten analizat e kost-benefitit çdo vit për të caktuar prioritetet për projektet e radhës. 


Reduktim total i shpenzimeve të transportit 

Reduktim I çmimeve të lëndës së parë 

Kohëzgjatja e ndërtimit të rrugëve 

Vlera e tenderëve të kryer 

Modeli i transferuar me sukses tek homologu dhe 

procesi i prioritizimit të vazhdueshëm të projekteve i 

gatshëm 

Burimet e financimit për përfundimin e projekteve. Zbutja e 

rrezikut – zhvillimi i burimeve të ndryshme të financimit, 

përfshirë buxhetin e Kosovës, bankat zhvillimore dhe 

investitorët privatë në PPP 

Interesimi/gatishmëria e QK për të caktuar prioritetetet për 

zhvililmin e rrugëve rurale, duke zbatuar modelin e 

përfitimit ekonomik. Lehtësimi i rrezikut – bashkëpunimi i 

ngushtë me MT dhe partnerët e tjerë për të siguruar se ata 

pajtohen me specifikat e modelit dhe i kanë njohuritë e 

nevojshme për ta zbatuar. 

Caktimi i prioriteteve dhe analiza e shpenzimeve e 

përfunduar 

Janë shpallur tenderë për së paku 2 projekte në vitin 

e parë dhe për 10 projekte gjatë tërë kohëzgjatjes së 

projektit 

Burim : BAH Analysis 250

Iniciativa 4A: Caktimi i prioriteteve dhe zhvillimi i projekteve për rrugë rurale duke përdorur analizën e kost-benefitit dhe PPP 

Kohëzgjatja: 4 vite Analiza mbështetëse: f.127-128 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 

Arsyeshmëria 


Kosova ka densitetin e rrjetit të rrugëve më të vogël se 

çdo vend tjetër në rajon. Cilësia e ulët e rrjetit të 

rrugëve është identifikuar si pengesë për transportin 

fermë-treg dhe investime të tjera rurale (psh. Intervistat 

Tina Association). Financimi është i i kufizuar. 

Me këtë iniciativë do të adresohet ky problem në 

mënyrë efektive në raport me çmimin, duke 

kategorizuar sipas prioritetit rrugët e caktuara për rrugët 

fermë-treg, të cilat do të sigurojnë përfitimet më të 

mëdha ne kuptimin e të ardhurave rurale dhe punësimit 

dhe financimit. 

Me anë të kësaj iniciative poashtu do të identifikohen 

burimet e ndryshme të financimit për PPP, të cilat mund 

të përdoren për të zvogëluar investimet kapitale 

fillestare të domosdoshme për zhvillimin e rrugëve. 

Burim: CIA ëorld Factbook 

Ministria e 

transportit 

Donatorët 

dhe bankat 

zhvillimore 

Sektori 

privat 

Niveli i lartë i vlerësimit të kostos 

Identifikimi i listës së projekteve potenciale 

Pjesëmarrja dhe miratimi i caktimit të 

prioriteteve, shpenzimeve dhe zhvillimit të 

projekteve 

Menaxhimi i tenderëve, projekteve dhe 

mirëmbajtjes së rrugëve 

Financat dhe fazat analitike të projektit. 

Identifikimi i burimeve të financimit për 

ndërtim, përfshirë kreditë, sigurimin nga 

rreziqet, etj. 

Mbështetja e qëndrueshmërisë së kornizës 

analitike dhe ndërtimit; matja e rezultateve 

Mbështetja e financimit të projekteve 

përmes tërheqjes së partnerëve financuesë 

në konzorciumin PPP 

Mbikqyrja e ndërtimit dhe mirëmbajtjes së 


Asistenca teknike : 

Analiza fillestare - $250,000 (në bazë të studimeve të ngjajshme MÇ në Serbi, Mozambik) 

Implementimi $3,900,000 (6 persona për 4 vite si pjesë e një programi të madh) 

Investimet kapitale: Shtruarja dhe renovimi i rrugëve fermë treg vlerësohet të jetë $120,000 150,000 për km. 1 

Asistenca teknike : 

Analiza fillestare - $250,000 (në bazë të studimeve të ngjajshme MÇ në Serbi, Mozambik) 

Implementimi - $3,900,000 (6 persona për 4 vite si pjesë e një programi të madh) 

Investimet kapitale: Shtruarja dhe renovimi i rrugëve fermë-treg - vlerësohet të jetë $120,000-150,000 - për km. 

Kostoja e përgjithshme e paraparë: $4,150,000 për NT dhe implementim 

1 

Kostoja e përgjithshme e paraparë: $4,150,000 për NT dhe implementim 

Transportimi 

Shënim (1): Kërkesat për investime kapitale nuk janë të përfshira në parashikimet e shpenzimeve të nivelit të lartë 

Burim: BAH Analysis 251

Iniciativa 4B: Zhvillimi I planit për transport dhe largimi I pengesave në rregullore dhe në treg 

Kohëzgjatja: 1 vit Analiza mbështetëse: f.84, 130 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Transportimi 

Zhvillimi i eksporteve bujqësore të vlerës së lartë 1. Identifikimi dhe largimi i pengesave në politika për transport ajror nga aeroporti i Prishtinës 

shpeshherë bazohet në transportin ajror, i cili a. Identifikimi i specifikave të kushteve për licensim nga ICAO 

paraqet përparsi dhe siguron dërgim të freskët, me b. Zhvillimi i strategjisë për negocijim me ICAO në bashkëpunim me shërbimet transportuese ekzistuese në 

kohë dhe të besueshëm. Në Kosovë realizohet pak Prishtinë (Turkish, Austrian, Sllovenian) 

transport ajror dhe nuk ka ofruesë të shërbimeve të c. Zgjidhja e problemeve për të mundësuar eksportin përmes transportit ekzistues Istanbul-Milan të cilin e ofron 

përkushtuar (Turkish Air ofron shërbime të Turkish 

transportit nga Milan por nuk ndalon në Prishtinë). 2. Zhvillimi i planeve largpamëse për zgjerimin e qasjes në transportin ajror 

Qëllimi i kësaj iniciative është të zhvillohet një plan a. Në bazë të zhvillimit të kulturave të vlerës së lartë, zhvillim i kërkesës së përafërt 10-vjeçare për transportin 

për transportin ajror të produkteve të ndjeshme, 

përfshirë edhe nivelin e kërkesës që do të bëntë 

transportin ajror të realizueshëm, si dhe 

infrastrukturën, pengesat ekonomike dhe politike për 

zhvillimin e kësaj fushe. 

ajror të produkteve të ndjeshme 

b. Vlerësimi i nivelit të çmimit në të cilin transporti ajror do të jetë ekonomikisht i realizueshëm 

c. Intervistë me ofruesit e trasportit ajror për të përcaktuar nivelin në të cilin është i mundshëm transporti ajror i 

zgjeruar në PRN 

d. Përgatitja e parashikimit të nivelit të lartë të nivelit të kërkesës që do të kërkonte investime kapitale shtesë në 

PRN 

3. Informimi i partnerëve mbi rezultatet dhe përcaktimi i obligimeve për furnizim dhe kërkesë 

a. Sigurimi i mbështetjes nga organizatat dhe kompanitë ndërkombëtare për përdorimin e shërbimeve të 

transportit ajror, me rritjen e sasisë së produkteve të ndjeshme, si mënyrë për rritjen e furnizimit para se të 

paraqiten kërkesat 

b. Përcaktimi i përkushtimit të ofruesëve të transportit ajror për të ofruar shërbime komerciale me çmime të 

qëndrueshme në aeroportin e Prishtinës 


Rritja e sasisë së eksportuar me transport Problemi i “pulës dhe vezës” / shërbimet ajrore shtesë nuk do të Përfundimi i planit dhe informimi i 

ajror ofrhen pa rritjen e kërkesës nga tregu – Lehtësimi i rrezikut, 1) të partnerëve në sektorin privat, duke 

Kursimet e përgjithshme nga transporti identifikohet përkushtimi nga organizatat ndërkombëtare për të përfshirë ofruesit kryesorë të 

ajror përmes shfrytëzimit të bartësve që shfrytëzuar shërbimet e reja të transportit ajror krahas me rritjen shërbimeve të transportit ajror të 

ndrrojnë relacionin/rrugën e kërkesës për transport ajror; 2) të përcaktohen parashikimet cilët ende nuk operojnë në Kosovë 

Numri i bartësve javorë që ofrojnë shërbime në për kërkesa në relacion me programe për “kultura të vlerës së (Lufthansa dhe Scandinavian janë 

aeroportin e Prishtinës. lartë” për të treguar parashikimin 5-vjeçar të kërkesave për më të mëdhenjtë). 

Tona të produkteve bujqësore të ndjeshme që transport ajror Prezantimi i së paku një ofruesi të 

eksportohen nga Kosova Problemet me njohjen e pavarësisë mund të komplikojnë 

negociatat me ICAO – Lehtësimi i rrezikut, studim i plotë në 

fazën e pilotimit dhe qasja përkatëse. 

transportit ajror të dedikuar në javë. 

Së paku 25 tonë të produkteve të 

ndjeshme të transportuarë në vitin e 

parë 


Initiative 4B: Zhvillimi i planit për transportin ajror të produkteve të ndjeshme dhe largimi i pengesave në rregullore dhe në treg 

Kohëzgjatja: 1 vit Analiza mbështetëse: f.84, 130 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 

Arsyeshmëria 

Zhvillimi i i eksportit të produkteve të ndjeshme për kultura të 

shumta do të mbështetet në dispozicionin dhe koston e 

transportit ajror. Shtetet e caktuara përfshijnë disa shembuj – 

më i i shquari është eksporti i i fasules së gjelbër nga Kenia për 

në MB. 

Shërbimet më të lira ofrohen nga ofruesit e transportit ajror të 

produkteve të ndjeshme të përkushtuar ndaj shërbimeve “të 

kthimit te zbrazet”, ku prodhuesit nga Kosova mund të 

eksportojnë produkte të ndjeshme duke shfrytëzuar 

kapacitetet në transportuesit të cilët importojnë mallra në 

Kosovë. 

Tani për tani Turkish Air ofron transport të dedikuar Stamboll Stamboll- 

Prishtinë-Milan ndërsa Milani është një nga tregjet e fundit 

për produkte më të mëdha në Evropë. Për t’ia mundësuar 

Turkish Airlines që të merr produkte të ndjeshme në Prishtinë 

dhe t’i t’i transportojë në këtë linjë nevojitet licenca nga ICAO. 

Qëllimi i i kësaj iniciative është të sigurohet qasja në 

transportin ajror për eksport të produkteve të ndjeshme nga 

Kosova përmes shërbimeve të transportit ajror që ndrrojnë 

destinacione, për të siguruar qasje në tregje të reja.10 


Asistenca teknike : $350,000 për 3 persona për 4 muaj 

Ministria e 

transportit / 

Aeroporti i 

Prishtinës 

Donatorët 

dhe bankat 

zhvillimore 

Kompanitë 

transportues 

e në sektorin 

privat 


Kostoja e përgjithshme e paraparë: $350,000 për Ndihmë Teknike 

Burim i të dhënave mbi infrastrukturën dhe 

pengesat në politikë 

Partnerë kryesor në negociata me ICAO 

(ndoshta me Ministrinë e Punëve të 

Jashtme) 

Pjesa e punës lidhur me fondet nga 

asistenca teknike 

Ndihmon në zhvillimin e “përkushtimeve për 

kërkesa” afatshkurtëra nga organizatat 

ndërkombëtare dhe kompanitë 

multinacionale 

Siguron të dhëna mbi realizueshmërinë – 

shpenzimet në nivele të ndryshme të volumit 

Mbështet QK’në në negociata me ICAO 

Shërbimet operative 

Transportimi 


Iniciativa 4C: Analiza dhe komunikimi i përparësive për shpenzime të autostradës së re të Tiranës 

Kohëzgjatja: 1 vit Analiza mbështetëse: f.83 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Transportimi 

Autostrada e Tiranës do të përfundojë deri në 1. Analizë e hollësishme e kostos dhe kohës për rrugët e trasportit 

pranverë 2010, duke i reduktuar dukshëm a. Intervistimi i ofruesëve të shërbimeve në Shkup, Prishtinë, Pejë, Novi Pazar, Ljubjanë dhe Tiranë për të 

shpenzimet e transportit për në portin e Durrësit dhe përcaktuar koston dhe kohën e nevojshme për transport për në/nga pikat në Evropë përmes rrugëve të 

për në autostradën bregdetare të Shqipërisë. Nga ndryshme dhe nga pika të ndryshme në Kosovë, përfshirë Prishtinën dhe Pejën. Të përfshihet analiza e 

intervistat me ofruesit e shërbimeve që gjenden në rrugëve tokë-ujë dhe tokë-ajër. 

Prishtinë, kuptohet që ata nuk planifikojnë të b. Të kuptohen determinuesit e çmimit dhe veprimet të cilat do të mund të ndërmerreshin për tí zvogëluar 

zhvendosin transportin në këtë rrugë. Ky qëndrim shpenzimet, kohën ose pasigurinë në rrugët e ndryshme 

është racional sepse transporti permes Kulles ose 

Merdares do te mbetet më ekonomik në shumicën e 

c. Të botohet analiza mbi krahasimin e rrugëve të ndryshme 

rasteve. Por, edhe bazohet në mungesën e 2. Komunikimi dhe marketingu për kompanitë transportuese 

njohurive, për shkak se pjesa dërmuese e ofruesëve a. Të komunikohen rezultatet e studimit për të siguruar që kompanitë transportuese i kanë të gjitha informatat dhe 

të shërbimeve janë mësuar me rrjetin e ish 

Jugosllavisë. Qëllimi i kësaj iniciative është të 

sigurohen të dhëna cilësore mbi ekonominë e 

rrugës së re, të komunikohen dhe në Kosovë të 

tërhiqen sa më shumë ofruesë të shërbimeve nga 

Shqipëria. 

se në bazë të tyre janë duke marrë vendime për rrugët e transportit. 

b. Të identifikohen, përmes intervistave kushtet me të cilat do të tërhiqeshin më shume kompani transportuese 

në Kosovë. 

c. Duke punuar me QK dhe sektorin privat, të promovohet Kosova si lokacion për investime nga kompanitë për 

transport dhe bartje të produkteve të ndjeshme. 


Rritje e eksportit si rezultat i qasjes së rritur në 

tregje 

Numri i transportuesëve të ri ajror që vendosen në 

Kosovë apo shtojnë shërbime në Kosovë 

Sasia e investimeve nga ofruesit e shërbimeve të 

transportit ajror në Kosovë 

Nuk ka rreziqe të mëdha. Përfundimi i analizës dhe informimi i 

partnerëve 


Iniciativa 4C: Analiza dhe komunikimi i përparësive të shpenzimeve të autostradës së re të Tiranës 

Kohëzgjatja: 1 vit Analiza mbështetëse: f. 83 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 

Arsyeshmëria 

Rruga tranzit më e shfrytëzuar tani për tani për transportin e 

produkteve bujqësore nga/për në Kosovë është rruga përmes 

Kullës dhe Malit të zi. Kjo rrugë ka mangësi të rëndësishme : 

Eshtë 17% më e shtrenjtë se rruga direkte përmes 

Sërbisë (po të hapej ajo rrugë); 

Gjatë muajve të dimrit shpesh mbyllet për shkak të borës; 

Për të nevojitet tranzit nga B&H, e cila nganjëherë i i 

refuzon çertifikatat e origjinës të lëshuara në Kosovë, për 

shkak se nuk e ka pranuar pavarësinë e Kosovës 

Hapja e autostradës së Tiranës ofron opcion të ri ri për 

transportin e mallrave qoftë nëpër tokë përmes Shqipërisë dhe 

Kroacisë qoftë përmes detit, përmes portit të Durrësit 

Tani për tani shumica e operatorëve në Kosovë nuk kanë 

informata të mjaftueshme për rrugën e re. Përveç kësaj, për 

shkak se shumica janë kompani jugosllave, ka një predispozitë 

ndaj rrjetave të rrugëve jugosllave. Me anë të kësaj iniciative 

do të reduktohen shpenzimet e transportit duke i i njoftuar 

operatorët për rrugët alternative dhe do të tërhiqen investime 

të reja nga ofruesit e shërbimeve të transportit të cilët po 

vendosen në Kosovë. 


Asistenca teknike: $324,000 (1.5 persona per një vit) 

QK 

Programet e 

donatorëve 

Kompanitë 

transportuese 

në sektorin 

privat 

Kostoja e përgjithshme e paraparë : $324,000 për NT 


Ministria e transportit shërben si ndërlidhje 

midis QK’së dhe projektit 

MTI, MEF dhe dogana e Kosovës duhet të 

bëjnë reforma për të tërhequr investime 

shtesë nga ofruesit e shërbimeve të 

transportit 

Financojnë pjesën e asistencës teknike të 

projektit 

Burime të të dhënave dhe partnerët për 

projekte 

Investitorët e ri potencialë në sektorin e 

transportit 

Transportimi 


0 

Iniciativat për përforcimin e rregulloreve qeveritare për bujqësi përfshijnë 

centralizimin e kontrollit të cilësisë dhe sigurisë së ushqimit, fuqizimin e 

laboratoreve private dhe themelimin e programit për mbrojtje të mjedisit 


1 


të Fermerve të 

Vegjël 

2 

3 

4 

5 

6 


kah kërkesa 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 


Transportimi 

Rregulloret 


bujqësi 


Iniciativat për përforcimin e rregulloreve qeveritare për bujqësi 

A Themelimi i modelit 

organizativ të centralizuar 

dhe të përforcuar për 

sigurinë dhe kontrollin e 

cilësisë së ushqimit 

B Të ndihmohen laboratoret 

private për kontroll të 

cilësisë për të arritur 

çertifikimin ndërkombëtar 

C 

Të themelohet programi 

për mbrojtjen e mjedisit 

nga pesticidet dhe 

keqpërdorimi i inputeve 

Themelimi i një trupi 

Laboratoret private në Kosovë 

Pesticidet dhe keqpërdorimi i tyre 

qeveritar i cili mund të 

nuk gëzojnë njohje 

paraqesin probleme serioze për 

mbikqyrë në mënyrë efektive 

ndërkombëtare dhe nuk kanë 

mjedisin, duke shpier në 

sigurinë e ushqimit, do të 

marrëveshje bilaterale me 

shkatërimin e tokës së 

jetë esencial dhe do të 

qeveri të tjera. Mungesa e 

punueshme dhe potencialisht në 

mundësojë që Kosova të 

njohjes e pengon aftësinë e 

reduktimin e përfitimeve 

rrisë konkurrencën dhe 

Kosovës për të qëndruar në 

bujqësore. Ne propozojmë një 

eksportin e mallrave 

konkurrencë. Ne propozojmë 

qasje tripjesëshe për të mbrojtur 

bujqësore në tregjet rajonale 

përpjekje dypjesëshe për të 

mjedisin dhe tokën e punueshme 

dhe ndërkombëtare. 

reformuar laboratoret private 

nga shkatërrimi: 1) zhvillimi i 

Iniciativa do të përbëhet nga 

për kontrollin e cilësisë në 

politikave dhe legjislacionit më 

përpjekja dypjesëshe për të: 

Kosovë: 1) punohet me 

gjithëpërfshirës me të cilat 

1) krijuar një strukturë 

laboratoret private për të krijuar 

kufizohen dhe luftohen pesticidet 

organizative të centralizuar 

modele biznesi të cilat do t’u 

në bazë të aplikimit, përdorimit 

për sigurinë e ushqimit dhe 

ndihmojnë të arrijnë standarde 

dhe/ose llojit të komoditetit; 2) 

kontrollin e cilësisë, dhe 2) 

ndërkombëtare për çertifikim 

aleanca ndikimi për t’u ofruar 

përforcuar kapacitetin për 

dhe njëkohësisht të mbesin 

trajnime bujqëve në përdorimin e 

sigurinë e ushqimit përmes 

financiarisht stabile; dhe 2) të 

plehrave artificiale; dhe 3) të 

trajnimit dhe asistencës 

përforcohen shkathtësitë dhe 

përcillen shitjet dhe shpërndrja e 

teknike për të plotësuar 

kapaciteti i individëve të cilët 

plehrave artificiale përmes një 

standardet ndërkombëtare 

punojnë në laboratoret private, 

sistemi të centralizuar dhe të 

për sigurinë e ushqimit. 

në mënyrë që ata të mund të 

ndihmojnë në arritjen e njohjes 

ndërkombëtare. 

automatizuar. 


Rregulloret qeveritare për bujqësi 

Iniciativa 5A: Themelimi i modelit organizativ të centralizuar dhe të përforcuar për sigurinë dhe kontrollin e cilësisë së ushqimit 

Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: f. 85, 132 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Themelimi i një trupi qeveritar i cili mund të 

mbikqyrë në mënyrë efektive sigurinë e ushqimit, do 

të jetë esencial dhe do të mundësoje që Kosova rë 

rrisë konkurrencën dhe eksportin e mallrave 

bujqësore në tregjet rajonale dhe ndërkombëtare. 

Aktualisht zbatimi i standardeve për sigurinë e 

ushqimit bëhet paralelisht në Departamentin për 

mbrojtjen e bimëve në MPZHR, në AVUK, në 

kuadër të Zyrës së Kryeministrit dhe Inspektoratet 

sanitarë në kuadër të Ministrisë së Shëndetësisë. Si 

rezultat i kësaj, sigurimi i sigurisë së ushqimit nuk 

është i koordinuar, gjë që shpie në përsëritjen e 

funksioneve. Përveç problemeve strukturale, 

punonjësve qeveritarë u mungojnë shkathtësitë 

adekuate dhe kapaciteti për kryerjen e funksioneve 

të nevojshme për plotësimin e udhëzimeve 

ndërkombëtare për sigurinë e ushqimit. Kosova do 

të vazhdojë të vuajë nga mungesa e eksportit dhe 

nga problemet me njohje, po që se nuk adresohen 

këto probleme. 

Ne propozojmë një përpjekja dypjesëshe për të 

adresuar këto probleme: 1) të krijohet një strukturë 

organizative e centralizuar për sigurinë e ushqimit 

dhe kontrollin e cilësisë, dhe 2) të përforcohet 

kapaciteti për sigurinë e ushqimit përmes trajnimit 

dhe asistencës teknike për të plotësuar standardet 

ndërkombëtare për sigurinë e ushqimit. 

1. Të zhvillohet modeli organizativ i unifikuar për sigurinë e ushqimit dhe kontrollin e cilësisë 

a. Të përgatitet drafti i modelit organizativ të rishikuar për të centralizuar funksionet për sigurinë e ushqimit brenda 

një entiteti në QK. Modeli duhet të përfshijë rolet, përgjegjësitë, të drejtat për vendime, vijat raportuese, 

komunikim dhe procedurat operative të brendshme 

b. Të identifikohen kërkesat buxhetore për strukturën organizative të re, duke përfshirë komisionet dhe grupet 

punuese të cilat do të ndihmojnë në fazën e tranzicionit 

c. Të qarkullohet struktura organizative e rishikuar në mesin e udhëheqësve të lartë qeveritarë në Zyrën e 

Kryeministrit, MPZHR dhe Ministrinë e Shëndetësisë 

d. Të rishikohen dhe të përgatiten ligjet e nevojshme për themelimin e fuqizimin e modelit të ri organizativ 

e. Të komunikohen ligjet në të cilat përkufizohet struktura e re organizative për sigurinë e ushqimit në parlament 

dhe të sigurohet miratimi 

f. Të zhvillohet afati kohor për implementim për tranzicionin e strukturës organizativë në gjendje stabile 

g. Të zhvillohet dhe të paraqitet plani i komunikimit për t’ua paraqitur ndryshimet organizative, duke përfshirë 

rolet, procedurat operative të bredshme të gjithë punonjësve qeveritarë dhe partnerëve 

h. Të niset tranzicioni në strukturën e re organizative 

2. Të ndërtohet kapaciteti për siguri të ushqimit përmes trajnimit dhe asistencës teknike për të plotësuar standardet 


a. Përcaktimi i aftësive të punonjësve që nevojiten për të plotësuar praktikat më të mira ndërkombëtare për 

sigurinë e ushqimit dhe për të arritur njohjen. Fushat kryesore do të përfshijnë 1) inspektimin dhe mbikqyrjen e 

prodhimit, infrastrukturës, përpunimit, marketingut 2) analiza dhe testimi i prodhimeve 3) koordinimi i 

eksportuesve 

b. Vlerësimi i aftësive të të gjithë punonjësve qeveritarë të përfshirë në sigurinë e ushqimit në Kosovë dhe 

përcaktimi i mangësive në shkathtësi 

c. Identifikimi i nevojave për trajnim për të gjithë punonjësitë në bazë të mangësive 

d. Përgatitja e planit të hollësishëm për trajnim në të cilin përcaktohen kurset, partnerët, financimit, afati kohor dhe 

vlerësim 

e. Fillimi i programit të trajnimit; ofrimi i asistencës teknike të shënjestruar për fushat në të cilat janë identifkuar 

mangësi të rëndësishme 


Rritje e vlerës së eksportit të mallrave bujqësore 

Reduktim i kostos së marrjes së çertifikatave për 

eksport 

Rritje e numrit të shteteve të cilat pranojnë eksporte 

nga Kosova 

Numri i punonjësve të trajnuar të cilët i përvetësojnë 

aftësitë e nevojshme 

Burim : BAH Analiza 

Vonesa në aprovimin e strukturës organizative: bisedimi i 

rekomandimeve dhe sigurimi i pranimit qysh në fillim të procesit 

Rezistencë nga punonjësit qeveritarë ndaj strukturës së re: të 

zhvillohen planet e komunikimit të shënjestruar në të cilin përcaktohen 

përfitimet për Kosovën si konkurrent dhe për sektorin bujqësor 

Mungesë e pjesëmarrjes në trajnime: trajnimi të bëhet i obligueshëm 

për të gjithë punonjësit për të kaluar në pozita të reja 

Struktura e re dhe ligjet përcjellëse të 

miratuara brenda 2 muajve të parë 

Tranzicioni në strukturë organizative të 

re deri në fund të vitit të 1rë 

3,000 punonjës qeveritarë të trajnuar 

deri në fund të vitit të 1rë 

257


Iniciativa 5A: Themelimi i modelit organizativ të centralizuar dhe të përforcuar për sigurinë dhe kontrollin e cilësisë së ushqimit 



Arsyeshmëria 

Reputacion më i i lartë për sigurinë e ushqimit dhe 

kontrollin e cilësisë do të bëjë vendin më konkurrent në 

tregun ndërkombëtar, dhe do të shtojë vlerën e 

prodhimit dhe eksportin 

Me arritjen e standardeve ndërkombëtare, Kosova do të 

ketë më shumë mundësi të themelojë tregje strategjike 

në vende të jashtme përmes njohjeve bilaterale të 

standardeve të sigurisë së ushqimit 

Më shumë gjasa që vendet të reduktojnë kufizimet 

tregtare për komoditetet bujqësore përtej kufijve 

Struktura e centralizuar do të mundësojë fuqizim me 

rigjid dhe më të koordinuar të standardeve të sigurisë 

së ushqimit për prodhuesit, përpunuesit dhe 

eksportuesit 

Prodhimi i i produkteve të cilësisë së lartë do t’i ndihmojë 

prodhuesit të përfitojnë regjime preferuese tregtare nën 

CEFTA-n 



Komisioni për 

koordinimin e 

donatorëve 

QK / 

Parlamenti 

MPZHR/ 

Instituti në 

Pejë 

Zyra e 

Kryeministrit 

/ AVUK 

Ministria e 

Shëndetësisë 

Kostoja e përgjithshme e paraparë : $1,296,000 for NT 


Ndihmon në zhvillimin dhe tranzicionin në 

strukturë të re organizative; vlerëson nevojat për 

trajnim dhe administron ndërtimin e kapacitetve 

Ndihmon në zhvillimin dhe miratimin e strukturës 

organizative të re dhe në miratimin e strukturës 

organizative përfundimtare për sigurinë e 

ushqimit dhe kontrollin e cilësisë në Kosovë 

Punon me donatorët edhe partnerët e tjerë në 

QK gjatë tranzicionit në modelin organizativ të ri 

dhe mbështet ndërtimin e kapacitetve 

Punon me donatorët dhe partnerët e tjerë në QK 

për tranzicionin në modelin e ri organizativ dhe 

mbështet ndërtimin e kapacitetve 

Implementon ndryshimet në funksione sipas 

nevojave në përputhje me funksionet e reja të 

centralizuara. Siguron që të mos përsëriten 

funksionet si në njësitë e centralizuara 

258

Iniciativa 5B: Të ndihmohen laboratorët privatë për kontrollin e cilësisë që të arrijnë çertifikim ndërkombëtar 




Në Kosovë aktualisht ekzistojnë dy laboratorë 

privatë për kontrollin e cilësisë. Megjithatë, asnjëra 

nga laboratoret private nuk është e njohur 

ndërkombëtarisht e as nuk ka marrëveshje bilaterale 

me qeveri të vendeve të tjera. Mungesa e njohjes 

dukshëm pengom mundësinë e Kosovës për të 

mbetur konkurrente edhe në rajon edhe në tregjet 

ndërkombëtare. Kjo mund të shkaktojë rënie të 

vazhdueshme të shitjeve dhe eksporteve. 

Ne propozojmë përpjekje dy-pjesëshe për të 

reformuar laboratoret private për kontrollin e cilësisë 

në Kosovë: 1) të punohet me laboratoret private për 

të krijuar modele biznesi të cilat do t’u ndihmojnë të 

arrijnë standarde ndërkombëtare për çertifikim dhe 

njëkohësisht të mbesin financiarisht stabile; dhe 2) 

të përforcohen shkathtësitë dhe kapaciteti i 

individëve të cilët punojnë në laboratoret private, në 

mënyrë që ata të mund të ndihmojnë në arritjen e 

njohjes ndërkombëtare. 

1. Rishikimi i modelit të biznesit në mënyrë që laboratoret të arrijnë çertifikimin ndërkombëtar sipas modeleve të 

praktikave më të mira 

a. Hulumtimi i modelit të biznesit, strukturës fuknsionale dhe ofrimit të shërbimeve të laboratorëve private dhe 

përcaktimi i mangësive karshi modeleve ndërkombëtare të praktikave më të mira 

b. Rafinimi dhe rekomandimi i modelit të ri të biznesit i cili do t’ua mundësojë laboratorëve 1) të arrijnë çertifikimin 

ndërkombëtar, dhe 2) të mbesin financiarisht të qëndrueshme 

c. Formulimi i afateve kohore dhe planifikimi që laboratoret private të arrijnë çertifikimin ndërkombëtar (ISO, etj.) 

d. Përcaktimi i nevojave financiare për reformimin e laboratoreve private, duke përfshirë të hollat për asistencë 

teknike, infrastrukturën, paisjet, teknikët, analistët, etj. 

e. Të përcaktohet mbështetja financiare dhe asistenca teknike të cilën duhet ofruar me ndihmë nga donatorët 

f. Të niset programi dhe të monitorohet progresi sipas afatit kohor për arritjen e çertifikimit; të ofrohet asistenca 

teknike për të shënjestruar mangësitë e identifikuara 

2. Ndërtimi i kapaciteteve të laboratoreve private për kontrollin e cilësisë për të rritur mundësitë për arritjen e njohjes 


a. Të përcaktohen kompetencat e punonjësve të domosdoshme për arritjen e praktikave më të mira 

ndërkombëtare për laboratoret private për kontrollin e cilësisë 

b. Të vlerësohen kompetencat e punonjësve dhe të përcaktohen mungesa e shkathtësive 

c. Sipas nevojës të vlerësohen nevojat për trajnim të të gjithë punonjësve në bazë të mangësive; për mangësitë e 

rëndësishme të caktohen profilet e individëve të cilët duhet punësuar, dhe të përgatitet plani i rekrutimit 

d. Të përgatitet një plan i hollësishëm i trajnimit, në të cilin ceken kurset, partnerët, financimi, afatet kohore dhe 

vlerësimi 

e. Të niset programi i trajnimit; të ofrohet asistenca teknike e vazhdueshme si plotësim i trajnimit 

f. Të niset plani i rekrutimit për të rekrutuar resurset e nevojshme 


Rritje e vlerës së eksportit të mallrave bujqësore 

Reduktimi i vlerës së komoditeteve të refuzuara për 

shkak të problemeve me sigurinë e ushqimit 

Rritje e numrit të shteteve të cilat pranojnë eksporte 

nga Kosova 

Numri i çertifikatave ndërkombëtare të fituara 

Burim : BAH Analiza. 

Vonesë në arritjen e çertifikimit ndërkombëtar: mbikqyrje e 

vazhdueshme e progresit në përputhje me afatin kohor; ofrimi i 

asistencës teknike të planifikuar në fushat në të cilat ka mangësi 

Pamundësia për të gjetur njerëzit e duhur dhe shkathtësitë për 

laboratoret private: përdorimi i programeve të shkëmbimit për ekspertë 

nga laboratoret në vende të tjera të cilët do të ofronim trajnim dhe 

asistencë teknike 

Zhvendosja e punonjësve në pozita më të paguara: ofrimi i programit 

për studentët në universitet ku ata do të punonin në laboratore private 

gjatë studimeve 

Modelet e biznesit të reformuara për 

laboratoret private fillojnë deri në fund të 

vitit 1 

Rekrutimi për laboratoret private 100% i 

përfunduar deri në fund të vitit 1 

Së paku 3 marrëveshje në fazën e 

negociimit për njohje bilaterale me 

laboratoret ndërkombëtare deri në fund 

të vitit 1 

259

Iniciativa 5B: Ndihma në laboratoret private të ciësisë për të arritur çertifikim ndërkombëtar 

Arsyeshmëria 

Ngritja e reputacionit për sigurinë e ushqimit dhe 

kontrollin e cilësisë do të ndihmojë në rritjen e aftësisë 

konkurruese të vendit në arenën ndërkombëtare, duke 

rrit vlerat e prodhimit dhe eksporteve 

Me arritjen e standardeve ndërkombëtare, aftësinë më 

të madhe për Kosovën për të krijuar tregje strategjike 

në vendet e huaja përmes njohjes bilaterale e 

standardeve të sigurisë së ushqimit 

Laboratorët e palës së tretë ofrojnë siguri shtesë të 

mallrave bujqësore që të përmbushin standardet 

ndërkombëtare të sigurisë së ushqimit 

Laboratorë privat mund të kryejnë kontrollin e cilësisë 

dhe kontrollit të testimit të plotësuar nga subjektet 

qeveritare 

Në rastet e vëllimit të lartë, Qeveria e Kosovës mund të 

transferojë testimin dhe analizat në laboratorë privat 

ndërkombëtarisht të certifikuar 

Komiteti i 

Koordinimit 

të 

Donatorëve 

MBPZHR, 

Instituti i 

Pejës, AVUK, 

MSH 

AVUK / 

MBPZHR 

Vlerësimi i nivelit të lartë të kostos 

Homologët kyq 

Asistencë teknike: $432,000 (1 person për 2 vite) 

Programi për grante të vogla $150,000 (5 grante të vogla, $30,000 për secilin laborator) 

Vlerësimi i kostos së përgjithshme : $582,000 për NT Programi për grante të vogla 


Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: pp 86, 133 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Sigurimi i asistencës teknike dhe ndihmës 

monetare për të ndihmuar laboratorët të 

arrijnë certifikimin ndërkombëtar 

Identifikimi i partnerëve për laboratorë, duke 

përfshirë laboratorë ndërkombëtare dhe 

entitetet ndërkombëtare qeveritare 

Krijimi i Memorandumeve të Mirëkuptimit 

për laboratorë private për të përfunduar 

testimin e palës së tretë të mallrave 

bujqësore 

Definimi i auditimit dhe procedurave të 

kontrollit të cilësisë për laboratorë privatë 

Të bëhet akreditimi i laboratorëve sipas 

standardeve kombëtare 

Të përcaktohet ndikimi i testimit në 

laboratore private, mbi eksportet dhe 

importet e mallrave 

260

Iniciativa 5C: Krijimi I programit për mbrojtjen e mjedisit nga keqpërdorimi I pesticideve dhe inputeve 


Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: pp 87-88, 136 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Pesticidet dhe keqpërdorimi i inputeve përbën 

probleme serioze për mjedisin, që çon në 

shkatërrimin e tokës dhe potencialisht në uljen e 

rendimentit bujqësor. Fermerët nuk janë të trajnuar 

në përdorimin e pesticideve dhe prihen të aplikojnë 

më tepër se sa shumat e nevojshme për prodhimet 

e caktuara. Situata është më kritike me rritjen e 

shpejtë të pesticideve të falsifikuara në Evropën 

Lindore. Shpërndarësit e inputeve raportojnë 

inspektime shumë të rralla nga MBPZHR’ja dhe 

ankohen se mungesa e zbatimit e bën të vështirë që 

të konkurrojnë me importe të paligjshme ose të 

falsifikuara . 

Ne propozojmë një qasje tre-pjesë në mbrojtjen e 

mjedisit dhe të tokës së punueshme kundër 

dëmtimit në: zhvillimin e politikave më të plotë dhe 

të legjislacionit të cilat e kufizojnë të paligjshëm dhe 

falsifikimi i pesticideve sipas kërkesës, përdorin dhe 

/ ose llojin e mallrave; 2) aleancave të levave të 

ofrojë trajnime për fermerët në pesticide, farëra dhe 

të përdorni të dhëna, dhe, 3) shitjet e pista dhe të 

shpërndarjes përmes një sistemi të centralizuar, të 

automatizuar të vendosura brenda Qeverinë e 

Kosovës . 

1. Zhvillim i politikave më të hollësishme dhe të legjislacionit për ndalimin dhe përdorimin e paligjshëm te pesticideve 

të falsifikuara 

a. Hartimi I listës së hollësishme të pesticideve të ndaluara dhe të falsifikuara, në përputhje me përbërjen, 

mënyrën e aplikimit dhe / ose kufizimin sipas llojit të mallrave, bazuar në modelet e praktikave më të mira 


b. Bisedimi dhe lista veterinere e pesticideve të ndaluara dhe të falsifikuara me ekspertë të bujqësisë nga 

komuniteti i donatorëve, MBPZHR, Instituti Pejës etj 

c. Rishikimi dhe / ose hartimi i politikave dhe legjislacionit që zbatojnë ndalimet mbi pesticidet e kufizuara dhe 

produktet 

d. Komunikoni politikat e rishqyrtuara dhe legjislacionin përmes programeve të vetëdijsimit për fermerët, 

përpunuesit, prodhuesit, shpërndarësit, importuesit, etj . 

2. Krijimi i aleancave për të ofruar shërbime zgjerimi në përdorimin e pesticideve, farërave dhe inputeve tjera 

a. Identifikimi I shpërndarësve të pesticideve, farërave dhe inputeve tjera, shitësve dhe importuesve që veprojnë 

në rajon, të cilët aktualisht japin trajnime për aplikimin për fermerët 

b. Identifikimi I anëtarëve të komunitetit të donatorëve dhe Qeverinë e Kosovës për të shërbyer si partnerë në 

aleancë 

c. Definimi i MM midis të gjithë partnerëve në aleancë, duke përfshirë rolet, përgjegjësitë, burimet e financimit 

d. Zhvillimi i programit të trajnimit, përmbajtjes dhe afatit kohor. Përgatitja do të mund të përqëndrohet rreth 

shpërndarësve, shitësve dhe importuesve që ofrojnë trajnime në pesticide, farëra dhe përdorimit të inputeve 

për shoqatat e fermerëve që blejnë inpute 

e. Lansimi I programi të zgjerimit dhe monitorimi i progresit; të bëhen ndryshimet sipas nevojës 

3. Krijo pesticide të automatizuara, farëra dhe sistemin gjurmues/përcjelljes të inputeve 

a. Zhvillimi i sistemit të automatizuar i regjistrit i vendosur sipas mundësisë në MBPZHR . 

b. Krijimi i MM për ndarjen e të dhënave të pesticideve, farërave dhe inputeve, me tregtarët dhe doganën. Krijimi i 

rrjetit për lidhje të të dhënave të shitjes nga shitësit dhe të dhënat e importit nga Autoriteti i Doganave 

c. Zhvillimi i programit të trajnimit si brenda MBPZHR’së për të rifreskuar dhe gjurmuar shitjet e pesticideve, 

farërave dhe inputeve dhe të shpërndarjes dhe jashtë për tregtarët dhe doganat për të siguruar të dhëna të 

sakta 

Indikator Rreziqet kryesore / Planet për lehtësim Caqet kryesore 

Rritja e vlerës së prodhimit të mallrave 

Rritja e eksporteve të mallrave bujqësore 

Ulja në përdorimin e pesticideve të ndaluara, farëra 

dhe inputet 

Numri i fermerëve të trajnuar që janë duke përdorur 

në mënyrë të duhur pesticidet, farërat dhe inputet 

Përqindja e shitjes së pesticideve, farërave dhe 

inputeve dhe importet e gjurmuara në sistemin e 

automatizuar 


Përdorimi i vazhdueshëm i pesticideve, farërave dhe inputeve të 

ndaluara nga fermerët: zhvillimi I inspektimit më të rreptë dhe të 

sistemit të dënimit për keqppërdorim 

Mungesa e pjesëmarrjes në programin e trajnimit: zhvillimi I 

programeve të trajnimit që synojnë shoqatat për t’iu qasur më shumë 

fermerëve 

Mungesa e pjesëmarrjes në sistemin e gjurmimit: zhvillimi i 

marrëveshjes për të siguruar të dhënat e tregut nga SIT direkt për të 

gjithë shitësit dhe importuesit që marrin pjesë në program 

Politikat e rishikuara dhe legjislacioni 

për pesticide të ndaluara zbatuar deri 

në fund të 1 

MM për dy aleancat e krijuara deri në 

fund të vitit1 

Sistemi i automatizuar për gjurmim i 

zhvilluar në njësi të caktuara të 

Qeverisë së Kosovës deri në fund të vtit 

të parë 

261

Iniciativa 5C:krijimi i programit për mbrojtjen e mjedisit nga keqpërdorimi i pesticideve dhe inputeve 

Arsyeshmëria 

Mbrojtja e tokave të punueshme do të çojë në rritjen e 

prodhimit si dhe cilësinë e mallrave bujqësore 

Ndalesat e rrepta për pesticide dhe farëra përmirësojnë 

reputacionin e aftësisë së Kosovës për prodhime të 

sigurta, mallra me cilësi të lartë, dhe shtimin e vlerës së 

eksporteve dhe prodhimit 

Aleancat krijojnë rrjete për fermerët për të blerë 

pesticide, farëra dhe inpute nga distributorë të njohur 

dhe të ligjshëm 

Programet e zgjerimit rrisin aftësinë e fermerëve për 

zhvillimin e produkteve që përmbushin standardet 

ndërkombëtare të sigurisë ushqimore 

Sistemi përcjellës do ti ti ndihmojë Qeverisë së Kosovës 

të kufizojnë shitjen dhe shpërndarjen e pesticideve të 

paligjshme, farërave dhe inputeve që potencialisht 

mund të shkatërrojnë cilësinë e tokës së punueshme në 

Kosovë 

Komisioni për 

Koordinimin e 

Donatorëve 

MBPZHR 

Instituti Pejë 

Shitësit me 

pakicë të të 

pesticideve & 

Furnizuesit 

Dogana e 

Kosovës 


Homologët kyç 

Asistencë teknike: $864,000 (2 persona për 2 vite) 

Programi i granteve për certifikimin e distributorëve dhe shitësve me pakicë $225,000 (15 grante 

në vlerë prej $15,000 për secilën) 

Zhvillimi i kushteve për sistemin e automatizuar përcjellës ( analiza, dizajnimi dhe zhvillimi): 

$500,000 

Vlerësimi i kostos totale : $1,589,000 për NT dhe programe grantesh 


Kohëzgjatja: 2 vite Analiza mbështetëse: pp 87-88, 136 (Baza e Strategjisë Bujqësore) 


Ekspertët të ndihmojnë zhvillimin e rregullave 

Shërbejnë si partnerë në aleancat 

Sigurimi i financimit dhe ekspertizës teknike për 

sistemin e automatizuar të gjurmimit 

Sigurimi i të dhënave dhe respektimi i listave të 

ndaluara 

Sipas mundësisë vendosja e sistemit të 

automatizuar të gjurmimit 

Sigurimi i të dhënave dhe respektimi i listës së 

ndaluar 

Pjesëmarrje në programin e zgjerimit për 

fermerët 

Shërbejnë si partnerë në aleanca për të siguruar 

fonde dhe shërbime zgjerimi 

Sigurojnë informata për shitje në sistemin 

përcjellës/të gjurmimit 

Sigurojnë të dhëna për importin në sistemin e 

automatizuar të gjurmimit 

262

0 

Iniciativat për qasje në tregti përfshijnë zhvillimin e iniciativave 

institucionale për të lehtësuar tregtinë dhe zhvillimin e reagimeve 

të përkohshme ndaj subvencionimeve në vendet fqinje 


1 


të Fermerëve të 

Vegjël 

2 

3 

4 

5 

6 


kah kërkesa 

Ndërtimi i 

kapaciteteve 


Transportimi 

Rregulloret 


bujqësi 


Iniciativat për rritjen e qasjes në tregti 

A B 

Zhvillimi i iniciativave institucionale 

për lehtësimin e tregtisë dhe ngritjen 

e kapaciteteve në Qeverinë e 

Kosovës 

Zhvillimi dhe zbatimi i reagimit të 

përkohshëm ndaj subvencionimeve 

në shtetet fqinje 

Edhe pse Kosova merr pjesë në 

CEFTA dhe mund të gëzojë 

benefitet sipas GPSH të BE-së dhe 

GPSH të SHBA-ve, të gjitha zbatimi 

ka ngelur i pakompletuar me të 

gjitha marrëveshjet, çfarë ka 

penguar edhe rritjen e tregtisë. 

Iniciativa do të përbëhet nga tri 

programe kryesore për t’i adresuar 

këto çështje: 1) krijimi i një 

mekanizmi qendror koordinativ me 

përfaqësues të organizatave 

qeveritare (MTI, MEF, MPJ, DK, 

ZKM, Zyra e Presidentit, MBPZHR) 

si dhe shoqëri civile (Oda e 

Avokatëve, Oda Ekonomike) dhe 

sektori privat për të lehtësuar 

tregtinë, 2) përpjekjet e shumëfishta 

për ngritjen e kapaciteteve duke 

shfrytëzuar përpjekjet rajonale dhe 

nacionale. 

Një numër i vendeve fqinje japin 

subvencione që janë në 

kundërshtim me detyrimet e 

CEFTA’së. Subvencionet vazhdojnë 

të dëmtojnë edhe konkurrencën e 

Kosovës në nivel vendor dhe 

ndërkombtarë në rast se nuk 

implementohen mekanizmat vendor 

për reagim të duhur. Objektiva 

kryesore e kësaj iniciative është 

zhvillimi i reagimeve efektive ndaj 

subvencionimeve përmes 2 

metodave: 1) formulimi i planeve 

për kompenzim sipas dispozitave të 

CEFTA-së dhe 2) ushtrimi i së 

drejtës për fuqizimin e reagimeve 

legjitime për tregti sipas CEFTA’s. 

Burimi: BAH Analiza 263

Iniciativa 6A: Zhvillimi i iniciativave institucionale për lehtësimin e tregtisë dhe ngritjen e kapaciteteve në Qeverinë e Kosovës 


Kohëzgjatja: 5 vite Analiza mbështetëse: pp 89-93, 137-138 (Baza e Strategjisë Bujqësore), pp 43-51 (AgCLIR 

–Analizat për mjedisin që mundëson Agrobiznesin) 


Edhe pse Kosova merr pjesë në CEFTA dhe mund 1. Zhvillimi i një këshilli ndërministror për të lehtësuar politikat tregtare 

të ushtrojë përfitime nën BE SPP dhe SHBA SPP, a. Identifikimi I përfaqësuesve nga organizata të qeverisë (MTI, MEF, MPJ, Doganat, Zyra e KM’së, Zyra e 

zbatimi ka qenë jo i plotë me të gjitha marrëveshjet, Presidentit, MBPZHR), shoqërisë civile (Oda Ekonomike, Oda e Avokatëve të Kosovës) dhe sektorit privat 

në këtë mënyrë edhe ka penguar rritjen e tregtisë. b. Zhvillimi i rregullave të rendit, misionit, akteve nënligjore dhe administrimi i takimeve 

Çështjet e zbatimit rrjedhin nga dy arsye kryesore: c. Definimi dhe caktimi I ekipit udhëheqës, duke përfshirë rolet, përgjegjësitë, të drejtat e vendimit dhe planin për 

1) nuk ekziston organi qendror për koordinimin e këshillin që të vendosetr në zyrën e kryeministrit 

lehtësimit të tregtisë dhe të shqyrtojë çështjet e d. Identifikimi i burimeve për financim dhe afati kohor; financimi fillestar do të mund të vinte nga mbështetja e 

tregtisë në një ekonomi të gjerë (se sa në sektore donatorëve me kalim në zyrën e Kryeministrit për qëndrueshmëri 

specifike) dhe 2) entiteteve kyçe për tregti të e. Ngritja e “Ekipit të Reagimit të Shpejtë" i cili do të përfshijë 5-6 akterë kyç të tregtisë dhe të paktën një nga 

Qeverisë së Kosovës, të tilla si të Departamenti i sektori privat. Ekipi duhet të jetë në dispozicion për të marrë masa të menjëhershme për çështje të tregtisë 

Tregtisë (MTI ), Doganat e Kosovës, Departamenti i në zhvillim. 

Punëve Bilaterale (MPJ), Zyrja e Presidentit dhe 

AVUK’u ju mungojnë aftësitë dhe burimet për të 2. Zhvillimi i përpjekjeve për ngritjen e shumëfishtë të kapaciteteve në Qeverinë e Kosovës 

negociuar në mënyrë efektive me partnerë të a. Vlerësimi I aftësive të të gjithë punonjësve të përfshirë në lehtësimin e tregtisë në Departamentin e Tregtisë, 

tregtisë Doganat e Kosovës, Departamenti i Çështjeve Bilaterale (MPJ), Zyra e Presidentit dhe AVUK për t’i përcaktuar 

Nisma do të përbëhet nga dy programeve kryesore 

për të trajtuar këto çështje: 1) krijimin e një organi të 

centralizuar, koordinimin midis Qeverinë e Kosovës, 

shoqërinë civile dhe sektorin privat për të lehtësuar 

mangësitë 

b. Ndërtimi I planit të ngritjes së kapaciteteve kombëtare, duke përfshirë trajnimin, asistencën teknike dhe 

punëtoritë, për të 1) fuqizuar lehtësimin e tregtisë 2) përmirësuar zbatimin e marrëveshjeve së tregtisë së 

tanishme dhe 3) zhvilluar procesin për të hyrë në OBT 4) përgatitur ata për negociatat për marrëveshje të 

tregtisë së ardhshme 

tregtinë dhe 2) zhvillimin e përpjekjeve të shumta c. Përcaktimi I planit rajonal për ndërtimin e kapaciteteve, duke përfshirë iniciativat për të marrë pjesë në 

për ndërtimin e kapaciteteve duke përdorur të dy seminare rajonale me vendet fqinje dhe programet e shkëmbimit me zyrtarë të tregtisë në qeveritë e tjera 

përpjekjeve kombëtare dhe rajonale. d. Puna me donatorë të tjerë për të përcaktuar koston, burimet e financimit dhe afatet kohore; përzgjedhja e 

partnerëve për zbatimin e planit kombëtar dhe rajonal për ndërtimin e kapaciteteve 

e. Lansimi I përpjekjeve për ndërtimin e kapaciteteve dhe monitorimi i efektivitetit, të bëhen ndryshimet sipas 

nevojës 


Rritja e eksporteve të mallrave bujqësore të Mungesa e pjesëmarrjes në Këshillin ndërministror: pjesëmarrësit të Ekzekutimi i të gjitha regjimeve të 

partnerëve të CEFTA-s bëhen përgjegjës për rolet në rregullat e rendit, poashtu duke tregtisë preferenciale sipas CEFTA’s 

Ulja në importin e mallrave bujqësore nga partnerët specifikuar metodat e së drejtës së tërheqjes për mos përmbushjen e me Shqipėrinë dhe Kroacinë deri në 

e CEFTA-s obligimeve fund të vitit 2 

Rritja e përfitimeve e ekzekutuar nën regjimet Mungesa e përmirësimit në lehtësimin e tregtisë: për organizatat me Këshilli Ndërministror i themeluar dhe i 

preferenciale tregtare dobësitë e vazhdueshme, zhvillimi I asistencës teknike të planifikuar përgjigjet çështjeve të tregtisë në baza 

Rritja e marrëveshjeve dypalëshe të tregtisë së për të adresuar çështjet të rregullta deri në fund të vitit 1 

ekzekutuar me partnerët tregtarë 


264

Qasja ne tregëti 

Iniciativa 6A: Zhvillimi i iniciativave institucionale për të lehtësuar tregëtinë dhe për të ndërtuar kapacitetet në Qeverinë e Kosovës 

Kohëzgjatja: 5 vite Analizat mbështetëse : pp 89-93, 137-138 (Baza e Strategjisë Bujqësore), pp 

43-51 (AgCLIR) 


Arsyetimi 

Rritja e eksportit të artikujve bujqësor nën regjimet e 

favorizuara të tregëtisë 

Kapaciteti i i forcuar I qeverisë për tregëti mund ta 

zvogëlojë numrin e shteteve të cilat aktualisht janë duke 

e bllokuar tregëtinë, duke hapur kështu tregje të reja 

për export. 

Organi ndërministror me kapacitetet e fuqizuara do t’I 

mundësojë qeverisë që të reagojë në mënyrë më të 

efektshme ndaj praktikave të padrejta të tregëtisë 

Kapacitet i i shtuar për negocijim të marrëveshjeve 

bilaterale me partnerët tregtar 

Kapaciteti i i forcuar, veçanërisht në dogana, mund ta 

zvogëlojë numrin e importeve të paligjshme që hyjnë në 

vend 

Komiteti për 

Koordinimin 

e Donatorëve 

MTI, MEF, 

MPJ, 

Doganat, 

Zyra e 

Kryeministrit, 

Zyra e 

Presidentit 

MBPZHR, 

Oda 

Ekonomike, 

Oda e 

Avokatëve 


Assistenca teknike: $1,620,000 (1 person me orar të plotë dhe 1 person me gjysmë orari për 5 vite) 

Kostoja e totale: $1,620,000 për NT 

Partnerët kryesor 

Ofron financimin fillestar dhe koordinon 

mbështetjen për krijimin e këshillit 

ndërministror 

Ofron financim dhe mbështetje teknike për 

përpjekjet e ndërtimit të kapaciteteve 

Përfaqësuesit e këshillit ndërministror 

Pranojnë mbështetje në ndërtim të 

kapaciteteve në çështjet e lehtësimit të 

tregëtisë 

Anëtarët e caktuar të “Ekipit të Reagimit të 

Shpejtë 

Përfaqësuesit në Këshillin Ndërministror 

265

Initiciative 6B: Zhvillimi dhe ekzekutimi i reagimit të përkohshëm ndaj subvencioneve të shteteve fqinjë (QK) 


Kohëzgjatja: 5 vite Analizat Mbështetëse: pp 94-99, 139 (Baza e Strategjisë Bujqësore), pp 43 

51 (AgCLIR) 

Përshkrimi Hapat e Implementimit 

Një numër i shteteve fqinjë, përfshirë Shqipërinë, 

Maqedoninë, Malin e Zi, përdorin subvencione që 

kanë gjasa të konsiderohen si shkelje e kërkesave 

të CEFTA’s. Subvencionimet do të vazhdojnë ta 

dëmtojnë konkurrencën e Kosovës në arenën 

ndërkombëtare si dhe në tregun vendor, nëse nuk 

implementohen mekanizma të duhur. Aktualisht 

Kosova nuk është duke i shfrytëzuar dispozitat kyçe 

të CEFTA’s, përfshirë reagimet legjitime për 

subvencionet dhe barrierat ndaj tregëtisë, sepse ajo 

1) nuk i ka proceset dhe mekanizmat e duhur 2) nuk 

i përdor dispozitat për grumbullimin e informatave 

kyçe. 

Synimi parësor i kësaj iniciative është zhvillimi i 

reagimeve legjitime, efektive ndaj subvencioneve 

përmes dy metodave: 1) formulimit të planeve të 

rregullimit përmes zbatimit të dispozitave të CEFTAs 

dhe 2) ushtrimin e të drejtës për zhvillimin dhe 

zbatimin e reagimeve të pranueshme ligjerisht të 

tregëtisë që lejohen nga CEFTA. 

1. Zhvillimi i planeve të rregullimit për subvencionet e tregëtisë duke shfrytëzuar dispozitat kyçe të CEFTA’s. 

a. Me ndihmën e donatorëve dhe nën udhëheqjen e Ministrisë së Tregëtisë dhe Industrisë, të krijohet një ekip i 

ekspertëve për të shqyrtuar subvencionet aktuale tregëtare që aplikohen nga shtetet fqinjë. Anëtarët do të 

emërohen për të analizuar subvencionet në nënsektorët (p.sh produke të qumështit, kopshtari, blegtori, 

peshkatari) 

b. Kryeja e analizave të lodhshme të subvencioneve aktuale, veçanërisht në ushtrimin e nenit 44 të marrëveshjes 

së CEFTA’s, që kërkonë që subvencionet e ndërmarra nga shtetet të bëhen publike. 

c. Zhvillimi i planeve të reagimit dhe masave mbrojtëse, përfshirë tarifat e ngritura për mallra ku prodhuesit 

vendor janë duke vuajtur dëmtime serioze ekonomike për shkak të importit, siç parashihet nga neni 23 i 

CEFTA’s 

d. Ndarja/bisedimi i planit të reagimit me komitetin ndërministror dhe sigurimi i tërheqjes së tyre. 

e. Lansimi i planit të reagimit dhe komunikimi i masave mbrojtëse me shtetet fqinjë në bazë të kërkesave për 

zbulim të informatave të CEFTA’s. 

f. Për fushat ku nuk janë siguruar informata të mjaftueshme sipas CEFTA’s, të shikohet mundësia e lansimit të 

procedurave të gjykimit në bazë të kohës, kostos dhe ndikimit të mundshëm ekonomik 

2. Formulimi dhe zbatimi i reagimeve të pranueshme ligjërisht për subvencionet konkurruese në bazë të CEFTA’s 

a. Zhvillimi i një ekipi të veprimit për të kontrolluar importet e artikujve bujqësor, sipas sektorëve të ndryshëm 

(p.sh produke të qumështit, kopshtari, blegtori, peshkatari). 

b. Ekipi i veprimit lanson përpjekjet për testimin e produkteve të cilat potencialisht do të mund t’i shkelin 

standardet themelore ndërkombëtare të sigurisë së ushqimit 

c. Ekipi i veprimit harton listën e reagimeve potenciale për implementim; e ndanë atë listë me komitetin 

ndërministror dhe siguron pajtimin e tyre 

d. Hartimi i komunikatës për të detajuar listën e reagimeve në bazë të shkeljeve dhe dorëzimi i saj shteteve për të 

shtuar transparencën 

e. Zhvillimi dhe administrimi i trajnimit për zyrtarët e Doganave në postet kufitare në mënyrë që ata të gjejnë dhe 

refuzojnë importet që shkelin standardet e ushqimit dhe të sigurisë 

Tregues Rreziqet kryesore / Planet për lehtësim Çështjet kyçe 

Shtimi i shitjeve në vend të artikujve bujqësor 

Shtimi i eksportit të bujqësisë në shtetet e 

CEFTA-s 

Zvogëlim i importit të artikujve që shkelin standardet 

e ushqimit dhe sigurisë nga shtetet e CEFTA’s 


Mungesa e kapaciteteve për zhvillimin e planeve efektive të rregullimit; 

ofrimi i mbështetjes së donatorëve në formë të asistencës teknike për 

ekipin kryesor të ekspertëve 

Subvencionet dhe barrierat shtesë të vendosura nga shtetet fqinjë : 

vazhdimi i ndihmës teknike të ofruar nga donatorët, të kërkohet zbulim 

i plotë i subvencioneve dhe të ofrohet mbështetje për gjykim 

Zhvillimi i planit të rekomandimeve, 

miratimii tij nga këshilli ndërministror 

deri në fund të muajit të 6-të 

Lista e reagimeve potenciale e hartuar 

dhe miratuar nga këshilli ministror deri 

në fund të vitit të parë 

266

Iniciativa 6B: Zhvillimi dhe ekzekutimi i reagimit të përkohshëm ndaj subvencioneve në shtetet fqinjë 

Arsyeshmëria 

Zvogëlimi i i importeve nga vendet fqinjë do të rrisë 

konkurencën e mallrave në tregun vendor 

Potencial që shtetet fqinjë t’I zvogëlojnë subvencionet e 

tyre nëse Kosova paraqitet si partner më i i besueshëm 

tregtar. Mund të shpie potencialisht në rritjen e eksportit 

Zvogëlim i i numrit të artikujve të pasigurt nga hyrja në 

treg 

Ekipi i i veprimit i i përqëndruar në sektorë do të sigurojë 

që të gjitha fushat e bujqësisë të kontrollohen për 

subvencione dhe të zhvillohen reagime 

Komiteti për 

Koordinimin 

e Donatorëve 

Qeveria e 

Kosovës 

Komiteti 

ndërministror 

Doganat e 

Kosovës 

Vlera e përafert e kostos së lartë 

Asistenca teknike: $1,620,000 (1 person me orar të plotë dhe 1 me gjysmë orari për 5 vite) 

Kostoja totale : $1,620,000 për NT 

Homologët Kyç 


Kohëzgjatja: 5 vite Analizat Mbështetëse: pp 94-99, 139 (Baza e Strategjisë Bujqësore), pp 

43-51 (AgCLIR) 


Ofrojë ndihmë teknike/financim për ekipin 

kryesor për zhvillimin e planit të rregullimit 

dhe ndihmojë ekipin e veprimit në zhvillimin 

e reagimeve legjitime ndaj subvencioneve 

Përpjekje e udhëhequr për zhvillimin e planit 

të rregullimit dhe zhvillimi i reagimit legjitim 

ndaj subvencioneve 

Rishikim i planit të rregullimit dhe listës së 

reagimeve të mundshme tregëtare; sigurimi 

I miratimit të fundit 

Mbikëqyrja e përpjekjeve për zbatimin e 

planit të rregullimit dhe zbatimi i reagimeve 

legjitime 

Pranimi i trajnimit dhe ushtrimi i së drejtës 

për refuzim të artikujve që shkelin 

standardet e ushqimit dhe sigurisë në 

Kosovë 

267

Përmbajtja 




– Pasqyrë 





268

Ndikimi i mundshëm i reformave në bujqëi është zhvilluar duke 

përdorur dy qasje: të bazuar në krahasime, të përqëndruar në 

iniciativa 

Burimi : BAH Analysis 

Qasjet për të Parashikuar Ndikimin Potencial në Sektorin e Bujqësisë në Kosovë 

Qasja e bazuar 

në krahasime 

Qasja e 

përqëndruar në 

iniciativë 

Qëllimi: Identifikimi i shteteve të synuara bujqësia aktuale e së cilave do 

të shërbejë për të projektuar performancën e bujqësisë së Kosovës në 5 

deri 10 vitet e ardhshme 

Metodologjia: Qasja nga lart poshtë që e krahason performancën e 

bujqësisë së Kosovës me shtetet e caktuara rajonale që kanë praktikat më 

të mira në matricat e bujqësisë, përfshirë prodhimtarinë bujqësore, 

eksportin, punësimin me orar të plotë dhe prodhimtarinë. 

Rezultati: Llogaritjet për rritjen e Kosovës në prodhimtarinë bujqësore, 

rritjen në export bujqësor dhe në krijimin e punëve shtesë në bujqësi deri 

në vitin e 5-të dhe 10-të 

Qëllimi: Përcaktimi i sasisë së ndikimit në sektorin e bujqësisë së 

Kosovës nga zbatimi i 21 iniciativave të rekomanduara 

Metodologjia: Qasja nga lartë poshtë që llogaritë vlerën monetare dhe 

kthimin e investimit (KI) për secilën iniciativë të rekomanduar të hartuar 

për të zhvilluar një bazë të kulturave të diversifikuara dhe për t’I adresuar 

sfidat e Kosovës në sektorin e bujqësisë 

Rezultati: Vlerë dhe kthim të investimeve për secilën iniciativë dhe vlerë e 

përgjithshme dhe kthim i investimeve për të gjitha iniciativat 

269

Prodhimtaria 

bujqësore (€) 

Prodhimtaria 

Bujqësore (MT) 

Punësimi nga 

bujqësia (FTEs) 

Vlera e Eksportit 

(€) 

Eksporti si % e 

prodhimit 

Rendimenti 

(MT/ha) 

Vlera (€/MT) 

Qasja e bazuar në krahasime 

Ne kemi vlerësuar një numër të shteteve që janë marrë si krahasim 

për statistika kryesore në bujqësi, eksport dhe punësim… 

Statistikat kryesore të bujqësisë për shtetet të marra si krahasim 

Kosova 

Maqedonia Shqipëria Kroacia Sllovenia Sllovakia Polonia Italia 

228M 

640M 616M 1,849M 637M 1,637M 14,503M 35,419M 

0.5M 1.5M 1.4M 3.3M 0.9M 3.2M 34.9M 51.5M 

90.8K 320.5K 5,938.4K 515.6K 207.7K 217.7K 5,093.5K 1,938.1K 

4.4M 69.6M 3.2M 106.5M 48.1M 271.2M 1,444.4M 4,285.5M 

1.9% 10.9% 0.5% 5.8% 7.6% 16.6% 10.0% 12.1% 

20 25.6 33.4 21.9 36.1 19.0 33.7 45.1 

N/A 1 433 430 569 729 507 416 688 

Intensiteti i i të të 

mbjellave (Sip. e 

vjelura/ sip. bujqsore) 

Shënim: për t’i krahasuar sh tetet dhe burimet e të dhënave , kemi shikuar ve tëm në artikuj të drithërave, pemëve dhe perimeve ; kemi përdorur të dhënat e vitit 2007 për të gjitha përveç tokës 

bujqësore që ka qenë 2005 Shënim (1) : Të dhënat për çmimet në Kosovë nuk janë paraqitur Burimi FAOSTAT, ILO, CIA factbook, TradeMap, ëDI për tokë bujqësore (2005), Enti Statistikor i 

Kosovës, Zyra Doganore e Kosovës Ana liza BAH 

0.48 0.48 0.35 0.61 0.7 0.6 0.74 0.74 

270

…dhe kemi përzgjedhur Maqedoninë dhe Slloveninë si 

përfaqësuese për synimet e vitit të 5-të dhe 10-të përkatësisht 

20.0 

Kriteri parësor i përzgjedhjes për synimet për 5 & 10 vite 


1 

Rendiment i lartë 2 Eksporton pjesë më të madhe 3 Vlerë më e madhe e artikujve 

(Tonelata metrike/ Ha) 

të Prodhimit (%) (Euro/ Tonelata Metrike) 

25.6 

36.1 

1.9% 

10.9% 

7.6% 

Nuk janë në 

dispozicion 1 

Kosova Maqedonia Sllovenia Kosova Maqedonia Sllovenia Kosova Maqedonia Sllovenia 

Shënim: për t’i krahasuar shtetet dhe burimet e të dhënave , nuk kemi shikuar vetëm në artikuj të drithërave, pemëve dhe perimeve; kemi përdorur të dhënat e vitit 2007 për të gjitha përveç tokës 

bujqësore që ka qenë 2005 Shënim (1) : Të dhënat për çmimet në Kosovë nuk janë paraqitur Burimi FAOSTAT, ILO, CIA factbook, TradeMap, ëDI për tokë bujqësore (2005), Enti Statistikor i 

Kosovës, Zyra Doganore e Kosovës Analizat BAH 271 

433 

729


Kosova ka potencial për rritjen e prodhimtarisë në €798M, krijojë 

151K punë shtesë dhe të rrisë eksportin deri në €73.2M deri në vitin 

2020… 

Ndikimi në sektorin e bujqësisë në Kosovë : Projektimet për 5 dhe 10 vite 

Potencialet 5 dhe 10 vjeçare të Potenciali 5 dhe 10 vjeçar i punësimit (1) Potenciali 5 dhe 10 vjeçar i 

prodhimit (Euro) (numri i FTE-ve) eksportit (Euro) 

228M 

+67M 

+798M 

295M 

1,026M 

2010 2015 2020 

90,750 

+39K 

+151K 

129,742 

CAGR 5.3% 16.2% CAGR 7.4% 10.3% CAGR 48.8% 33.2% 

Shënim: për t’i krahasuar shtetet dhe burimet e të dhënave , nuk kemi shikuar vetëm në artikujt e drithërave, pemëve dhe perimeve ; kemi përdorur të dhënat e treguara të vitit 2007 

Shënim (1) : Shifrat e punësimit në bazë të shlkallës së rritjes së punësimit në Maqedoni & Slloveni, dhe të zvoigëluara nga rritja negative në papunësi për Slloveninë në vitin 2015 dhe për Italinë në vit 

2020 Burimi: FAOSTAT, TradeMap, EntiStatistikor i Kosovës, Zyra e Doganacve të Kosovës , Analizat BAH 

242,212 

4.4M 

+27.7M 

+73.2M 

32.1M 

77.6M 

2010 2015 2020 2010 2015 2020 

272


…mirëpo, Kosovës mund t’I nevojitet që ta rrisë eksportin në masë 

më të madhe për të mbështetur nivelet e synuara të prodhimtarisë 

228M 

Analizat margjinale të komponentës për të thithur prodhimtarinë e projektuar 

(2010- 2020, në Euro) 

35M -15% 44M +23% 

50M +26% 

363M 

+188% 

376M 

+195% 

1,026M 

Konsumi aktual Importet (rënie prej Rritja ne konsum Rritja e konsumit Rritja në konsum Nevojiten exporte Niveli i synuar i 

(2010) 50%) për shkak të për shkak të për shkak të shtesë për të prodhimit (2020) 

popullatës më të inflacionit konsumit më të lartë mbështetur nivelin e 

madhe për kokë banori synuar të prodhimit 

(2020) 

Shënim : Me supozim se 50% e, frutave dhe importit të drithërave do të zvogëlohen ; 1.775% shkalla e rritjes së popullatës (Enti Statistikor i Kosovës ); supozim 2% rritje të inflacionit; rritje të 

konsumit për kokë banori: 10% (2004-2008) 

Burimi Analizat BAH ; Enti Statistikor i Kosovës 

Efekti 

kumulativ 

532% 

273

Qasja e përqëndruar në iniciativë 

Shpenzimet totale për të gjitha iniciativat është vlerësuar të jenë 

€42.8M për 5 vjet, ku diversifikimi i kulturave përbënë 28% të 

kostos totale 

Ndarja e kostos sipas fushës dhe iniciativës 

Ndarja e kostos për fushat e rekomanduara Ndarja e kostos sipas iniciativës 

(Përqindja e Totalit) (Euro) 

Transport, 8% 

Qasja në tregëti, 5% 

Rregulloret e Qeverisë për Bujq.6% 

Zhvillimi i 

kapaciteteve 

Infrastrukturore 

22% 

Përqëndrimi i drejtuar kah kërkesa 7% 

Burimi Analizat BAH 

Diversifikimi I 

kulturave 28% 

Ngritja e potencialit të 


24% 

Totali: €42.8M 

11.9M 10.2M 3M 9.5M 3.4M 2.4M 2.3M 

100% 

38% 36% 

20% 

21% 

21% 

29% 

35% 

19% 

41% 

8% 

32% 

7% 

7% 

86% 

46% 50% 

17% 

37% 

50% 

Diversifikimi I Ngritje e 

.1% 

Përqëndrimi I Infrastruktura Transporti Regulloret e Tregtia 

kulturave potencialit për drejtuar kah Bujqësisë 

fermerë të 

vegjël 

kërkesa 

Iniciativa A 

Iniciativa C 

Iniciativa B 

Initciativa D 

274


Kostoja vjetore e zbatimit të iniciativave të rekomanduara është 

€8.6M, që përfaqëson 52% të shpenzimeve aktuale vjetore të 

donatorëve në bujqësi 

Kostoja e Implementimit të Strategjisë së Bujqësisë 

krahasuar me Shpenzimet aktuale vjetore të donatorëve në 

bujqësi 1 (Euro) 

8.6M 

52% 

16.5M 

European Bilaterals 

15% 

Banka Botërore 

27% 


16% 

Komisioni 

Evropian 

42% 

Kostoja vjetore pwr Shpenzimet aktuale vjetore- 2009 

implementimine AgStrat-it 

Komente 

Duke patur parasysh financimin aktual të 

afërsisht € 15-18 M, Kosova është e 

pozicionuar mirë për të ndërmarrë reforma 

të rëndësishme në bujqësi 

– Nëse Kosova do të kishte vazhduar 

të pranojë të njejtin financim për çdo 

vit, afërsisht 52% do të mbulonte të 

gjitha 21 iniciativat në Strategjinë e 

Bujqësisë . Ndryshimi do të mund të 

përdorej për mbështetje të 

prioriteteve tjera në bujqësi 

– Me koordinim të shtuar të 

donatorëve, efikasiteti dhe ruajtja e 

kostos do të ishin të realizueshme 

Sahënim (1): Shpenzimet e paraqitura si llogaritje e përafërtprej €15-18M, por shifra €16.5 fjanë përdorur për qëllim të analizave krahasuese 

Burimi: Intervistat, slidi 58 i AgStrat –it Rezultatet e përkohshme , Analizat BAH 275


Në një nivel total, implementimi i të gjitha iniciativave pritet të 

gjenerojë një kthim në investime (KI) prej 6.06 

Ndarja e vlerave sipas fushës dhe iniciativës 

Kthimi në investim i iniciativave të reja 1 (Euro) 

Ndarja e vlerës sipas iniciativës (Euro) 

KI: 6.06 

42.8M 

259M 

Tregëti 5% 

Rreg e Bujq., 6% 

Transporti, 5% 

InfraStrukturë 

12% 

Përqëndrimi në DD 7% 

Ngritja e potencialit 

Të fermerëve të 

vegjel 

35% 


kulturave 

30% 

Kostoja e projektuar per 5 Vlera e projektuar gjithsej 

76.9M 92.2M 17.6M 

13% 

30.5M 14.2M 

4% 

15.9M 12.2M 

35% 

34% 

38% 

95% 


kulturave 

Ngritja e 


Fokusi 4% I 

drejtuar kah 

Infrastruktura Transporti Rregulloret e 

Bujqësisë 

Tregtia 

fermerëve të 

vegjël 

kërkesa 

Initciativa A 

Initciativa C 

Initciativa B 

Initciativa 

vite 

Shënim (1) : Supozimet e Kthimit në investime janë konservative sepse 1) kalkulimi i bazuar në 1 përsëritje të kostos totale për 5 vite 2) vlera e krijuar nga prodhimi i bazuar në shifra për pemë, 

perime dhe drithëra. Burimi Analiza BAH . 276 

100% 

25% 

24% 

26% 

57% 

26% 

16% 

22% 

28% 

58% 

79% 

10.5% 

10.5% 

5%


Iniciativat e ndërlidhura me institucione dhe infrastrukturë kanë tendencë të bien 

në shkallë më të ulët të kthimit të investimit për shkak të fokusit në forcimin e 

gjendjes aktuale se sa në prodhimin e vlerës së drejtpërdrejt 

Kthimi i Inv. 

më i madh 

se 10 

Kthimi i Inv. 

ndërmjet 5 

dhe 10 

Kthimi i 

invest më 

pak se 5 

Burimi Analiza BAH. 

Ndarja e vlerës sipas fushës dhe iniciativës 

1A: Përmirësimi i qëndrueshmërisë së biznesit dhe koordinimit të shoqatave 

1B: Prezentimi dhe fuqizimi i sistemit të zgjerimit për promovimin e kulturave 

tradicionale dhe përmirësimin e diversitetit/llojllojshmërisë 

1C: Shtimi dhe diversifikimi i llojeve të produkteve financiare në dispozicion të 


2A: Zhvillimi dhe lansimi i aktiviteteve për koordinimin e donatorëve për bujqësi 

2C: Përmirësimi i kapacitetit të qendrave të grumbullimit, të paketimit dhe 

depove të ftohta 

4B: Zhvillimi i planit për artikuj të ndjeshëm/që prishen nga ajri dhe heqja e 

pengesave të tregut dhe atyre rregullative 

5C: Krijimi i një programi për mbrojtjen e mjedisit kundër keqpërdorimit të 

pesticideve 

6B: Zhvillimi dhe ekzekutimi i reagimeve të brendshme ndaj subvencioneve të 

shteteve fqinjë 

0: Iniciativa e diversifikimit të kulturave 

1D: Përmirësimi i sitemit kadastral dhe testimi i efektshmërisë së pilot programit 

për konsolidimin e tokave 

3B: Rritja e sistemeve të vogla të ujitjes 

3D: Vlerësimii kërkesave të energjisë për bujqësi 

2B: Krijimi i sistemit të informimit për tregun dhe planit të komunikimit 

2D: Krijimi i një organizate qëndrore për mbikëqyrjen e marketingut dhe promovimit të 

eksportit të artikujve bujqësor 

3A: Rehabilitimi i sistemit të madh të ujitjes në Kosovë 

3C: Mbështetja e zhvillimit të serrave 

4A: Prioritizimi dhe zhvillimi i projekteve të rrugëve rurale përmes përdorimit të 

analizave të efektshmërisë së kostos dhe PPPve. 

4C: Analizimi dhe komunikimi i përparësive të kostos së autostradës së re të Tiranës 

5A: Krijimi i një modeli të fortë të centralizuar organizativ për sigurinë dhe kontrollin e 

cilësisë së ushqimit 

5B: Ndihma për laboratoret private të kontrollit të cilësisë për arritjen e certifikimit 

ndërkombëtar 

6A: Zhvillimi i iniciativave institucionale për lehtësimin e tregëtisë dhe ndërtimin e 

kapaciteteve në Qeverinë e Kosovës 

Komente 

Ndonëse disa iniciativa kanë kthim të 

investimeve krahasimisht më të vogël, ato 

prapë mund të prodhojnë vlerë të madhe 

për sektorin e bujqësisë 

– Në përgjithësi, iniciativat që janë më 

të vogla nga fushëveprimi mund të 

lidhen më lehtë me kthimet e 

shkurtëra/afatmesme, të 

përcaktueshme 

– Projektet e një shkalle të madhe 

kanë tendencë që të marrin më 

tepër kohë për të realizuar kthimin 

Në përgjithësi Kthimi i i investimeve për 

infrastrukturë dhe projekte institucionale ka 

tendencë që të jetë me i i vogël sepse 

– Projektet kanë tendencë që të 

përqëndrohen në gjendjen aktuale 

dhe në shërbime e jo në prodhim të 

vlerës së mëtutjeshme direkte 

– Në rastin e serrave, kthimi është 

përcaktuar në bazë të vlerës së 

prodhimit të kulturave tradicionale 

ne vend të kulturave të 

rekomanduara të përziera me vlerë 

më të lartë 

277

Analizat e përqëndruara në iniciativë përbëjnë 86% të vlerës së 

përgjithshme të identifikuar nga vlerësimi i potencialit të Kosovës 

deri në vitin 2015 nga qasja e bazuar në standarde 

Burimet :Analizat BAH 

Pasqyrim i vlerës së krijuar nga Iniciativat e rekomanduara të Strategjisë së Bujqësisë 

Krijimi i Vlerës së projektuar: Iniciativa në 

krahasim me qasjet e krahasimeve (Euro) 

259M 

86% 

301M 

Qasja e përqëndruar Qasja e bazuar 

në iniciativë në krahasime 

Komente 

Analizat e përqendruara në iniciativë 

identifikon 86% të vlerës së projektuar nga 

shtetet e krahasuara. Analizat e bazuara 

në iniciativë është gjithnjë më konservative 

sepse 

– Vlera e projektuar e iniciativave është 

e bazuar vetëm në tregues që lehtë 

mund të shëndrrohen në vlerë 

monetare 

– Përpjekjet paralele në fushat tjera që 

kanë të bëjnë me bujqësinë, si 

mbrojtja e investitorëve, arsimimi, 

shërbimet sociale dhe zbatimi i 

kontratave do të ndihmojnë në e 

sigurimin e vlerës shtesë duke 

ndihmuar Kosovën që të arrijë 

potencialin e saj të plotë 

278

Microsoft PowerPoint - Strategy for Agricluture ... - USAID.gov

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?