TAKTIKA KRIMINALISTIKE - Universiteti AAB

TAKTIKA
KRIMINALISTIKE
Titulli i origjinalit:
„Kriminalistička taktika“
Autor:
Doc.dr.sc. Nedžad KORAJLIĆ
Përktheu:
Prof. Mustafë Reçica
Prishtinë, 2007.

Përmbajtja .......................................................................................................2
PARATHËNJE......................................................................................................5
1. NOCIONI I TAKTIKËS KRIMINALISTIKE -...........................................6
2. MARRËDHËNIA E KRIMINALISTIKËS ME SHKENCAT TJERA-
.................................................................................................................12
3. PROCEDURAT KRIMINALISTIKE .................................................16
4. PARIMET KRIMINALISTIKE –TAKTIKE......................................27
4.1. Parimi i ligjshmërisë.............................................................................28
4.2. Parimi i së vërtetës...............................................................................28
4.3. Parimi i objektivitetit ...........................................................................28
4.4. Parimi i planifikimit dhe i metodologjisë së veprimit..........................30
4.5. Parimi i opertivitetit dhe i shpejtësisë..................................................31
4.6. Parimi i veprimit në kohën e duhur......................................................33
4.7. Parimi i reciprocitetit............................................................................33
4.8. Parimi i ruajtës së sekretit dhe konfidencës.........................................34
4.9. Parimi i ekonomicitetit të veprimit (procedurës)..................................35
4.10. Parimi i udhëheqjes unike....................................................................35
4.11. Parimi i koordinimit dhe bashkëpunimit..............................................36
4.12. Parimi i kritikës dhe vetëkritikës..........................................................37
4.13. Parimi “i mbledhjes besnike të provave”.............................................37
4.14. Parimi i plotësisë..................................................................................37
4.15. Parimi i lirisë taktike – teknike.............................................................38
4.16. Parimi i hollësisë dhe këmbëngulësisë.................................................38
4.17. Parimi i humanitetit..............................................................................39
4.18. Parimi i specializimit dhe i profesionalizmit........................................40
5. MËNYRAT E TË KUPTUARIT PËR KRYERJEN E VEPRËS
PENALE...............................................................................................40
5.1. Paraqitjet e personave të zhdukur.........................................................41
5.2. Vetëparaqitja.........................................................................................43
5.3. Përfoljet publike (thashethënat)............................................................44
5.4. Personat e besueshëm..........................................................................44
5.5. Praqitjet pseudonime dhe anonime......................................................45
5.6. Aktiviteti i vet policisë (vetanak)..........................................................46
5.7. Paraqitja e qytetarëve dhe e personave juridik....................................46
5.8. Faktet indiciale.....................................................................................48
5.9. Zbulimi i kufomës apo pjesëve të trupit të njeriut................................48
5.10. Mediat masive......................................................................................49
6. BASHKËPUNIMI KRIMINALISTIK NDËRKOMBËTAR...................49
6.1. Interpoli...............................................................................................50
6.2. Europoli...............................................................................................56
7. PËRPUNIMI KRIMINALISTIK...........................................................59
7.1. Nocioni dhe rëndësia e përpunimit kriminalistik.................................59
7.2. Planifikimi i aktiviteteve kriminalistike................................................65
8. VERSIONET KRIMINALISTIKE..........................................................69
2

9. SHFRYTËZIMI I METODËS INDICIALE NË ARGUMENTIMIN E
VEPRAVE PENALE .........................................................................80
9.1. Klasifikimi i indiceve............................................................................82
10. EVIDENCAT KRIMINALISTIKE.........................................................91
10.1. Rëndësia e analitikës kriminalistikës....................................................93
11. MASAT E PËRGJITHSHME TAKTIKE–OPERATIVE DHE
AKTIVITETET E PENGIMIT DHE LUFTIMIT TË
KRIMINALITETIT................................................................................96
11.1. Masat dhe veprimet e përgjithshme operative–taktike të karakterit
preventiv Represiv...........................................................................96
11.1.1. Verifikimi kriminalistik......................................................................96
11.1.1.1. Llojet e verifikimeve....................................................................97
11.1.2. Mbledhja e informatave..............................................................99
11.1.2.1. Planifikimi dhe përgatitja e bisedës.........................................101
11.1.2.2. Hyrje në bisedë.........................................................................103
11.1.2.3. Përpunimi i tërësive tematike...................................................104
11.1.2.4. Përfundimi i bisedës.................................................................106
11.1.3. Observimet speciale.................................................................107
11.1.3.1. hyrje…………………………………………….……….............…107
11.1.3.2. Vështrimi dhe vëzhgimi operativ………………..…..................108
11.1.3.3. vështrimi dhe mbikëqyrja e stacionuar…………………….......108
11.1.4. Legjitimimi..............................................................................108
11.1.5. Përcaktimi i identitetit............................................................110
11.1.6. Kontrolli kriminalistik…………………………….....................114
11.1.6.1. Kontrolli i përgjithshëm (operativ) kriminalistik...................115
11.1.6.2. Kontrolli kriminalistik i posaçëm kriminalistik special
linear................................................................................................116
11.2. MASAT DHE AKTIVITETET OPERATIVE TAKTIKE TË
PËRGJITHSHME TË KARAKTERIT REPRESIV
11.2.1. Aktiviteti kërkimor.................................................................116
11.2.1.1. Nocioni i aktivitetit dhe veprimtarisë kërkimore..................116
11.2.1.2. Kërkimi i personave të zhdukur............................................118
11.2.1.3. Përse zhduken personat........................................................119
11.2.1.4. Koha e të kuptuarit për zhdukjen e personave.....................120
11.2.1.5. Mënyra e të kuptuarit për zhdukjen e personit.....................120
11.2.1.6. Pranimi i paraqitjes apo lajmërimit për zhdukjen e
personit...........................................................................................120
11.2.1.7. Vlerësimi i situatës................................................................122
11.2.1.8. Arësimimi i policisë (kriminalistëve)....................................124
11.2.1.9. Veprimi menjëherë pas paraqitjes së zhdukjes.....................124
11.2.1.10. Masat taktike-teknike të hulumtimit të personave të
zhdukur...........................................................................................125
11.2.1.10.1. Përgatitjet dhe plani i kërkimit (hulumtimit)........................126
11.2.1.10.2. Kontrollimi i terrenit............................................................126
11.2.1.10.3. Kontrollimi i lagjeve.............................................................127
3

11.2.1.10.4. Kontrollimi i hapësirës së ngushtë, lokaleve dhe pasurisë
personale të të zhdukurve..................................................................128
11.2.1.11. Mbledhja e informatave nga personat.....................................128
11.2.1.12. Vrojtimi (vëzhgimi)i pikave dhe personave të caktuar............130
11.2.1.13. Verifikimi permanent i evidencave të caktuara........................131
11.2.1.14. Paraqitjet e rrejshme të zhdukjes së personave.......................131
11.2.1.15. Rëndësia e përfaljeve (thashethënave) publike........................132
11.2.1.16. Zhdukja e fëmijëve....................................................................133
11.2.1.17. Pyetjet kriminalistike taktike lidhur me të zhdukurit................139
11.2.1.18. Kur pezullohet kërkimi i të zhdukurit.......................................141
11.2.1.19. Biseda me personin e gjetur.....................................................142
11.2.1.20. Protokollimi i masave të kërkimit.............................................142
11.2.1.21. Analiza e rastit..........................................................................142
11.2.1.22. Roli i moralit profesional policor.............................................142
11.2.2. Kërkimi i menjëhershëm–alarmimi pas personit të arratisu....143
11.2.3. Taktika e arrestimit të personit të dyshimtë.............................145
11.2.4. Taktika e mbledhjes së informatave nga të dyshuarit me anë të
poligrafit.....................................................................................147
11.2.5. Prita (pusia)………… …………………………..........................149
11.2.6. Shfrytëzimi i qenve special të dresuar……………...................150
11.2.7. Përcjellja..................................................................................151
11.2.8. Racia.........................................................................................153
12. AKTIVITETET ARGUMENTUESE DHE TAKTIKE
KRIMINALISTIKE, METODAT DHE MJETET E SIGURIMIT TË
PROVAVE
12.1. Sigurimi i vendit të ngjarjes.......................................................155
12.1.1. Përcaktimi i madhësisë hapësinore të vendit të vrasjes.............157
12.1.1.1. Qasja vendit të vrasjes në hapësirën e hapur............................159
12.1.1.2. Qasja vendit të vrasjes në vend të mbyllur................................160
12.1.1.3. Klasifikimi i vendit të ngjarjes...................................................161
12.1.2. Kontrollimi i hapësirës së gjerë të vendit të vrasjes...................162
12.1.3. Mbrojtja e jetës...........................................................................162
12.1.3.1. Masat e mbrojtjes së pjesëtarëve të policisë...............................163
12.1.4. Komunikimi në vendin e ngjarjes..............................................165
12.2. Kryerja e shikimit (inspektimit) të vendit të ngjarjes.................166
12.2.1. Fazat e kryerjes së shikimit të vendit të ngjarjes........................167
12.2.1.1. Faza informative–orientuese dhe organizative apo përgatitore e
shikimit të vendit të ngjarjes.....................................................167
12.2.1.2. Faza statike identifikuese ose faza pasive e shikimit të vendit të
ngjarjes........................................................................................169
12.2.1.2.1. Ku fillon kontrolli i vendit të ngjarjes......................................170
12.2.1.3. Faza dinamike apo aktive e shikimit të vendit të ngjarjes.........171
12.2.1.3.1. Pajimet për shikimin e vendit të ngjarjes.................................172
12.2.1.3.2. Vërejtjet krahas kontrollit të shikimit të vendit të ngjarjes.....174
12.2.1.4. Faza kontrolluese e shikimit të vendit të ngjarjes.......................176
4

12.2.1.5. Rikonstruktimi ideor....................................................................176
12.2.1.6. Faza përfundimtare e shikimit të vendit të ngjarjes....................177
12.2.2. Plotësimi i shikimit të vendit të ngjarjes.....................................177
12.2.3. Gjurmët dhe objektet në vendin e kryerjes së vrasjes.................178
12.2.3.1. Trupi i vdekur (kufoma)..............................................................180
12.2.3.1.1. Identifikimi i viktimave.............................................................184
12.2.3.2. Kontrollimi kriminalistik-teknik i pjesëmarrësve të ngjarjes......186
12.2.3.3. Kontrollimi i veshjes dhe mbathjes.............................................187
12.2.3.4. Faktet negative............................................................................188
12.2.4. Dokumentimi i gjendjes në vendin e ngjarjes.............................188
12.2.4.1. Shënimet.....................................................................................188
12.2.4.2. Zbatimi praktik i shënimeve nga ana e kriminalistit..................190
12.2.4.3. Skicimi i vendit të ngjarjes..........................................................191
12.2.4.4. Fotografimi dhe videoincizimi i vendit të ngjarjes.....................193
12.2.4.4.1. Kërkesat specifike të fotografimit.............................................195
12.2.4.4.2 Videofilmi nga vendi i ngjarjes.................................................196
12.2.4.4.3 Procesverbali për shikimin e vendit të ngjarjes.......................196
12.3. Kontrollimi i personave (bastisja)...........................................198
12.4. Bastisja e banesës dhe lokaleve tjera......................................201
12.4.1. Kontrollimi i automjeteve të qarkullimit dhe i trenave............208
12.4.2. Kontrollimi i terrenit................................................................215
12.5. Konfiskimi i përkohshëm ………………..............................…….217
12.5.1. Procesverbali mbi konfiskimin e përkohshëm ……................…219
12.5.2. Vërtetimi për konfiskimin e përkohshëm ……….........................219
12.6. Vendosja e komunikimit me familjen e viktimës dhe përjetimi i tyre
si viktima sekondare.......................................................................221
12.6.1. Reagimet psikologjike të familjes në rastet e vdekjes....................222
12.6.2. Rekomandimet dhe orientimet për informimin e drejtë për vdekjen,
familjen e mbetur të personit të vdekur.........................................224
12.6.3. Ofrimi i informatave familjes së mbetur të të ndjerit................... 226
12.6.4. Drejtimi i familjes së mbetur në sistemin penal – juridik ............227
12.7. Verifikimi dhe vërtetimi i alibisë .....................................................228
L I T E R A T U R A.................................................................................231
5

PARATHËNJE
Me përmbajtjen e vet, libri universitar „Taktika Kriminalistike“,
njëkohësisht e përcjell lëndën mësimore të Fakultetit të Shkencave
Kriminalistike me të njëjtin emër. Ky libër, për nga përmbajtja,
përfshinë pjesën themelore të kriminalistikës e cila iu destinohet
studentëve të Universitetit „AAB“ në Prishtinë për arritjen e njohurive
në sferën e „Taktikës Kriminalistike“ dhe për aftësimin e tyre
profesional për t’i kryer ato punë të cilat bëjnë pjesë në suazat e
profesionit kriminalistik. Mirëpo, i njëjti mund t’iu shërbejë edhe
gjithë të tjerëve, të cilët në punën e tyre profesionale apo shkencore
janë duke mësuar në fushën e kriminalistikës, duke u aftësuar ose iu
intereson kriminalistika.
Materia mësimore është prezantuar në pajtim me parimin nga e
përgjithshmja drejt individuales në mënyrë që studentët më lehtë ti
kuptojnë specifikat e programeve të disiplinave tjera kriminalistike. Në
qasje e tillë metodologjike është e kuptueshme dhe e arsyeshme
përmes klasifikimit trikotom të kriminalistikës. Si dhe të degëve të
tjera të saj, të cilat gjithashtu kanë bazën e tyre teorike meqenëse
ndarje të tilla mundësojnë analizën e saj sistematike dhe themelore.
Me këtë rast nuk ekzistojnë baza për dhënien e prioriteteve cilësdo nga
degët e kriminalistikës sepse ato janë të ndërlidhura dhe të
harmonizuara në pikëpamje programore midis tyre. Fundja këto
klasifikime të kriminalistikës në degë ndonëse në pikëpamje
metodologjike janë të arsyeshme, ato kanë më tepër rëndësi teorike
dhe didaktike sesa praktike për çka në këtë tekst sidomos insistohet
gjegjësisht materia shtjellohet në pajtim me nevojat praktike dhe në të
cilin ngërthehen njësitë në një tërësi unike praktike.
Libri i taktikës kriminalistike me përmbajtjen e tij është i drejtuar në
zbulimin dhe pengimin e veprave penale duke siguruar provat qofshin
ato materiale apo personale në përpjekje të vazhdueshme që ato të
lidhen dhe të harmonizohen me normat e ligjit mbi procedurën penale
me një qasje kriminalistike në të gjitha fazat e procedurës. Në libër
vëmendje e posaçme i kushtohet sigurimit dhe mbrojtjes së të drejtave
të njeriut dhe lirive themelore, parimeve humane, ligjshmërisë dhe
etikës profesionale si një prej komponentëve të domosdoshme të
kriminalistikës moderne.
Krahas Rregullativës pozitive ligjore dhe literaturës e cila u theksua
me këtë rast kemi konsultuar edhe përvojën e autorit, njohuritë deri tek
6

të cilat është arritur gjatë punës në polici, duke i studiuar dhe analizuar
materialet operative në kontakte të drejtpërdrejta me personat e
autorizuar zyrtarë dhe me qytetarët tjerë si dhe gjatë punë në fakultetin
e shkencave të kriminalistikës në Sarajevë.
Do të ishte kënaqësi e jona nëse ky libër do tu ndihmojë studentëve të
arrijnë njohuritë e nevojshme dhe të aftësohen për punë në zbulimin,
ndriçimin dhe argumentimin e veprave penale. Jemi të vetëdijshëm për
faktin se ky libër mund të ketë mangësi të caktuar, por do të jemi
mirënjohës secilit që na dërgon vërejtjet qëllimmira në mënyrë që në
botimet e tjera të eliminohen. Natyrisht vlerësimi më i mirëpritur
megjithatë do të jetë vlerësimi i studentëve
Prishtinë, tetor 2006
Autori
7

1. NOCIONI I TAKTIKËS KRIMINALISTIKE
Taktika kriminalistike është degë e shkencës së kriminalistikës.
Përkrahësit e klasifikimit dikotom të shkencës së kriminalistikës e
ndajnë këtë shkencë në dy degë:
- taktika kriminalistike dhe
- teknika kriminalistike të cilën kriminalistët e quajnë edhe
shkencë natyrore kriminalistike.
Përkrahësit e strukturës trikotome të shkencës së kriminalistikës e
ndajnë atë në tri degë:
- taktikë kriminalistike;
- teknikë kriminalistike dhe
- metodikë kriminalistike (të cilën e quajnë edhe taktikë të
posaçme).
Në konsiderojmë se qasja trikotome në kuadër të shkencës
bashkëkohore kriminalistike, i përgjigjet më tepër, mu për shkak të
metodikave kriminalistike të cilat sot zënë vend kyç në punën e
policive bashkëkohore për shkak të formave të reja të shfaqjes së
kriminalitetit të organizuar, atij korporativ, serik dhe kriminalitetit
tjetër i cili ka karakter global. Klasifikimin e cekur duhet vështruar
përmes prizmit të unitetit dialektik të shkencës së kriminalistikës.
Kategorizimet e cekura në degë të shkencës së kriminalistikës, në
praktikë mund të zbatohen vetëm ndaj rrethanave reale dhe ndaj
situatës së çdo rasti konkret. Situata kriminale e ngjarjes kriminale apo
e veprës penale (për çka në vijim do të flasim më tepër kur do ta
theksojmë rëndësinë e terminologjisë kriminalistike) është sistem i
elementeve në të cilin është kryer ngjarja apo vepra penale. Fjala është
për rrethin gjeografik, topografik, teknik, social, klimatik,
metodologjik dhe për kushtet tjera të vendit ku është kryer vepra
penale – tempore delicti. Me analizën e situatës së vendit të kryerjes së
veprës penale mund të fitohen përgjigjet për mundësitë objektive të
kryerjes së veprës në rrethanat konkrete, mënyrën dhe mekanizmin e
kryerjes etj. Ky kuptim taktik kriminalistik për nga natyra në vete
përmban situatën materiale (objektive) të vendit të ngjarjes si dhe
rrethanat të cilat kanë vështirësuar, ndihmuar apo penguar kryerjen e
veprës penale, marrëdhëniet psikike midis bashkëpjesëmarrësve të
veprës, sjelljen e tyre, tregimin kronologjik të veprës, etj. Pjesa e parë
dhe fillestare (pjesa e ngushtë) e situatës kriminale është situata e
vendit të kryerjes së veprës penale.
8

Kriminalistët, teoricienët, dhe prakticistët në esencë pajtohen se taktika
kriminalistike është degë e shkencës së kriminalistikës në kuadër të së
cilës analizohen dhe studiohen format e shfaqjes së veprave penale dhe
mënyrat e kryerjes së tyre, motivet e kryerjes dhe qëllimet e tyre
(taktika dhe teknika kriminale delikuente), njohuritë profesionale,
shkathtësitë, zakonet, shprehitë, pikëpamjet, mënyra e jetesës dhe
psikologjia e kryesve të veprave penale (fenomenologjia kriminale).
Fenomenologjia kriminale merret si një pjesë e veçantë e taktikës
kriminalistike. Në kuadër të saj hulumtohen format e shfaqjes së
veprave penale (morfologjia kriminale), karakteristikat e formave të
shfaqjes jetësore të kryesve të veprave penale (kriminografia
kriminale) dhe mënyra e realizimit të veprave konkrete penale (teknika
e krimit). Përkufizimi negativ i taktikës kriminalistike , taktikën
kriminalistike e definon si mësim apo studim të rregullave themelore
dhe metodave të punës së shkencës kriminalistike të cilat nuk janë të
natyrës teknike kurse kërkohen në studimin e saj me qëllim të zbulimit
dhe ndriçimit apo sqarimit të veprave penale si dhe të pengimit të tyre
në të ardhmen. Shprehja “taktikë” vjen nga fjala greke “taktikë –
techne” që do të thotë shkathtësi veprimi.
Përkufizimi më i shkurtë i taktikës kriminalistike do të ishte se ajo
është degë e shkencës kriminalistike e cila merret me studimin dhe
aplikimin e veprimeve të drejta dhe të dobishme në zbulimin,
hulumtimin dhe pengimin e veprave penale.
Në kuadër të taktikës kriminalistike studiohet edhe praktika e zbulimit
hulumtimit, argumentimit dhe pengimit apo luftimit të kriminalitetit në
tërësi me qëllim të përsosjes së mënyrave ekzistuese, metodave dhe
rregullave të veprimit si dhe me qëllim të zbulimit, ndriçimit dhe
pengimit të veprave penale të cilat nuk janë të natyrës teknike. Taktika
kriminalistike, praktikës kriminalistike i ofron modelet më optimale të
veprimit kriminalistik të karakterit të përgjithshëm, pra ato që
vazhdojnë për të gjitha veprat penale. Ajo e bën lidhjen organike e
mënyrës taktike dhe teknike të punës siç është e popullarizuar të
thuhet, taktika ia jep shpirtin teknikës. Në suaza të shkencës së
kriminalistikës nuk mund të ndërmerret çfarëdo mase apo veprimi
taktik, teknik apo metodik pa zbatimin e rregullave dhe parimeve të
taktikës kriminalistike.
Nga kjo që u tha deri më tash, mund të përfundohet që taktika
kriminalistike është veprim korrekt dhe oportun i kriminalistëve në
9

hulumtimin dhe argumentimin e veprave penale dhe në procedurën e
ndjekjes dhe gjurmimit të kryesve të atyre veprave. Fjala është për një
proces ideor dhe eksperiencash me ndihmën e të cilit orientohet
veprimtaria e kriminalistëve në drejtim të qëllimit të caktuar me anë të
aplikimit të metodave më të mira dhe më të dobishme. Në rastin
konkret shfaqjet dhe hulumtimet e veprave penale, rregullat e taktikës
kriminalistike mundësojnë që të caktohet apo konstatohet se cilat
veprime taktike kriminalistike dhe cilat masa duhet të ndërmerren në
rastin konkret si dhe se cilat mjete dhe metoda teknike dhe në ç’
mënyrë, sipas cilës radhë dhe kur duhet të ndërmerren për të pasur
rezultate optimale. Këtu bëjnë pjesë përcaktimi i llojit, përmbajtjes dhe
renditjes së pyetjeve për të cilat duhet të merren përgjigjet nga burimet
e ndryshme të informatave mbi dëshmitë, sidomos atyre personale.
Rregullat e taktikës kriminalistike të cilat bazohen në përvojat
kriminalistike dhe në njohuritë e shkencave të ndryshme nuk mund të
njihen “apriori”.
Format e shfaqjes së veprave penale si elemente të interesimit taktik
kriminalistik kanë të bëjnë me llojin dhe tipin e veprës penale si dhe
me mënyrën e studimit të saj në kuptimin më të gjerë të fjalës. Këtu
janë në pyetje kriteret ligjore taktike – psikologjike të cilat bëjnë pjesë
në këtë degë të shkencës së kriminalistikës.
Objekt i rëndësishëm i interesimit të taktikës kriminalistike është
theksuar edhe taktika dhe teknika kriminale apo delikuente. Fjala është
për metodat dhe mjetet e ndryshme të cilat i zbatojnë kryesit e veprave
penale me rastin e kryerjes dhe fshehjes të veprës penale dhe “vjeljen e
fryteve” të veprave të tyre të këqija. Taktika kriminalistike është mjet i
kriminalistëve për kundërvëniet ndaj taktikës së kriminelëve apo
delinkuentëve, të ashtuquajturës taktikë e kriminelëve. Ajo është
jetësisht e kufizuar nga kjo. Taktika kriminalistike duke studiuar
praktikën e zbulimit dhe hulumtimit të dukurive kriminale dhe e
zbulon peshën ligjore të situatave kriminalistike, zgjidhjeve të
mundshme taktike dhe kombinimeve dhe krijon studimin mbi
planifikimin e procedurës kriminalistike (para së gjithash të policisë
dhe prokurorisë), mësimin mbi versionet dhe shfrytëzimin e tyre si dhe
provave të indiceve, ofron modele dhe rekomandime për ndërmarrjen e
masave dhe veprimeve taktike më optimale dhe të veprimeve të
karakterit operativ apo procedural. Nga masat dhe veprimet operative
sa për ilustrim do të cekim: pritat, racitë, bllokadat, mbledhjen e
informatave nga qytetarët, veprimtarinë kërkimore, mbikëqyrjen e
fshehtë, shfrytëzimin e informatorëve etj. Nga masat procedurale në
rend të parë po përmendim masat anticipuese të argumentimit siç janë:
10

shikimi dhe rikonstruktimi i vendit të ngjarjes, eksperimenti
hulumtues, kërkimi i gjurmëve, konfiskimi i gjësendeve, njohja e
personave etj.
Po shohim se taktika kriminalistike është proces i përvojave dhe
imagjinatës me ndihmën e të cilit drejtohet aktiviteti i kriminalistëve
në drejtim të qëllimit të caktuar me ç’rast aplikohen metodat më të
mira dhe më të dobishme të veprimit. Ajo është një përvojë e
kondensuar dhe e ndërlidhur me postulatet e shkencave bashkëkohore.
Taktika kriminalistike si dhe shkenca e kriminalistikës e ka
terminologjinë e vet. Bazën e saj e përbën gjuha e saj laike, mirëpo me
anë të saj krijohen nocionet dhe përkufizimet të cilat i caktojnë termet
dhe simbolet kriminalistike. Kriminalistika e tyre është thjeshtësi dhe
konsekuencë e që është imperativ i njohur shkencor. Kërkohen
përshkrimet shkencore të gjurmëve dhe objekteve, terminologjia e
unifikuar dhe struktura e përmbajtjes së formave të shkruara e bazuar,
sidomos e procesverbalit mbi veprimet procedurale. Nocionet të cilat
përdoren në kuadër të shkencës kriminalistike, prandaj edhe të taktikës
kriminalistike janë formë konvencionale, sistem i dakorduar i
kuptimeve për të cilin kriminalistët janë pajtuar se është në gjendje të
theksojë specifikat e objektit të shkencës së kriminalistikës. Gjuha e
kriminalistit është sistem i hapur e cila vazhdimisht ndryshohet dhe
ndërtohet. Sfera e shkencës së kriminalistikës sipas objektit të
interesimit të saj është shumë dinamike dhe në të ekzistojnë kuptime të
shumta specifike dhe për çdo ditë paraqiten risi. Zgjerimi rapid dhe
pasurimi i gjuhës së kriminalistëve është një nga karakteristikat e
kohës sonë. Meqenëse gjuha e kriminalistëve duhet të shprehë në
mënyrë të besueshme apo autentike zhvillimet në shoqëri sidomos në
sferën e preventivës dhe represionit të kriminalitetit, atëherë ajo edhe u
eksponohet ndryshimeve permanente. Për shkak të kësaj që u theksua
gjuha e kriminalistëve duhet të jetë moderne dhe e hapur. Modernizimi
i fjalorit të kriminalistëve nënkupton aktualitetin dhe azhuritetin, kurse
hapja e gjuhës e mbush zbrazëtirën me shprehje dhe me të folurit nga
të folurit e përzgjedhur deri tek zhargoni. Ndjehet nevoja edhe për një
standardizim të fjalorit të kriminalistëve, gjegjësisht terminologjisë
kriminalistike. Kur është fjala për terminologjinë e kriminalistëve
atëherë duhet të paralajmërohet rreziku i tillë i përdorimit të
sinonimeve të ndryshme.
Sa për ilustrim dhe për ta përcjellë më lehtë ligjëratën mësimore tani
këtu, në këtë vend do t’i cekim disa nocione të taktikës kriminalistike:
11

(1) Rekomandimi taktik: është model ideor i mënyrës së ardhshme të
veprimit.
(2) Mënyra taktike: mënyra më racionale dhe më efektive e
ndërmarrjes së masave dhe
veprimeve hetimore dhe operative. Ka karakter të dyfishtë: juridik dhe
shkencor – empirik. Mund të jetë e thjeshtë dhe e komplekse. Në
praktikën kriminalistike mënyrat taktike ndahen në dy grupe: ato të
cilat nuk janë të rregulluara me normat e të drejtës procedurale dhe ato
të cilat janë bërë përmbajtje e normave të së drejtës së procedurës
penale;
(3) Zgjidhja taktike: është model i veprimit operativ-taktik,
argumentues apo hetimor, të cilat
i krijon kriminalisti me idetë e tij (trupi i procedurës) të cilat dëshiron
t’i ndërmerr në rastin konkret. Fjala është për definimin e qëllimit,
mënyrës dhe mjeteve të kryerjes së veprimit, pra për zgjidhjen e
sistemit të veprimeve operative-taktike dhe teknike, hetimore dhe
argumentuese, për mënyrat taktike dhe kombinimet të cilat veprojnë në
lidhje dialektike si më optimalet për zgjidhjen e situatës konkrete;
(4) Operacioni taktik: është sistem i individualizuar i masave dhe
veprimeve të ashpra
operative-taktike dhe teknike, të cilat i realizon ekipi i caktuar sipas
planit të udhëheqësit të operacionit, në situata të ndërlikuara apo
komplekse kriminalistike;
(5) Kombinimi taktik-operativ: është sistem i individualizuar i masave
dhe veprimeve
operative-taktike, teknike dhe hetimore, të cilat i realizon ekipi i
kriminalistëve me planifikimin paraprak të tërë operacionit, në situata
të ndërlikuara kriminalistike. Operacionin e zhvillojnë specialistët dhe
me atë rast kërkohet veprim harmonik dhe i përbashkët i të gjithë
pjesëmarrësve në kombinimin. Është i mundur kombinimi i shumë
mënyrave taktike, në kuadër të vetëm një mase dhe veprimi
kriminalistik- taktik - teknik ose hetimor. Çdo veprim i argumentuar
në mënyrë primare procedural-taktik-teknik i ka mënyrat e veta
taktike. Për këtë arsye është i pamundur “ngatërrimi” dhe kombinimi i
tyre. Në anën tjetër është i mundur dhe i dëshiruar edhe kombinimi i
më shumë masave dhe veprimeve operative taktike-teknike brenda
veprimtarisë operative të policisë, si dhe kombinimi i më tepër
veprimeve hetimore brenda një hetimi. Veprimtaria joformale dhe
procedurale e policisë dhe prokurorit duhet të përbëhet nga një varg
12

kombinimesh taktike. Kombinimin taktik mund ta bëjnë nga një apo
shumë lloje masash dhe veprimesh. Kombinimi i masave dhe
veprimeve operative, taktike-teknike me veprimet hetimore dhe me
veprimet argumentuese nuk do të thotë shkrirje e tyre por ndërmarrje
paralele. Delikti i kryer nuk guxon të jetë pikënisja e veprimtarisë
operative të policisë. Atë duhet kryer sistematikisht brenda rrethit
kriminal dhe rreth tij. Strategjia e re ofensive e policive evropiane,
kategorikisht imponon krijimin dhe zbatimin e një grupi masash dhe
veprimesh të cekura që nënkupton mbi përpunimin e rasteve
individuale. Ky është qëllimi i eliminimit të vatrave të kriminalitetit.
Fokusimi i veprimtarisë operative të policisë nuk guxon të përfundojë
në dyshime ndaj ndonjë vepre penale por në raport me personat
kriminal grupet dhe bandave, në grupe delikuencash, sidomos
kriminalitet të organizuar. Po shohim se kombinimi taktik paraqet një
lidhje në një sistem, në rastin konkret të mënyrave më të përshtatshme
taktike dhe teknike. Në kuadër të veprimit të caktuar operativ taktikteknik,
hetimor apo argumentues;
(6) Mënyra kriminalistike taktike: së bashku me nocionin e mënyrës
kriminalistike-teknike,
është pjesë e nocionit “mënyrë kriminalistike”. Kjo është mënyra më
racionale, më e përshtatshme dhe më efektive e kryerjes së veprimit
operativ, hetimor të argumentimit e cila sipas mendimit të trupit të
veprimit më së tepërmi i përgjigjet situatës konkrete operative-taktike
dhe taktike-procedurale dhe të cilën ai e zgjedh nga arsenali i taktikës
kriminalistike në pajtim me vlerësimin operativ-taktik ose situatën
taktike-procedurale. Trupi veprues ka lirinë e zgjedhjes së mënyrës
kriminalistike-taktike por jo në kuptimin e zgjedhjes arbitrare, vetëm
se e përzgjedh atë mënyrë e cila për situatën konkrete taktike është më
e përshtatshme. Zgjedhja është e kufizuar me norma ligjore dhe etike.
Mënyrat taktike mbështeten në rezultatet dhe në njohuritë e logjikës,
psikologjisë dhe organizatat shkencore të punës. Karakterin dhe
përmbajtjen e mënyrës taktike e kushtëzon dhe e përcakton situata
konkrete operative dhe procedurale. Këto zakonisht janë situata shumë
“plastike” dhe “fluide” dhe vazhdimisht ndryshohen. Fjala është për
kategorinë dinamike e cila kërkon mënyrat gjithnjë më të reja dhe më
të ndryshme në kuadër të veprimit joformal dhe formal. Një nga
nocionet më të rëndësishme brenda taktikës kriminalistike është
nocioni “i zbulimit të veprës penale dhe kryesit të saj”. Ky është
proces krijues heuristik sidomos i karakterit dinamik i cili kalon nëpër
shumë shkallë, pra veprimtari dinamike e cila ka të bëjë me zbulimin e
informatave latente dhe potenciale mbi veprën penale dhe kryesin e saj
dhe me të gjitha rrethanat e veprës dhe dekodimin (deshifrimin) e saj.
13

Kjo veprimtari karakterizohet me zbatimin e algoritmeve të shkencës
kriminalistike sidomos në sferën e interpretimit të informatave. Të
zbulosh do të thotë të përfshihesh në të ashtuquajturin “zonë e errët” e
kriminalitetit. “Zona e ndritshme” e kriminalitetit vetëm duhet të
sqarohet dhe ndriçohet, kurse drejtpërdrejt është e nevojshme që disa
fakte dhe rrethana në rrjedhën e saj edhe të zbulohen. Fjala është për
veprimtarinë heuristike qëllimi i së cilës është shndërrimi “i bazave të
dyshimit” në “dyshim të bazuar”, përveç kur dyshimi i bazuar nuk
ekziston që në fillim. Fjala është për procesin retrospektiv
kriminalistik. Në fazën e parë të këtij procesi i cili para së gjithash
është në kompetencën e policisë, zbulohen, sigurohen dhe fiksohen si
dhe interpretohen informatat nga burimet personale dhe materiale
(reale) të informatave duke aplikuar metodën e analizës dhe sintezës.
Në këtë procedurë rol të veçantë luajnë rikonstruktimet ideore dhe
reale, eksperimenti kriminalistik dhe aplikimi i parimit të pluralitetit të
versioneve.
Një sferë të veçantë përbëjnë këtu puna me provat e indiceve. Në
kuadër të veprimtarisë zbuluese ndahen dhe ballafaqohen informatat
kundërthënëse të karakterit operativ me qëllim që të zbulohen dhe të
hidhen ato informata të cilat janë të pasakta dhe irelevante. Në
zhargonin kriminalistik këtu flitet për dy lloj informatash: informatat
“e gjalla” me të cilat nënkuptojmë pasqyrimin ideal të realitetit
objektiv në vetëdijen e njerëzve të ashtuquajtura engrame dhe
informatat “e vdekura” me të cilat nënkuptojmë gjurmët dhe objektet
lidhur me veprën penale (corpora delicti) pastaj ekzistojnë edhe
informatat “latente” me të cilat nënkuptojmë informatat të cilat ende
nuk janë zbuluar ose që gjithmonë do të mbeten të pazbuluara.
Informatat “e aktualizuara” janë ato informata të cilat janë të hapura.
Informatat “argumentuese” janë informata të cilat janë të kuptuara dhe
të veshura me “petkun” procedural. Pra, këto janë prova në kuptimin
procedural. Nga sa u tha rezulton se në kuptimin kriminalistik me
zbulim nënkuptojmë procedurën në kuadër të së cilës me hetimin dhe
analizimin e informatave ekzistuese vijmë deri tek informatat e reja.
Fjala është për veprimtarinë njohëse-informative dhe represivepreventive.
Veprimtaria zbuluese e trupit veprues, para së gjithash
policisë është e determinuar nga fondin e informatave në dispozicion.
Fjala është për një tërësi dinamike të përmasave ose dimensioneve
taktike dhe teknike të cilën e kushtëzojnë rrethanat e çdo rasti konkret,
rregullat aktuale e shkencës kriminalistike dhe ligjet pozitive të cilat i
rregullojnë disa masa dhe veprime. Ky nocion në tërësinë e vet
nënkupton sistemin më të rëndësishëm aplikativ. Siç u cek në kuptimin
e njohjes (gnoseologjik) thellësisht e karakterizon momenti heuristik.
14

Krahas konceptit të theksuar të zbulimit të veprës penale dhe kryesve
të saj për këtë është më së ngushti i lidhur edhe koncepti apo nocioni
“zbulimi i esencës së çështjes penale”. Esenca e çështjes penale nuk i
nënshtrohet perceptimit të drejtpërdrejt sepse ky perceptim ka veti që
të mos e dallojë aty për aty të shfaqurit nga esenca ndonëse të dyja
këto janë të lidhura në mënyrë të pandashme. Zbulimi i esencës së
çështjes penale arrihet me zhvillimin e veprimeve procedurale dhe
interpretimin (vlerësimin) e rezultateve të tyre. Perceptimi shqisor
zhvillohet në kuadër të veprimeve procedurale-argumentuese. Vetëm
me analizën e sistemit të provave dhe me vlerësimin e tyre, kuptohet
esenca e çështjes penale. Njohuritë për objektin e argumentimit mund
të arrihen vetëm sipas provave të parapara me ligj në formën e
paraparë procedurale. Jashtë provave dhe veprimeve të parapara me
procedura dhe me ligj me të cilat zhvillohen ato nuk mund të ketë
vërtetim të fakteve në kuptimin penal juridik, pra nuk mund të ketë
zbulim të esencës së çështjes penale.
Në këtë vend këtu do të tërheqim vëmendjen edhe për dy nocione nga
praktika kriminalistike sepse ato kanë lidhje të ngushtë me nocionet e
cekura më herët dhe domosdo nevojiten për përcjelljen e mëtejme të
shpjegimit të mësimit. Nocioni i parë është “hetimi në shkencën
kriminalistike”. Ky nocion nënkupton bashkimin e njohurisë teorike
dhe dijes apo shkathtësisë të cilat në punën e tyre i aplikojnë
kriminalistët. Nocioni tjetër është ai i “hetimit të hetuesit”. Kjo është
një metodë sistematike e hetimit të fakteve dhe e cila më tepër është
shkencë sesa shkathtësi. Logjika e metodës shkencore duhet të
plotësohet me nismën dhe dinamikën e hetuesit (shpirtërore dhe
fizike). Procesin e hetimit, para së gjithash, duhet konsideruar si
kornizë shkencore-operative e cila kur zbatohet në rastin konkret,
ndonjëherë mund të kërkojë edhe improvizimin e hetuesit.
Hetimi mund të jetë i lidhur me një varg procedurash apo veprimesh
në raport me të cilat paraprakisht duhet bërë evaluimin dhe gjykimin
para se të kalohet në tjetrin. Me këtë rast fokusi më së tepërmi vihet në
qasjen induktive-deduktive. Nga sa u cek rezulton edhe përkufizimi i
nocionit hetues. Hetuesi është person zyrtar i cili zbulon, mbledh,
dokumenton dhe evaluon faktet relevante lidhur me veprën penale
(parimin). Në anën e hetuesit si kriminalist për shkak të natyrës së
punës së tij supozohet edhe një njohuri e caktuar mbi nocionet,
teknikat dhe posedim shkathtësish. Ndër shkathtësitë më të
15

ëndësishme na paraqitet aftësia e komunikimit të mirë me njerëz të
ndryshëm si dhe me personat tjerë zyrtarë të organeve të ndryshme të
represionit. Kjo shkathtësi është sidomos kritike sepse hetimi i veprave
penale në esencë është punë me njerëz. Shkathtësitë e mëtejme
përfshijnë: të hetuarit, grumbullimin, specifikimin (markimin) dhe
sigurimin e provave, hartimin e procesverbalit dhe raportit etj.
Njohuritë dhe shkathtësitë vetvetiu nuk e bëjnë hetuesin të mirë.
Karakteristika e hetuesit kompetent është çiltërsia apo
mendjemprehtësia me të cilën ai mund ta dallojë raportin midis asaj që
është e kuptueshme dhe asaj që duhet bërë lidhur me këtë. Hetimi
kriminalistik është i gërshetuar me sfidat dhe kompleksitetin apo
ndërlikueshmërisë. Hetuesi i suksesshëm, para së gjithash duhet të ketë
një shkallë të lartë dhe të qëndrueshme të vetdisiplinës e cila nuk është
e kushtëzuar nga të tjerët, por rezultat i vetëkontrollit të brendshëm.
duhet të disponojë me njohuri të caktuar teorike, përvojë dhe metoda
pune të cilat janë të pranueshme dhe të njohura juridikisht. Pastaj
durimi dhe qëndrueshmëria janë kushtet e domosdoshme të hetuesit të
suksesshëm. Hetuesi i suksesshëm çdo rasti i qaset i gatshëm, me një
kujdes të madh në relacion me hollësitë duke mos i lënë asgjë rastit. Ai
duhet të jetë karakteristik me objektivitetin e tij dhe të mos nxjerrë
përfundime të shpejta. Pra, hetuesi i suksesshëm nuk e lëshon rastin
asnjëherë që të mësojë diç nga personat me të cilët kontakton.
Në kuadër të shkencës së kriminalistikës, prandaj edhe taktikës
kriminalistike operohet edhe me nocionin vepër penale. Në jetën e
përditshme trupi i procedurës para së gjithash policia ka punë me
ngjarjet e dëmshme apo të rrezikshme shoqërore e për të cilat ende nuk
është vërtetuar se janë vepra penale. Ngjarje të tilla në taktikën
kriminalistike quhen ngjarje kriminale ose penale. Ky është koncepti
operativ-njohës (gnoseologjik) në shkencën e kriminalistikës me të
cilin nënkuptojmë shkaktimin e dëmit shoqëror, pasojës së rrezikshme
e cila paralajmëron se mund t’i përshkruhet qëllimit apo moskujdesit të
shkaktarit të njohur apo të panjohur. Kjo është ngjarje specifike dhe
relevante kriminalistike e cila gjendet në dinamikën e zbulimit konkret
të përmbajtjes së saj e cila është e pasigurt dhe jo mjaft e definuar, pra
e pasigurt. Kjo është një objekt i përgjithshëm gnoseologjik i
kriminalistit, kurse shfaqja e saj objektivisht manifestohet si ndryshim
në botën e jashtme e cila është në aspektin kriminalistik relevante. Ajo
mund të transformohet ose në vepër penale ose në ngjarje të hapur të
dëmshme shoqërore të quajtur aksident (fatkeqësi), vdekje e
befasishme dhe e papritur ose vetëvrasje. Kur konstatohet ekzistimi i
16

veprës penale në nivelin e dyshimit të bazuar, ngjarja penale nuk
ekziston më, sepse ajo transformohet në vepër penale. Nëse është fjala
për vetëvrasje ose për fatkeqësi, atëherë ngjarja penale “shuhet”. Për
shkak të përmbajtjes së saj ajo është pikënisje për kriminalistin përveç
në rastet kur nga fillimi është e qartë se bëhet fjalë për vepër penale.
Ngjarja kriminale apo penale si ngjarje në të cilën ekziston vepra
penale dhe kryesi i saj si dhe objekti i veprimit apo i sulmit paraqesin
sistemin i cili është i përbërë nga shumë nënsisteme. Me këtë rast
komponenta shoqërore është vendimtare. Në gjenezën dhe
viktimogjenezën e veprës penale si dhe në mësimin e saj gjithmonë
është i pranishëm substrati material dhe natyror-shkencor. Zbulimi dhe
hetimi i ngjarjes penale gjegjësisht i veprës penale e ka edhe
komponentin natyror-shkencor dhe teknik. Me rastin e shqyrtimit të
ngjarjes penale apo të veprës penale duhet të merren parasysh edhe
shkaktarët social dhe kushtet, pastaj motivet dhe momentet tjera
sociale psikologjike të cilat gërshetohen në ato natyrore dhe teknike.
Ngjarjet apo veprat penale zakonisht i hetojnë personat e autorizuar të
policisë me anën e metodave dhe mënyrave kriminalistike me qëllim të
konstatimit se a janë të inkorporuara në ato ngjarje veprat penale. Në
rastet kur ekzistimi i veprës penale është i pakontestueshëm qysh në
fillim, metodat dhe mjetet kriminalistike shfrytëzohen dhe aplikohen
në një masë dhe përmbajtje më të vogël. Fokusi zakonisht vihet në
aktet e anticipuara të argumentimit. Po shohim pra se ngjarja apo vepra
penale është e dëmshme për shoqërinë dhe për të supozohet se është e
lidhur për veprën penale dhe kryesin e saj dhe e cila mund t’i
përshkruhet qëllimit ose moskujdesit të ndonjë personi.
Kur është fjala për hetimin e personave atëherë zbatimi i rregullave
taktike në taktikën kriminalistike shpesh quhet teknikë, p.sh. teknika e
marrjes në pyetje. Në anën tjetër kur kriminelët zbatojnë ndonjë
mënyrë taktike kriminalistike p.sh. tek kontrolli i viktimës së dhunimit
atëherë kjo quhet teknika e kontrollimit të viktimës
2. MARRËDHËNIA E KRIMINALISTIKËS ME SHKENCAT
TJERA
Pengimi dhe luftimi i suksesshëm i kriminalitetit kërkon njohjen edhe
të shkencave tjera të cilat e kanë për objekt studimin e veprave penale,
gjegjësisht kriminalitetin në tërësi, siç janë: e drejta penale,
17

kriminologjia, politika kriminale, mjekësia ligjore, psikologjia etj. Të
gjitha këto shkenca duke studiuar kriminalitetin nga të gjitha aspektet i
kontribuojnë edhe njohjes më të mirë të saj dhe qëllimi i të cilave është
gjithashtu pengimi dhe eliminimi i tij.
Për këtë qëllim kriminalistika, duke shfrytëzuar përvojat e veta por
edhe përvojat e shkencave tjera, zbulon, aplikon dhe përsos disa
metoda dhe mjete të mbështetura në përvoja e me qëllim që të
pengohet kryerja e veprave penale gjegjësisht që veprat penale të
zbulohen dhe ndriçohen si dhe të kapet kryesi i veprës penale nëse ai
është në arrati, të gjenden dhe të sigurohen objektet dhe gjurmët si
prova me qëllim të fillimit dhe përfundimit të suksesshëm të
procedurës penale.
Ndër njohuritë dhe aktivitetet më të rëndësishme janë ato të njohjes së
formave dhe karakteristikave të shfaqjes së disa veprave penale,
përpunimi dhe ndërtimi i procedurave metodologjike me rastin e
planifikimit dhe kryerjes së disa aktiviteteve me qëllim të zbulimit të
veprave penale dhe kryesve të tyre dhe në përgjithësi me qëllim të
përshtatjes së metodave kriminalistike të shkencave tjera me aktivitetet
kriminalistike të veprave të ndryshme penale dhe natyrën e tyre
specifike prandaj kriminalistika me veprën penale merret në një formë
më ndryshe sesa shkencat tjera penale. Qasja kriminalistike fillon me
rastin e kryerjes së veprës penale, prandaj kriminalistika për këtë arsye
duhet të ketë kujdes jo vetëm për norma të drejtës materiale penale të
cilat e definojnë veprën në kuptimin juridik, por edhe për kornizat
procedurale të cilat i imponon ligji i procedurës penale me këto
rregullativa të së drejtës penale, të së drejtës materiale dhe procedurale
si dhe me aktet nënligjore, kriminalistika në një masë të
konsiderueshme është e kufizuar, gjegjësisht e drejtuar. Prandaj
kriminalistika është jo vetëm disiplinë faktike por pjesërisht edhe
juridike, së paku në këtë pjesë që i eksponohet procedurës penale siç
është kriminalistika silogjistike. Ajo si e tillë realizohet në kuadër të
normave juridike të së drejtës procedurale penale. Disa nga këto
shkenca për nga lënda dhe qëllimi i tyre pak a shumë janë në lidhje me
kriminalistikën. Kriminalistika sidomos ka lidhje të ngushtë me të
drejtën penale si materiale ashtu edhe procedurale. Ky raport midis të
së drejtës materiale dhe procedurale dhe shkencave tjera simotra si dhe
kriminalistikës mund të identifikohet me marrëdhënien e përmbajtjes,
formës dhe metodës.
18

E drejta penale – përcakton fushën e veprimit kriminalistik në raport
me çështjen konkrete penale. Zbatimi i normës së të drejtës penale
është i kushtëzuar me vërtetimin e gjendjes faktike të lidhur për
ngjarjen konkrete kriminale. Vërtetimi i gjendjes faktike reale me
zbatimin e metodave konkrete kriminalistike është hapi i parë në
zgjidhjen e çështjes së caktuar penale. Hapi tjetër është fillimi dhe
zbatimi i procedurës penale në të cilën gjendja e vërtetuar faktike
zhvillohet në kuadër të normave juridike materiale dhe të së drejtës
procedurale penale deri në nxjerrjen e vendimit gjyqësor.
Marrëdhënia e kriminalistikës si shkencë dhe e shkencës së të drejtës
së procedurës penale më së shpeshti trajtohet si marrëdhënie e
kriminalistikës si disiplinë praktike me procedurën penale. Së andejmi
kjo marrëdhënie mund të vështrohet nga dy kënde, gjegjësisht, si
marrëdhënie e dy shkencave dhe si marrëdhënie e zbatimit të formës
së procedurës penale të praktikës kriminalistike.
Objekti i studimit të kriminalistikës dhe i së drejtës së procedurës
penale shpesh është i njëjtë, por metodat e qasjes janë të ndryshme. E
drejta e procedurës penale merret me zbatimin e formës së procedurës
penale në procedurën penale ndërsa kriminalistika në domenin e saj
juridik të njëjtat fakte i hulumton duke zbatuar metoda jashtëligjore të
cilat nuk guxojnë tu kundërvihen metodave procedurale. Ekzistojnë
çështje të shumta të përbashkëta, gjegjësisht objektet e hulumtimit të
cilat kriminalistika dhe e drejta e procedurës penale i hulumtojnë me
metoda që janë karakteristikë vetëm e këtyre shkencave. Ngjashmëria
me parimet e së drejtës së procedurës penale, para së gjithash ka të
bëjë me parimet e kriminalistikës silogjistike të cilat janë në funksion
të procedurës penale. Kriminalistika, vetëm pjesërisht është e varur
nga e drejta e procedurës penale, përafërsisht aq sa edhe e drejta
penale është e varur nga kriminalistika. Me çdo rast, objekti i
kriminalistikës është dukshëm më i ndryshëm dhe më i gjerë sesa
lënda e së drejtës së procedurës penale me ç’rast metodologjitë i kanë
të ndryshme.
Pa kriminalistikën e drejta e procedurës penale do të ishte joefikase
dhe e pafuqishme. Kriminalistika vazhdimisht u përshtatet normave të
së drejtës së procedurës penale, kurse njëkohësisht zhvillohet
vazhdimisht sikurse që zhvillohen edhe shkencat tjera me ç’rast ajo i
arrin edhe përvojat e veta. Lidhja e kriminalistikës si veprimtari
praktike me procedurën penale është shumë e ngushtë. Në pyetje janë
19

marrëdhëniet e formës juridike dhe përmbajtjes së saj praktike në të
cilat veprimtaria kriminalistike paraqet përmbajtjen pa të cilën format
e procedurës penale do të ishin të padobishme. Me këtë rast si subjekte
të procedurës penale dhe të veprimit kriminalistik paraqiten organet e
gjyqësisë penale dhe organet e punëve të brendshme. Natyrisht, roli i
organeve të punëve të brendshme në procedurën penale nuk është
procedural, organet e brendshme janë vetëm bartës të mundshëm të
disa veprimeve procedurale (të procesit).
Kriminalistika dhe e drejta policore, gjithashtu janë në lidhje të
ngushtë, në atë pjesën e tyre të përbashkët e cila ka të bëjë me
rregullimin normativ të autorizimeve dhe të veprimtarisë së policisë në
fushën e luftimit të kriminalitetit. Këto norma, sikurse edhe normat e
të drejtës së procedurës penale, në një pjesë të tyre do të realizohen
vetëm me zbatimin e disa aktiviteteve dhe masave krahas zbatimit të
metodave kriminalistike. Në krahasimin e kriminalistikës me shkencat
tjera, më së tepërmi sot polimizohet në relacionin kriminalistikë -
kriminologji.Kriminalistika si shkencë, në debatet e disa teoriciontëve
ka ka marrë kuptime të ndryshme të cilat i ka madje edhe sot. Mirëpo,
kriminalistika dhe kriminologjia, kriminalitetit i qasen nga
këndvështrime të ndryshme. Priminalistika nga këndi i kryerjes së
veprave penale dhe kryesve të tyre, kurse kriminologjia nga aspekti i
gjerë sociologjik, gjegjësisht nga aspekti i hulumtimit të shkaqeve dhe
kushteve të shfaqjes së disa veprave penale, mirëpo mund të thuhet se
preventiva e kriminalitetit është emërues i përbashkët i këtyre dy
disiplinave shkencore. Ndërkaq, preventiva, në kuptimin
kriminologjik, kryesisht ka të bëjë me hulumtimin e shkaqeve dhe
kushteve apo rrethanave të paraqitjes së disa dukurive kriminale
(Etiologjia), si dhe formave të shfaqjes së kriminalitetit
(Fenomenologjia), dhe në bazë të atyre elementeve hartohen
programet për parandalimin e kriminalitetit.
Kriminalistika në kuptimin preventiv, para së gjithash merret me
ndërmarrjen e masave dhe aktiviteteve operative-taktike, qëllimi i të
cilave është pengimi i veprës konkrete penale apo i veprimtarisë së
supozuar kriminale (p.sh. kontrolli kriminalistik në raport me
recidivistët e shumëfishtë). Pra qëllimi themelor është që të mos ndo
pasoja kriminale, kurse kjo kërkon një veprim të drejtpërdrejtë
kriminalistik. Dallimet midis kriminalistikës dhe kriminologjisë mund
të vërehen qartë me rastin e realizimit të funksionit të parandalimit dhe
liftimit të kriminalitetit. Njohuritë shkencore te të cilat arrinë
20

kriminalistike gjegjësisht kriminologjia, mund të shfrytëzohen edhe si
bazë themelore për hulumtime edhe në shkenca tjera, të cilat nuk janë
penale, si p.sh. patologjia sociale, mjekësia ligjore e të tjera. Njohuritë
te të cilat arrinë kriminalistika si dhe metodat me të cilat shërbehet ajo,
mund të jenë të një dobie të madhe edhe për hulumtimet
kriminologjike dhe anasjelltas, njohuritë kriminologjike mund të
shërbejnë shumë në dobi të zbulimit dhe sqarimt të veprës konkrete
penale.Lidhja midis mjekësisë ligjore dhe shkencave penale-juridike
është shumë e afërt, sepse hulumtimi i dukurive mjekësore, me të cilat
merret mjekësia ligjore, i shërbejnë zbatimit të dispozitave juridike apo
ligjore. Pikërisht zbatimi i dispozitave ligjore të së drejtës penale, dhe
të drejtës procedurale dhe materiale, paraqet urën lidhëse midis
mjekësisë ligjore dhe kriminalistikës, përveç që në veprimin praktik
(p.sh. shikimi i vendit të ngjarjes, ekspertiza, etj.) është shpesh i
paranishëm gërshetimi dhe veprimi i harmonizuar i këtyre dy
disiplinave shkencore.
Pra, lidhja midis mjekësisë ligjore dhe kriminalistikës është shumë
direkte dhe e drejtpërdrejtë. Mjekësia ligjore si degë e specializuar e
mjekësisë në prektikë realizohet në sferën e delikteve të gjakut dhe
atyre seksuale, zbulimi dhw sqarimi i të cilave kërkon zbatimin e
shumë masave, aktiviteteve dhe proceduravekriminalistike. Këtu është
fjala për koordinimin e domosdoshëm në punën e kriminalistëve dhe
ekspertëve të mjekësisë ligjore, me ç‘rast të dy këto profesione
shkojnë në drejtim të zbulimit dhe sqarimit të gjendjes faktike. Për
këtë arsye është e domosdoshme që kkriminalistike të ketë njohuri
themelore nga sfera e mjekësisë ligjore, kurse edhe eksperti I
mjekësisë ligjore duhet të ketë njohuri nga kriminalistika dhe e drejta e
procedurës penale. Lidhja e kriminalistikës me mjekësinë realizohet
permes mjekësisë ligjore, ksidomos në sferën e traumatologjisë dhe të
fushave tjera të mjekësisë humane. Pra ndërlidhje e këtyre dy
disiplinave shkencore mbështetet dhe qëndron në qëllimin e
përbashkët të tyre, po me metoda dhe objekte të ndryshme veprimi.
Mjekësia ligjore i zbaton metodat mjekësore dhe kështu faktet e
vërtetuara shfrytëzohen për luftimin e kriminalitetit, më së shpeshti në
formë të provave të fituara përmes ekspertizës. Së këndejmi edhe janë
krejtësisht të qarta dallimet midis lëndës së kriminalistikës dhe
mjekësisë ligjore.
21

Nëse e shikojmë raportin midis kriminalistikës dhe psikologjisë si
shkencë në kuptim të ngushtë, nga aspekti i zbatimit të disa masave
dhe aktiviteteve kriminalistike, atëherë mund të vërehet se mundësitë
dhe nevojat e zbatimit të psikologjisë në veprimin paktik kriminalistik
janë shumë të mëdha. Pranimi i kësaj marrëdhënie përmes prizmit të
tillë është oportune duke pasë parasysh faktin se psikologjia tashmë
një kohë të gjatë merret me problemin e pranimit të kryerjes së veprës
penale dhe me shumë aspekte tjera të kriminalistikës praktike, krejt
këtë me qëllim që shoqëria, duke shfrytëzuar metodat e kësaj shkence,
sa më me sukses t’i kundërvihet krimit.
Predispozita kriminale si komponentë psikologjike, nuk mjafton
vetvetiu, për të arritur deri te shfaqja kriminale, por është shumë e
rëndësishme për këtë. Sidoqoftë, në pyetje këtu janë vetitë mjaftë
komplekse, të njohura si karakteristika psikologjike të personalitetit.
Kriminalistika duhet të posedojë njohuritë elementare nga kjo fushë në
mënyrë që në situatat konkrete të mund të orientojë veprimtarinë e saj
kriminalistike.
Psikologjia kriminalistike, sikurse edhe psikologjia e procedurës
penale, së këndejmi merret me karakteristikat psikologjike të disa
subjekteve (të dyshuarit dhe të akuzuarit, viktimat, dëshmitarët, gratë,
fëmijtë, personat e moshuar,, bartësit e disa dukurive sociopatologjike:
alkoolistët, narkomanët, bixhozgjinjët, prostitutat, etj.), gjë që për
kriminalistikën si veprimtari praktike ka një rëndësi të posaçme.
Shumë aktivitete kriminalistike ndërmerren përmes zbatimit të
drejtpërdrejtë apo të tërthortë të metodave psikologjike, sipsh.:
mbledhja e informatave, marrja në pyetje e të pandhurëve, vëzhgimi,
përcjellja,, analiza me poligraf e cila në bazë të kerakteristikave
psikofizike të personalitetit dhe me pjesëmarrjen e analizës
psikologjike i vërteton indicjet mbi dyshimin në personat e caktuar
(Krivokapić V; 2005; 39-45.)
3. PROCEDURAT KRIMINALISTIKE
Me procedurat kriminalistike duhet nënkuptuar hulumtimet
kriminalistike të rrethanave taktike të cilat drejtpërsëdrejti apo
tërthorazi tregojnë ekzistimin e veprës penale apo kryerësit të saj. Me
këtë rast rol të rëndësishëm luan struktura e hulumtimit. Me strukturë
22

hulumtimi në kuptimin e gjerë duhet nënkuptuar lidhjet materiale
informatike dhe energjike të cilat mundësojnë veprimin e asaj
strukture. Ndërkaq në kuptimin e ngushtë ky është sistem i hulumtimit
të veprave penale i cili përfshinë masat dhe aktivitetet e zbulimit të
veprave penale dhe kryerësve të tyre me anë të zbatimit të veprimeve
procedurale formale dhe joformale. Hulumtimi në shkencën e
kriminalistikës është bashkim i njohurisë teorike në shkathtësinë
(dijen) të cilat në punën e vet i zbatojnë kriminalistët. Hulumtimi
kriminalistik është proces i posaçëm i të kuptuarit, i ngjashëm me
procesin e hulumtimit shkencor. Thelbi i procedurës kriminalistike
(hulumtimit) është zbulimi i risisë, të panjohurës. Kjo është veprimtari
e cila karakterizohet njëkohësisht me aplikimin e funksioneve njohëse
simultane dhe suksesive si p.sh, vëzhgimi; mendimi dhe praktika.
Hulumtimi kriminalistik në kuptimin e cekur zhvillohet në dy mënyra
të ndryshme: në kuptimin e masave dhe veprimeve formale dhe
joformale procedurale. Kornizat e përgjithshme të procedurës
kriminalistike i vendos e drejta materiale penale, kurse drejtpërsëdrejti
me këtë kanë të bëjnë dispozitat e caktuar të ligjit të procedurës
penale. Kur është fjala për policinë veprimet e saj në ligjin e
procedurës penale janë vetëm të cekura dhe të përpunuara me akte
nënligjore. Nëse është fjala për aktivitetet në kushtet të cilat i
parashohin ligjet, gjegjësit për veprimin formal, ku është i theksuar
karakteri argumentues (silogjistik) i veprimit, atëherë ajo “apriori”
është në kompetencën e gjykatës dhe prokurorit. Kur është fjala për
policinë, por edhe për prokurorin kjo procedurë është karakteristike
për të ashtuquajturën procedurë para hetimore dhe hetimore, kurse
manifestohet në zbatimin e veprimeve urgjente anticipuese të
argumentimit.
Në kuadër të procedurave kriminalistike kur është fjala për policinë,
një rol të madh e loz nënsistemi i njohur me emrin përpunim
kriminalistik. Ky është nënsistem i shkallës më të lartë të dinamikës
dhe përmbajtjes së begatshme, si dhe i lidhjeve dhe interaksioneve
komunikuese. Procedurat kriminalistike mund të jenë standarde dhe
jostandarde. Ato nga këndvështrimi sociologjik janë relativisht
autonome me rolet e ndryshme, dhe të pavarura nga rolet tjera
shoqërore. Mbështeten në karakteristikat e strukturës dhe totalitetin,
transformimin dhe vetë-rregullacionin.
Mënyra e hulumtimit të veprave penale drejtpërsëdrejti është e
kushtëzuar me sistemet e veprave penale si sisteme primare në
23

legjislacionin pozitiv penal (katalogun e inkriminimeve). Në të vërtetë,
vepra penale është dukuri reale në botën e jashtme dhe të menduar
abstrakt që shpreh të gjitha karakteristikat e sistemit. Elementet e
veprës penale: kryerja, vendi, koha, mënyra dhe mjeti i kryerjes,
kryerësi dhe cilësia e tij, viktima dhe cilësia e saj, pasoja e veprës etj.
Reciprokisht janë të lidhura dhe të varura, kurse tërësia e veprës penale
është e vetrregulluar dhe e vetorganizuar. Strukturën e sistemit
operativ – procedural të hulumtimit të veprës penale si të një sistemi
sekondar duhet përcaktuar sipas sistemit primar, gjegjësisht sipas
sistemit të veprës penale dhe rrethit të saj shoqëror. Parakusht për
zbatimin e suksesshëm të sistemit sekondar de fakto të procedurës
kriminalistike (hulumtimit kriminalistik) është njohja esenciale e
strukturës dhe funksionit të sistemit të verës penale si sistem primar.
Me fjalë tjera për zhvillimin e suksesshëm të procedurës kriminalistike
kërkohet njohje e mirë e inkriminimeve nga ligjiet penale në fuqi.
Krahas kësaj që u cek kërkohet edhe njohje e mirë e fushës
kriminalistike dhe kriminologjike, sidomos të atyre elementeve që
ndikojnë në strukturimin e procedurave kriminalistike, gjegjësisht në
sistemin e hulumtimit. Koncepti themelor sistematik i hulumtimit të
veprave penale, për të shprehur dhe arsyetuar ekzistimin e tij, duhet që
nga informatat fillestare (shumicës fillestare) me anë të procesit të
transformimit të sjell deri te informatat argumentuese (indicet) dhe te
provat në kuptimin formal procedural, të cilat mundësojnë nxjerrjen e
vendimit në fazën kryesore të procedurës.
Në praktikat e zakonshme kriminalistike dallohen fazat primare,
sekondare dhe terciare të procedurës kriminalistike. Faza primare
përfshinë ngjarjen “ante delictum” dhe temopora delicti. Faza
sekondare përfshinë veprimet “post delictum “ kurse faza terciare
është fazë rekonstruktimi.
Siç u tha procedurat kriminalistike janë veprime me shumë faza
formale dhe joformale të karakterit procedural në të cilat rolin kyç e
luajnë shumë informata nga burimet personale dhe materiale. Kjo
është në të vërtetë një varg masash dhe aktivitetesh si dhe vlerësimi i
rezultateve të atyre masave dhe aktiviteteve që nga njohuritë fillestare
mbi ngjarjen penale, deri te dhënia e diagnozës apo prognozës
diferenciale kriminalistike. Nga aspekti i informatës, situatat fillestare
kriminalistike lëvizin nga informatat modeste dhe jo të plota, d.m.th, të
nivelit të bazës së dyshimit, kështu që nganjëherë është pikëpyetje
edhe ekzistimi i veprës penale, deri te ato të cilat menjëherë qartazi
24

tregojnë se fjala është për ngjarje penale, gjegjësisht për vepër penale
(dyshimi i bazuar). Përmbajtja e hulumtimit kriminalistik të policisë pa
marrë parasysh se a është fjala për veprimtarinë procedurale formale
apo jo formale në esencë determinohet nga faktorët në vijim:
(1) Nga karakteri i situatës fillestare të veprës konkrete penale ose;
(2) Nga rregullat e shkencës kriminalistike të cilat duhet të zbatohen
në rastin konkret dhe;
(3) Nga dispozitat të Kodit të Procedurës Penale dhe të akteve tjera
ligjore dhe nënligjore.
Karakteri i situatës fillestare ndikon në përmbajtjen e veprimtarisë
operative të policisë dhe e përcakton drejtimin e saj të mëvonshëm
duke e kushtëzuar varësisht nga rrjedhat e fazave tjera të veprimtarisë,
me atë se cilat rregulla të shkencës kriminalistike dhe cilat norma
procedurale penale duhet zbatuar në trajtimin e rastit konkret. Me këtë
rast duhet pasur parasysh se rregullat aktuale të shkencës
kriminalistike janë të limituara me norma gjegjëse procedurale.
Te procedurat kriminalistike duhet të kihet kujdes në situata operative
hulumtuese. Me situatat e cekura nënkuptojmë se tërësinë e kushteve
nën të cilat në momentin konkret zhvillohet procedura formale apo jo
formale. Ky është sistem dinamik i faktorëve subjektiv apo objektiv, të
karakterit organizativ, informativ dhe argumentues. Kjo tërësi e
kushteve nga aspekti taktik – teknik ndikon në zgjedhjen e zgjidhjeve
të mundshme taktike (mënyrave dhe kombinimeve taktike).
Deliktet të cilat përpunohen në kuadër të procedurave kriminalistike,
shpesh herë për nga struktura janë shumë komplekse dhe kërkojnë një
qasje sistematike të koncipuar dhe të organizuar me plan. Për
improvizime nuk ka vend. Me këtë rast zbulimi dhe shpjegimi i deliktit
duhet të mbështetet në bazat shkencore të dëshmuara. Problemet të
cilat paraqiten në praktikën e përditshme kriminalistike lidhur me
zhvillimin e procedurave kriminalistike, gjegjësisht lidhur me
hulumtimet kriminalistike janë shumë të ndërlikuar dhe është e
nevojshme të përfshihet edhe pluraliteti i qëllimeve dhe i një varg
veprimesh të llojllojshme, madje shpesh edhe paralelisht.
Kur është fjala për procedurat të cilat zbatohen lidhur me grupin e
caktuar apo kategorinë e caktuar të veprave penale, atëherë mund të
thuhet se fjala është për metodat kriminalistike. Këto janë forma
25

konkrete të veprimit (skema). Metodat kriminalistike janë model i
specializuar për zbulimin dhe argumentimin e veprave penale, pra,
hulumtimet e disa kategorive të veprave penale me fokusim në
karakteristikat fenomenologjike të delikteve të kushtëzuara me vendin,
kohën, mënyrën dhe mjetin e kryerjes, formën e fajësisë dhe rrethanat
tjera, si dhe masat dhe veprimet identifikuese me këndvështrim të
posaçëm në këto të fundit. Fjala është për interaksionet dhe mjetet me
të cilat shërbehen kriminalistët dhe të cilat paraqiten brenda këtij
modeli dhe dimensioneve të tij dalëse. Fjala është për modelin e punës
në kuadër të lëndës operative si sistem integral i hulumtimin të
veprave penale. Fjala është për modelin e bazuar shkencor për
zbulimin dhe argumentimin e veprave penale. Në kuadër të metodikës
kriminalistike si procedurë “sui generis” kanë situatat hulumtuese si
tërësi e kushteve në të cilat në momentin konkret zhvillohet procedura
formale apo jo formale. Ky është sistem dinamik i faktorëve objektiv
dhe subjektiv të karakterit organizativ informativ dhe argumentues.
Në suaza të hulumtimit kriminalistik duhet pasur kujdes për kahet e
shpjegimit dhe hulumtimit të deliktit. Kahet më të rëndësishme janë:
(1) përpunimi kriminalistik – teknik i vendit të ngjarjes penale, apo
veprës penale në bashkëveprim me ekspertët e profileve dhe
roleve të ndryshme;
(2) analizimi i bashkëpjesëmarrësve dhe dëshmitarëve të ngjarjes
apo veprës penale, nëse ka pasur të tillë;
(3) organizimi dhe planifikimi i hulumtimit të ngjarjes apo veprës
konkrete penale;
(4) ndihma profesionale dhe ekspertizat;
(5) aktivitetet dhe masat tjera të hulumtimit të situatës dhe
rrethanave kriminale të deliktit.
Shikimi i vendit të ngjarjes është aktiviteti qendror i përpunimit të
vendit të ngjarjes. Veçoritë e shikimit i përcaktojnë rrethanat dhe
situata konkrete të çdo delikti. Rezultati traseologjik duhet të jetë një
tërësi unike saktë e përshkruar në procesverbal mbi shikimin e vendit
të ngjarjes me incizime komplementare, pasqyra grafike dhe
regjistrime tjera teknike. Gjithmonë është i nevojshëm hulumtimit
rrënjësor i sjelljes së bashkëpjesëmarrësve në delikt. Marrja në pyetje e
bashkëpjesëmarrësve dhe dëshmitarëve është një veprim kompleks i
cili përfshinë forma shumë të ndryshme të marrjes së deklaratave nga
persona të ndryshëm. Këtu rolin e luajnë modalitetet sipas të cilave
26

ealizohen marrjet në pyetje. Modalitetet e marrjes në pyetje janë të
kushtëzuara edhe nga teknologjia e brendshme e marrjes në pyetje.
Momentet tjera me ndikim janë edhe vendi dhe koha e marrjes në
pyetje.
Qëllimi i hulumtimit kriminalistik për çdo ngjarje kriminalistike është
përcaktimi apo konstatimi se a është fjala për veprën penale dhe për
çfarë vepre nga katalogu i inkriminimit të kodit penal. Ky qëllim
arrihet me etapa, varësisht nga fondi i informatave në dispozicion. Me
këtë rast rol të posaçëm luajnë situatat dhe mekanizmat e kryerjes së
veprës penale, i ashtuquajturi “modus operandi teknik”. Objekt i
hulumtimit kriminalistik është kërkimi sistematik i përgjigjes në
pyetjet themelore të shkencës së kriminalistikës, me ç’rast “kalimthi”
gjatë hulumtimit ndryshohen gjithnjë prioritetet dhe radha e pyetjeve,
varësisht prej rrethanave konkrete të ndonjë delikti.
Me qëllim të kuptuarit me të lehtë të procesit të hulumtimit
kriminalistik jepet përshkruesi i modelit të përgjithshëm të hulumtimit
të veprave penale.
Ky përshkrues modeli në esencë përfshinë:
(1) marrjen e përgjigjes në pyetjet themelore të shkencës
kriminalistike;
(2) kategoritë e aktiviteteve në mbledhjen e informatave nga të gjitha
burimet potenciale në dispozicion (të kërkuara) dhe burimit të
informatave materiale dhe personale para se të fillohet procedura
penale me një karakter të theksuar heuristik, këtu bëjnë pjesë
edhe aktivitetet urgjente anticipuese të argumentimit dhe
aktivitetet tjera të procedurës penale me karakter silogjistik;
(3) rrjedha e hulumtimit e cila duhet ta ketë kompozicionin e
paraparë me rregullat shkencore kriminalistike dhe me dispozitat
e Kodit të Procedurës Penale;
(4) subjektet e hulumtimit (personat e autorizuar zyrtar, prokurorë);
(5) subjektet e aktivitetit apo veprimtarisë profesionale – ekspertizën
(këshilltarët profesional, ndihmësit dhe ekspertët) dhe;
(6) subjektet tjerë siç janë paditësit e autorizuar, kryerësit, viktimat
dhe dëshmitarit.
Në kuadër të modelit të përgjithshëm të hulumtimit të veprave penale
ekzistojnë përshkrues modelesh të programeve të posaçme aplikative
të hulumtimeve të cilat janë të lidhura për llojin apo kategorinë e
27

veprave penale, pra, kanë karakter të theksuar metodik.
Në këta përshkrues të posaçëm modelesh bëjnë pjesë:
(1) Karakteristikat morfologjike të veprës penale, në kuptim të
mekanizmit të kryerjes ( (modus operandi teknik) dhe përmbajtja e
veprimit të kryerjes, radha e jashtme kronologjike e ngjarjes,
identifikimi i antecedensës (pararendësit) dhe subsequensit
(pasuesit), analiza e lidhjes shkakore, veprimi I kryesit brenda
mekanizmit të kryerjes së veprës penale (masat e kujdesit,
vrazhdësia etj..),
(2) Operacionalizimi me pikësynim në analizën e lidhjes shkak-pasojë
të veprës penale dhe mekanizmit të viktimizimit me shpjegimin e
rolit të viktimës. Ky mekanizëm i fundit shpesh e kërkon kryerjen
e ekspertizës. Pason vlerësimi sintetik kauzal (shkakor). Pason
vlerësimi sintetik kauzal (shkakor) dhe
(3) Hulumtimi i formës së fajësisë, i cili përfshinë:
(a) Elementet e situatës së kryerjes së veprës penale (gjurmët
rrethanore, përmbajtja e veprimit të dënueshëm, rrethanat e
posaçme në raport me bashkëpjesëmarrësit tjerë, faktorët
ambiental, etj.),
(b) Vetitë e kryesit (vetitë e personalitetit, sidomos të karakterit,
prirjet, vartësitë, recidivizmi, etj.),
(c) Rrethanat që e kanë kushtëzuar veprimin konkret të kryesit
(gjendjet e ndryshme patologjike, ndikimi i alkoolit dhe drogës,
gjendja fiziologjike, ndikimet tjera) dhe
(d) Konstatimi se me çfarë forme të fajësisë është kryer vepra
penale.
Ky është një problem mjaft i ndërlikuar, vlerësimi i të cilit varet nga
mbledhja e informatave, sidomos atyre të karakterit objektiv. Kjo
veprimtari në esencë kryhet duke e kuptuar në esence problemin dhe
përpunimin e përmbajtjes së të drejtës materiale penale në kuadër të
detyrës së ndërlikuar të proceseve të paramenduara kriminalistike.
Në kuadër të procedurave kriminalistike rol të rëndësishëm luan
procesi i konstruktivizimit. Ky është një proces i ndërlikuar ideor
drejtpërsëdrejti i lidhur me veprimtarinë operative dhe procedurale të
kriminalistit, me ndihmën e të cilit, ai, në bazë të procedurës së
28

identifikimit dhe individualizimit, të dallimit, të analizës dhe sintezës,
abstrakcionit dhe përgjithësimit të përafërt i përcakton kufijtë midis
disa objektave, vetive dhe marrëdhënieve të tyre, me qëllim të operimit
më të lehtë me to. Fjala është për abstahimin ideor të llojit të vet dhe
për dallimin e vetive dhe të marrëdhënieve të objekteve që iu
interesojnë kriminalistëve në kuadër të procedurave kriminalistike.
Gjithashtu, në kuadër të procedurave kriminalistike, rol të rëndësishëm
luan edhe procesi i materializimit të situatave të hulumtuara. Kjo është
procedurë, në kuadër të së cilës, në bazë të analizës dhe sintezës si dhe
vlerësimit të situatës së hetuar, pranohen dhe realizohen zgjidhjet e
caktuara lidhur me ngjarjen apo veprën penale dhe kryesin e saj.
Zbatimi i suksesshëm i procedurës kriminalistike, ngushtë është i
lidhur me vlerësimin e situatës së caktuar. Fjala është këtu për
konstatimin e gjendjes ekzistuese në vendin e veprës penale, në bazë të
informatave të njohura, me qëllim të parashikimit të rrjedhës së
mëtejme të veprimit dhe përgatitjes së varianteve të zgjidhjeve me
qëllim të nxjerrjes së vendimit. Situata në vendin e kryerjes së veprës
penale, nga aspekti kriminalistik është pjesa e parë dhe fillestare e
kuptimit të gjerë të situatës kriminale apo penale. Situata kriminale
apo situata në vendin e veprës së kryer penale është sistem i
elementeve të rrethinës, kryesit dhe viktimës, në momentin para, gjatë
dhe pas kryerjes së veprës penale. Ky është rreth gjeografik dhe
objektiv (teknik), klimatik, social dhe rreth topografik. Në këtë kuptim
bëjnë pjesë edhe kushtet tjera dhe vendi i kryerjes së veprës penale në
situatën e dhënë objektive. Deri te vlerësimi arrihet me analizën e
informatave dhe të dhënave, kumtimin dhe lidhjen e ndërsjellë të
informatave, dukurive dhe ngjarjeve. Fjala është këtu për shndërrimin
e informatave dhe të dhënave në vendime të dobishme dhe të bazuara
në ligj. Po shohin se fjala është për procesin e të menduarit, te i cili,
varësisht nga mundësitë, kërkohet veprimi i drejtë në pajtim me
situatën konkrete, detyrat e parashtruara, dispozitat në fuqi dhe në
pajtim me rregullat aktuale të shkencës së kriminalistikës. Dimensioni
i vlerësimit varet nga dimensioni i informatave dhe të dhënave në
dispozicion, gjegjësisht nga dimensioni i të ashtuquajturit fond të të
dhënave, si dhe nga ndërlikueshmëria e situatës dhe detyrave
konkrete.Kur është fjala për burimet materiale të informatave në
kuadër të procedurës kriminalistike duhet pasur kujdes edhe për
procesin traseologjik të hulumtimit.
29

Ky proces përbëhet nga tri etapa të cilat janë:
1) Pasqyra preliminare dhe analizimi i rezultateve,
2) Krahasimi dhe
3) Përshkrimi dhe vlerësimi i rezultateve apo të dhënave të fituara.
Të dy etapat e para dominojnë metodat e vëzhgimit dhe
eksperimentimit kurse në të tretën shpjegohen të dhënat në dispozicion
dhe rezultatet e arritura. Po shihet se objekt i përcaktimit të
procedurave kriminalistike janë faktet e caktuara si dukuri të realitetit
t’i kuptojnë organet e procedurës.
Në esencë dallojmë aktet në vijim:
1) Ato të cilat janë të përfshira në përshkrimin abstrakt ligjor të
veprës penale në kodin penal,
2) Faktet që u përgjigjen përshkrimeve abstrakte ligjore të fakteve
në realitet,
3) Faktet sekondare që janë të rëndësishme për procedurën
kriminalistike dhe
4) Faktet të cilat nuk kanë rëndësi për procedurën kriminalistike,
pra të cilat janë irelevante.
Faktet prej 1-3 janë fakte relevante penalo-juridike dhe kriminalistike.
Në procedurën penale dhe penalo-juridike janë objekt i përcaktimit
faktet relevante, faktet e indiceve dhe faktet ndihmëse apo
kontrolluese. Këtu mund të bëhet fjalë si për faktet pozitive ashtu edhe
për ato negative. Fjala është për faktet kontestuese. Kategoria 4 e
fakteve janë të ashtuquajturat modele komparative. Kjo është kategoria
e fakteve të pakontestueshme. Në kuadër të procedurave kriminalistike
gjithmonë duhet të kihet parasysh dhe kujdes për fazat e kryerjes së
veprës penale, të cilat janë:
1) Faza para kryerjes së veprës penale, ante delictum
2) Faza e kryerjes penale, tempora delicti
3) Faza pas kryerjes së veprës penale, post delictum.
Faza primare e cekur nën 1-2 shpesh është e mbuluar me fazën
sekondare të cekur nën 3 me veprimin e bashkëpjesëmarrësve të
ngjarjes kriminale (fshehja, ndryshimet, asgjësimet, zhdukja e
gjurmëve dhe objekteve dhe të gjitha materialeve dhe shenjave tjera).
30

Pjesën sekondare shpesh e përcjellë fingimi apo simulimi dhe
disimulimi, gjë që e vështirëson zhvillimin e procedurës kriminalistike
lege artis. Për këtë arsye organet e procedurës përgjigjen në pyetjen
relevante shpesh e marrin me rekonstruktim ideor dhe real, me
sekuencë rekonstruktive. Struktura e rekonstruktuar e ngjarjes apo
veprës penale ishte dashur që sa më tepër që është e mundur të jetë e
përputhshme me strukturën primare reale. Procedura kriminalistike në
pikëpamje tematike përbëhet nga detyrat metodologjike si vijon:
1) Përcaktimi (vendosja, perceptimi dhe formimi) i problemit (state
the problem)
2) Vendosja e versioneve preliminare dhe ndihmëse (hipoteza
ad’hoc) (form the hypothesis),
3) Shqyrtimi dhe formësimi i tyre, verifikimet me anë të
eksperimentit apo analizës (observe and experiment),
4) Nxjerrja e përfundimeve nga versionet dhe
5) Zbatimin praktik të rezultateve të fituara.
Në kuadër të sistemit të procedurës kriminalistike profesionistët dhe
joprofesionistët realizojnë marrëdhënie të ndërlikuara shoqërore. Këto
marrëdhënie e kanë përmbajtjen, kohën dhe aspektin e tyre social.
Procedura kriminalistike fillon me të vërejturit e problemit. Për këtë
pikënisje fillestare nga ana e kriminalistit kërkohet:
1) Njohuria paraprake profesionale,
2) Perceptimi dhe
3) Hulumtimi i problemit
Duhet pasur parasysh se perceptimi nuk është proces pasiv, gjegjësisht
përshkrim pasiv i ngjarjes dhe i fytyrave në kujtesë, por proces
konstruktiv me ndihmën e të cilit njerëzit marrin një numër të caktuar
shenjash të cilat i dërgon rrethina. Është me rëndësi të dihet veprimi i
disa faktorëve në zhvillimin e këtij procesi. Këta faktorë janë njëfarë
lloj determinanti që e përcaktojnë tërësinë, qartësinë, saktësinë dhe
autenticitetin e perceptimit. Kushtet e perceptimit më së shpeshti
ndahen në objektive dhe subjektive. Tek të vërejturit e problemit i cili
duhet të hulumtohet është e rëndësishme të kihet kujdes për renditjen e
masave dhe aktiviteteve heuristike dhe silogjistike kriminalistike.
Masat dhe veprimet heuristike kriminalistike e theksojnë rëndësinë
inventive. Me këtë rast rol të rëndësishëm luan njohja e morfologjisë
së veprës penale. Hulumtimi i problemit brenda procedurës
31

kriminalistike de facto është parashtrim i diagnozës preliminare
diferenciale kriminalistike (prognozës de facto, gjegjësisht teorisë mbi
krimin). Nëse fjala është për diagnozë pozitive atëherë janë plotësuar
kushtet për hulumtim të mëtejmë ndërkaq nëse ajo është negative
atëherë kushtet e tilla mungojnë.
Lidhur me sa u cek në praktikë mund të hasen situatat në vijim:
A. Që nga fillimi është e dyshimtë se a është fjala për vepër apo
ngjarje kriminale (bazat e dyshimit). Atëherë vendoset për
ndërmarrjen e masave dhe aktiviteteve për zbulimin e veprës
kriminale dhe nëse rezultati është pozitiv dhe ka kryes (nganjëherë
viktimë dhe pjesëmarrës në ngjarje) dhe
B. Nga fillimi është e padyshimtë (dyshimi i bazuar) se fjala është për
veprën apo ngjarjen penale. Këtu dallohen situatat kur kryesi është
i njohur që nga fillimi dhe kur rasti duhet vetëm të qartësohet dhe
kur ai është i panjohur duhet të zbulohet.
Situata nën A është karakteristike për kriminalistikën heuristike kurse
nën B për kriminalistikën silogjistike. Në rastin e parë dominojnë
indicet dhe provat në kuptimin e njohjes kurse në të dytin provat në
kuptimin formal. Fjala është për dallimin kualitativ të provave. Dallimi
ekziston edhe në kuptimin kuantitativ. Në rastin e dytë ekziston
probabiliteti se jo vetëm që është kryer vepra penale por edhe kush e
ka kryer atë.
Komponenti gnoseologjik i procedurës kriminalistike është
drejtpërsëdrejti i lidhur për kushtet materiale organizative dhe teknike.
Nga sa u cek më lartë shihet qartë se procedurat kriminalistike janë
procese të posaçme të njohjes të cilat deri diku përputhen me proceset
e hulumtimeve shkencore. Mirëpo, hulumtimet kriminalistike për
dallim nga ato shkencore janë të kufizuara me objektin dhe qëllimin e
procedurës si dhe me rregullat procedurale kriminalistike. Fjala është
për kufizimin kuantitativ të masës së hulumtimit. Ndërkaq, njohuritë
shkencore në procedurën kriminalistike duhet të shfrytëzohen në
pajtim me metodologjinë shkencore – lege artis.
Gjithmonë duhet të kihet kujdes për të ashtuquajturën triadë të
procedurës kriminalistike e cila nënkupton:
32

1) Vëzhgimin,
2) Mendimin dhe
3) Praktikën
Vëzhgimi është një perceptim special i organizuar me plan me të cilin
zgjidhet në mënyrë selektive vetëm pjesa e materialit të selektuar i cili
mund të perceptohet si relevant. Përcaktimi metodologjik i formës së
selektimit është pjesë përbërëse e çdo teknike të vëzhgimit, kurse
përbëhet nga definimi i planit të vëzhgimit i cili përfshinë objektin e
vëzhgimit, instrumentet e vëzhgimit dhe mënyrën e regjistrimit të
fakteve të perceptuara.
Vëzhgimi mund të jetë i drejtpërdrejtë dhe i tërthortë (me anë të
mjeteve), afatshkurtër ose afatgjatë, i përhershëm ose i përkohshëm, pa
ndërprerë ose me ndërprerje, i përcaktuar më parë apo i papërcaktuar.
Sipas mënyrave të zbatimit të vëzhgimit ai mund të jetë edhe i lirë.
Duke pasur parasysh hapësirën ai mund të zhvillohet në hapësirë të
mbyllur dhe të hapur, dhe në bazë të vëzhguesit ai mund të jetë
individual apo grupor kurse në bazë të objektit ai mund të jetë statik
dhe mobil, etj.
Mendimi si funksion i dytë gnoseologjik në kuptimin e gjerë përfshinë
çdo proces kognitiv të përpunimit të idesë, parafytyrimit, figurave,
simboleve dhe njohurive. Në kuadër të mendimit hyjnë procese të
ndryshme të asocimit, kujtesës dhe imagjinatës, përmes formimit të
konceptit deri tek gjykimi logjik dhe te mendimi kreativ. Mendimi
është operim i orientuar me shenja dhe simbole me anën e të cilëve
arrijmë deri tek shikimi i marrëdhënieve.
Mendimi dallohet me proceset tjera psikike sipas 3 elementeve të cilat
janë:
1) Ai është operim me perceptime, parafytyrime, fjalë, koncepte
dhe rezultate tjera përvojash siç janë mjetet dhe shenjat apo
simbolet e që mundësojnë që me anë të mendimit të kuptojmë më
tepër sesa që japin përjetimet,
2) Orientimi i shfrytëzimit të tillë të përvojave me detyrën me anën
e së cilës dëshirojmë ta zgjedhim problemin para së cilit
gjendemi.
33

3) Shikimi i marrëdhënieve dhe lidhjeve të cilat më parë nuk janë
vërejtur dhe vërejtja e të cilave pikërisht paraqet zgjidhjen e
detyrës apo problemit para të cilit jemi ndodhur.
Me anë të mendimit si funksion i njohjes njihen përgjithësimet,
abstraksionet dhe tërësitë. Kjo do të thotë se arrihet njohuria për atë që
i tejkalon kufijtë e veprimtarisë së shqisave. Ky është proces psikik i
vendosjes së lidhjeve dhe marrëdhënieve midis përmbajtjes së realitetit
objektiv. Mendimi fillon me një varg operacionesh ideore. Rezultat i
atyre operacioneve është botëkuptimi apo të kuptuarit e marrëdhënieve
dhe lidhjeve midis dukurive. Në procedurën kriminalistike njësoj janë
të rëndësishme operacionet e njohjes dhe operacionet e krijimit. Të
parat bëjnë pjesë në veprimtari analitike të mbledhjes së informatave,
selektimit dhe klasifikimit të tyre, kurse të dytat bëjnë pjesë në
krijimin e bazave metodike (përfundimet dhe versionet). Në kuadër të
shkencës kriminalistike është zhvilluar një sferë e gjerë e mendimit
kriminalistik. Ky është sinonim për sjelljen dhe mendimin
kriminalistik me rastin e zgjidhjes së rasteve të cilat hulumtohen në
distancën prej dyshimit të parë se është kryer vepër penale deri në
përfundimin e rastit. Aktiviteti i kriminalistit – hulumtues ka rëndësi të
caktuara të cilat rezultojnë nga vetë detyra, mjetet dhe metodat,
pikëpamjet dhe marrëdhëniet, etj. Përmbajtja kriminalistike e objektit
siç janë kushtet e punës, përdorimi i mjeteve dhe metodave të posaçme
përcaktojnë specifikat e mendimit dhe paraqesin formë speciale
kriminalistike të mendimit.
Rëndësitë psikologjike paraqiten në praninë e llojeve të posaçme të
situatave dhe detyrave problematike, gjatë përdorimit të strukturave
profesionale në të menduar (sistemeve dhe modeleve) dhe të
dimensioneve profesionale ideore të veprimit si dhe të ndërlidhjes së
operacioneve ideore me veprimin specifik të disa mekanizmave të
mendimit siç është versioni, bindja personale gjatë zgjidhjes së
detyrave hetimore apo hulumtuese.
Për zgjidhjen e problemeve hetimore janë të rëndësishme dy lloje
strukturash të mendimit siç janë:
1) Struktura heuristike ( e kërkimit të zgjidhjes) dhe
2) Struktura epistemologjike (struktura e njohurive).
34

Ekziston edhe mendimi reproduktiv, krijues dhe intuitiv.
Praktika është funksioni i tretë kognitiv. Objektet e hulumtimit duhet
mbledhur sistematikisht, kategorizuar ato dhe përpunuar në bazë të
praktikave dhe eksperiencave. Në shkencën e kriminalistikës praktika
është më tepër se vërtetim i njohurive shkencore. Ajo ka funksionin
kognitiv krijues. Rezultat i praktikës është edhe strategjia praktike
operative kriminalistike si projekt i aktivitetit të drejtpërdrejt praktik
në luftimin e kriminalitetit dhe zbatimi i saj në praktikë, shfrytëzimi
me plan i metodave operative-taktike dhe teknike, mënyrës dhe
mjeteve në hapësirë dhe kohë më të madhe me orientim i cili ngrihet
mbi rastin individual. Ajo duhet të rezultojë nga teknikat teorike
operative dhe kriminalistike. Nga sa u cek më lartë rezulton se
procedurat kriminalistike supozojnë aftësinë e zbatimit të metodave
përkatëse në përmbajtje të caktuar. Procedurat kriminalistike
përfshijnë komponentët të cilët janë pjesë e çdo metode shkencore të
hulumtimit dhe të njohurisë: përshkrimi, sqarimi dhe parashikimi.
Përshkrimi si pikënisje e hulumtimit kriminalistik duhet t’i plotësojë
kushtet e caktuara themelore, që nënkupton determinimin e objektit.
Kjo do të thotë se me rastin e përshkrimit gjithmonë duhet të
përcaktohet:
A. Objekti i përshkrimit.
B. Mjeti i përshkrimit dhe
C. Mënyra e përshkrimit
Objekte mund të jenë persona, objekte fizike, ngjarje, gjendje,
marrëdhënie, etj. Në kuadër të procedurës kriminalistike rol të veçantë
luan përshkrimi i ngjarjes kriminale. Duke filluar nga postulati i
shkencës kriminalistike, çdo ngjarje mund të përshkruhet përmes
informatave themelore (me fjali logjike apo me informata) të renditura
në tri struktura të cilat janë:
1) Struktura hierarkike,
2) Shkak-pasojë dhe
3) Kronologjike.
Sqarimi është veprim logjik me të cilin objekti, ngjarja apo fakti
ndërlidhet me objektin, ngjarjen apo faktin tjetër, më së shpeshti për
shkak se fakti i parë është arsye apo kusht për ekzistimin e ndryshimit
apo të gjendjes së faktit tjetër. Detyrë e shpjegimit është marrja e
35

përgjigjes në nëntë pyetjet e arta të shkencës së kriminalistikës. Objekt
i shpjegimit janë rrethanat që duhet sqaruar. Rol sidomos të
rëndësishëm në procedurën kriminalistike lozin shpjegimet kauzale.
Në procedurën kriminalistike është shumë i rëndësishëm parashikimi.
Ai shërben si verifikim dhe shpjegim dhe ka rol të rëndësishëm në
raport me procedurën e tërësishme dhe me disa akte. Rëndësinë kyçe e
ka për planifikimin e hulumtimit dhe për zbatimin e disa masave dhe
aktiviteteve.
Po shohim se procedura kriminalistike është e shkallëzuar, është
kognitive dhe ka strukturat e saj njohëse. Fillon me të vërejturit e
problemit. Pason mbledhja dhe shqyrtimi sistematik i të dhënave dhe
vlerësimi i tyre. Procedura kriminalistike gjithmonë fillon nga ndonjë
formë e dyshimit dhe përfundon me të vërtetën. Forma fillestare apo
themelore e dyshimit janë “bazat e dyshimit”. Pjesa qëndrore e
procedurës kriminalistike është vlerësimi i situatës. Situata pikë për
pikë nënkupton vendosjen e dikujt apo të ndonjë sendi në kuadër të
strukturës së një rrethine. Në kuptimin e cekur situata është njësoj siç
është edhe gjendja e rrethinës me të cilën ka të bëjë ndonjë aktor apo
person i cili vendosë dhe e cila gjendje është e shprehur apo e
specifikuar sikurse edhe një varg përcaktimesh strukturore dhe
procedurale. Çdo vendimi të nxjerrë me vetëdije të kriminalistit duhet
t’i paraprijë vlerësimi i situatës. Kjo në esencë do të thotë shndërrimi i
informatave dhe të dhënave në vendime të dobishme dhe të
mbështetura në ligj. Vlerësimi i situatës është parakusht pa të cilin
kriminalistët nuk munden dhe nuk guxojnë të nxjerrin kurrfarë
vendimi. Fjala është për procesin e të menduarit tek i cili varësisht nga
mundësitë kërkohet veprimi i drejtë i kriminalistit në pajtim me
situatën, detyrat e parashtruara dhe në pajtim me ligjet në fuqi.
Dimensioni i vlerësimit varet nga dimensioni i informatave dhe të
dhënave në dispozicion apo nga fondi i të dhënave dhe nga
ndërlikueshmëria e situatës dhe e detyrave. Vlerësimi i gabuar është
shpesh rezultat i vendimeve të nxjerra apriori të cilat çojnë drejt
manipulimit madje edhe në paragjykime. Në praktikat kriminalistike
më së shpeshti vlerësohen: situata e veprës penale, situata e gjurmëve
kriminalistike, situata kriminale, etj.
Në kuadër të procedurës kriminalistike kërkohet edhe zbatimi i
kombinimit kriminalistik. Kjo nënkupton aftësinë e ndërlidhjes së
pjesëve në një tërësi logjike e cila është e mbështetur në faktet e
36

esueshme kriminalistike. Pra të vërtetuara me argumente. Kjo duhet
të mundësojë konstatimin e gjendjes reale faktike.
Po shohim se në kuadër të procedurës kriminalistike kryhet zbulimi
kriminalistik. Ky është proces retrospektiv. Kriminalistët fillojnë nga
pasojat e veprave drejtë shkaktarëve të tyre. Në fazën e parë
dominojnë analiza dhe sinteza, zbulohen dhe fiksohen informatat që
kanë të bëjnë me provat (sigurimi i informatave), etj. Rikonstruktimi
ideor dhe sipas nevojës edhe real mundëson shtimin gradual të
informatave relevante. Kriminalistët janë ata të cilët i ballafaqojnë
argumentet kundërthënëse në mënyrë që kështu t’i zbulojnë informatat
e pasakta. Zbulimi kriminalistik përcillet edhe me konkluzionin apo
përfundimin kriminalistik. Ky është vlerësimi konsekuent i fondit
ekzistues të informatave përmes prizmit të rregullave të shkencës së
kriminalistikës. Për këtë sinonim është obligimi kriminalistik.
Gjatë procedurës kriminalistike kriminalistët gjithmonë duhet të kenë
kujdes për mundësinë e paraqitjes së gabimeve solicistike. Këto janë
dukuri sipas të cilave të gjitha faktet e jashtme depërtojnë në vetëdijen
e njerëzve përmes shqisave të tyre, kurse gabimet lindin për shkak të
kufizimit të shqisave të cilat e kufizojnë njohjen dhe përvojat.
Kufizimeve të tilla prandaj u nënshtrohen si kriminalistët ashtu edhe
dëshmitarët, viktimat dhe të dyshuarit.
Për zbatimin e suksesshëm të procedurës kriminalistike nga
kriminalistik kërkohet shkathtësi. Kjo nënkupton një tërësi të
koordinuar dhe mirë të organizuar të aktiviteteve mendore dhe fizike të
cilat janë të lidhura për ndonjë objekt apo për ndonjë informatë tjetër
në dispozicion që ka të bëjë me sqarimin apo ndriçimin e veprës
penale. Shkathtësia ndërtohet gradualisht gjatë përsëritjes, mësimit apo
me përvojë. Ajo paraqet një varg dhe çdo pjesë e saj varet nga vargu
paraprak dhe ndikon në vargun vijues. Shkathtësitë në esencë ndahen
në shkathtësi perceptuese – motorike, manuale, intelektuale, sociale
etj. Varësisht nga konteksti apo nga aspekti më i rëndësishëm i tërësisë
së shkathtësisë konkrete.
Në kuadër të metodikës së hulumtimit të disa kategorive të veprave
penale duhet dalluar sidomos nocionin “mënyrë kriminalistiketaktike”.
Kjo është mënyra më racionale dhe më efikase e kryerjes së
veprimeve operative taktike dhe procedurale të cilat sipas mendimit të
organit të procedurës më së tepërmi i përgjigjen situatës konkrete –
37

operative taktike dhe taktike-procedurale dhe të cilën organi i
procedurës e zgjedh nga arsenali i taktikës kriminalistike. Në shkencën
e kriminalistikës flitet edhe për lirinë e zgjedhjes së mënyrës
kriminalistike-taktike nga ana e organit të procedurës. Kjo “liri” do të
thotë obligim i organit të procedurës që ta zgjedhë për situatën
konkrete taktike edhe mënyrën më të përshtatshme kriminalistiketaktike.
Mënyrat taktike mbështeten në rezultatet dhe njohuritë logjike,
psikologjike dhe në punën e organizuar shkencore. Karakterin dhe
përmbajtjen e mënyrës taktike e kushtëzon dhe e përcakton apo e
dikton situata konkrete operative apo procedurale. Situatat e tilla janë
shumë shpesh plastike dhe fluide dhe vazhdimisht ndryshojnë gjë që
kërkon edhe taktika përherë të reja dhe të ndryshme dhe mënyra të
ndryshme taktike në kuadër të një procedure. Procedura kriminalistike
është e gërshetuar me një varg verifikimesh kriminale. Kështu
dallohen verifikimet të cilat zhvillohen me iniciativë personale të
organit të procedurës dhe ato të cilat zhvillohen sipas kërkesës së
organit tjetër kompetent. Objekti i verifikimit mund të jenë personat,
objektet, vendet, marrëdhëniet, kushtet, rrethanat, etj. Sipas mënyrës së
zhvillimit të verifikimeve ato mund të jenë publike, të hapura dhe të
fshehta – konspirative.
Përfundimi i procedurës kriminalistike në esencë paraqitet në dy
forma. E para, kur në mënyrë të pakontestueshme është konstatuar apo
vërtetuar se ekziston vepra penale dhe kryesi i saj dhe e dyta kur është
i pamundur vazhdimi i mëtejmë i ndjekjes penale për shkak se janë
shteruar të gjitha mundësitë e ndriçimit të mëtejmë dhe shpjegimit të
gjendjes faktike gjegjësisht atëherë kur me vazhdimin e procedurës
kriminalistike nuk fitohet asgjë, madje as minimumi i suksesit, sepse
nuk ka gjasë që të sigurohet qasje ndaj kryesit sepse është vërtetuar se
nuk është fjala për vepër penale ose nëse ekzistojnë pengesat për
zbatimin e sanksioneve penale siç është imuniteti, pamundësia e
qasjes, etj.
4. PARIMET KRIMINALISTIKE -TAKTIKE
Ekziston një numër i madh parimesh të veprimit kriminalistik të cilat
duhet zbatuar në punën e kriminalistëve. Në të vërtetë fjala është për
parimet shkencore kriminalistike të cilat në esencë bëjnë pjesë në
taktikën kriminalistike. Gjithsesi nga ato parime ka shumë tërësi, të
cilat në disa raste mund të merren edhe si patime të pavarura të rangut
38

më të ulët. “Ato zakonisht janë komplekse dhe parime
shumëshkallëshe”. Këto parime të cekura dalin nga normat me të cilat
është është rregulluar procedura kriminalistike, nga konventat
ndërkombëtare të ratifikuara, normat etike të kriminalistikës
Si dhe nga përmbajtjet e bërteta të procedurës kriminalistike. Parimet
kriminalistike, mund të klasifikohen sipas përmbajtjes dhe përcaktimit
të zyre. Zbatimi i tyre apriori ka të bëjë me disa masa dhe veprime në
kuadër të procedurës kriminalistike por edhe me vet atë. Në këtë
punim do të merremi me metodën e nominimit të tyre, duke i theksuar
përmbajtjet e tyre kryesore. Me rastin e përcaktimit të parimeve
kriminalistike-taktike, sipas natyrës së problemit vjen deri te
gërshetimi i përmbajtjeve të njëjta në parime të ndryshme.
Fjala është për përputhjen organike të disa parimeve me parimet tjera
të cilat duken si të ngjashme. Ato nganjëherë madje paraqiten edhe si
mospërputhshmëri e brendshme. Është vështirë të kategorizohen
parimet sipas rëndësisë së tyre, prandaj këtë edhe nuk do ta bëjmë në
këtë tekst. Megjithatë “parim mbi parimet” është parimi i ligjshmërisë.
Është e nevojshme të theksohet se këto parime zbatohen ndaj të gjitha
burimeve të informatave materiale dhe personale. Këto parime janë:
parimi i ligjshmërisë, i së vërtetës, i objektivitetit, parimi i planifikimit
dhe i metodikës, i operativitetit dhe shpejtësisë, parimi veprimit me
kohë, parimi i proporcionalitetit, i ruajtjes së fshehtësisë dhe
konfidencës, parimi i ekonomicitetit të procedurës, parimi i udhëheqjes
unike, i koordinimit dhe i bashkëpunimit, i kritikës dhe i vetëkritikës,
parimi i mbledhjes besnike të provave”, parimi i plotnisë, parimi i
racionalizimit të veprimit, parimi i lirisë teknike dhe taktike, parimi i
hollësisë, parimi i humanitetit, parimi i humanizmit, parimi i
profesionalizmit dhe i specializimit.
4. 1. Parimi i ligjshmërisë
Ky është njeri ndër parimet themelore të veprimtarisë kriminalistike i
cili ka rëndësi për rrjedhën e rezultatit. Është ngushtë i lidhur me
parimin me të njëjtin emër në të drejtën procedurale dhe në të drejtën
materiale penale. Në esencë ky parim do të thotë që organet
kompetente të represionit në punën e tyre gjatë luftimit të kriminalitetit
duhet tu përmbahen rreptësishtë dhe me konsekuencë frymës dhe
shkronjës së dispozitave pozitive ligjore. Ky parim është parim
39

themelor, kushtetues dhe ligjor dhe do të thotë se askush nuk mund të
jetë i dënuar për vepër penale, nëse ajo si e tillë nuk është paraparë
paraprakisht me ligj. Me këtë theksohet se masat dhe aktivitetet
kriminalistike mund të ndërmerren vetëm me kusht që të jenë të
përmbushura supozimet ligjore për ndërmarrjen e tyre. Pra, këto
ndërmerren vetëm në suaza të ligjit dhe lidhur me hetimin e ngjarjes
apo veprës penale. Me fjalë tjera fjala është për parimin i cili para
kriminalistëve shtron kërkesën që gjatë punës në luftimin e
kriminalitetit duhet tu përmbahen rreptësishtë shkronjës dhe frymës së
dispozitave ligjore pozitive. Kornizat ligjore themelore brena të cilave
duhet të vendosen edhe ndërmarrjet kriminalistike janë të përcaktuara
me kushtetutë, me ligjin e procedurës penale, me kodin penal dhe me
ligjet tjera dhe me aktet nënligjore, me të cilat përcaktohet veprimtaria
e organit të caktuar të procedurës.
4. 2. Parimi i së vërtetës.
Me rastin e zbulimit dhe argumentimit të veprave penale dhe kryerësve
të tyre, organet kompetente represive janë të obliguara që të vërtetojnë
gjendjen e plotë faktike relevante të vërtetë dhe në tërësi, në mënyrë që
në procedurë të mund të nxirret vendimi objektiv. Pa marrë parasysh
fazën e procedurës të gjitha organet represive janë të detyruara ta
respektojnë këtë parim, sepse veprimi i tyre edhe duhet t’i shërbej të
vërtetës. Personat e autorizuar ligjor kur veprojnë në mënyrë jo
formale e kanë edhe një liri të caktuar kooperative gjatë përzgjedhjes
dhe ushtrimit të masave dhe veprimeve të caktuara kriminalistike dhe
taktike, varësisht nga karakteristikat e rastit konkret. Këta veprimtar
edhe gjatë atij veprimi jo formal duhet t’i përmbahen këtij parimi i cili
rezulton nga dispozitat e KPP. Me këtë rast ata janë të detyruar që para
së gjithash t’i ndërmarrin ato masa dhe aktivitete të cilat janë në pajtim
me kreativitetin dhe invencionin e tyre personal, por që gjithashtu janë
edhe më të qëlluara për përcaktimin e së vërtetës. Parimi i së vërtetës
duhet të jetë i pranishëm gjatë tërë punës së personave të autorizuar
zyrtarë, që nga njohuria e parë për mudësinë e ekzistimit të veprës
penale.
4. 3. Parimi i objektivitetit
Ky parim paraqet barrierën themelore për jo objektivitetin.
Objektiviteti është kusht për përcaktimin e së vërtetës. E vërteta mund
të vërtetohet vetëm nëse veprimet e organeve kompetente represive
40

janë të liruara nga çfarëdo forme e subjektivitetit, njëanshmërie, dhe
qëndrime të ngjashme të cilat ndikojnë negativisht në përcaktimin e së
vërtetës. Siç po shohim ky parim në esencë do të thotë se gjatë
procedurës nuk guxohet të jetë i njëanshëm dhe subjektiv, me fjalë
tjera i njëanshëm dhe subjektiv. Kjo vjen në shprehje përmes
ndërmarrjes së masave dhe aktiviteteve në procedurë në mënyrë
sistematike të gjithanshme dhe reale. Ky parim nënkupton kritikën
shumë të zhvilluar ndaj punës së vet dhe të tjerëve, si dhe ndaj
rezultateve të punës. Realizimi i parimit të objektivitetit nga ana e
kriminalistëve kërkon ndërgjegje, përgjegjësi vetëkritikë në punë,
durim, maturi, korrektësi dhe marrëdhënie të drejtë ndaj qytetarëve,
veprimet dhe vetitë e të cilëve hetohen. Çfarëdo lloj forme
subjektivizmi, irracionale dhe jokritike është në kundërshtim me këtë
parim. Ky parim nënkupton eliminim e çdo forme të ndërhyrjes nga
jashtë në veprimtarinë kriminalistike me qëllim të shkaktimit të
çfarëdo efekti të caktuar. Ky parim do të thotë edhe që kriminalisti prej
fillimit deri në përfundim të procedurës duhet të jetë i matur, i qetë, i
drejtë ndaj njerëzve dhe situatave. Kjo nënkupton që ai në punën e tij
nuk guxon të implikoj asgjë të vetën personale. Ai në vete gjithmonë
duhet ta zhvillojë ndjenjën për të vërtetën dhe për drejtësinë. Kjo do të
thotë se kriminalisti duhet të ketë karakter të pavarur, të fuqishëm dhe
të jetë i guximshëm, me fjalë tjera nuk guxon të shitet për asgjë, sepse,
vetëm këto veti janë baza dhe garancioni i autoritetit të tij dhe i
prestigjit personal.
Me rastin e zbatimit të këtij parimi vije në shprehje rregulla e vjetër se
të vërtetën mund ta kuptojë vetëm ai i cili e respekton atë. Kurrë nuk
guxohet të ndërmerret asgjë për shkak të ambicieve personale, ose me
qëllim që procedura të përfundohet me çdo çmim, nëse ajo nuk është e
mbështetur në prova. Ky parim pra për këtë arsye edhe është barrier
apo pengesë e dëshirës për ta zgjidhur shpejtë rastin, ose për t’i
mbledhur vetëm ato fakte të cilat e ngarkojnë ndonjë person. Ky parim
kërkon nga kriminalisti që informatat argumentuese t’i shikoj në bazë
të vlerës së tyre reale, që do të thotë, se nuk guxon as t’i mbiçmoj e as
ti nënçmojë. Njëkohësisht kjo nënkupton se kriminalisti duhet t’i
ndërmerr masat dhe aktivitetet operative në pajtim me planin operativ
dhe me nevojat reale të rastit, e kurrsesi që vetëm ta përmbush
formalisht zbatimin e detyrës operative. Mos përmbajtja ndaj këtij
parimi ndër të tjera sjell shqetësimin e qytetarëve. Pra, ky parim
nënkupton zbatimin me konsekuencë të ligjit dhe të dispozitave tjera.
Kjo do të thotë se kriminalistët duhet ta zhvillojnë objektivitetin e tyre
41

në mënyrë që t’i shmangen prirjes profesionale për të kërkuar dhe
siguruar vetëm ato fakte të cilat e ngarkojnë cilindo, e jo edhe ato të
cilat dikujt i shkojnë në dobi. Siç u cek kjo rezulton edhe nga parimi i
ligjshmërisë. Pra, siç po shohim ky parim është edhe obligim ligjor.
Ky parim zbatohet njësoj edhe me rastin e marrjes së vendimit për
ndërmarrjen e ndonjë aktiviteti apo mase, sikurse edhe tek vlerësimi i
rezultateve të masave dhe aktiviteteve të ndërmarra. Ky parim është në
lidhje shumë të ngushtë me parimin e kritikës dhe vetëkritikës.
Objektiviteti në punën e kriminalistit është atribut i etikës së tij. Pra
është pengesë i nxjerrjes dhe miratimit të vlerësimeve dhe
përfundimeve sipërfaqësore, mendjelehta dhe të njëanshme dhe në
dyshimin e pabazuar ndaj qytetarëve në çfarëdo forme të simpatisë apo
antipatisë, me vetëdije apo pavetëdije ndaj kujtdo apo cilitdo personi.
Ky parim është pengesë edhe për shkeljet e vrazhda të objektivitetit,
për shkak të miqësisë apo armiqësisë, interesit apo edhe të shërbimeve
tjera. Jo rrallë në praktikë ndodhin shkelje të këtij parimi për shkak të
ashtuquajturave gabime pavetëdije të cilat rezultojnë nga simpatitë apo
antipatitë e pavetëdijshme, për shkak të simpatisë seksuale.
4. 4. Parimi i planifikimit dhe i metodologjisë së veprimit.
Metodika në punë dhe planifikimi i masave dhe aktiviteteve operative
taktike të policisë janë kusht për veprimtari sistematike të secilit
kriminalist dhe njëkohësisht kërkesë themelore e veprimit në kuptimin
procedural dhe taktik. Procedura e tërësishme kriminalistike që nga
fillimi duhet të rrjedh në mënyrë metodologjike dhe sipas planeve dhe
nënplaneve të caktuara për të qenë efektive. Ky parim kërkon që çdo
veprim në rastin konkret penal të jetë patjetër i studiuar dhe i
planifikuar para se të ndërmerret. Arsyeja themelore e kësaj qëndron
në karakterin e luftës bashkëkohore kundër kriminalitetit përmes
zbatimit të procedurave të shumta, të ndërlikuara dhe dinamike.
Zbatimit të këtij parimi në praktikën e përditshme kriminalistike i
kundërvihen:
1. Humbja e kohës nga momenti i kryerje së veprës penale, deri te
të kuptuarit për të dhe ndryshimet e domosdoshme të qëllimshme
dhe të paqëllimshme të gjendjes faktike në kuptim të burimeve
materiale dhe personale të informatave;
42

2. Vet kryerësi dhe dëshmitari i rrejshëm;
3. Bindja paraprake e kriminalistit, si dhe rrethanat e krijuara të
ndryshme, objektive dh subjektive. Kriminalistët para vetë
shohin pasojat e veprës penale. Por edhe vet veprën shumë
shpesh e kanë të paqartë.
Kur konstatohet se për ndonjë ngjarje apo ndonjë vepër penale duhet të
përcaktohet shkaktari i saj, të zbulohet kryerësi, kur ai është i panjohur
apo të gjendet ai, kur është në arrati dhe të dëshmohet fajësia e tij. Pa
planifikimin sistematik dhe pa veprimin e tillë kriminalistët i kanosë
rreziku i gabimeve të shumta. Gjithashtu rrjedha e procedurës do të
ishte e pasigurt dhe do të varej nga rrethanat e paparashikuara dhe
rastësitë e ndryshme.
Gjatë veprimtarisë së vet kriminalisti jo rrallë has në gërshetim të
shumëfishtë të rrethanave të llojeve të ndryshme, në fakte të shumta
lidhjet e të cilave çdo herë nuk mund të kuptohen menjëherë. Ai në
faza fillestare të caktuara të procedurës nuk di se çka duhet eliminuar,
e çka të ruhet, cilat fakte janë irelevante, e cilat janë kyçe. Për tu
gjendur në një situatë të tillë konfuze dhe kaotike nganjëherë i
ndihmon planifikimi. Planifikimi e disiplinon kriminalistin dhe ia
mundëson atij të vërejturit me kohë dhe të drejtë të zbrazësive dhe
mangësive në procedurë. Planifikimi është themel i metodologjisë dhe
i kundërvihet ndërmarrjes spontane dhe pa plan të aktivitetit.
Planifikimi kriminalistik zhvillohet në baza të posaçme dhe në mënyrë
të posaçme. Metodika përfshinë programin e zbatimit të të gjitha
komponentëve teknologjike, komunikuese, informative dhe
komponentëve tjera. Veprimi pa plan dhe pa metodë e karakterizon
kualitetin e dobët dhe përfundimin e pasigurt. Pra, parimi i metodikës
përfshinë domosdonë e plafinikimit dhe organizimit të veprimtarisë
kriminalistike, të ekzistimit dhe mbështetjes së realizimit të qëllimit.
Nga sa u cek rezulton se qasja metodike dhe me plan ndaj veprës apo
ngjarjes së caktuar penale i domosdoshëm. Në punën rutinore për
kriminalistin kjo do të thotë se në çdo rast konkret duhet të parashihen
pyetjet themelore në të cilat duhet të merret përgjigje dhe renditja e
tyre, të parashihen masat dhe aktivitetet themelore që duhet kryer,
radhitja e kryerjes së masave dhe aktiviteteve dhe afateve të tyre etj.
Këto korniza duhet tu përshtaten çdo rasti konkret, kurse plani
zbatohet në mënyrë elastike, varësisht nga rezultatet e arritura. Pa plan
përkatës të qartë të veprimit nuk mund të ketë metodikë në punë.
43

Për planifikimin bashkëkohor kriminalistik, rutina, shabloni, dhe
recetat duhet të jenë të huaja. Ato janë në kundërshtim me rolin dhe
frymën e planifikimit. Ajo që është në një rast e drejtë dhe nevojshme
në rastin tjetër mund të jetë fatkeqe. Plani nuk guxon të jetë i ngurtë,
por elastik. Ai duhet në proces të pësoj edhe ndryshimet e
domosdoshme. Këtu qëndron edhe elasticiteti i tij. Planifikimi duhet
të filloj që në momentin kur disponohet me faktet e para. Ai i shërben
verifikimit dhe interpretimit të fakteve të reja dhe atyre të mbledhura.
Me krijimin e planit, planifikimi vetëm fillon, kurse zgjat deri në
përfundim të procedurës. Masat dhe aktivitetet e nevojshme të
organeve të procedurës duhet të kryhen në proporcion real me
rëndësinë e veprës penale dhe kryerësit të tij, pra në proporcion me
qëllimet taktike dhe me vlerësimin e situatës kriminale. Kurriz i çdo
planifikimi janë pyetjet e arta të shkencës kriminalistike.
4.5. Parimi i operativitetit dhe i shpejtësisë.
Këtu kemi formën e parimit të ndërlikuar i cili përfshinë nënparimin e
shpejtësisë dhe koordinimit në punë, bashkëpunimit, përshtatjes
rrethanave reale dhe format e posaçme të veprimit. E quajnë ndryshe
edhe parimi i shpejtësisë dhe i befasisë, gjegjësisht i veprimit me kohë.
Ky parim është ngushtë i lidhur edhe për supozimet e caktuara
organizative dhe kryesisht përfshinë modalitetet e zbatimit të disa
masave dhe aktiviteteve kriminalistike. Operativitetit ka të bëjë me
tërë sistemin e veprimtarisë kriminalistike si dhe me disa subjekte.
Operativiteti në punën e kriminalistit e përsos dhe e plotëson parimin e
shpejtësisë. Operativiteti supozon njohjen e gjendje, rrethanave,
vatrave kriminale, format e shfaqjes dhe të kryerjes së veprave penale
në territorin e caktuar etj. Ky parim manifestohet në veprimin e
shpejtë, të vendosur, por edhe të planifikuar mirë. Është supozim ideal
që masat dhe aktivitetet kriminalistike taktike të ndërmerren menjëherë
me të marrë të informatës për veprën kriminale.
Sa më e shkurtër që është distanca kohore midis kryerjes së veprës dhe
fillimit të procedurës gjasat janë më të mëdha për sukses. Ky parim
sidomos vjen në shprehje në rastet e kapjes së kryerësve në vepër (in
flagranti). Konsiderohet se personi i kapur në flagrancë të cilin e ka
vërejtur dikush në kryerjen e veprës penale, gjegjësisht personi i cili
është hasur drejtpërsëdrejti pas veprës penale në rrethanat të cilat
tregojnë se ai pikërisht e ka kryer veprën penale. Në praktikën e
44

përditshme mund të paraqet problem shprehja “drejtpërsëdrejti pas
veprës penale” e cila është e kushtëzuar nga shumë rrethana objektive
të lidhura për disa lloje të veprave penale. Në parimet tjera taktike ky
parim është parakusht i rëndësishëm i efektivitetit të veprimit të disa
kriminalistëve dhe tërë sistemit ndëshkuese represiv, sidomos sot në
kushtet e luftës bashkëkohore kundër kriminalitetit. Ngathtësia
gjithmonë shprehet negativisht në efektivitetin e luftës kundër
kriminalitetit. Shtyrjet e panevojshme dhe vonesat në procedurë
pamundësojnë efektivitetin e zbulimit, lehtësojnë aktivitetin kriminal
dhe inkurajojnë kryerësit potencial të veprave penale si dhe futin
pasiguri ndër qytetarë.
Ky parim duhet të zbatohet si në raport me burimet personale të
informatave ashtu edhe atyre materiale. Sidomos është me rëndësi që
me rastin e kërkimit të kryerësve të veprave penale, ky parim nga
kriminalistët kërkon aftësi dhe njohuri të caktuar psiko – fizike, me
fjalë tjera mundësi reale të veprimit në rastin konkret. Operativiteti në
punë, në fakt do të thotë shpejtësi dhe veprim me plan me qëllim të
ndriçimit të veprës penale dhe të kapjes së kryerësit të saj. Ky parim
gjithashtu do të thotë se puna në teren duhet ta ketë përparësinë ndaj
asaj në zyre (të ashtuquajturës punë kabineti dhe administrimi).
Me ndërmarrjen e masave dhe aktiviteteve të shpejta (në kohën e
duhur), qofshin ato formale dhe joformale mundësohet dhe lehtësohet
vërtetimi i ekzistimit të veprës penale, modalitetet e saj, kryesit etj.
Parimi i shpejtësisë mundëson efektivitetin maksimal. Parimi i
shpejtësisë duhet t’i gërshetoj të gjitha veprimet e sidomos ato para
hetimore. Te disa situata taktike shpejtësia nuk është e dëshirueshme
sepse mund ta dëmtoj procesin apo situatën. Fjala është për zbatimin e
njohur të taktikës së pritjes së rastit më të mirë apo më të përshtatshëm
në taktikën kriminalistike. Në zhargonin kriminalistik kjo do të thotë
“taktikë kontaktuese”. Kriminalisti duhet ta ketë shpejtësinë, sigurinë
dhe refleksin e mirë, aftësinë e vendosjes së shpejtë dhe realizimit të
vendimeve i cili gjithashtu duhet të jetë mirë i menduar. Duhet ta ketë
parasysh se shpejtësia nuk është njësoj sikurse ngatërrimi siç u cek
nganjëherë varësisht prej situatës taktike duhet ditur edhe të pritet me
durim. Shpejtësia dhe vendimi i drejtë, dinamika dhe operativiteti në
punë ofrojnë më së tepërmi garanci për sukses të sigurt.
Ndërmarrja e shpejtë kriminalistike vepron befasishëm në kryerësin,
pjesëmarrësin, dëshmitarin e rrejshëm, në ata që fshehin krimin, etj.,
45

pra i huton, i shokon, i paaftëson në përdorimin e dinakërisë dhe të
mjeteve të pandershme mbrojtëse. Parimi i shpejtësisë dhe i befasisë
është parim i njohur kriminalistik. Ta befasosh dikë do të thotë të
ndërmarrësh në kohën e duhur masat të cilat nuk i ka prit personi dhe
në kohen kur ai më së tepërmi ka shpresuar. “Goditja” e shpejtë dhe e
befasishme e siguron suksesin e plotë. Befasia vlen për të gjitha fazat e
procedurës dhe për të gjitha masat e veprimit. Kështu policia me befasi
i grabit delikuentët e rrezikshëm i zbulon korpora deliktet e fshehura, i
kap kryerësit në vepër etj. Ky parim sidomos vjen në shprehje te masat
e intervenimit të parë (të policisë primare), dhe të masat e ndërmarrjes
së parë të policisë kriminalistike dhe prokurorit. Me ndërmarrjen e
shpejtë të masave lehtësohet vërtetimi i ekzistimit të veprës dhe
ndërmarrja e masave më efektive të zbulimit të kapjes së kryerësit të
veprës. Vendimi i shpejtë dhe i drejtë, operativiteti dhe puna dinamike
dhe elastike ofrojnë më së tepërmi garanci për sukses.
Efektet pozitive të këtij parimi duhet dalluar nga ngatërrimet
eventuale. Ekzistojnë situata në kuadër të procedurës kriminalistike
kur mungesa e mendjemprehtësisë dhe dëshira për sukses të shpejtë e
shkatërrojnë situatën e volitshme dhe gjatë të përgatitur taktike.
Kriminalistët janë të detyruar ta vlerësojnë dhe ta shfrytëzojnë rastin
më të përshtatshëm për zbatimin e masës dhe aktivitetit të caktuar
kriminalistik – taktik. Nganjëherë vlerësimi i tillë nuk është mi
mundshëm për shkak të fondit të pamjaftueshëm të informatave. Pa
marrë parasysh këtë parim gjithmonë duhet që në bazë të informatave
në dispozicion të vlerësohet se a paraqet rrezik ndërmarrja e shpejtë e
masave dhe aktiviteteve për vështirësimin apo edhe pamundësimin e
veprimit operativ.
Në kuadër të këtij parimi sidomos vije në shprehje nën parimi i
befasisë. Ta befasosh dikë do të thotë të ndërmarrësh masa dhe
aktivitete të tilla të cilat ai nuk i ka prit dhe në kohën kur ai nuk ka
shpresuar, gjegjësisht në vendin që nuk ka mund ta parashoh, ashtu që
veprimi i tillë do ta hutoj plotësisht, do ta shokojë dhe pamundësojë
për qendrës dhe rezistencë të mëtejme, për luftë apo për çfarëdo forme
tjetër të kundërvënies së situatës konkrete. Një numër i
konsiderueshëm i masave dhe aktiviteteve operative të karakterit
represiv mund të realizohen me efektivitet në momentin e befasisë
(grabitja, hasja në flagrancë, kërkimi etj.). Ndërmarrja e shpejtë e
befasishme siguron suksesin e plotë. Në zhargonin policor fjala është
për veprimin në befasi. Ndërmarrje të tilla kërkojnë një metodologji
46

thelbësore të veprimit. Praktika kriminalistike dëshmon që me kushtin
e veprimit të përgatitur mirë dhe mirë të menduar arrihet efekti i
befasisë, sidomos në raport me kryerësit e veprave penale. Zbatimi
preciz i këtij parimi është parakusht për luftimin e suksesshëm të
kriminalitetit. Si nënparim të operativitetit (shpejtësisë dhe befasisë) e
kemi edhe parimin e shpejtësisë së veprimit (parimi i urgjencës).
Parimi i urgjencës është ngushtë i lidhur me parimin e veprimit në
kohën e duhur. Ky parim e ka parasysh dinamikën e ndryshimeve
traseologjike dhe deficitin e pritur traseologjik ( entropia traseologjike
), në vendet të cilat kanë lidhje me veprën penale ky parim shpreh
reagimin e organeve të procedurës ndaj ngjarjes penale apo veprës
penale. Njëkohësisht nuk e karakterizon edhe ngutjen e tepërt dhe
është ngushtë e lidhur me parimin e saktësisë dhe hollësisë. Ky parim
është negacion i marrëdhënies burokratike ndaj punës dhe mënyrës
kancelarike të saj. Me këtë nën parim duhet sidomos të kihet kujdes
kur është fjala për punën kolektive të kriminalistëve që sidomos sot
është karakteristik. Në rastet e tilla varësisht nga karakteristikat e rastit
në të cilin punohet sidomos duhet pasur kujdes edhe për kualitetet e
kriminalistëve të cilët veprojnë apo marrin pjesë në punë. Në rastet
tjera mund të paraqiten të ashtuquajturit fenomene të “konvojit”,
gjegjësisht që shpejtësia dhe rrjedha e operacionit të zhvillohet me
shpejtësinë e kriminalistit më të ngathtë. Rasti i tillë vështirëson
zbatimin e parimit të udhëheqjes unike dhe parimit të koordinimit dhe
bashkëpunimit unik të të gjitha forcave kriminalistike.
4. 6. Parimi i veprimit në kohën e duhur.
Ky parim kërkon që masat dhe aktivitetet operative policore dhe
aktivitetet anticipuese të argumentimit duhet të ndërmerren menjëherë
posa të ketë lind nevoja për zbatimin e tyre, gjegjësisht posa të pritet se
mund ta arrin rezultatin më optimal, gjegjësisht efektivitetin dhe
dobinë më të madhe në kuptimin kriminalistik procedural. Zbatimi i
këtij parimi pamundëson humbjen e informatave relevante, entropinë
traseologjike, harresën, marrëveshjet etj.
4. 7. Parimi i reciprocitetit
Ky parim kërkon nga kriminalisti që çdo masë dhe aktivitet ta
ndërmarrë në suaza të ligjit duke pasur kujdes për domosdonë dhe
proporcionalitetin e zbatimit të masave dhe aktiviteteve. Me fjalë tjera
që veprimtaria e organit të procedurës të jetë proporcionale me
47

qëllimin e dëshiruar. Në pajtim me dispozitat kushtetuese dhe ligjore,
dhe në kuadër të procedurës nuk guxohet të zbatohet ndërmarrja e
pabazuar dhe e panevojshme që nuk është në pajtim me ligjin dhe liritë
e njeriut. Kjo do të thotë se mund të ndërmerren vetëm ato masa dhe
veprime të cilat në rastin konkret e respektojnë peshën e veprës penale,
rrethanat reale dhe zgjidhjet alternative të cilat eventualisht ekzistojnë.
Qëllimi i dëshiruar duhet të arrihet me të njëjtën veprimtari, por me
përmasa më të vogla për të drejtat dhe liritë e qytetarit. Kjo do të thotë
se nuk bënë të shkaktohen pasoja të cilat me efektin e dëshiruar nuk
jnë në proporcion. Kur është fjala për policinë, atëherë
proporcionaliteti i mangët gjithmonë sjell ndalimin e intervenimit.
Parimi i proporcionalitetit përfshinë edhe kujdesin ndaj parimit të
ekonomicitetit. Parimi i proporcionalitetit në zbatimin e mënyrave dhe
mjeteve kriminalistike, kërkon harmonizimin me parimet e
ligjshmërisë, humanitetit dhe përcaktimit të së vërtetës.
4. 8. Parimi i ruajtës së sekretit dhe konfidencës.
Ky parim në esencë ka të bëjë me masat dhe aktivitetet të cilat i
ndërmarrin organet represive si dhe me personat të cilët janë të
implikuar në raste dhe të cilët janë objekt i interesimit të atyre
organeve. Ky parim njësoj ka të bëjë dhe në të njëjtën masë me të
gjitha masat dhe aktivitetet operative – taktike. Disa prej tyre
ndërmerren në konspiracion të rreptë, ndërsa të tjerat ndërmerren në
atë mënyrë që kanë karakter publik. Zakonisht fjala është për sekretin
shtetëror, ushtarak, zyrtarë dhe afarist.
Ky parim para së gjithash ka të bëjë me ruajtjen e sekretit zyrtar.
Nganjëherë organet e procedurës, të dhënat zyrtare me të cilat
disponojnë duhet t’i ruajnë në fshehtësi deri në momentin e fundit,
sepse zbulimi (“depërtimi”) i disa detajeve mund të sjell deri te
mossuksesi i procedurës për shkak se mund të ndikojë në përshtatjen e
mbrojtjes së rrejshme, ta vështirësojë ose pamundësojë verifikimin e
suksesshëm të alibisë, mund të ndikojë në mbulimin apo fshehjen dhe
asgjësimin e gjurmëve dhe objekteve të veprës penale, instruktimin e
dëshmitarëve të rrejshëm etj. Ky parim është i lidhur ngushtë me
parimin e befasisë, dhe para së gjithash më së tepërmi vjen në shprehje
në punën e policisë.
Masat dhe veprimet operative taktike të policisë mund të jenë publike
dhe diskrete apo të fshehta. Karakteri publik i masave dhe aktiviteteve
48

operative – taktike më së shpeshti ka të bëjë me ndërmarrjen e tyre
publikisht, por jo edhe me shkakun e ndërmarrjes së tyre, qëllimin dhe
rezultatet. Publikimi tepër i hershëm i të dhënave mund ta vështirësoj
apo paralizoj punën e organit të procedurës, dhe dukshëm ta
vështirësojë mbledhjen, sigurimin, zbatimin dhe verifikimin e provave.
Ky parim ka të bëjë si me masat dhe aktivitetet të cilat duhet
ndërmarrë, ashtu edhe me ato të cilat tashmë janë ndërmarrë, si dhe me
rezultatet e tyre. Zbatimi i tyre siguron sukses në procedurë dhe
bashkëpunim të mirë me qytetarët. Diskrecioni ndër të tjera
pamundëson kryerjen e hakmarrjes në çfarëdo forme, etj. Ky parim
sidomos vije në shprehje në rastin e zbatimit të institutit kriminalistik
të hetimit të fshehtë, agjentëve të fshehtë dhe informatorëve, si dhe në
rastin e ndërmarrjes së masave dhe aktiviteteve operative teknike, jo
publike apo diskrete të policisë, siç janë operacionet diskrete (cover
operations), në formë të përcjelljes së fshehtë, mbikëqyrjes elektronike
etj, vendosjes së kurtheve dhe kleçkave, pritave, bllokadave, racisë.
Duhet pasur parasysh se diskrecioni para së gjithash është emblem e
profesionalizmit, detyrë ligjore dhe etike, e jo parim i veprimit. Ruajtja
e fshehtësisë është detyrë profesionale e normuar me norma ligjore,
por edhe me standarde etike të organit të procedurës. Ky parim do të
thotë se për procedurat nuk guxohet të diskutohet, madje as me kolegë
dhe personat të të njëjtit profesion të cilët nuk janë duke punuar në
rastin konkret. Ky parim duhet të jetë pengesë për të ashtuquajturën
“rrjedhje” e informatave nga organi i procedurës. Ajo “rrjedhje” e
informatave jo vetëm që mund të ketë pasoja të dëmshme në
përfundimin e procedurës, por shpesh shkon edhe dëm të dinjitetit të
njerëzve të pafajshëm, të cilët shumë shpesh shpallen tepër herët
fajtorë apo janë të implikuar në rastin kriminal në mënyrë të
pabazueshme. Gjithsesi ky parim nënkupton edhe që për çështjet
zyrtare nuk duhet biseduar madje as me miqtë dhe as me anëtarët e
familjes.
4. 9. Parimi i ekonomicitetit të veprimit (procedurës)
Ekonomicitetit operativ dhe procedural i veprimit niset nga parimet
graduale dhe kriminalistike dhe kufizimi i lirisë taktike – teknike të
veprimit.
49

Elementet themelore të parimit të ekonomicitetit janë:
(1) zbatimi i shpejtë i procedurës, por jo në atë mënyrë që të
rrezikohet përcaktimi i së vërtetës në kuptimin kualitativ dhe
kuantitativ, si dhe mbrojtja e të drejtave dhe lirive të qytetarit;
(2) zhvillimi sa më i lirë dhe më i shkurtër i procedurës;
(3) ndalimi i zbatimit të çdo gjëje që në procedurë paraqitet si e
nevojshme;
(4) shkaktimi i dëmit sa më të vogël;
(5) kujdesi për atë që ky parim sa më tepër të përputhet me parimin e
reciprocitetit në zbatimin e masave të shtrëngimit dhe të mjeteve
argumentuese;
(6) te rastet më pak të rëndësishme duhet kërkuar thjeshtësimin e
procedurës dhe;
(7) hedhja e informatës argumentuese, apo provës, nëse ajo nuk ka të
bëjë me rastin konkret, nëse sigurimi i tyre nuk është i
domosdoshëm, kurse mund të shkaktoj shtyrjen e procedurës,
ndikimin në dëshmitarët, sugjerime, nëse nuk janë të
përshtatshme dhe nëse janë të papërdorueshme, nëse nuk mund
të sigurohen, nëse nuk kanë vlere serioze të argumentimit, nëse
fakti (objekti), i kontestueshëm tashmë është argumentuar me
prova tjera autentike, ose është notor.
Duhet gjithmonë të kihet parasysh se çdo shpejtësi në veprim sjell me
vete edhe rrezikun e shmangies nëse krahasohet me parimin e së
vërtetës dhe proporcionalitetit.
Zbatimi i këtij parimi kurrë nuk guxon të shkoj në dëm të interesit të
procedurës dhe të të drejtave dhe lirive të qytetarit, ky parim i përket
tërë procedurës si dhe disa masave dhe aktiviteteve të saj. Në raport
me masat dhe aktivitetet ky parim nënkupton ndërmarrjen e atyre
masave dhe aktiviteteve të cilat janë të nevojshme, me çka
përjashtohen të tepërtat. Kjo do të thotë veprim restriktiv ndaj atyre
fakteve të cilat nuk kanë të bëjnë me çështjen penale pra janë fakte
irelevante. Parimi i ekonomicitetit dhe i së vërtetës duhet të
harmonizohen në atë mënyrë që nacionaliteti dhe ekonomiciteti nuk
guxojnë të shkojnë në dëm të përcaktimit të së vërtetës.
50

4.10. Parimi i udhëheqjes unike.
Ky parim kërkon që puna në hetimin e veprave të rënda dhe të
ndërlikuara penale e cila kërkon angazhim të një numri më të madh të
veprimtarëve dhe të mjeteve të jetë e organizuar nga një qendër, ashtu
që me punën të udhëheqë shtabi. Shtabi duhet t’i koordinoj dhe ti
sinkronizoj të gjitha aktivitetet sipas planit paraprakisht të hartuar.
Shtabi apo udhëheqësi i caktuar i caktojnë disa detyra i analizojnë
rezultatet e ofruara, bëjnë ndryshimet dhe përshtatjet e nevojshme të
planit dhe orientojnë realizimin e tij në drejtim të caktuar. Ky parim
fillon nga ajo se puna moderne kriminalistike në kushtet e luftës
bashkëkohore kundër kriminalitetit mund të jetë vetëm puna kolektive
me ndarjen e domosdoshme të punëve në të cilën çdo gjë varet nga
veprimtaria dhe aftësia e çdo kriminalisti veç e veç, dhe i të gjithëve së
bashku. Për këtë arsye me rastin e zgjedhjes së kriminalistëve duhet
pasur kujdes për karakteristikat e rastit konkret dhe për cilësitë e
kriminalistëve të cilët do të punojnë në sqarimin e tij.
4.11. Parimi i koordinimit dhe bashkëpunimit.
Këtë parim e quajnë ndryshe edhe parim i aksionit të bashkuar të të
gjitha forcave kriminalistike. Kriminaliteti bashkëkohor nuk njeh as
kufi hapësinor e as administrativ, gjë që tashmë një kohë të gjatë ky
parim edhe gjendet në plan të parë. Ky parim kërkon që puna në
hetimin e veprave penale si dhe aktiviteti i tërësishëm në luftimin e
kriminalitetit të jenë të organizuara në mënyrën e cila siguron një
veprim të koordinuar të të gjithë pjesëmarrësve. Ky parim e ka
parasysh se kriminaliteti nuk është i kushtëzuar vetëm në një vend apo
hapësirë. Për shkak të karakterit lokal, jashtë lokal dhe ndërkombëtarë
të kriminalitetit, ky parim në kohët e fundit është në plan të parë të
punës së kriminalistëve. Karakteri i cekur i kriminalitetit bashkëkohor
kërkon gatishmëri dhe aksion unik të të gjitha forcave kriminalistike.
Pra, supozon shkallë përkatëse të bashkëpunimit midis organeve
penale të represionit të cilat mundësojnë veprimin e koordinuar në
situatat kur kjo është e nevojshme.
Koordinimi dhe bashkëpunimi realizohen me kontakte të drejtpërdrejta
dhe përmes të ashtuquajturave lutje si formë e ndihmës operative dhe
juridike. Kur është fjala për lutjet supozohet veprimi i ndërgjegjshëm
dhe korrekt i organit të cilit i drejtohet ajo. Koordinimi dhe
bashkëpunimi manifestohet edhe përmes shkëmbimit reciprok të
51

informatave lidhur me format e kriminalitetit dhe përvojat në luftimin
e tij, me ç’rast duhet shmangur shkresat e panevojshme dhe format
tjera të komunikimit si për shkak të parimit të ekonomicitetit ashtu
edhe për shkak të rrezikut nga zbulimi i sekretit zyrtar. Ky parim
sidomos vije në shprehje kur kryerja e veprave penale i tejkalon kufijtë
lokal dhe ka karakter ndërkombëtar. Për fat të keq edhe sot e kësaj dite
ekzistojnë një numër i të ashtuquajturave “kufij resoresh”, të cilët
pamundësojnë ose vështirësojnë zbatimin e këtij parimi. Ky parim
është shumë ngushtë i lidhur me konceptin e luftës së koordinuar
kundër kriminalitetit i cili nënkupton që në atë luftë njëkohësisht dhe
në të gjitha hapësirat dhe nivelet duhet të angazhohen forcat
kompetente për luftimin e kriminalitetit e të cilat mund të kontribuojnë
pengimin e tij. Koordinimi i organeve represive kombëtare e
ndërkombëtare në esencë zhvillohet si në realizimin e masave dhe
veprimeve konkrete operative – taktike (verifikimet, veprimtaria e
kërkimit, mbikëqyrja e shtuar, përcjellja, etj), ashtu edhe në planin e
shkëmbimit të njohurive për format e reja të shfaqjes së kriminalitetit
dhe për metodat e punës së kriminalistëve. Ky bashkëpunim sidomos
vije në shprehje në suazat e veprimtarisë parandaluese.
Në kuadër të këtij parimi ekziston edhe nën parimi i bashkëpunimit
ndërkombëtar në luftë kundër kriminalitetit. Ai realizohet përmes
organizatave të shumta policore dhe të tjera ndërkombëtare, siç është
është Interpoli, Evropoli dhe Marrëveshja e Shengenit, etj.
4.12. Parimi i kritikës dhe vetëkritikës
Fjala është për parimin e njohur në shkencën e kriminalistikës, për
parimin e dyshimit dhe skepsit. Ky parim është ngushtë i lidhur me
parimin e metodikës, element apo pjesë e të cilit është në të vërtetë dhe
me parimin e objektivitetit. Megjithatë, këtë në taktikën kriminalistike
e përpunon sidomos, sepse duhet zbatuar edhe në situatat e tilla të cilat
në shikim të parë duken shumë të thjeshta. Me këtë rast kriminalistët
fillojnë nga teza se pas çështjes më të imtë mund të fshihen veprat e
rënda penale. Pra edhe me rastin e veprimeve më të shkathëta dhe më
të kujdesshme ndodhin gabimet, por nëse ato janë sajuar dhe janë
pranuar me vetëkritikë, atëherë do t’i shërbejnë punës së mbarë në të
ardhmen.
Kriminalistët në praktikën e përditshme duhet ta zhvillojnë aftësinë
kritike dhe vetëkritike të mënyrës së të menduarit. Marrëdhënia kritike
52

ndaj vetvetes dhe pjesëmarrësve tjerë në procedurë sipas provave e të
ngjashme punën e kriminalistit e bënë të frytshme. Në esencë kjo do të
thotë se kriminalisti vetëkritik së pari do t’i mbledh provat, e pastaj në
bazë të tyre do të veprojë, e kurrsesi anasjelltas. Qasja kritike ndaj
procedurës mund ta ruaj kriminalistin nga interpretimet e gabueshme
të provave dhe fakteve, pastaj nga dinakëria e kryerësve të veprave
penale, nga rrenat e dëshmitarëve, nga lëvizjet e rasteve etj. Ky parim
sidomos vije në shprehje gjatë punës me versione. Pranimi i lehtë i
disa versioneve pa ndonjë analizë dhe vlerësim themelor dhe kritik çon
në shmangie të cilat mund të kenë pasoja të dëmshme dhe të
papërmirësueshme. Këmbëngulja në version të gabuar, gjegjësisht
mospranimi i gabimit personal, me qëllim që të arsyetohen disa hapa të
caktuar të gabuar nuk është vetëm mungesë e vetëkritikës, por në raste
të caktuara ajo merr përmasa të keqpërdorimit të besimit dhe
autorizimit.
4.13. Parimi “i mbledhjes besnike të provave”
Ky parim parasheh mbledhjen e provave në mënyrën e cila është në
pajtim të plotë me postulatet dhe standardet e caktuara etike të cilat
kanë të bëjnë me të drejtat e të dyshuarit dhe të pandehurit në
procedurë. Ky parim ka lidhje të ngushtë me parimin e provës më të
mirë. Ky parim supozon domosdonë e nxjerrjes së provave më të mira,
pavarësisht nga shpenzimet që do t’i kërkojë një gjë e tillë, p.sh,
analizat e ADN-së, madje edhe në rastet më të lehta dhe më të thjeshta
kriminale. Kjo nganjëherë është në kundërshtim edhe me parimin e
ekonomicitetit në procedurë.
4.14. Parimi i plotësisë
Ky parim udhëzon në atë që gjatë procedurës të përfshihen të gjitha
provat dhe faktet. Sidomos vije në shprehje me rastin e shikimit të
vendit të ngjarjes. Ky parim nga kriminalistët kërkon një aktivitet
kreativ. Ky aktivitet kreativ si një pasqyrë e shikimit të vendit të
ngjarjes tregon se organi i inspektimit përcakton dhe kryen shikimin
sipas detyrës zyrtare dhe në procedurën e zbulimit dhe qartësimit të
veprës penale tregon aktivitet kreativ.
53

4.15. Parimi i lirisë taktike – teknike
Ky parim është i kufizuar në parimin e ligjshmërisë dhe parimin e
reciprocitetit i cili në një masë rezulton nga parimi i ligjshmërisë siç e
kemi cekur edhe më lartë. Çdo shtrëngim është ndërmarrje serioze që
prek në të drejtat dhe liritë e qytetarit. Ai nuk guxon t’i tejkaloj masat
që janë të nevojshme për arritjen e qëllimit të procedurës. Parimi i
reciprocitetit kërkon që ndërmarrja të shkoj vetëm deri në atë masë sa
vëllimi i saj, përmbajtja dhe intensiteti të jenë të mbuluara me qëllimin
e procedurës konkrete. Zgjedhja, thellësia dhe vëllimi i ndërmarrjes
duhet të jenë të përcaktuara nga qëllimi i procedurës, kurse edhe në
baraspeshë të saj duhet të qëndroj interesi i shoqërisë dhe shtetit me
arsyetimin e veprimtarisë kundërligjore. Me rastin e përzgjedhjes së
masës dhe aktivitetit formal dhe jo formal të veprimit procedural, luan
rol edhe sjellja e kryerësit, para, gjatë, dhe pas kryerjes së veprës
penale. Kriminalisti duhet të përzgjedhë ato mjete të detyrimit të cilat
sjellin deri te suksesi duke pas parasysh edhe sjelljen eventuale të
mëparshme të kryerësit, por me sa më pak cenim të të drejtave të tij
personale si dhe të drejtave të subjekteve tjera. Kriminalisti me
përvojë, prakticisti, mjetet e detyrimit do t’i shfrytëzoj dhe do t’ia
përshtat mjeteve argumentuese (veprimet e karakterit argumentues), si
dhe provat në përmasën e cila pamundëson fshehjen e së vërtetës dhe
në situatën konkrete paraqet cenimin më të vogël të mundshëm të të
drejtave personale të subjekteve të procedurës. Ky parim në esencë do
të thotë se masat dhe aktivitetet taktike dhe teknike si dhe veprimet
hetimore duhet të jenë të planifikuara në përmasën reale me rëndësinë
e veprës së kryer penale, me qëllim taktik dhe me vlerësim të situatës.
Parimi i ekonomicitetit nuk bënë të zbatohet në dëm të parimit të
reciprocitetit. Nuk është e arsyeshme as juridikisht e bazuar që në
rastet e ashtuquajtura “të lehta” të ndërmerren masa të ashpra dhe
masive të karakterit represiv.
4.16. Parimi i hollësisë dhe këmbëngulësisë
Ky parim është në lidhje të ngushtë me parimin e metodikës dhe
operativitetit në punë të cilat plotësohen në mënyrë të ndërsjellë dhe në
esencë do të thotë se të gjitha provat dhe informatat duhet zbuluar dhe
siguruar dhe ndërmarr masa dhe veprime të hollësishme, të
ngadalshme dhe këmbëngulëse, por jo me kokëfortësi. Kjo nënkupton
që organi i procedurës në punën e tij nuk guxon të kufizohet vetëm në
54

ndërmarrjen e disa masave dhe aktiviteteve, si dhe vetëm në
mbledhjen, verifikimin dhe vlerësimin e vetëm disa informatave dhe
provave argumentuese. Ky parim i kundërvihet punës së shpejtuar dhe
sipërfaqësore të kriminalistit. Kërkon që me të njëjtin kujdes të
analizohen të gjitha faktet dhe rrethanat sikurse ato që në shikim të
parë duken të parëndësishme, ashtu edhe ato të cilat janë të qarta. Ky
parim zvogëlon mundësinë e paraqitjes “numrit të errët”. Durimi dhe
këmbëngulësia janë veti të çmueshme të kriminalistit. Ky parim
kërkon vlerësim të mirë të asaj që është e rëndësishme, kurse është
sekondare për përcaktimin e së vërtetës. Ngutja e tepruar mund të
shkaktoj punën sipërfaqësore. Në shikim të parë lëshimet e vogla të
kriminalistit mund të sjellin deri te pasojat e mëdha. Kriminelët
zakonisht nuk bëjnë gabime të mëdha, por lëshime të vogla. Prandaj, të
vërejturit e atyre lëshimeve të vogla çon drejt në sukses. Nuk ka madje
as një gjurmë të vetme apo as indice e cila nuk duhet të verifikohet.
Nuk guxohet lehtë të kalohet mbi “imtësira “. Mossuksesi fillestar nuk
guxon ta dekurajoj kriminalistin. Veprimtaria apo aktiviteti
kriminalistik i përgatitur në mënyrë të detajuar por edhe me shpejtësi, i
zbatuar me këmbëngulësi dhe arsyeje, është supozim për përfundimin
e suksesshëm të aktivitetit. Gjatë këtij aktiviteti duhet vlerësuar dhe
klasifikuar të rëndësishmen nga e parëndësishmja dhe çdo fakt duhet
verifikuar me ndërgjegje të plotë. Ky parim gjithashtu supozon
planifikimin e masës dhe aktivitetit, zbatimi i së cilës duhet të kryhet
deri në fund.
4.17. Parimi i humanitetit
Ky parim mbështetet në faktin se edhe në kuadër të marrëdhënieve
operative dhe procedurale penale duhet deri në fund të respektohen të
drejtat dhe liritë e njeriut. Ky parim nuk ka karakter para së gjithash
operativ – kriminalistik, por ka një rëndësi shumë më të gjerë në punën
dhe sjelljen e kriminalistit modern. Është ngushtë i lidhur me
deontologjinë e profesionit të kriminalistit. Ndonëse në luftimin e
kriminalitetit kërkohet energji dhe forcë, zbatimi i kufizimit të masave
të detyrimit duhet të jetë i drejtë në mënyrë që të mos preket në të
drejtat dhe liritë e njeriut. Ekziston një lidhje e ngushtë midis parimit
të ligjshmërisë dhe këtij të humanitetit.
Në kuadër të këtij parimi kriminalisti duhet të ketë kujdes dhe të
udhëhiqet nga ndenja e drejtësisë dhe të vërtetës, sigurisë ligjore, e që
kjo njëherazi kërkon edhe të përmbajturit, gjakftohtësinë në çdo
55

situatë, durimin dhe respektimin e njeriut. Gjithmonë para vetës duhet
parë njeriun, pa marrë parasysh çka do të ketë bërë, e kurrsesi të shihet
vetëm rasti penal. Ky parim mbron kriminalistin nga marrëdhënia
burokratike, zyrtare, indiferente dhe e ftohtë ndaj njeriut. As edhe një
delikuent i vetëm, me hyrje në zonën kriminale, nuk e humb të drejtën
në trajtim njerëzor. Ky parim ka hasur në shprehjen e tij në maksimën
kriminalistike:”mendja e ftohtë, zemra e nxehtë dhe gishtërinjtë e
pastër”. Përmbajtja konkrete e këtij parimi qëndron në mbrojtjen e
personit të pafajshëm nga dyshimi i pabazuar dhe nga detyrimi i
paarsyeshëm dhe i gabuar, kurse kriminelin nga eksesi në procedurë
dhe nga shpenzimet e panevojshme të procedurës. Gjithsesi që
zbatimi i këtij parimi nuk mund të shkoj në dëm të sigurisë dhe të së
vërtetës. Për këtë arsyeje në këtë aspekt është e nevojshme të vendoset
baraspesha e duhur. Te zbatimi i këtij parimi duhet dalluar sferën
private në kuptimin e ngushtë dhe të gjerë. Disa autorë sferën private
në kuptimin e ngushtë e quajnë intime. Ajo paraqet atë “botë të
brendshme” të çdo njeriu në të cilën ai e posedon vetveten dhe në të
cilën ai e gëzon të drejtën të jetë i lirë. Ku qëndron kufizimi midis
sferës private në kuptimin e ngushtë dhe në kuptimin e gjerë, është
pyetje faktike. Si të përcaktohet kufiri i privatësisë dhe intimitetit në
praktikën e përditshme kriminalistike, kjo është bërë një pyetje e
kontestueshme. Gjithsesi kur është fjala për sferat e cekura,
autorizimet ligjore duhet zbatuar në mënyrë të rreptë dhe precize. Për
fat të keq për shkak të shtimit të kriminalitetit modern policitë e botës
janë gjithnjë e më shpesh të detyruara të futen në sferën private dhe
intime të njeriut. Ligjvënësit bashkëkohor parashohin kufizimin e
përkohshëm të të drejtave dhe lirive kushtetuese të qytetarit, prandaj
edhe të drejtën në privatësi në kuptimin e ngushtë dhe të gjerë, kur
këtë e kërkojnë interesat madhore. Kjo nuk paraqet pengesë për
zbatimin e parimit të humanitetit gjithsesi. Mirëpo, parimi i
humanitetit nuk guxon të jetë qëllim i vetvetes.
Ky parim sidomos vije në shprehje me rastin e zbatimit të mjeteve të
detyrimit. Nganjëherë vije deri te zbatimi i paarsyeshëm i dhunës.
Këto janë raste kur dhuna zbatohet tej masave të parapara apo të
lejuara me ligj, pra kur ajo është e tepërt, gjegjësisht kur nuk është e
domosdoshme, sepse edhe me një dozë më të vogël të zbatimit të
dhunës mund të realizohet qëllimi i dëshiruar. Nga kriminalistët me
rastin e zbatimit të këtij parimi kërkohet një inteligjencë adekuate,
profesionalizëm, vetëbesim në profesion, të ketë një interesim për
interesin e përgjithshëm shoqëror, të jetë këmbëngulës në punë, të jetë
56

gjithnjë i pranishëm në mesin e qytetarëve një sjellje dhe qasje
simpatike etj. Zbatimi i këtij parimi është ngushtë i lidhur me aftësimin
profesional dhe psikofizik të kriminalistit dhe të ngritjes së tij morale.
Parimi i humanitetit është ngushtë i lidhur me parimin e specializimit
dhe profesionalizmit.
4.18. Parimi i specializimit dhe i profesionalizmit.
Që të mund tu kundërvihen formave bashkëkohore të shfaqjes së
kriminalitetit, kriminalistët modern duhet që vazhdimisht të ngritën
profesionalisht. Metodat dhe mjetet që shfrytëzohen në luftë kundër
kriminalitetit modern vazhdimisht duhet tu përshtaten formave më të
ndryshme të kriminalitetit, gjegjësisht kriminelëve të cilët në veprimet
e tyre i shfrytëzojnë mjetet dhe metodat më moderne dhe më të
sofistikuara. Kriminalistët sa do që të jenë të devotshëm ndaj
profesionit të tyre, nuk mund të jenë të suksesshëm po që se nuk janë
të përgatitur dhe të aftësuar profesionalisht në mënyrë adekuate. Në
anën tjetër sot është e pamundur të jesh mjaftë i përgatitur dhe
profesional në të gjitha sferat e luftës kundër kriminalitetit, prandaj
paraqitet nevoja edhe për specializimin e kuadrove kriminalistike dhe
për aftësimin e tyre permanent. Nga sa u cek rezulton që perfeksionimi
i profesionalistëve duhet të bëhet në pajtim me tendencat e zhvillimit
të kriminalitetit në përgjithësi si dhe në përputhje me disa forma të
shfaqjes së tij. Dinamika me të cilën sot zhvillohen disa forma
shfaqëse të kriminalitetit me një specializim të kriminelëve shtron
nevojën dominonte për arsimimin e përhershëm profesional të
kriminalistëve.
Për luftimin e suksesshëm të formave moderne të shfaqjes së
kriminalitetit, sot nuk mjafton vetëm arsimimi i përgjithshëm
kriminalistik. Arsimimi profesional dhe specializimi i kriminalistëve
janë imperativ i kohës. Me këtë rast duhet pasur kujdes, sepse është
vërejtur se specializimi i kriminalistëve dhe formimi i njësive speciale
çojnë edhe në izolimin e tyre, në konkurrencën jo lolaje të ndërsjellë
dhe me kohë edhe në mbyllje në vetveten. Për t’iu shmangur këtyre që
u theksuan ndër të tjera duhet të zbatohen të gjitha këto parime që u
ceken më lartë, sidomos parimi i koordinimit dhe bashkëpunimit gjatë
punës.
57

5. MËNYRAT E TË KUPTUARIT PËR KRYERJEN E
VEPRËS PENALE
Të kuptuarit në kohën e duhur për ekzistimin epo përgatitjen e veprës
penale duhet të jetë një nga detyrat shumë të rëndësishme organizative
taktike të policisë. Do të ishte gabim shumë i madh nëse policia
kryesisht do të orientohej në ngjarjet dhe veprat penale të cilat i kanë
pasojat e dukshme. Atëherë me të drejtë do të kritikohej policia se nuk
është operative dhe dinamike, sepse në raste të tilla ajo do të kuptonte
për ndodhjen e veprës penale vetëm nga i dëmtuari ose dëshmitari i
drejtpërdrejtë, kurse shumë rrallë përmes aktivitetit të saj operativ.
Mirëpo, të gjitha policitë synojnë që në punën e tyre të jenë operative,
dinamike dhe që gjatë kryerjes së aktiviteteve të tyre të vijnë deri te të
dhënat për ekzistimin apo përgatitjen e veprës penale. Përvoja ka
dëshmuar se burimi i më i shpeshtë për të kuptuarit e veprës penale
është qytetari, qoftë ai i dëmtuari nga vepra penale apo edhe i paraqitur
në ndonjë cilësi tjetër, kurse më së shpeshti si dëshmitarë i ngjarjes.
Prandaj policia duhet të synoj që në punën e përditshme të saj ta fitoj
besimin e qytetarëve, sepse ata janë burimi më i shpeshtë i njohurive,
si për vepra të kryera penale, ashtu edhe për tentime. Më në fund duhet
thënë se informatat dhe njohuritë të cilat merren nga qytetarët apo nga
burimet tjera duhet të verifikohen mirë, derisa të mos konstatohet
saktësia e informatës.
Në këtë punim do të mbështetemi në mënyrat e të kuptuarit e policisë
për vrasje. Ato mund të jenë si vijon: paraqitja e personave të zhdukur,
vet – paraqitja, thashethemet publike, personat e besuar, paraqitjet
anonime dhe pseudonime, aktiviteti i vet policisë, paraqitjet e
qytetarëve dhe personave juridik, faktet indiciale, zbulimi i kufomës
dhe skeletit të njeriut, si dhe masmediat.
5. 1. Paraqitjet e personave të zhdukur
Pikënisja e aktivitetit operativ të policisë kur është në pyetje zhdukja e
ndonjë personi mund të jetë deklarata e cila rrjedh nga gjinia e afërt
apo e lartë, miku, qiradhënësi, udhëheqësi etj. Çdo zhdukje e personit
nuk do të thotë se ka ndodhur vrasje, sepse çdo ditë paraqitet një
numër i konsideruar i zhdukjeve dhe supozohet se fjala është për
situata të ndryshme jetësore.
58

Këto mund të jenë situata të ndryshme siç janë: dalja e të miturve nga
shtëpia apo edhe e personave të rritur për shkaqe dhe motive të
ndryshme, vetëvrasja e cila ende nuk është zbuluar, vdekja e papritur
diku në ndonjë vend të vetmuar, ikja për shkak të mossuksesit në
shkollë apo për shkak të veprës penale, aventurizmi, te të moshuarit
mund të ndodh për shkak të humbjes së memories (amnezia) që ta
kenë humbur rrugën, te të sëmurët shpirtëror mund të ndodh largimi
për shkak të gjendjes së errët mendore, ku madje disa të sëmurë në
gjendje të tillë udhëtojnë edhe me qindra kilometra larg vendbanimit,
fshehja e ndonjë vepre tjetër penale, etj. 1
I numëruam vetëm disa raste të cilat duhet të kihen parasysh me rastin
e planifikimit të procedurës parapenale, ashtu që të mund të
eliminohen versionet e përmendura por edhe të tjera të ngjashme të
cilat nuk kanë të bëjnë me vrasje dhe kur të jetë vërtetuar se në rastin e
caktuar nuk është prezente asnjëra nga këto versione atëherë mund të
kalohet në versionet për vrasje dhe të fillohet përpunimi kriminalistik
në atë drejtim, me ç’rast mund të jenë të rëndësishme dy segmente, siç
janë:
1. kur me të kuptuar për zhdukjen e personit rrethanat dhe
vlerësimet për rrezikun e zhdukjes tregojnë probabilitet për
vdekjen e mundshme apo vrasjen dhe;
2. kur gjendet kufoma apo pjesët e mbetura të trupit të cilat
tërthorazi vërtetojnë identitetin.
Me rastin e marrjes së paraqitjes, mblidhen të dhënat themelore siç
1. Një rast ku ësht ngritur aktakuza kundër një drejtori dhe është caktuar séance
kryesore për shkak të kriminalitetit. Ai për t’i ikur porgjegjësisë penale është
dakorduar me bashkëshorten që të zhduket befasisht. Kurse ajo në brigjet e Savës ia
ka sjellur rrobat, kurse ai në anën tjetër të lumit i ka lënë ato, si dhe dokumentet
personale, orën e dorës, ka notuar deri te bashkëshortja i ka marrë rrobat, është
veshur dhe ka shkuar «jetë të re«. Bashkëshortja, sipas marrëveshjes paraprake, e ka
paraqitur zhdukjen e tij në polici. Nuk ka kaluar shumë koghë dhe lumi e ka hedhur
jasht ujit një mashkull të mbytur në ujë. Supruga, prema ranijem dogovoru, prijavi
njegov nestanak u policiji. Nije prošlo mnogo vremena rijeka je izbacila leš muškog
utopljenika. «E veja« fatkeqe e ka njohur dhe identifikuar trupin e kufomës sit ë
bashkëshortit të saj. Është konstatuar me procesverbal. Procedura penale është
ndërpre. Ndërkaq, pas ca vitesh kriminalisti I cili I ka konstatuar keqpërdorimet e
drejtorit, por duke e hetuar një rast tjetër ka rastisë dhe në një rrugë të Shkupit e ka
takuar «të mbyturin në lumë« duke u shetitur me partner afarist.
59

janë: kush e ka paraqitur zhdukjen e personit, të dhënat identifikuese
për personin e zhdukur, përshkrimi personal dhe fotografia, koha dhe
vendi kur është pa për herë të fundit dhe në çfarë rrethanash, gjendja
psiko – somatike e personit të zhdukur, vendet e mundshme ku ka
mundur të shkoj personi (familja, miqtë, objektet hoteliere, etj), a ka
ndodhur që të mungojë edhe herëve të mëparshme, rrethanat familjare,
arsyeja e mundshme e ikjes nga familja – motivi, etj.
Me qëllim të gjetjes së personit policia, do të ndërmarrë një varg
masash me qëllim të gjetjes së personit për të cilin gjurmohet. Ato
masa mund të jenë duke filluar nga gjurmët nëpër institucione
shëndetësore, institucionet ndëshkuese – korrektuese, hulumtimi i
kumtesave, deri te shfrytëzimi i mediave dhe formave të ndryshme
elektronike të komunikimit (gjë që sot, ndonëse është shumë e
përhapur teknika kompjuterike shumë pak shfrytëzohen). Pas marrjes
së informatave të para bëhet vlerësimi i rrethanave në të cilat është
zhdukur personi, tentohet të konstatohet se a është zhdukja e
rrezikshme apo jo, a është zhdukja e kundërt me sjelljet e mëparshme
të personit në fjalë dhe mos ai është përgatitur për jetë jashtë shtëpisë,
dhe se mos ekziston mundësia që mbi të të jetë kryer ndonjë vepër
tjetër penale siç është kidnapimi, delikti seksual, etj. Vëmendje të
posaçme duhet kushtuar nëse personi i zhdukur është i mitur, sepse të
miturit për shkak të sugjestibilitetit dhe papjekurisë shpesh shërbejnë
si mjet për kryerjen e veprave penale dhe shpesh janë objekt i
shfrytëzimeve të ndryshme seksuale.
Një nga problemet që hasen në situata të tilla e të ngjashme është se
familja duke pritur se personi do të kthehet, zakonisht e paraqet me
vonesë zhdukjen e tij, kështu që ndodh humbja e kohës së çmueshme e
që sikurse të ishte lajmëruar me kohë ka mundur të jetë veprimi më
efikas në drejtim të gjetjes së tij.
Çdo situatë e cila orienton në sukses duhet shfrytëzuar maksimalisht
dhe deri në fund e me kujdes, por edhe ato fakte të cilat kanë ndodhur
para zhdukjes së personit, sepse është shumë më mirë që në fazën e
kërkimit të jepet maksimumi duke përfshirë të gjitha potencialet
materiale dhe njerëzore, si të policisë ashtu edhe të bashkësisë së gjerë
shoqërore, sesa të njëjtat potenciale të angazhohen me vonesë.
Në rastet kur është gjetur kufoma, procedura dallohet dukshëm,
ndonëse nuk është konstatuar identiteti i personit, sepse ndodh që
60

kufoma gjendet në një territor të administratës tjetër policore, tjetër
kanton, entitet, apo shtet. Në të tilla raste zakonisht kufoma paraqitet si
“tepricë” për atë territor, e që në të vërtetë ai është personi i cili
kërkohet në territorin tjetër. Prandaj, është me rëndësi të
jashtëzakonshme mbajtja dhe shfrytëzimi i evidencave kriminalistike
operative për personat e zhdukur dhe për kufomat e panjohura të
gjetura.
Në situatat e tilla kriminalisti duhet të jetë këmbëngulës në kërkimin e
identitetit të kufomës së panjohur, sepse me vërtetimin e identitetit
mund të thuhet se problemi i madh zgjidhet, kurse edhe metodika e
zbulimit, shpjegimet dhe argumentimet e vrasjeve (nëse është fjala për
vdekjet e dhunshme), fillon nga identifikimi i kufomës.
5. 2. Vetëparaqitja
Janë raste të rralla, por ndodh, që personat e caktuar paraqiten si
kryerës apo pjesëmarrës të veprës së caktuar penale. Të tilla janë
situatat: së pari, ku është vetparaqitja e vërtetë, së dyti, ku është
vetparaqitja e pavetëdijshme, e pasaktë (vetparaqitësi jeton në
mashtrim) dhe e treta, ku vetparaqitja është e rrejshme, (objektivisht
dhe subjektivisht e pasaktë).
Vetparaqitjet autentike, të vërteta zakonisht i paraqesin personat të
cilët e kanë kryer veprën në afekt apo pa dashje, derisa ende gjendet
nën veprimin psikik të veprës penale. Vetparaqitjen e vërtetë mund ta
paraqes edhe kryerësi i cili llogaritë se do të zbulohet dhe këtë e bënë
me qëllim që ta lehtësoj pozitën e vet në procedurë, por nganjëherë
edhe me qëllim të fshehjes së veprimtarisë tjetër kriminale (më të
rëndë), si pjesëmarrës, apo madje edhe i organizuar. Vetparaqitjet i
bëjnë edhe personat e shëndoshë dhe të sëmurë shpirtëror si për veprat
penale që nuk ekzistojnë, ashtu edhe për veprat penale të cilat i ka
kryer dikush tjetër.
Vetparaqitja e rrejshme mund të jetë një hap taktik me qëllim që tërë
procedura të orientohet në drejtim të gabuar. Të gjitha të dhënat duhet
të verifikohen me kujdes dhe të mblidhen të gjitha provat për saktësinë
e tyre. Nganjëherë nevojitet edhe marrja e të ashtuquajturës dëshmi –
mostër, rekonstruktimi i ngjarjes, kërkesa që vetparaqitësi ta bëj me
dorë skicën (kroki), të vendit të ngjarjes, ta skicoj mënyrën e kryerjes
së veprës, pozitën e tij, pozitën e viktimës, etj. Përmbajtja e
61

vetparaqitjes gjithmonë duhet të krahasohet me rezultatet e mëhershme
objektive dhe subjektive të vërtetuara.
Personi i shëndoshë psikik bënë vetparaqitjen e rrejshme nga motivet
më të ndryshme, si p.sh, paraqitjen për vepra më të lehta, me qëllim të
fshehjes së veprës më të rëndë. Nganjëherë paraqitja e rrejshme bëhet
për vendin e kryerjes së veprës apo vendin e fshehjes së “korpora
deliktit” të motivuar me shpresë se derisa të zbulohen vendet e trilluara
do t’i ofrohet mundësia për tu arratisur.
Paraqitja e rrejshme mund të jetë e motivuar edhe nga qëllimet fisnike,
p.sh, mbrojtja e fëmijëve, e prindërve, qiftit bashkëshortor, partnerit –
dashnorit, e deri te (personi i paaftë). Mund të bëhet fjalë edhe për
motive ekonomike, pra, anëtari i ri i fuqishëm i familjes mbetet ta
punojë tokën, pastaj ndonjë profesionist, etj. Edhe turpi mund të sjellë
deri te vetparaqitja e rrejshme. Vetparaqitjet e rrejshme janë probleme
interesante psikologjike.
Kur ndodh ndonjë veprës sensacionale, atëherë edhe psikopatët nga
dëshira për publicitet dhe sensacion vetparaqesin. Gjithashtu edhe
personat histerik bëjnë një gjë të tillë. Rrenacakët patologjik
(mitomanët, pseudologjia phantastica), kanë imagjinatë të fortë dhe të
gjallë, kurse atë e paraqesin si realitet. Jo rrallë rrenacaku
(konfabulatori), në njërën anë e di se është duke rrejtur, kurse në anën
tjetër edhe i beson rrenës së vet si të vërtetës.
Vetparaqitja e rrejshme bëhet edhe në gjendje dilerante dhe në ethet e
gjendjes së dehur, në rastet e helmimit me monoksid karboni, etj.
Vetparaqitja e rrejshme zbulohet zakonisht për shkak se pranimi nuk
përputhet me faktet tjera pohuese (provat gjatë procedurës).
Vetparaqitja e të sëmurëve psikik është dukuri shumë e shpeshtë. Për
disa lloje të sëmundjeve shpirtërore kjo është një dukuri tipike. Kështu
p.sh, tipat melankolik, skizofrenët, (“trenimi rinor”), oligofrenët (me
kufizim mendor), paranikët (idetë e krisura), epileptikët, manikët
depresiv, paralitikët dhe alkoolistët progresiv, pra, janë të prirë për
vetparaqitje.
62

5.3. Përfoljet publike (thashethënat)
Në shkencën e kriminalistikës kjo formë e të kuptuarit për veprën
penale quhet edhe përcjellje lajmesh (fama est), gjegjësisht shkon
lajmi për ndonjë vepër penale, apo për persona të caktuar si kryerës së
asaj vepre, kurse nuk dihet se a është lajmi i saktë, dhe nga kush ka
rrjedhur. Lajmi i tillë me bartje vazhdimisht transformohet, ndryshohet
dhe me kohë më pak ose më tepër, apo edhe plotësisht ndryshohet. Me
fjalë tjera te organi i represionit arrin krejtësisht i deformuar lajmi i
tillë.
Mirëpo, pavarësisht saktësisë apo pasaktësisë së lajmit i cili përhapet
përmes thashethemeve, organi represiv, pra, policia është e obliguar të
ndërmarr masat përkatëse, si në drejtim të zbulimit apo gjetjes së
burimit të lajmit, ashtu edhe në drejtim të verifikimit të përmbajtjes së
tij. Ky lajm për organin përkatës është shenjë për reagim. Zakonisht
është mjaftë vështirë të gjendet burimi i thashethemeve publike.
Shpesh fjala është për “dëshmitarët anonim”. Pastaj fjala është për
personat që janë përgjegjës për thashethemet të cilat qarkullojnë për
ndonjë ngjarje penale apo veprën e tillë dhe për të cilat nuk dihet. Një
kriminalist shumë i njohur në kohën e tij kishte thënë:”thashethemet
publike janë sikurse guri i hedhur në ujin e qetë”. Guri zhytet, kurse
është vështirë të gjendet, apo edhe e pamundur, kurse valët përhapen
në formë koncentrike nga vendi ku është hedhur guri në ujin e qetë.
Organi i represionit në rastin e thashethemeve reagon sipas thënies
popullore:”ku ka tym, ka edhe zjarr”.
5.4. Personat e besueshëm
Kur është fjala për organet represive, para së gjithash për policinë,
burim i shpeshtë për kryerjen e veprës penale dhe për kryerësin janë
personat e besueshëm, lojalët dhe informatorët. Në kuptimin e gjerë
fjala informator është nocion përmbledhës kriminalistik – taktik për
disa kategori të personave të cilët policia herë pas herë, apo gjithmonë,
por gjithherë fshehurazi, i shfrytëzon për marrjen e informatave të cilat
kanë rëndësi kriminalistike, kurse kanë të bëjnë me veprën penale të
planifikuar apo të kryer, për kryesit e saj, pjesëmarrësit në vepër, etj.
63

Ky institut kriminalistik – taktik është i lidhur për të gjitha llojet e
observacioneve speciale të policisë, mbikëqyrjen e fshehtë, vendosjen
e kurtheve, etj. Parimisht, ky koncept i gjerë përmbledhës i
informatorëve përfshinë: informatorët 2 , të besueshmit, vigjilentët 3 ,
provokatorët, hetuesit (zbuluesit) e fshehtë 4 , agjentët e fshehtë (sekret)
(undercover agents), etj. Informatorët mund të jenë qytetarë me të
meta dhe pa të meta.
Informator, në kuptimin e ngushtë është çdo person i cili është i
gatshëm që be bashkëpunim të fshehtë (sekret) me policinë apo
organet tjera represive të angazhohet në zbulimin, qartësimin apo
evitimin e veprave penale.
5. 5. Praqitjet pseudonime dhe anonime
Paraqitjet anonime janë pa shenja të paraqitësit, pa nënshkrim, pa të
dhëna personale, etj.). Praqitjet pseudonime janë paraqitje me të dhëna
apo nënshkrim të rrejshëm të paraqitësit. Ato paraqitje mund të jenë të
shkruara me dorë, me maqinë shkrimi, por mund të jenë edhe paraqitje
në formë të dokumentit kompjuterik, incizim në kaset[, disketë
(regjistrime teknike). Mund të jenë edhe paraqitje me gojë, përmes
telefonit.
2
Emrat qortues për informatorët janë: „shpicëll“, „spiun i policisë“, „spiun“,
„paditës“, „denoncues“, etj.
3
Persona kontaktues të policisë, të cilët i përkasin zonës kriminale, ose së paku
„zonës së errët“. Ata janë si helmi në mjekësi. Me ta çdo gjë është problematike, por
pa ta nuk mund të depërtohet në rrethin kriminalistik. Fjala është për formën e
veçantë të informatëve. Edhe ndaj vigjilentëve, sikurse ndaj të gjithë informatorëve
duhhet kultivuar parimin kriminalistik-taktik të dyshimit apo skepsit. Kontrolli më i
mirë i metodës vigjilente është angazhimi i shumë paraleleve (vigjilent paralel).
4
Instituti Kriminalistik-strategjik, pa të cilin nuk ka zbulim të formave të ndërlikuara
të kriminalitetit të organizuar, sidomos të atij ndërkombëtar. Ky është nëpunës
policor, i përzgjedhur special, mirë i përgatitur dhe i shkolluar dhe i ngarkuar me
detyrë konkrete, i cili punon në luftimin e veprave penale të rënda dhe të rrezikshme,
të cilat parime nuk mund të zbulohen pa futjen e hetuesit të fshehtë në mjedis
kriminal. Ai punon në atë mjedis me legjendë krimineli, me biografi të rrejshme, me
dokumente të rrejshme, pra me identitet dhe adresë të rrejshme, etj. Dhe gjëndet në
nëntokën kriminale ose mban lidhje me ta.
.
64

Paraqitjet anonime e kanë rëndësinë e tyre, sikurse edhe ato
pseudonime, për shkkak të përmbajtjes, e jo për shkak se janë pa emër.
Përmbajtja e atyre paraqitjeve mund të jetë e vërtetë, pjesërisht e
vërtetë dhe e rrejshme. Edhe paraqitjet anonime (denoncuese), sikurse
edhe paraqitjet pseudonime, menjëherë duhet verifikuar dhe nëse
konstatohet se të dhënat janë të sakta, apo pjesërisht të sakta, atëherë
gjurmohet paraqitësi i tyre. Këto paraqitje nganjëherë janë
psikologjike, por edhe dukuri psiko-patologjike. Motivet e paraqitësve
mund të jenë të ndryshme, psh. Mbrojtja e miqëve, etj. Por edhe
instinkti seksual të cilit shoqëria i bënë pengesë, synon shfrenimin e
fshehtë të tij. Ky mund të jetë delikt i larvuar i femrës, pastaj paraqitjet
e rrejshme histerike të femrave në mënyrë anonime nuk janëdukuri të
rralla, sidomos në fazat e pengesave të funksioneve seksuale
(menstruacionet,, shtatëzënia, klimateriusi, etj). Nëse ndodhë që
përmes paraqitjes pseudonime dhe anonime bëhet vetëparaqitja nga
ana e kryesit të vërtetë të krimit, kriminalistët konsiderojnë se fjala
është për kompromis midis fshehjes, dhe instinktit të ruajtjes së
vetvetës, duke synuar pranimin.
Për kriminalistët, motivet e anonimitetit dhe ato pseudonime janë të
rëndësishme, aq sa edhe shërbejnë si udhrrëfyes për gjetjen e autorit.
Fajësimet e rrejshme mund të paraqesin edhe vepër të caktuar penale,
duke iu krijuar njerëzve situata të pakëndëshme, etj. Aq më tepër kur
personat e paraqitur mmund të jenë të panjohur edhe për paraqitësin.
Nganjëherë vjen edhe deri te „psikoza“ apo „infektimi“ me paraqitje
anonime, sidomos gjatë luftës dhe gjatë krizave ekonomike dhe
politike. Qëllimi i paraqitjeve anonime dhe pseudonime mund të jetë
edhe vështirësimi apo shtyrja e procedurës e cila është në vazhdim e
sipër. Zbulimi i autorëve të këtyre paraqitjeve është sidomos vështirë,
kur është fjala për ato paraqitje anonime dhe pseudonime, të cilat
paraqiten përmes numrave apo shkronjave të prera nga gazetat, ose ato
që janë shkruar sipas diktimit të personit gjysëmanalfabet, gjegjësisht
kur autori nuk është nga rrethi jetësor i personit të paraqitur.
5.6. Aktiviteti i vet policisë (Vetanak)
Gjatë kryerjes së punëve të veta të rregullta, policia ka detyra shumë të
rëndësishme dhe të shumëfishta si në aspektin e preventivës, ashtu
edhe në atë të represionit të veprave penale, sepse policia me anë të
masave represivo dhe preventive i kupton shum vepra të përgatitura
dhe të kryera kriminale apo penale. Kur janë në pyetje masat
preventive, këtu para së gjithash mendojmë në të gjitha llojet e
65

informatave për dukuritë e ndryshme të rrezikshme për shoqërinë, ksi
dhe për pasojat dhe shkakëtarët e atyre pasojve, ngjarjeve ,etj.
Gjithashtu, këtu bëjnë pjesë edhe mast e mbikëqyrjes dhe të vëzhgimit
të punës dhe lëvizjes së personave nga rrethi kriminal si dhe të
personave të sjelljes së tillë sociale, pastaj patrullimet e përditshme,
pritat, racitë, etj. Përveç detyrës preventive, disa nga këto aktivitete të
policisë mund të kenë edhe karakterin represiv, prandajedhe mund t’i
quajmë masa preventive-represive.
Në rastet kur policia gjatë kryerjes së punëve të veta vëren se ka
ardhur deri te kryerja e veprës penale, të vrasjes, atëherë me këtë rast
në mënyrën sa më të shpejtë e lajmëronë qendrën operative e cila do ta
koordinojë aktivitetin e sektoreve tjera të policisë si dhe vet atë.
5.7. Paraqitja e qytetarëve dhe e personave juridik
Ligji mbi rocedurën Penale i Kosovës (Neni 199. par. 1.) parasheh që
paraqitja i bëhet Prokurorit kompetent publik, në formë të shkruar, me
anë të mjeteve të kounikimit teknik ose gojarisht. Në pajtim me
dispozitat e paragrafit 2 të nenit të përmendur; »Nëse vepra penale
është paraqitur gojarisht, paraqitësi paralajmërohet për pasojat ligjore,
nëse ndodh që paraqitje e veprës penale të jetë e rrejshme. Paraqitja
me gojë konstatohet në procesverbal . kurse kur paraqitja është bërë
me telefon apo me mjete tjera teknike të komunikimit, mbahet«.
Sipas dispozit[s së Par. 3 të Nenit të cituar, nëse paraqitja i është bërë
gjykatës, policisë, apo prokurorit kompetent publik, atëherë ajo
menjëherë do të pranohet dhe përcjellet prokurorit kompetent publik.
Me paraqitje penale nënkuptojmë informatën se është kryer vepër
penale e cila ndjeket ax officio, dhe eventualisht për kryesin e saj. Në
ligj nuk ekziston përkufizim ligjor për këtë, por vetëm është e
rregulluar procedura e pranimit të saj, paraqitjes dhe procedura e
organeve kompetente, pas kësaj. Paraqitja penale, parimisht është e
liruar nga format procedurale. Pra, mund të jetë gojore, me shkrim, me
telefon,, telegraf, teleprinter, me E-mail, apo edhe me mjete tjera të
telekomunikimit, si dhe me regjistrime dhe incizime teknike (kaseta,
disketa, etj.). Nëse paraqitësi kërkon që paraqitje të karakterizohet si
sekrete, këtë nëse është e mundur sipas patimeve të diskrecionit edhe
duhet respektuar. Paraqitjen mund ta bëjnë edhe fëmijtë dhe të miturit
sikurse dhe të rriturit. Kur është fjala për paraqitjen e fëmijëve dhe të
miturve, rregullat e kriminalistikës parashohin që të kontaktohen
prindërit apo kujdestarët e tyre, përveç në rastet kur përmbajtja e
paraqitjes ka të bëjë me ata vet. Kur paraqitja merret me telefon apo
66

gojarisht, atëherë atë duhet pranuar dhe protokoluar, si dhe verifikuar
në pajtim me pyetjet e arta të kriminalistikës.
Paraqitësin duhet pyetur për personalitetin e kryesit të veprës, sepse
organi i procedurës duhet ta krijojë bazën faktike për vlerësim të
gjithanshëm të të dyshuarit (tregimi jetësor, dënimet eventuale të
mëparëshme, prestigji, karakteri, qëllimet dhe motivet eventuale të
kryerjes së veprës penale, etj.).Krahas mbledhjes së informatave sa më
të gjera për kriminogjenezën, duhet mbledhur të dhënat e shumta edhe
për viktimogjenezën.Pastaj, është e nevojëshme që të vërtetohen edhe
motivet e paraqitjes, sepse ato hyjnë në bazën faktike për verifikimin e
saktësisë, përmbajtjes së paraqitjes dhe planifikimin e procedurës.
Kur kjo është e mundur, me paraqitësin e veprës duhet gjetur vendin e
ngjarjes dhe me kujdes atë duhet verifikuar se a përputhen pohimet në
paraqitje me gjendjen e gjetur në vendin e ngjarjes dhe se a ekzistojnë
kundërthënje midis dëshmisë së mëherëshme të paraqitësit dhe kësaj
tashti të dhënë në vendin e ngjarjes. Dëshmia e dhënë n[ë vendin e
ngjarjes është dëshmi e besueshme, prandaj si e tillë, duhet të jetë më e
besueshme.
Me Nenin 197. par. 1. të Ligjit të Procedurës Penale të Kosovës,
parashihet që »të gjitha organet publike janë të obliguara ta paraqesin
veprën penale e cila ndjeket ex officio, dhe për të cilën kanë ardhur te
njohuria se ka ndodhur«. Kurse në par. 2 të të njëjtit ëlan parashihet
që »Me rastin e paraqitjes së kallëzimit penal, organet publike nga par.
1 i këtij neni paraqesin dëshmitë që i kanë të njohura dhe ndërmarrin
hapat për ruajtjen e gjurmëve të veprës penale, si dhe të objekteve në
të cilat është kryer vepra penale, por edhe dëshmitë tjera”. Gjithashtu
në Nenin 199. par. 2. parashihet që »Nëse vepra penale është paraqitur
gojarisht, paraqitësi paralajmërohet për pasiojat ligjore, nëse paraqitja
e veprës penale është e rrejshme. Paraqitja gojore futet në
procesverbal, kurse, nëse paraqitja është bërë me telefon apo me mjete
tjera teknike të komunikimit, atëherë për këtë mbahet shënim zyrtar”,
Shtrohet problemi, kur paraqitja e ndonjë vepre të rëndë i bëhet bëhet
subjektit juridik e jo personave të autorizuar ligjor. Këtu paraqitet
problemi si për shkak të personave të paarsimuar të cilët e pranojnë
paraqitjen ashtu edhe për shkak të pajisjeve joadekuate teknike të atyre
67

subjekteve. Kështu njëra nga situatrat e mundshme është që „çka të
bëjë kur përmes telefonit e marr kërcënimin me bombë?“ Kjo në
shikim të parë është e thjeshtë, por në realitet mjaftë problem
kompleks, jo aq sa i përket përmbajtjes, por sa i përketë procedurës „si
duhhet vepruar në situatën konkrete“?
5.8. Faktet indiciale
Si njëra nga mënyrat për inicimin e procedurës parapenale është
zbulimi i fakteve të caktuara indiciale të cilat tregojnë për ekzistimin e
vrasjes. Kështu p.sh, në ndonjë vend gjendet pika e gjakut, apo edhe
vrushkulli i gjakut apo edhe rroba e përgjakur dhe e hedhur, ose natën
dëgjohet britma, rrahja, piskama “ndihmë”, etj.
Prakti ka kriminalistike njeh situata kur vrasësi me ditë të tëra, madje
edhe me javë e mban kufomën në banesën e tij, dhe për shkak të erës
së keqe, fqinjët apo kalimtarët e rastit e paraqesin në polici, me ç’rast
fillon zbulimi i vrasjes.
5. 9. Zbulimi i kufomës apo pjesëve të trupit të njeriut
Mënyrë shumë e shpeshtë e të kuptuarit për vrasje është zbulimi i
kufomës apo pjesëve të trupit të njeriut, me ç’rast fillon procedura
parapenale. Ne këtu do t’i theksojmë disa nga situatat ku mund të
zbulohet kufoma apo pjesët e trupit të njeriut:
1. Kufoma apo pjesët e trupit të njeriut të gjetura në shtëpi, e cila
nuk i përket personit të vrarë, ose në ndonjë vend tjetër, kurse i
vrari aty ka shkuar rastësisht, ose ka qenë i ftuar apo i mashtruar
në pritë dhe nga ana e kryerësit bëhet përpjekje që të
pamundësohet vërtetimi i identitetit;
2. Kufoma apo pjesët e trupit të njeriut të gjetura në banesën e
viktimës është situatë kur zakonisht nuk vihet në pyetje identiteti,
por duhet orientuar në çështjen se a është fjala për vrasje apo
është në pyetje ndonjë shkaktar tjetër i vdekjes;
3. Kufoma apo ndonjë pjesë e trupit të njeriut të gjetura në shtëpinë
e cila nuk është e viktimës, por as vendi ku është kryer vepra, por
kufoma është sjellë në atë vend apo lokal pas kryerjes së vrasjes.
Kjo situatë mund ta komplikoj zbulimin e kryerësit, sepse këtu
nuk dihet as vendi i kryerjes, kurse shpesh herë shtrohet edhe
68

identifikimi i viktimës. Praktika kriminalistike ka treguar se
gjithnjë derisa të mos zbulohet vendi i kryerjes dhe derisa të mos
zbulohet viktima gjendemi në errësirë të plotë.
Kufoma apo pjesët e trupit të njeriut mund të jenë të futura edhe në
arkivol, valixhe, etj, qoftë i tëri, apo vetëm pjesët e tij – i copëtuar me
qëllim që pastaj të hedhet në blloqe betoni të ndërtimit, në objekte të
pabanuara, në deponi të qytetit etj. Kryerësi i vrasjes në këtë mënyrë
dëshiron të pamundësojë vërtetimin e lidhjes midis tij dhe veprës së
kryer. Përvojat e vjetra kriminalistike kanë krijuar një rregull shumë të
rëndësishëm: nga ajo që kryerësi i veprës penale tenton ta pamundësoj
identifikimin duke eliminuar të gjitha gjurmët të cilat do të mund të
shërbenin si bazë për identifikim, duhet nxjerrë konkluzion të
çmueshëm se midis kryerësit të veprës penale dhe personit të vrarë
ekziston një lidhje e caktuar dhe se me zbulimin e asaj lidhje mund të
gjendet kryerësi. Kjo nuk do të thotë se gjithmonë është e saktë, kjo
vetëm është indice eliminuese orientuese, por shumë e çmueshme.
Në situatat kur nuk haset kufoma e tërë, por vetëm disa pjesë të
kufomës dhe nuk ekziston mundësia që kufoma të kompletohet atëherë
kemi vështirësi identifikimi. Dikur për policinë ky ka qenë problem
më i madh, kurse sot ekziston mundësia që pjesët e kufomës t’i
nënshtrohen analizës ADN, me qëllim të identifikimit dhe kjo tashti
nuk paraqet problem, natyrisht nëse e kemi mostrën e
pakontestueshme të cilën jemi duke e kërkuar dhe nëse pas kësaj nuk e
vërtetojmë identitetin e personit të cilit i kanë përkitur pjesët,
kriminalisti do të ballafaqohet me problemin, sepse që të mund të
vazhdohet përpunimi kualitativ kriminalistik, detyra e parë është që
kriminalisti ta bëjë identifikimin.
Një nga problemet më interesante që imponohet para kriminalistit dhe
para vrasësit është se a mund të lirohet fare vrasësi nga kufoma? Për
vrasësin problemi i parë dhe i fundit është që ta fsheh kufomën
përgjithmonë. Do t’i cekim disa nga mënyrat e tentimit që kufoma në
njëfarë mënyre të asgjësohet dhe të fshihet përgjithmonë. Një nga
mënyrat e tilla është: hedhja e kufomës në ujë, copëtimi i trupit, djegia
e kufomës, përdorimi i kimikaleve, hedhja e kufomës shtazëve, p.sh,
në katare të derrave.
69

5.10. Mediat masive.
Këto janë mjete të cilat përdorën për komunikim për publikun dhe për
komunikim të shpejtë dhe të thjeshtë. Jo rrallë personat nga rrethi
kriminal, sidomos ai i organizuar i shfrytëzojnë masmediat për
dërgimin e porosive të kamufluara në forma të reklamave të ndryshme,
ofertave, artikujve, shpalljeve, etj.
Policitë moderne dhe shërbimet informative kanë njësi të veçanta apo
sektore që detyrimisht përcjellin masmediat. Nganjëherë porositë e
kriminelëve janë të koduara, prandaj është e nevojshme që të
zhvillohet dekodimi i llojit të vet. Kohët e fundit masmediat
shfrytëzohen sidomos për kërkimin e personave të zhdukur, tregtisë
me mall të bardhë, prostitucionit dhe pedofilisë, sidomos interneti.
6. BASHKËPUNIMI KRIMINALISTIK NDËRKOMBËTAR
Asnjë vend nuk është i kursyer nga veprat penale të cilat përmbajnë
elemente ndërkombëtare. Shtimit shumë dinamik të këtij lloji të
kriminalitetit ndër faktorë tjerë gjithsesi i kontribuon edhe pozita
gjeografike e Kosovës, përmes së cilës kalojnë rrugët nga Evropa
Perendimore dhe e Mesme, për Lindje të afërt dhe anasjelltas dhe
përmes së cilës zhvillohet një qarkullim shumë i gjallë i njerëzve dhe i
pasurisë. Mjetet bashkëkohore të lidhjeve dhe transporti ua
mundësojnë kriminelëve që shpejtë të kalojnë nga një vend në tjetrin
duke iu shmangur kështu kapjes, gjegjësisht zbulimit. Inicimi i
institutit të ndihmës së të drejtës ndërkombëtare penale në rrethanat e
qëndrimeve shumë të shpeshta subjektive ndërkombëtare dhe të
interpretimeve të tilla, kur është në pyetje kjo materie e ndjeshme,
pastaj dispozitat e ndryshme në të drejtën materiale dhe procedurale
penale, izolimi dhe barrierat gjuhësore në komunikimin e ndërsjellë
nuk kanë garantuar pothuaj kurrfarë suksesi në cilëndo fazë, qoftë në
zbulimin e kryerësit penale apo të kapjes dhe ekstradimit të tij.
Në kushtet e tilla bashkëpunimi policor ndërkombëtarë në luftimin e
kriminalitetit është shumë i nevojshëm. Këtë bashkëpunim e bënë të
domosdoshëm edhe dukuria e disa delikteve shumë të rënda dhe
jashtëzakonisht antihumane, siç është p.sh, terrorizmi. Aktet terroriste
në planin ndërkombëtarë në masë të konsiderueshme dallohen siç
është kidnapimi i aeroplanëve, prandaj edhe ekziston bashkëpunimi i
70

përhershëm midis Interpolit dhe organizatave ndërkombëtare për
komunikacion ndërkombëtar. Ndonëse për shkak të motiveve politike,
terrorizmi sot nuk është objekt i bashkëpunimit policor ndërkombëtar,
kjo formë si më e rrezikshmja e kriminalitetit ndërkombëtar, doemos
kërkon organizim më të shpejtë, përgatitje më të mirë dhe shfrytëzim
më të mirë të teknologjisë bashkëkohore në të gjitha policitë e botës.
Si rrugëdalje në situatat e tilla imponohet nevoja e bashkëpunimit të
shpejtë dhe efikas midis disa shteteve të cilat janë kompetente
territoriale, organeve të tyre në territorin e të cilave momentalisht
gjenden kryerësit e veprave penale. Është e nevojshme që ky
bashkëpunim të jetë i shkarkuar nga formaliteti duke shfrytëzuar
mjetet më efikase të komunikimit dhe me një operativitet dhe mobilitet
të organeve të zbulimit të atyre shteteve në të cilat momentalisht
gjenden kriminelët.
6 .1. Interpoli
Organet e policisë bashkëpunimin më intensiv ndërkombëtar në kuadër
të evitimit dhe luftimit të kriminalitetit e realizojnë përmes Interpolit
(Organizatës Ndërkombëtare të Policisë Kriminalistike). Që nga
themelimi i saj deri më sot kjo organizatë ndërkombëtare vazhdimisht
zhvillohet jo vetëm në aspektin e vëllimit të punëve, metodave dhe
mjeteve, por edhe për nga numri i shteteve policitë e të cilave janë bërë
anëtare të saj.
Fillimi i bashkëpunimit të organizuar të disa policive në planin
ndërkombëtar daton që nga viti 1914 kur është mbajtur Kongresi
Ndërkombëtar i Policisë Gjyqësore në Monako. Në atë kongres është
shqyrtuar mundësia e formimit të kartotekës policore ndërkombëtare
dhe janë harmonizuar disa rregulla të procedurave të ekstradimit.
Kongresi i Dytë Ndërkombëtar është mbajtur në Vjenë 1923.
Asociacioni policor ka marrë emrin e Komisionit Ndërkombëtar të
policisë kriminalistike me seli në Vjenë.
Pas luftës së dytë botërore në Kongresin e Parisit 1946, është përtritur
Komisioni Ndërkombëtar i policisë kriminalistike, kurse organizata ka
marrë emrin dhe statutin Interpol, duke kaluar me seli nga Vjena në
Paris. Komisioni Ndërkombëtar i Policisë Kriminalistike më 1956, ka
ndërruar emrin në Organizatë Ndërkombëtare të Policisë
Kriminalistike INTERPOL. Këtë titull organizata e ka mbajtur deri në
ditët e sotme. Datat tjera të rëndësishme të historisë më të re të
71

organizatës janë: më 1984, kur ka hyrë në fuqi marrëveshja e re për
selinë e organizatës me Francën në krye. Inaugurimi zyrtarë i selisë së
re është bërë në Lion, më 27 Nëntor 1989, pas bartjes së saj nga Sent
Klodi, ku ishte që nga viti 1966.
Organizata më 1955 i kishte 50 shtete anëtare, më 1967, 100 të tillë,
më 1990, 154, anëtarë, më 1992 – 169 anëtarë, kurse më 1993, i kishte
176 vende anëtare. INTERPOLI deri në vitin 2004 ka mbledhur 182
vende anëtare.
Interpoli gëzon statusin e organizatës ndërkombëtare. Organizata
Ndërkombëtare e Policisë Kriminalistike është e rregulluar në mënyrë
funksionale pa formalizëm të madh, gjë që edhe është kusht për
bashkëpunimin e suksesshëm policor. Dinamika e bashkëpunimit
policor përmes Interpolit para së gjithash varët nga lëvizja e
delikuentëve dhe kriminalitetit ndërkombëtar, por që ajo është e lejuar
vetëm në fushën e drejtës së përgjithshme, gjegjësisht kriminalitetit
klasik, kurse çdo veprimtari apo intervenim në rastet të cilat kanë
karakter politik, ushtarak, fetar, apo karakter racor, është rreptësishtë e
ndaluar në organizatë (Neni 3 i Statutit të Interpolit). Për atë se a është
ndonjë vepër penale e përfshirë me Nenin 3 të Statutit, vendos në
mënyrë të pavarur çdo shtet, dhe në bazë të vendimit të vet miraton ose
refuzon bashkëpunimin.
Korniza dhe qëllimet e veprimit të kësaj organizate janë të parapara
me Nenin 2 të Statutit i cili thekson se në kuadër të Interpolit është e
domosdoshme që:
(a) të sigurohet dhe zhvillohet ndihma më e gjerë reciproke e të
gjitha organeve të policisë kriminalistike në kuadër të ligjeve
ekzistuese në vende të ndryshme, kurse në frymën e Deklaratës
së Përgjithshme për të Drejtat e Njeriut;
(b) të konstatohen dhe të zhvillohen të gjitha institutet, të aftësuara
për kontributin e suksesshëm të evitimit dhe të dënimit të
veprave penale të së drejtës së përgjithshme.
Organet udhëheqëse dhe ato të punës së Organizatës së Interpolit janë:
Asambleja e Përgjithshme, Komiteti Ekzekutiv, Sekretari i
Përgjithshëm dhe Sekretariati i Përgjithshëm, si organe profesionale
dhe administrative teknike të cilat mundësojnë funksionimin
permanent të organizatës, të byrove nacionale qendrore. Këshilltarët si
72

kolegj i përbërë nga bashkëpunëtorët profesional dhe punëtorët
shkencor të cilët i propozon Sekretariati i Përgjithshëm dhe i miraton
Asambleja e Përgjithshme me mandat prej 3 vjetësh.
Sekretariati i Përgjithshëm është koordinator global i bashkëpunimit
kriminalistik në kundërvënien ndaj kriminalitetit me çka mundësohet
shkëmbimi i të dhënave policore, gjegjësisht përpunimi i tyre, analiza
dhe ruajtja. Synimi i bashkëpunimit është luftimi i organizatave
kriminale dhe i keqpërdorimit të narkotikëve, i kriminalitetit financiar
dhe HIGHTECH, terrorizmit, tregtisë me qenie njerëzore si dhe
gjurmimi apo kërkimi i personave ndaj të cilëve është lëshuar
fletarresti ndërkombëtar. Neni 5 i Statutit të përmendur parasheh që
Sekretariati i Përgjithshëm ia procedon informatat policisë në
komunikim me CNB, të cilët duhet të ndërmarrin të gjitha masat për
sigurimin që ato lloje të informatave të dërgohen në mënyrë të sakë
dhe në kohën e duhur. Sekretariti i Përgjithshëm mund të përpunoj
edhe informatat policore të marra nga burimet publike, ose të cilat janë
dërguar nga shtetet që nuk janë anëtare, gjegjësisht nga organizatat
tjera ndërkombëtare të cilat nuk janë policore, por që informatat e tilla
mund të jenë të dobishme për qëllime policore. CNB, i cili i dërgon
informatat policore, konsiderohet si pronar i tyre, kështu që informatat
e tilla me kërkesë të tyre në çdo moment mund të jenë të ndryshuara,
të azhuruara apo të shlyera, ashtu që informatat e tilla me kërkesë të
tyre në çdo moment mund të jenë të ndryshuara të azhuruara apo të
shlyera, kurse Sekretariatit të Përgjithshëm nuk i lejohet që t’i
ndryshoj ato me nismën apo me ndihmën e vet.
Interpoli si qendër koordinuese për luftën kundër kriminalitetit
ndërkombëtar intervenenon sipas kërkesës së shërbimeve policore dhe
të organeve gjyqësore të shteteve anëtare, në evitimin dhe represionin
e vrasjeve, kidnapimeve, në rastet e pengjeve, kundër tregëtisë me
njerëz, kundër akteve kriminale të kryera kundër sigurisë në
fluturimet ajrore, kundër terrorizmit, etj. pastaj kundër veprave penale
të kryera kundër pasurisë siç janë vjedhjet, tregëtia ilegale e sendeve
me vlerë artistike, tregëtisë ilegale me llojet e shtazëve të cilat janë të
rralla, veprat penale të veprimtarisë ekonomike dhe financiare, siç
është falsifikimi i parave, falsifikatet tjera dhe konvertimet, mashtrimet
e ndryshme lidhur me shfrytëzimin e informatikës, etj. pastaj tregëtia
ilegale me droga dhe deliktet tjera lidhur me to, siç është kultivimi i
tyre, distribuimi dhe transporti, shpëlarja e parave, etj.
73

Personeli udhëheqës dhe administrativ i Sekretariatit të Përgjithshëm
të Interpolit është i përbërë nga funksionarët e policisë dhe nga
nëpunësit administrativ dhe teknik të mbi 40 kombeve. Në punën e
Interpolit, në përdorim për komunikim janë gjuha angleze, franceze,
spanishte dhe gjuhëtarabe, si gjuhë zyrtare, si në komunikim me gojë
ashtu edhe në komunikim me shkrim. Asamblea e Përgjithshme, për
çdo vit i fton delegatët e shteteve anëtare për nxjerrjen e vendimeve
më të rëndësishme që kanë të bëjnë me punën e Organizatës. Kurse
Komiteti Ekzekutiv i Interpolit është i përbërë nga 13 anëtar të cilët i
zgjedh Asamblea e Përgjithshme. Y Komitet e kontrollon zbatimin e
vendimeve të cilat i nxjerr Asamblea dhe ndër të tjera, përgatitë edhe
konsulta dhe këshillime të caktuara.
Me Sekretariatin e Përgjithshëm udhëheq sekretari, të cilin e emëron
Asamblea e Përgjithshme për një periudhë 5 vjeçare. Është i vendosur
në selinë e Organizatës dhe i zbaton vendimet e Asamblesë së
Pëegjithshme dhe të Komitetit Ekzekutiv. Kurse kujdeset për
funksionimin e përditshëm të bashkëpunimit ndërkombëtar. Byrotë
qendrore nacionale (BQN) janë shërboime kriminalistike , të clat në
planin nacoonal të shteve anëtare si pikë permanente të mbështetjes e
kanë bashkëpunimin ndërkombëtar në fushën e policisë. Ato i
sigurojnë lidhjet eorganeve tjera policore të vendeve të tyre me BQN
të vendeve tjera dhe me Sekretariatin e Përgjithshëm të Interpolit.
Interpoli financohet nga participimi i shteteve anëtare, kurse financimi
mbështetet në njësitë buxhetora. Vlera momentale e një njësie është
12.000.€, kurse secili shtet anëtar mund të ketë më së paku 2, e më së
shumti 100 njësi të tilla. Interpoli posedon një rrjetë moderne dhe
autonome të telekomunikacionit dhe mbulon tërë globin tokësor,
gjegjësisht përfshinë të gjitha shtetet anëtare. Kjo rrjetë mundëson
shfrytëzimin e shpejtë dhe sigurinë e plotë të shifrave të të gjitha
sistemeve telekomunikuese, të teleksit sateklitor, etj.
Dokumentacioni kriminalistik ruhet në arkiva, siç janë përmbledhjet
nominale, përmbledhjet daktiloskopike, analizat dhe sintezat e
hetimeve të zhvilluara, aktet ndërkombëtare të fletëarresteve për
kkriminelët të cilët korkohen, ose për të cilët kërkohen të dhënat në
bazë të kërkesave të pushteteve nacionale, shpalljet për sendet e
vjedhura me vlerë të rrallë, përshkrimet e mënyrave të kryerjeve të
veprave penale, etj .
74

Përmes Interpolit lëshohen fletëarrestet të silat zakonisht dallohen për
nga ngjyra e cila edhe i karakterizon aktet e tilla, siç janë:
1. Fletarrestet e kuqe. Këtë fletëarrest e lëshon Sekretariati i
Përgjithshëm në bazë të
urdhëresës së organeve kombëtare për privim ngaliria të personace të
caktuar, e që në esencë është kërkesë e shtetit tjetër për ekstradim të
personit të arrestuar. Kërkesa për fletë-arrest të kuq të cilin e dërgon
shteti anëtar, për tu konsideruar i ligjshëm në pikëpamje juridike,
duhet ta ketë përshkrimin e përmbajtjes së bashku me kërkesën për
privim nga liria. Fletarrestet e tilla përbëhen nga fleta kryesore dhe
tri pjesë tjera, siç janë: të dhënat identifikuese për personin, të dhënat
ligjore dhe aksionet që duhet ndërmarrë për zbulimin e personit, etj.
Pastaj në kërkesë shënohet emri i shtetit dhe BQN e cila inicon
lëshimin e fletarrestit, data dhe numri i dosjes, si dhe informata për
atë se a kërkohet personi për qëllime të zhvillimit të procedurës
penale, apo për vuajtjen e dënimit të shqiptuar nga ana e organeve
gjyqësore. Numri më i madh i shteteve e njeh fletarrestin e kuq si
bazë të mjaftueshme për arrestimin dhe vendosjen e personit të
kërkuar në paraburgimin ekstardues të përkohshëm, por me kusht që
ai të përmban të gjitha informatat e nevojshme, kurse në një numër
më të vogël shtetesh ky fletarrest është vetëm mjet për identifikimin
dhe zbulimin e personave të kërkuar. Afati i fletarresteve të kuqe
është 5 vjet, pas të cilit afat, nëse nuk anë qenë të frytshme,
verifikohen dhe arkivohen, ose vazhdohen. Numri i fletarresteve të
kuqe të Interpolit në vitin 1996 ka qenë 739, 1997-700, kurse në
vitin 2000-737. Në evidencat Sekretariatit të Përgjithshëm
momentalisht është 5.000 sosh të cilat ende janë në fuqi (www.
interpol.int).
2. Fletarrestet e kaltra. Lëshohen me qëllim të mbledhjes së
informatave për identitetin e ndonjë personi, të informatave
gjyqësore, të informatave për aktivitetet kriminale të personit të
caktuar, dhe/apo për vendin e ndodhjes së personit të tillë,
gjegjësisht për vendbanimin e tij. Këto fletarreste shfrytëzohen
në rastet e kriminelëve të paidentifikuar ose të identitetit të
pasigurtë të personave të caktuar, për gjetjen e dëshmitarëve të
veprave penale dhe për marrjen e tyre në pyetje nga ana e
policisë. Fletarrestet e kaltra shpesh iu paraprijnë të kuqeve, dhe
nëse jepet urdhëresa për arrestim të personit të caktuar, atëherë
ajo zëvendësohet me fletarrest të kuq.
75

3. Fletarresti i gjelbër. Këto përmbajnë informata për aktivitetet
kriminale të disa personave. Për këtë lloj fletarresti është e
nevojshme informata për aktivitetet e tilla, së paku nga tri shtete
të ndryshme, me përjashtim të tregëtinë e organizuar ilegale të
“Engjujve të ferrit” dhe pedofilisë, sepse këto i lëshon
Sekretariati i Përgjithshëm me vetnisiativë apo me kërkesën e
ndonjë BQN.
4. Fletarrestet e verdha. Këto kanë të bëjnë me personat e zhdukur,
si dhe me personat të cilët nuk janë në gjendje të vetidentifikohen
apo me fëmijtë viktima të kidnapimit nga prindërit.
5. Fletarrestet e zeza. Kanë të bëjnë me kufomat e paidentifikuara.
6. Fletarrestet e portokallta. Këto tregojnë për kërcënimet e
mundshme, gjegjësisht për rrezikun nga armët e fshehura dhe
nga mjetet e ndryshme të cilat mund t’i lëndojnë njerëzit, siç janë
psh. lapsat pishtole, arma e fshehur e kalibrit 8mm, letra bombë,,
çantat eksploduese, pjesët e bombave dhe projektileve, etj.
Zakonisht lëshimit të fletarresteve të interpolit i paraprijnë
lëshimet e të ashtuquajturave difuzione. Difuzionet zakonisht i
lëshojnë BQN të disa shteteve anëtare dhe ato vendosin vet se
cilave shtete duhet tu drejtohen.. Afati për shpalljen e
fletarresteve urgjente të kuqe është 72 orë, kurse difuzionet
lëdhohen menjëherë. Difuzionet nuk shpallen publikisht, por
përmes sistemit të Interpolit, kurse fletarrestet shpallen në sajtin
e hapur të Interpolit, përveç disa përjashtimeve.
Kërkesat për shpalljen e fletarresteve nga Inerpoli dërgohen në mënyrë
elektronike dhe pranohen nga Sekretariati i Përgjithshëm, i cili pastaj e
bënë vlerësimin e përmabjtjes dhe nxjerr vendimin shpalljen e saj.
Fletarresti, që në momentin e futjes së saj në bazën e të dhënave, (baza
ASF Automated Search Facility) bëhet i kapshën dhe i njohur për të
gjitha shtetet anëtare, të cilat janë të lidhura me Sistemin e
Interpolit.Përgatitjet për shpalljen e fletarresteve bëhen në sektor të
veçantë. Projekti i tekstit të aktit të kërkimit përkthehet në të katër
gjuhët zyrtare, pastaj fletarresti shtypet dhe iu dërgohet me postë të
gjitha shteteve anëtare, si dhe shpallet në sajtin e Interpolit.Nëse, pas
shpalljes së fletarrestit, Sekretariatit të Përgjithshëm i dërgohen
informata të reja për personat të cilët janë objekt i fletarrestit,
76

informatat e tilla u dërgohen të gjitha shteteve anëtare në formë
plotësimi.
Në punët policore kriminalistike, me rastin e zbulimit të grupeve
kriminale, vjen deri te ndërlidhja e aktiviteteve kkriminale me karakter
ndërkombëtar, kështu që për këtë qëllim mbahen edhe takime,
konferenca dhe seminare lidhur me hetimet aktuale, shkëmbehen
përvojat dhe njohuritë, teknikat dhe metodat policore, koordinohet
bashkëpunimi i policisë midis disa regjioneve.
Interpoli mban lidhje edhe me disa organizata ndërkombëtare. Ndër to
sidomos e rëndësishme është OKB dhe institucionet e saj, me të cilat
bashk[ëpunon Interpoli, siç është, psh. Këshilli Ekonomik, Qendra për
të drejtat e njeriut, Seksioni për evitimin e krimieve dhe për gjyqësi
penale, Programi i KB për kontrollin ndërkombëtar të drogave. Kurse
në organizata të cilat bashkëpunojnë me interpolin bëjnë pjesë
Organizata Ndërkombëtare për fluturimet ajrore, Unioni
Ndërkombëtar i Telekomunikacionit, Organizata Botërore për pronësi
intelektuale, Organizata Botërore e Shëndetësisë,Këshilli për
Bashkëpunimin Doganor, Këshilli i Evropës, Sekretariati i Konventës
për tregëtinë ndërkombëtare me Mostrat e Rralla të Florës dhe Faunës,
të cilat janë para shuarjes.
Përpjekjet e Interpolit janë të drejtuara në shkëmbimin intensiv dhe me
kohë të informatave, me ç’rast duhet të shfrytëzohen përparësitë e
teknologjisë bashkëkohore në mënyrë që ky shkëmbim të shpejtohet
maksimalisht. Krahas kësaj është e nevojshme të thjeshtësohen
formalitetet e komunikimit midis shteteve, të përparohet puna analitike
në Interpol dhe të dërgohen në masë më të madhe materiale
profesionale shteteve anëtare. Përpjekjet e mëtejme në drejtim të
bashkëpunimit midis policive të disa shteteve kanë të bëjnë me
reformat e strukturave organizative të cilat duhet tu përshtaten
ndryshimeve politike duke pasur parasysh se aktivitetet e kësaj
organizate përfshinë edhe shtetet rishtazi të formuara. Në pajtim me
këtë është edhe përpjekja për ndryshimin e strukturës organizative të
strukturës, si dhe zhvillimin e standardit të caktuar të shërbimeve të
cilat do të ofrohen në planin ndërkombëtar dhe kuptohet edhe vëllimit
të aktiviteteve dhe azhuriteteve të disa byrove nacionale. Varësisht nga
kjo edhe një pjesë të punëve të Interpolit e ka karakterin e rregullt apo
të veprimtarisë së përhershme, kurse pjesa tjetër është e karakterit të
përkohshëm. Format e rregullta të veprimtarisë kanë të bëjnë kryesisht
77

me zbatimin e disa masave represive “post deliktum” e që kanë të
bëjnë me privimin e kriminelëve nga liria, me veprimtari hetimore dhe
me shkëmbim të informatave dhe materialeve, para së gjithash të
rëndësishme për luftimin e atyre delikteve ndërkombëtare për çka
kërkohet bashkëpunimi.
Bashkëpunimi i rregullt zhvillohet me rastin e identifikimit të
kufomave të panjohura. Kur është në pyetje veprimtaria hetimore,
atëherë varet nga kërkesa e Byrosë Nacionale se a do të zbatohen ndaj
personit të caktuar masat e privimit nga liria, masat e kontrollit dhe e
mbikëqyrjes, apo megjithatë vetëm të konstatohet adresa e tij.
Ndërkaq, procedura e privimit nga liria sipas fletarrestit ndërkombëtar
në aspektin juridik është saktësuar shumë hollësisht dhe parasheh një
procedurë shumë të rreptë formale para ekstraduese. Është e qartë se
rëndësia dhe pesha e kësaj mase represive në bashkëpunimin
ndërkombëtar është definuar mjaftë hollësisht dhe i ka përcaktuar
kushtet me të cilat ajo mund të ndërmerret siç është përndryshe rasti
edhe në të drejtën e brendshme të pjesës dërmuese të shteteve.
Shkëmbimi i ndërsjellë edhe informatave tjera të rëndësishme midis
disa byrove nacionale, gjithashtu bënë pjesë në bashkëpunim të
rregullt ndërkombëtar përmes Interpolit. Informatat kanë të bëjnë me
mënyrën, mjetet dhe metodat e kryerjes së veprave penale nga ana e
kryerësve individual dhe të organizuar të veprave penale me elemente
ndërkombëtare, por gjithashtu edhe me metodat, mjetet teknike dhe
pajisjet tjera, mënyrat e organizimit dhe të arriturat tjera, përmirësimin
dhe përvojat e policisë në luftimin e llojeve të caktuara të delikteve,
objektet dhe provat materiale që janë të rëndësishme për procedurën
penale, siç janë fotografitë, shenjat e gishtërinjve etj, kryesisht kur
kundër shtetasit të huaj iniciohet procedura penale, ose ekzistojnë
bazat e dyshimit se ka kryer vepër penale.
Në bashkëpunimin e vendosur përmes interpolit bëjnë pjesë edhe
veprimtaria e dërgimit të kërkesave për ekspertiza të ndryshme,
eksperimente të ndryshme laboratorike dhe të tjera lidhur për vendin e
kryerjes së veprës penale me qëllim të mbledhjes dhe kompletimit të
provave.
Në mesin e këtyre punëve bëjnë pjesë edhe ndërmarrja e disa
veprimeve hetimore siç është bastisja e banesave dhe kontrolli i
personave, konfiskimi i objekteve, kryerja e shikimit të vendit të
78

ngjarjes, marrja në pyetje e dëshmitarëve dhe të pandehurve, gjë që
varet krejtësisht nga ajo se çfarë autorizimesh ka policia në procedurën
penale. Mirëpo, edhe në rastin e mungesës së autorizimeve të policisë
dhe të organeve dhe jo kompetencë të organeve gjyqësore është e
mundur që policia, gjegjësisht byroja nacionale të ndërmjetësoj,
gjegjësisht të inicioj këtë aktivitet me qëllim të përshpejtimit të
procedurës së marrjes së kërkesës.
Interpoli i jep rëndësi shumë të madhe punës në luftimin e tregtisë
ilegale me substanca radioaktive. Disa vendime të rëndësishme nxirren
edhe në takimet e shefave të byrove nacionale të Interpolit me të cilat
shkëmbehen raportet e grupeve punuese të cilat i formon Sekretariati i
Përgjithshëm siç janë: Grupi punues për identifikimin e viktimave të
katastrofave të mëdha; Grupi punues për delikte viktimë të së cilave
janë të miturit; Grupi punues për legalizimin e materialit argumentues,
etj. Në ato takime parashtrohen disa raporte të cilat i harton komisioni
para se ato t’i miratoj Asambleja e Përgjithshme.
Në Asamblenë e Përgjithshme në Arubë, më 1993, është përfunduar se
situata është keqësuar sidomos në planin e tregtisë ilegale
ndërkombëtare me droga narkotike. Gjatë vitit 1992, janë regjistruar
prodhime rekorde të heroinës, kokainës, kanabisit, dhe substancave
tjera psikotrope. Prodhuesit kryesor të heroinës edhe më tutje mbeten
vendet e lindjes së afërt, të Azisë, Juglindore dhe Jugperëndimore,
Meksikoja dhe Kolumbia. Rol jashtëzakonisht të rëndësishëm në
kontrabandimin ashtuquajtura rrjeta ballkanike. Vlerësohet se p.sh,
përmes rrjetës ballkanike kontrabandohet 80% e heroinës që
konfiskohet në Evropë. Prodhues kryesor të kokainës në mënyrë
konstante janë vendet e Amerikës Latine, si Peru, Bolivia, Kolumbia,
Venezuela dhe Brazili, ndërkaq konsumuesit kryesor të drogave janë
ShBA, dhe vendet e Evropës Perëndimore (Martinoviq, 2003).
6.2. Europoli
Bashkëpunimi kriminalistik policor në evitimin dhe luftimin e
kriminalitetit në Evropë, sidomos ka fituar peshë pas bashkimit të një
numri të caktuar shtetesh të këtij kontinenti në Unionin Evropian dhe
pas eliminimit të kontrolleve kufitare brenda Unionit. Për territorin e
tillë unik homogjen është e domosdoshme edhe ekzistimi i organizatës
policore me karakter ndërkombëtar çfarë është edhe Europoli me rolin
e saj.
79

Nxitje kryesore politike në formimin e Europolit, ka paraqitur
Marrëveshja e Mastrihtit. Marrëveshja për Unionin Evropian, apo
Marrëveshja e Mastriht është nënshkruar më 7 Shkurt 1992, në Qytetin
Holandez Mastriht. Me këtë Marrëveshje është krijuar Unioni
Evropian, në bazë të marrëveshjeve paraprake për Union, ndërsa në
anën tjetër nën mbrojtjen ndërshtetërore janë futur shumë fusha të
ndryshme siç është zbatimi i politikës së përbashkët të sigurisë dhe ai i
marrëdhënieve të jashtme si dhe i punëve të brendshme dhe drejtësisë.
Si e tillë marrëveshja është e përbërë nga të ashtuquajturat “tri shtylla”.
Shtylla e parë përmban plotësimet e marrëveshjes për Bashkësinë
Ekonomike Evropiane dhe Marrëveshjen për Komisionin Evropian për
Energji Atomike (Eurotom), duke ua dhënë emrin e përbashkët
Bashkësi Evropiane. Shtylla e dytë ka të bëjë me politikën e jashtme
dhe të sigurisë dhe është themeluar mbi bazat e procedurave ekzistuese
ndërshtetërore për bashkëpunimin politik evropian. Shtylla e tretë
përfshinë çështjet e drejtësisë dhe të punëve të brendshme.
Baza historike e Europolit mbështetet në grupin TREVI, i cili sot nuk
ekziston dhe ka qenë i formuar në mes të viteve të 70-ta të Shek XX, si
përgjigje ndaj kërcënimeve terroriste në Evropë. Ekzistimi i tij ka qenë
i domosdoshëm për shkak se Interpoli nuk ka pasur praktikë në
trajtimin e veprave penale të natyrës politike. Nismën për krijimin e
këtij organi konsultativ që u institucionalizua në kuadër të Bashkësisë
Evropiane, e kishte ndërmarr Këshilli i Evropës në Romë më 1975.
Vendimi për formimin e tij u bë edhe më i rëndësishëm pas në viti, por
më 29 Qershor 1976 në Luksemburg, ministrat e kishin miratuar një
rezolutë e cila kishte për qëllim krijimin e një numri të grupeve
studimore si pjesë të organit i cili duhej të quhej TREVI. Qëllimi
kryesor i TREVI, ishte promovimi i bashkëpunimit policor, në fillim
në fushën e terrorizmit. Anëtarësia e këtij grupi i kishte 12 shtete
anëtare të Bashkësisë Evropiane, kurse vet grupi vepronte në tri nivele.
Niveli më i lartë ishte i përbërë nga ministrat e punëve të brendshme të
12 shteteve anëtare të cilët kryenin kontrollin politik gjithëpërfshirës.
Nën këtë nivel ishte grupi TREVI, i përbërë nga oficeret e lartë,
kryesisht policor, nëpunës civil dhe zyrtar të tjerë. Ata ishin përgjegjës
për këshillime politike të ministrave si dhe për koordinimin e punës së
grupeve punuese të cilat përbënin nivelin e tretë.
80

Marrëveshja ministrore me të cilën u formua qendra e Europolit për
luftë kundër drogës (EDU), si pararendëse e Europolit, ishte
nënshkruar në Mbledhjen e Ministrave në Kopenhagë (1 dhe 2 Qershor
1993), me pjesëmarrjen e zyrtarëve të Grupit TREVI. Marrëveshja
duhej të kishte masë kalimtare që i paraprinte konventës e cila
Europolit do t’i siguronte bazën legjitime juridike në pajtim me të
cilën ai do të fillonte punën.
Siç është cekur në konventë qëllimet e Europolit janë ta ndihmojë dhe
ta përmirësoj efikasitetin e shteteve anëtare në evitimin dhe luftimin e
terrorizmit, tregtisë ilegale me droga dhe kriminalitetit të organizuar,
atje ku ekzistojnë prova se janë të rrezikuara dy apo më tepër shtete
anëtare të UE-së, dhe ku përmasat e veprave penale janë të tilla që
garantojnë qasje të përbashkët.
Detyra që i ishte caktuar qendrës Europol, për luftë kundër drogës
nënkuptonte atë si organizatë jo operative e ngarkuar për mbledhjen,
analizën dhe shkëmbimin e të dhënave informative lidhur me tregtinë e
drogës në Evropë, si dhe të informatave lidhur me veprat e ngjashme
penale siç është shpëlarja e parave. Dispozitat tjera të marrëveshjes
përfshinin emërimin e koordinatorit i cili do të ishte në krye të
Qendrës, definimin e një apo më shumë organi qendror nacional i cili
do të ngarkohej me shkëmbimin e informatave me këtë qendër,
obligimin e çdo shteti për ta emëruar një a më tepër ushtarak për lidhje
i cili do të ngarkohej me komunikimet me qendrat e tyre nacionale
amë të organeve informative në shtetet nga të cilat vinin; procedurën e
kontrollit të protokollit të informatave nga njëri shtet në tjetrin. Në
krye të Europolit gjendet drejtori, kurse krahas tij ekziston edhe
Këshilli Drejtues, oficerët për lidhje dhe njësi nacionale.
Këshilli Drejtues i Europolit, është formuar me ratifikimin e
Konventës, kur vet Europoli kishte filluar operacionin. Në atë këshill
gjendet nga një përfaqësues i ministrive të punëve të brendshme të çdo
shteti anëtar. Me këshillin drejton shteti i cili njëkohësisht është edhe
kryesuesi i Unionit Evropian, kurse detyrat e tij kryesore në
bashkëpunim me drejtorin janë hartimi i programit tre vjeçar për
Europol dhe i raportit vjetor. Këshilli është i obliguar të takohet dy
herë në vit dhe vetëm Komisionit Evropian i lejohet të marrë pjesë i
vëzhgues në ato mbledhje. Para fillimit të punës së Europolit grupi
punues i Europolit i kryente funksionet e Këshillit Drejtues. Në
marrëveshjen e ministrave çdo shtet anëtarë kishte për detyrë ta caktoj
81

së paku një organ për të vepruar si njësi nacionale për shtetin konkret.
Njësia e caktuar nacionale ishte dhe është i vetmi përcjellës i
informatave drejt qendrës së Europolit për luftë kundër droge. Qëllimi
i njësive të ndryshme nacionale është të mbledhin, përpunojnë,
rregullojnë, analizojnë dhe përcjellin të dhënat informative dhe
informatat me interes regjional, nacional dhe ndërkombëtar, lidhur me
kriminelët dhe krimet, si dhe të marrin pjesë në koordinimin e
aktiviteteve operative.
Qëllimet e njësisë nacionale janë:
a) Kombinimi në nivelin nacional të operacioneve për mbledhjen e
informatave, raporteve
për analizën e të dhënave dhe aktiviteteve tjera të cilat sot janë të
fragmentuara apo të shkapërderdhura;
b) Krijimi i bazës së përbashkët nacionale i të dhënave në
bashkëpunim me të gjitha organet dhe sektorët policore dhe
gjyqësore të përfshira në luftën kundër tregtisë me drogë dhe
formave tjera të kriminalitetit të organizuar, ose mundësimi i
shfrytëzimit efikas të bazave ekzistuese të të dhënave;
c) Të lehtësojë aktivitetin operativ të organeve dhe sektorëve të
hetuesisë duke siguruar të
dhënat më aktuale informative;
d) Krijimi i një qendre nacionale për kontakt dhe shkëmbim
informatash në nivelin
ndërkombëtar.
Njësia nacionale e çdo shteti ka të drejtë ta zgjedh së paku një ushtarak
për lidhjen me qendrën e Europolit për luftë kundër drogës, me ç’rast
këshilli drejtues me vendim unanim cakton numrin e ushtarakëve për
lidhje nga çdo vend anëtarë. Detyrë e çdo ushtaraku të tillë është
përfaqësimi i interesave të njësisë së vet nacionale në Europol, prandaj
për këtë arsyeje mbi ta zbatohet e drejta nacionale e shtetit amë.
Detyrat kryesore të ushtarakëve evropian për lidhje (ELO),
që zyrtarisht pranohen janë:
82

(1) Sigurimi për Europolin i informatave dhe shënimeve, të cilat i
posedojnë njësitë nacionale;
(2) Përcjellja e informatave nga Europoli te njësia nacionale;
(3) Sigurimi i informatave dhe dhënia e këshillave lidhur me shtetin
amë,.gjatë analizës së informatave
Gjuhët zyrtare të Europolit janë anglishtja, frëngjishtja dhe
gjermanishtja. Europoli financohet nga participimi i shteteve anëtare
në pajtim me bruto produktin vjetor nacional të çdo shteti, të realizuar
në vitin paraprak të caktimit të buxhetit, si dhe nga të gjitha të hyrat
tjera që i vijnë organizatës. Koordinatori/drejtori është i detyruar ta
hartoj projekt buxhetin deri më 31, 12 të çdo viti dhe së pari t’ia
paraqes Këshillit Financiar të Europolit, i cili përbëhet nga një
përfaqësues buxhetor të çdo shteti, kurse pastaj Këshillit Drejtues për
miratim. Këshilli Drejtues për ta miratuar buxhetin duhet të votoj me
2/3. Kur është miratuar buxheti i drejtohet këshillit i cili gjithashtu
kërkon që buxheti të miratohet me 2/3 e votave. Buxheti i Europolit
për vitin 1999, ka qenë 14. 999. 500 Euro + 3. 904. 500, Euro shtesë të
ndara për sistemin kompjuterik të Europolit (WWW. Europol. Net).
Me ratifikimin e Konventës për Europolin, nga të gjitha 15 anëtarët,
Europoli teorikisht filloj punën më 1. 10. 1998. Mirëpo ai
momentalisht nuk mund të funksiononte siç ishte paraparë me
Konventë, për shkak të faktit se disa masa nga konventa dhe ratifikimi
i protokollit për privilegjet dhe imunitetin e të punësuarve në Europol
ende nuk ishin miratuar as ratifikuar. Një nga pengesat kryesore është
shtyrja e zbatimit të sistemit kompjuterik të Europolit. Përderisa ai të
mos bëhet operativ, Europoli edhe më tutje do të veproj si qendër për
luftë kundër drogës, prandaj edhe nuk do të mund t’i ruaj informatat
personale, përderisa shkëmbimi i informatave të kryhet midis njësive
nacionale dhe ushtarakëve evropian të lidhjeve (Krivokapiq. V- 2005/
176-170).
7. PËRPUNIMI KRIMINALISTIK
7.1. Nocioni dhe rëndësia e përpunimit kriminalistik
Përpunimi kriminalistik është grup i masave të planifikuara dhe të
ndërmarra metodologjike dhe i aktiviteteve të cilat i ndërmerr policia
me rastin e veprës së caktuar penale, ose kryerësit të saj me qëllim që
bazat e dyshimit te të cilat është arritur me punë operative (kontroll
83

kriminalistik), të ngritën në shkallën e probabilitetit që do të mundësoj
nxjerrjen e vendimeve të caktuara penale juridike (dyshimi i bazuar).
Ajo paraqet një nënsistem të shkallës më të lartë dinamike,
përmbajtjesore, dhe të lidhjeve të komunikimeve dhe interaksioneve.
Fjala është për procesin ideor kriminalistik, punues dhe argumentues të
policisë “sui generis”, si një skemë punuese abstrakte ideore. Ajo është
kompleks masash dhe veprimesh me të cilat njohuritë fillestare për
ndonjë ngjarje kriminale në procesin e shqyrtimit (shndërrimi i
informatave në të dhëna, kurse i të dhënave në prova, ngritën deri në
shkallën e caktuar për ekzistimin e veprës penale dhe kapjen e
kryerësit, gjegjësisht substrati argumentues të mundësoj nxjerrjen e
vendimit procedural – penal. Pra, qëllimi dhe përmbajtja e përpunimit
kriminalistik rregullohet me Nenin 201, KPPK. Realizimi i këtij
qëllimi përcakton veprimin e policisë me zbatim të një varg masash
dhe aktivitetesh që e përbëjnë esencën e përpunimit kriminalistik.
Dispozitat e KPPK, nuk e kanë definuar qëllimin e disa masave dhe
aktiviteteve, por vetëm i kanë përmendur disa prej tyre.
Përpunimi kriminalistik zbatohet me rastin e ndonjë ngjarje kriminale
konkrete kur ekziston dyshimi i shkallës së caktuar. Aq më tepër ajo
zbatohet në rastet e ekzistimit të bazës së dyshimit apo madje edhe të
dyshimit të bazuar. Kriminalistët dallojnë përpunimin kriminalistik të
drejtpërdrejtë 5 dhe të tërthortë 6 Përpunimi kriminalistik bëhet kur
vepra konkrete kriminale qartësohet në të gjitha detajet, gjegjësisht kur
vërtetohet ekzistimi i veprës së caktuar penale dhe i kryerësit, apo kur
vërtetohet se nuk është fjala për vepër penale. Nëse është vërtetuar se
është fjala për shkelje apo delikt ekonomik ndërmerren masat e
nevojshme lidhur me të. Nga sa u tha, rezulton se përpunimi
kriminalistik është fazë, qëllimi i së cilës është zbulimi i veprave
penale dhe kryerësve të tyre përmes masave dhe aktiviteteve taktike –
teknike dhe veprimeve hetimore të shkallës së parë, nga momenti kur
me kontrollin kriminalistik, paraqitjen, kapjen në flagrancë, ose në
forma tjera është kuptuar për dyshimin e bazuar “ad rem” dhe “ad
personam”.
5
Përpunimi kriminalistik, ku aktiviteti i policisë është i drejtuar në rastin konkret
kriminal.
6
Përpunimi kriminalistik që zhvillohet brenda përpunimit të drejtpërdrejt
kriminalistik lidhur me ndonjë vepër tjetër penale.
84

Përpunimi kriminalistik siç thekson D. Modly dhe N. Korajliç (2002 –
251), është nënsistem i shkallës më të lartë dinamike, përmbajtjesor i
lidhjeve komunikuese dhe interaksioneve. Fjala është për procesin
kriminalistik ideor, punën dhe procesin argumentues të organit të
punëve të brendshme “sui generis”, si një skemë abstrakte ideore. Ky
është një grup masash dhe aktivitetesh me të cilat njohuritë fillestare
për ndonjë vepër kriminale në procesin e qartësimit (shndërrimi i të
dhënave në prova), ngritët deri në shkallën e caktuar për ekzistimin e
veprës penale dhe qasjes ndaj kryerësit së saj, ashtu që substrati
argumentues dhe i provave të mundësojë nxjerrjen e vendimit
procedural penal. Pra, fjala është për aktivitet e personave të autorizuar
zyrtar të drejtuara në zbulimin, mbledhjen, sigurimin dhe zbatimin e
provave mbi faktet relevante në zbulimin e kryerësit dhe kapjen e tij.
Në veprimtarinë zbuluese në fillim të çdo ngjarje penale zakonisht
disponohet me informata të pakta, të pa lidhura dhe shpesh të paqarta,
si për veprën penale ashtu edhe për kryerësin e panjohur. Në këtë
situatë fillestare kriminalistike – taktike nuk mund të nxirren kurrfarë
përfundimesh, por së pari sipas parimit të skepsit duhet filluar nga
ngjarja kriminale dhe analizuar vepra penale. Nganjëherë kjo është
zbulim i veprës penale të fshehtë, herën tjetër do të ekzistoj ngjarja
penale e qartë që nga fillimi, por nuk i dihet karakteri dhe kryerësi.
Herën e tretë menjëherë e kemi veprën penale ekzistuese të
pakontestueshme, por nuk i dihet kryerësi, ndërsa herën e katërt dihet
delikuenti, por nuk dihen të gjitha veprat e tij penale të cilat duhet
zbuluar tashti. Nga aspekti i veprimtarisë operative – zbuluese, veprat
penale ndahen në dy grupe themelore, si vijon:
1.Veprat penale me kryerës të panjohur – këto janë të gjitha ngjarjet
penale – veprat penale të qarta për të cilat në fillim nuk ka
informata për kryerësit e tyre dhe
2.Veprat penale me kryerësin e njohur – këto janë të gjitha ngjarjet
penale dhe veprat e tilla te të cilat në përpunimin kriminalistik
kalohet nga e caktuara, nga personi fizik i dyshuar me bazë,
veprimet e të cilit verifikohen me qëllim të konstatimit se si e ka
shkaktuar ngjarjen.
Për grupin e parë të veprave penale të cilat janë më të shumtat, është
karakteristik deficiti informativ, sepse në fillim nuk ka informata të
hollësishme për rrethanat që duhen zbuluar. Dimensioni i tyre për
85

llojet e caktuara të veprave penale pak a shumë është konstant.
Informatat operative dhe provuese për të gjitha veprat penale më së
shpeshti merren nga shikimi i vendit të ngjarjes. Synimi i punës së
zbulimit vihet në gjurmët materiale dhe në objektet e veprës penale –“
corpora delikti” me qëllim që të dëshmohet lidhja midis veprës penale
dhe personit të caktuar fizik, i cili është i dyshuar për atë vepër penale.
Për grupin e dytë të veprave penale është karakteristik se në fillim
disponohen informatat dhe rrethanat të cilat duhet zbuluar, por
perimetri i informatave dhe rrethanave që duhet zbuluar dhe sqaruar
gjithmonë është i ndryshëm. Këtu numërohen ato ngjarje penale te të
cilat në përpunimin kriminalistik fillohet nga personi i caktuar fizik, i
njohur, i dyshuar me bazë dhe përbëhet nga verifikimi i aktiviteteve të
tij që e kanë shkaktuar ngjarjen penale.
Është me rëndësi të përmendet që zbulimi i veprës – ad rem nuk mund
të ndahet absolutisht nga zbulimi i – ad personam, sepse me zbulimin e
karakterit dhe shkakut të veprës penale nuk guxon të harrohet
gjurmimi për kryerësin. Kryerësi i veprës penale ndër të tjera është i
nevojshëm edhe për qëllime të marrjes së informatave të plota për
natyrën dhe shkakun e kësaj ngjarje penale dhe ngjarjeve tjera, por
edhe për arsye të identifikimit të personave tjerë të cilët për shkak të të
njëjtës vepër penale apo edhe të tjerave do të merren në përpunim
kriminalistik.
Zbulimi dhe ndriçimi i veprave penale në parim është proces njohës i
cili fillimisht çon nga informatat e paqarta dhe jo të plota për veprën
penale dhe kryrësin e saj, përmes kërkimit, mbledhjes, vlerësimit dhe
verifikimit të fakteve dhe provave, deri te situata konkrete mbi të cilën
mbështetet vendimi për ngritjen e aktakuzës apo vendimi për
ndërprerjen e hetimit. Pra, bëhet fjalë për procesin ideor të të kuptuarit
të së vërtetës për ndonjë ngjarje të kaluar dhe objektivisht ekzistuese e
cila ka shenjat e veprës penale dhe të cilën duhet zgjidhur edhe
juridikisht, ashtu që kryerësi të sillet para drejtësisë. Për zgjidhjen e
disa veprave penale është mjaftë reproduktiv mendimi i cili nënkupton
njohuri dhe përvojë, ndërkaq për veprat tjera penale është i nevojshëm
mendimi intuitiv, lateral, i planifikuar dhe rreptë diskursiv, sikurse kur
bëhet fjalë për rastet e eksplodimeve. Për disa veprime operative –
taktike dhe hetimore në përpunimin kriminalistik, krahas personave të
përmendur, kriminalisti i suksesshëm duhet të ketë edhe cilësi
specifike, siç është personaliteti i tij, qëndrimet, motivimet, aftësia e të
86

vërejturit, e sidomos aftësia e dyshimit, gjegjësisht aftësia për t’i parë
gjërat më ndryshe se që dukën në shikim të parë. Për këtë është e
nevojshme vetia e mendimit kritik dhe kreativ.
Pa rekonstruktimin ideor të ngjarjes, modelimin ideor, pa bashkimin
dhe verifikimin e versioneve të ndryshme, vlerësimin e fakteve të
caktuara dhe pa depërtimin në esencë të dukurisë, dyshimi mund të
jetë vetëm një ndjenjë jo produktive, madje nganjëherë mund të jetë
edhe paragjykim i personit të autorizuar zyrtar, e kurrsesi forcë
lëvizëse dhe stimulim i brendshëm. Në përpunimin kriminalistik
personi i autorizuar zyrtar ngjashëm me kundërshtarin në shah, vihet
në rolin e bashkëlojëtarit të kryerësit të veprës penale duke u përpjekur
që ta vërtetoj mënyrën e mendimit të vet dhe sjelljen e tij në kohën e
kryerjes së veprës penale, duke u përpjekur që t’i parasheh veprimet e
veta dhe t’i bashkoj dhe ndërlidh versionet e ndryshme, krejt kjo me
qëllim të sqarimit të situatës kriminale, gjë që gjithsesi nuk është e
mundur pa mendimin intuitiv 7 , logjik dhe krijues e kriminalistik“ 8 , i
7 „Intuita, është e njohur si suri i tretë, kurse disa prapë thonë se ajo është shqisa e
gjashtë (si pamja). Ekziston mendimi publik se ka origjinë paranormale........Intuita
ka të bëjë me mundësinë. Shpesh ndodh një dukuri në një mjedis, faktet që nuk janë
pritur.............Intuita mund të jetë e ndryshme, si psh. zë i brendshëm , parandjenë se
do të ndodh diçka, mungesë inspirimi, përfundim i mendimeve të dikujt, shqisë e
mprehtë e drejtimit”, etj (Ramsland K., 2001; 125–126.)
8 Përfundimi për vendin e ngjarjes përfshinë mendime të ndryshme, shumë përvoja,
hetuesi do ta përdorë atë të vërtetin, kurse nga përvoja, memorjen dhe aftësitë e
konstatimit, të bazuara në “shqisën e gjashtë”. Njerëzit mund të kuptojnë mënyra
tjera pune, gjë që mund të çojë në zgjidhjen reale të rastit. Disa janë më të mirë se sa
tjerët në këtë, por dhuntia e vetme përfshinë aftësinë e të pamit të dëshmive dhe
leximin e provave (Ramsland K., 2001; 127–128.)
87

cili është sinonim për aktivitetin kriminalistik. (V. Kovaqeviç 2003;
109).
Siç konsideron Modly dhe Korajliç (Modly. D; Korajliç. N. 2002 /428
– 429) zbulimi i veprave penale dhe kryerësve të tyre “është proces
kreativ heuristik i natyrës sidomos dinamike i cili kalon nëpër shumë
nivele. Pra, veprimtaria dinamike e cila qëndron në sajimin e
informatave latente potenciale për veprën penale dhe kryerësin e saj
dhe për të gjitha rrethanat e veprës dhe deshifrimin e saj. Kjo
veprimtari është e karakterizuar me aplikimin e algoritmeve të
shkencës kriminalistike sidomos në sferën e interpretimit të
informatave.
Zbulimi i veprave penale dhe kryesve të tyre të cilën e bëjnë
nëpunësit e autorizuar të organeve të punëve të brendshme sipas
iniciativës së tyre, paraqet pjesën themelore dhe më të rëndësishme të
punës së tyre. 9 Të kuptuarit në kohën e duhur për ekzistimin apo
9 Zbulimin sipas Jovasheviq O dhe Vujoviq D. (1970; 33.) mund ta kundrojmë në
kuptimin e ngushtë dhe të gjerë. Kuptimi i gjerë nënkupton grupin e të gjitha
aktiviteteve të të autorizuarve të organit të punëve të brendshme që kanë për qëllim
të njohurit e veprës penale, për të cilën, për ndryshe nuk do të dihej, ndonse ajo është
kryer në mjedis të caktuar, sepse askush atë nuk e paraqet.. Manifestohen si kontroll i
posaçëm dhe i përgjithshëm kriminalistik. Në kuptimin e ngushtë paraqet aktivitetin
e organit të punëve të brendëshme, të orientuar në vërtetimin e gjendjes faktike
lidhur me veprën e caktuar penale apo kryesin e saj.. me këtë rast, aktiviteti i
tërësishëm i organit të punëve të brendshme drejtohet në konstatimin e materialit, të
vërtetës për ngjarjen e caktuar kriminale për të cilën deri atëherë asgjë, apo fare pak
është ditur.
10 Zona e errët-latente, fatkeqësisht, siç thekson Vodineliq V., (1985; 273.) “nuk
mund të llogaritet statistikisht, së paku nuk mund të vlerësohet në mënyrë të
besueshme, sepse mungojnë faktorët me të cilët do të mund të bëhej vlerësimi i
tillë.“
88

përgatitjen e veprës penale duhet të jetë një nga detyrat shumë të
rëndësishme, organizative – taktike. Një nga kriteret për vlerësimin e
vlefshmërisë së formave organizative, sipas mendimit tonë është
pikërisht raporti midis numrit të veprave penale të zgjedhura me
vetiniciativë dhe numrit të veprave penale të cilat janë në grup dhe
kryerësi i të cilave është i njohur që në fillim”. (Vodineliç. V 1985 –
276). Të zbulosh do të thotë të përfshihesh në “rripin e errët” të
kriminalitetit» 10 sepse koncepti strategjik i organeve të punëve të
brendshme duhet të kaloj nga vlerësimi “i numrit të errët” të
kriminalitetit, duke pasur parasysh me këtë rast se kriminaliteti i
zbuluar nuk është reprezentues i kriminalitetit latent. Pa pasur kujdes
për “numrin e errët” organet e punëve të brendshme nuk mund ta
zgjedhin strategjinë e mirë dhe as ta zbatojnë politikën e suksesshme
operative dhe kriminalistike. (Modly. D – “Disa Aspekte të Punës
Operative të Organeve të Punëve të Brendshme në Dritën e
Dispozitave të KPP, Sarajevë”). “harku i ndriçuar” i kriminalitetit
duhet vetë të sqarohet dhe drejtpërsëdrejti në vazhdim disa fakte dhe
rrethana të zbulohen. Fjala është siç është cekur për aktivitetin
heuristik, qëllimi i të cilit është shndërrimi i” bazave të dyshimit” në
“dyshim të bazuar”, përveç kur bazat e dyshimit ekzistojnë që nga
fillimi. Fjala është për procesin retrospektiv. Në fazën e parë të këtij
procesi zbulohen, sigurohen dhe fiksohen, por edhe interpretohen
informatat nga burimet personale dhe reale, duke zbatuar metodën e
analizës dhe sintezës. Në këtë procedurë rol të posaçëm luan
rekonstruktimi ideor dhe real, eksperimenti kriminalistik dhe zbatimi i
parimit të pluralitetit të versioneve 11 . Këto informata me zbatimin e
Nenit 201 të KPPK, që njëherazi është edhe bazë juridike për fillimin e
përpunimit kriminalistik, transformohen në informata argumentuese
relevante penale – juridike. Fjala është për transformimin e
informatave operative në prova në kuptimin procedural. Pra, aktiviteti
i policisë, sidomos kur është fjala për përpunimin kriminalistik është i
11Gjatë
akktzivitetit zbulues, dallohen dhe konfrontohen informatat kundërthënëse të
karakterit operativ, me qëllim të zbulimit dhe eliminimit të atyre që janë irelevante.
Në zhargonin kri inalistik flitet për të ashtuquajturininformata »të gjalla« me të cilat
nënkuptojmë shprehjen ideale të realitetit objektiv të njerëzve dhe vetëdijen e tyre
(engramet). Kurse me informata »të vdekura nënkuptojmë gjurmët dhe objektet
lidhur me veprën penale (corpora delicti), kurse me informata »latente» nënkuptojmë
informatat të cilat ose ende nuk janë gjetur ose kurrë nuk janë gjetur. Informatat e
«Aktualizuara» janë ato të cilat janë reale, kurse «argumentuese» janë informatat
kuptuara gjatë «procedurës » (Korajlić N; 2003;178.)
89

drejtuar në mbledhjen, rregullimin dhe shfrytëzimin e informatave të
ndryshme të cilat i ndajmë në argumentuese dhe operative. 12
Në situatat kur personi i autorizuar zyrtar vlerëson se përpunimi
kriminalistik është i nevojshëm, nuk do të thotë doemos se ky është
edhe i mundur. Nëse është e mundur, personi i autorizuar zyrtarë duhet
të parasheh masat themelore dhe aktivitetet dhe të vlerësojë se a
ekzistojnë arsyet për masat e ndërmarrjes së shkallës së parë dhe të
parasheh minimumin e suksesit të pritur (prognozën). Gjithashtu,
vlerësimi i situatës fillestare mund të tregojë se përpunimi
kriminalistik është i panevojshëm, më saktë kur gjendja faktike është
zgjedhur plotësisht, ose megjithatë kur këtë mund ta bëjnë organet
tjera (inspeksioni dogana, etj.).
Pyetje shumë e shpeshtë në praktikën e kriminalistëve është pyetja se
për ç’rasyeje disa përpunime kriminalistike kanë pasur nivel më të
lartë në raport me të tjerat. Në nivelin e përpunimit kriminalistik
ndikojnë shumë elemente subjektive dhe objektive, që nga profili
profesional i kriminalistit e deri te përgatitja teknike 13
Përmes përvojës sime të punës në polici, por edhe përmes
hulumtimeve që i kemi bërë është vërejtur se në nivelin e përpunimit
kriminalistik, ndikon sidomos rrethana se a është vepra penale e kryer
nga aktori i njohur apo i panjohur. Në rastet me kryerës të njohur
niveli i përpunimit kriminalistik ka qenë shumë më i ulët. 14
12 Informatat e cekura, në esencë mund të ndahen në tri grupe :1) informata të
burimeve personale, 2)informata të evidencave kriminalistike (policor) dhe
3)informata të bartësve të ndryshëm material (sinjalet) siç janë gjurmët dhe objektet
lidhur me veprën penale (corpora delicti), pavarësisht nga kualifikimet e mëvonshme
procedurale të bartësve të tillë në kuptim të provave të vërteta, provave shkencore
apo vetëm indicjeve (provat indirekte). Këtu bëjnë pjesë edhe dokumentat dhe
incizimet teknike (Modly D., Šuperina, M., 1999; 61.)
13 (Korajlić N; 2003; 186) .
14
Te përzgjedhja e kuadrove kriminalistik duhet pasur sidomos kujdes për kualitetin
e kriminalistit modern. Zgjedhja e kuadrove kriminalistik është një parakusht i
rëndësishëm për luftimin e kriminalitetit. Specifika e shërbimit të luftimit të krimit
dhe rreziku i theksuar nga deformimet e mundshme profesionale nga kriminalistët
modern kërkon standarde të larta (Modly D; Neki aspekti operativnog rada organa
unutrašnjih poslova u svjetlu odredaba ZKP-a, Sarajevo.)
15
Modly D. thekson, «se mënyra e kryerjes së veprës penale (brutale, tinëzare, në
mirëbesim, tradhëti, etj..) dhe përzgjedhja e viktimës (e vjetër, e paaftë, fëmijë,
invalid etj.) kanë ndikuar në mënyrë plotësuese në stimulimin e punëtorëve të
kriminalistikës që të angazhohen me krejt ndërgjegjen për ndriçimin e rastit«. (Modly
90

Përmes përvojës sime të punës në polici, por edhe përmes
hulumtimeve që i kemi bërë është vërejtur se në nivelin e përpunimit
kriminalistik, ndikon sidomos rrethana se a është vepra penale e kryer
nga aktori i njohur apo i panjohur. Në rastet me kryerës të njohur
niveli i përpunimit kriminalistik ka qenë shumë më i ulët. 15
FIG. 34.
Pasqyra skematike e vlerësimit të situatës fillestare 16
përpunimi kriminalistik përpunimi kriminalistik nuk është i
është i nevojshëm nevojshëm
masat dhe minimumi i suksesit të pritur
aktivitetet
fillestar
arsyet për urgjencë
përpunimi
kriminalistik
është i
mundur
përpunimi kriminalistik ësthë
i pamundur
çdo gjë është e qartë
Mirëpo, ndikim esencial në realizimin e suksesshëm të përpunimit
kriminalistik është organizuar edhe puna ekipore me tërë ekipin i cili
punon në ndriçimin e veprës konkrete penale që realizohet përmes
planifikimit sistematik të aktivitetit. Gjithsesi personat e autorizuar
zyrtar duhet të posedojnë shkallë të lartë të vetdisiplinës, e cila nuk
D; 1998;17.)
16 „Brenda përpunimit kriminalistik personat e autorizuar zyrtar i zbatojnë një varg
dispozitash me të cilat preken të drejtat dhe liritë e personave fizik. Zbatimi i atyre
ligjeve në masë të madhe varet nga pranimi i përgjithëm i tyre nga ana e shoqërisë.
Prandaj, personat e autorizuar duhet të jenë të kujdesshëm dhe selektiv në këtë punë
në mënyrë që të mos vijë deri te rrezikimi i panevojshëm i të drejtave demokratike të
qytetarëve“. (Modly D; 2005; „Ligjëratë në FSHK, , Sarajevë)
91

guxon të jetë e kushtëzuar nga prania apo mosprania e të tjerave. Pra,
duhet të jetë i pranishëm kontrolli dhe vetëkontrolli i brendshëm.
Policët modern duhet të disponojnë me njohuri të nevojshme
profesionale, me praktika dhe metoda të pasura të cilat në aspektin
juridik janë të kërkueshme. Pra, krahas domosdosë së bashkëpunimit
dhe planifikimit sistematik, normave të larta etike 17 dhe të punës së
përbashkët midis kriminalistëve dhe teknikëve kriminalistik, është me
rëndësi që nga faza e shikimit të vendit të ngjarjes, të përfshihen edhe
ekspertët përkatës në ekip, specialistët e fushave të ndryshme varësisht
nga karakteri i shkaktimit të eksplodimit, p.sh, në ndriçimin e të cilit
është duke u punuar.
7.2. Planifikimi i aktiviteteve kriminalistike
Çdo aktivitet kriminalistik sikurse edhe puna në planifikimin e
aktiviteteve në ndriçimin e ngjarjes kriminale ku është përdorur
eksplozivi, nënkupton shpenzimin sa më të vogël të kohës, forcës dhe
mjeteve “plotësimi i këtij imperativi bazohet në kryerjen paraprake të
një varg aktivitetesh të karakterit ideor dhe kreativ në harmoni me
aktivitetet e ndërlidhura dhe për këtë procesi kreativ i cili i paraprinë
realizimit të aktiviteteve të synuara quhet planifikim 18 , kurse produkti
final i tij quhet plan” 19 (Aleksić Ž; Škuljić M; 2004; 43.)
Qasja tradicionale e organizimit dhe planifikimit të aktiviteteve
kriminalistike mbështetet në konceptin e veprimit reaktiv, si të
personave zyrtar të autorizuar ashtu edhe të organeve të drejtësisë,
sepse reagojnë vetëm pras kryerjes së veprës penale. Sipas këtij
koncepti, siç thekson Branislav Simonoviq (2004/32) “vepra penale
vështrohet si një fenomen i izoluar dhe nuk sillet në lidhje me faktorët
17
Filozofi grek Aristoteli për planifikimin ka thënë: „Nëse është filluar mirë gjysma
është kryer“. Zbatimi i parimeve bashkëkohore organizative për vlerësimin e
organizimit dhe zhvillimin e tij në drejtimin e dëshiruar është moment kyç për çdo
organizatë të zbatimit të ligjit dhe për luftën e suksesshme kundër terrorizmit (The
Police Executive’s Role in Combating Transnational Terrorism,: Strategic
Planning, Diplomatic security service, SAD, Module 7. str. 1.)
18
Planifikimi ka ekzistuar edhe para 2000 vjetësh kur gjenerali kinez Sun Tsu
thoshte: „se fitorja arrihet me planifikim të mirë dhe i ka dhënë 5 elemente: 1. Do të
fitojë ai që di kur të luftojë, e kur jo; 2. Do të fitojë ai që di kur me forcë e kur me
forcë inferiore, 3. Do të fitojë ai, ushtria e të cilit është e frymëzuar me të njëjtën
frymë për të gjitha gradat, 4. Do të fitojë ai i cili duke u përgatitur, pret ta kap
armikun të papërgatitur; 5. Do të fitojë ai që ka kapacitet ushtarak në të cilin nuk
përzihet sundimtari (www.kimsoft.com/polwar.htm; 11/03/2006; 19.57.)
92

social dhe faktorët tjerë të cilët i krijojnë kushtet dhe shkaqet për
përsëritjen e veprave penale nga personi i njëjtë, por edhe nga të tjerët.
Qasja e këtillë nuk mund të sjelljet deri te efikasiteti i dëshiruar në
luftimin, zbulimin dhe dëshmimin e veprave penale, sepse një numër i
madh i madh i llojeve të kriminalitetit është pasojë e kushteve sociale
të cilat i prodhojnë ato. Prandaj, nëse analizat kriminalistike dhe
planifikimi drejtohen vetëm ndaj kryerësve, madje edhe pas
ndërmarrjes së aktit kriminal, veprimtaria kriminalistike merret me
çështje dhe dukuri margjinale dhe orientohet vetëm drejt “majës së
icebergut”. Në anën tjetër mos sinkronizimi evident midis organeve të
cilat janë drejtpërdrejtë ose tërthorazi të ngarkuara me luftimin e
kriminalitetit, politika e gabuar legjislative, mosekzistimi i sistemit të
parandalimit 20 dhe strategjive mirë të menduara globale për luftimin e
kriminalitetit, mosekzistimi i bazës së të dhënave dhe i procesit
kualitativ analitik ndikojnë në mënyrë plotësuese negativisht në
efikasitetin e aktivitetit kriminalistik”.
Për shkaqe të përmendura koncepti i cekur është joproduktiv dhe i
cunguar, prandaj për këtë arsye është e nevojshme qasja ndaj
strategjisë proaktive të luftimit të kriminalitetit 21 , i cili nënkupton
analizimin e tërësishëm dhe sistematik dhe luftimin e tij, kurse
aktiviteti kriminalistik orientohet drejt aktiviteteve kriminale,
gjegjësisht merret me parashikimet kriminalistike 22 Ndërkaq qasja
strategjike (sistematikisht) në analizimin dhe planifikimin e
aktiviteteve kriminalistike nënkupton formimin e ekipeve të
ekspertëve të fushave të ndryshme, aftësimin e kuadrove për kryerje të
analizave të rasteve të përdorimit të eksplozivit, ose edhe të ndonjë
19
Kuptimi etimologjik i fjalës preventivë duhet kërkuar në rrënjën e fjalës praevantio
e cila ka shumë fjalë dhe terme të ngjashme sipas kuptimit siç janë: pengim, evitim,
grabitje, thyerje vërejtjesh për të cilat supozohet se ana e kundërt mund t'i paraqesë,
vërejtjet e bëra më herët. Mirëpo, krahas forma të përgjithshme preventiva është
shumë e rëndësishme dhe formë e posaçme e parandalimit që e ndërmarrin organet
shtetërore për luftimin e kriminalitetit. Kështu detyrë ligjore e organeve shtetërore
është që ndër të tjera të ndërmarrin aktivitete për pengimin e kryerjes së veprave
penale. (Krstić O., 2005; 9-10)
20
Strategjia kriminalistike është sferë e hulumtimit shkencor që merret me çështjet e
kufizimit të kriminalitetit me anë të masave dhe veprimeve kriminalistike në nivelin
global duke pasur parasysh suazat kriminale-politike dhe juridike si dhe parimin e
efikasitetit si të masave kriminalistike për luftimin e kriminalitetit në tërësi ashtu
edhe disa pjesë të tyre individuale të veprave kriminale. (Dvoršek A; 2002; 75.)
22
Parashikimi brenda përpunimit kriminalistik realizohet me përcakatimin e masave
dhe aktiviteteve që duhet ndërmarrë dhe nga të cilat varet minimumi i suksesit.
(Modly D., Korajlić N., 2002; 514.)
93

forme tjetër të aktivitetit kriminal, krijimin e bazës së të dhënave të
veprave penale të përdorimit të eksplozivit, shtrirje gjeografike të disa
formave të kriminalitetit në mikro dhe makro nivel, bazën e të dhënave
për kryerësit e veprave penale, instalimin e softuerit kompjuterik i cili
mundëson kërkimin dhe krahasimin e të dhënave në baza dhe kritere të
ndryshme, bazën e të dhënave për resurset vetanake të shërbimeve
policore dhe shërbimeve tjera të cilat mund të kontribuojnë në
evitimin, zbulimin dhe argumentimin e veprave penale, programeve
preventive të kriminalitetit, si dhe përfshirjen e planifikuar, aftësimin
dhe organizimin e qytetarëve në kuadër të projekteve të ndryshme
strategjike për preventivë. (Simonoviq. B; 204/34)
Që të mund të orientohet që nga fillimi përpunimi kriminalistik në
ndriçimin e veprës penale dhe zbulimin e kryerësit të saj në të cilin
është shfrytëzuar eksplozivi, pa marrë parasysh se a është kryer
aktiviteti apo vetëm ka filluar, është e domosdoshme që t’i paraprijë
plani i përpunuar hollësisht i përpunimit kriminalistik. Planifikimi i
aktiviteteve kriminalistike siç thekson ZH. Aleksiq dhe M. Shkuliq
(2004/445), “fillon në momentin kur me hapat e parë të ndërmarrjeve
(shikimin e vendit të ngjarjes), mblidhen të gjitha informatat relevante
kriminalistike të cilat në atë moment janë kapshme. Zbatimi i
hollësishëm i planit mundëson konstatimin e fakteve në momentin e
fillimit të aktivitetit kriminalistik operativ dhe procedural, disponon
me atë se çfarë është rëndësia e tyre dhe në çfarë mënyre si dhe në
çfarë kohe dhe me çfarë aktiviteti kriminalistik duhet të mblidhen
informatat e reja, si të zgjerohet baza e argumenteve”. Plani ua
mundëson kriminalistëve veprimin më të lehtë gjatë kohës së
përpunimit kriminalistik, kurse në esencë ai është i orientuar në
formulimin e përgjegjës në pyetjet e arta kriminalistike”. Në
përpunimin kriminalistik të çdo rasti konkret pothuajse është e
pamundur të parashihet që në fillim dhe të numërohen të gjitha çështjet
në të cilat duhet kërkuar përgjigje, sepse shpesh detajet e imta dhe të
parëndësishme mund të jenë vendimmarrëse për ndriçimin e veprës
penale. Pa marrë parasysh në çdo rast, se a është fjala për vepër të
ndërlikuar, apo të lehtë dhe të thjeshtë penale, përgjigje e plotë dhe
përmbajtjesore për ngjarjen edhe kryerësin nuk është e mundur të
merret pa “pyetjet e arta kriminalistike”. Ndonëse këto pyetje e bëjnë
alfabetin e kriminalistikës, në praktikë shumë shpesh ndodh që në disa
prej tyre harrohet, prandaj edhe aktet përpilohen me mangësi dhe jo të
plota, kurse përmbajtja e tyre është mjaftë e paqartë. Për tu përgjigjur
në çdo pyetje dhe me çdo çmim gjithsesi nuk është gjithmonë e
94

mundur as e nevojshme, por tek interpretimi i çdo segmenti të ngjarjes,
për to, gjithsesi duhet pasur kujdes.
Planifikimi është art i identifikimit, organizimit dhe zhvillimit të
mendimeve dhe ideve në vargun dhe në kohën e duhur i cili fokusohet
në arritjen e suksesshme të përfundimit të dëshiruar. Plani është proces
i pandërprerë i cili nuk pushon derisa të arrihet përfundimi i dëshiruar.
Në të shumtën e rasteve të planifikimeve, me siguri që duhet të
zbatohen përshtatjet e caktuara para arritjes së përfundimit të
dëshiruar. Me fjalë tjera, nuk duhet supozuar se është kryer planifikimi
vetëm me hartimin e planit në letër. Ndryshimet kërkohen
vazhdimisht. Asgjë nuk mbetet e njëjtë gjatë, pra, nevojën e
modifikimit ë planit duhet pritur. Për ta arritur këtë qëllim udhëheqësit
duhet të jenë fleksibil.
Kur mendojmë me mendjemprehtësi dhe me plan, atëherë ndërmarrim
hapa drejt realizimit të detyrave të parashtruara. Për ta arritur këtë
detyrë duhet ta vizualizojmë fundin... kjo do të thotë atë se ku fillon
planifikimi. Arsyeja për planifikim është e thjesht. Individët dhe
organizata zhvillojnë plane të ndryshme dhe për arsyeje të ndryshme,
por të gjithë e kanë një dëshirë të përbashkët – për t’ia arritur qëllimit
çka thënë thjesht është edhe arsyeja për planifikim. Kur gjërat e marrin
të mbrapshtën apo shkojnë mirë ato nuk ndodhin vetvetiu... por janë
shkaktar mu këtu. Udhëheqësi policor i cili ka zhvilluar një plan mirë
të menduar shpesh merr mirënjohje kur gjërat shkojnë mirë. Por, pa
plan ose me plan të keq, zakonisht tërheqet vëmendja negative kur
diçka shkon mbrapsht. (th police executive’s role in combating
transnational terrorism: module 7 fq. 2). Mirëpo plani i punës i përket
ngjarjes së caktuar dhe zakonisht mbështet në përvojat hetimore. Është
me rëndësi të përmendet se duhet me një dozë maksimale të skepsit
dhe kritikës të vërtetohet distinksioni ndaj motivit dhe shkaktarit:
eksplodimi tekniko-teknologjik, diversioni, akti terrorist, mosdashja,
pakujdesia, etj. nganjëherë edhe shkaktari më i paqëllimshëm dhe
pasoja në prapavijë mund të kenë formën e aktit të pjesërishëm
terrorist apo diversionit, kurse vazhdon edhe parimi i mendimit të
kundërt. Gjurmët materiale dhe rrethanat ndihmojnë që ky aktivitet të
kryhet me sukses, sepse nëse është karakteri i eksplodimit i qartë, p.sh,
thyerja e arkës, atëherë hetimi drejtohet në përcaktimin e disa fakteve
specifike siç janë: lloji i eksplozivit, mënyra e inicimit, mënyra e
hyrjes në objekt, gjurmët të cilat mund të ndihmojnë për identifikimin
e kryerësit etj. Nëse karakteri i eksplodimit është i paqartë, atëherë do
95

të ndërmerren aktivitete shumë më dimensionale. (Yallop. H. J / 38-
39).
Në praktikë shpesh dominon mendimi se për veprat e lehta penale nuk
është e nevojshme të bëhen plane të aktiviteteve operative për
ndriçimin e veprës penale, gjegjësisht për zbulimin dhe kapjen e
kryerësit të saj. Mirëpo, nuk duhet harruar faktin se nganjëherë puna
edhe në veprat të cilat në shikim të parë janë krejtësisht pa qëllim të
keq di të rritet nënë aksionet të vështira operative 23 . Për këtë arsyeje
në rastin e çdo ngjarje penale shtrohet nevoja e hartimit dhe plotësimit
të vazhdueshëm të planit të përpunimit kriminalistik. Pa planifikim
sistematik në përpunimin kriminalistik ndodh shmangie nga parimet
themelore të kriminalistikës dhe në të shumtën e rasteve përpunimi
kriminalistik nuk rezulton me ndriçimin e veprës penale. Çfarë do të
jetë plani i punës për zbulimin veprës penale dhe cilat masa dhe
aktivitete do të parashihen për të varet nga rasti konkret dhe versionet
e mundshme të ngjarjes. Sipas disa autorëve: Zh. Aleksiq, V.
Kovaçeviq, D. Modly, DHE N. Korajliq, etj. si dhe në bazë të
përvojave të veta (Zh. Aleksiq, 1988; Praktikum 28-29; Kovaçeviq. V
2003; 152 – 153; D. Modly, N. Korajliç, 2002; 446; V. Vodineliq,
1984 – 31; V. Vodineliq, 1987/ 33 – 34).
Plani i përpunimit kriminalistik duhet të përmban:
1.titullin e organit i cili është bartës i përpunimit kriminalistik dhe
numrin e lëndës;
2.datën e nxjerrjes së planit të përpunimit kriminalistik;
3.emrin e lëndës me kualifikimin e veprës së kryer penale;
4.përshkrimin e shkurtër të veprës së kryer penale;
5.masat dhe aktivitetet kriminalistike – teknike, hetimore dhe
operative – taktike të
ndërmarrjes së parë dhe sipas rendit kronologjik, të cilat janë
ndërmarrë menjëherë pas lajmit për veprën siç janë: shikimi i
vendit të ngjarjes, intervistat e kryerja, verifikimet, masat e
intervenimit të parë, etj. me shenjën, kush dhe kur i ka ndërmarr;
6.përcaktimi i rrethanave të cilat duhet të zbulohen, qartësohen dhe
dëshmohen;
23 Shembull i rastit të tillë është „autobomba Mostar“ ku është filluar me zbulimin e
kryesve të veprave penale të vjedhjes së veturave, GOLF dhe është arritur deri tek
kryesit e kësaj autobombe.
96

7.formimi i versionit për pyetjet kryesore të veprës penale;
8.masat dhe aktivitetet operative – taktike, kriminalistike – teknike,
dhe hetimore lidhur me
versionet e formuara, të cilat sipas planit të punës planifikohen të
zhvillohen ndaj kryerësit apo ndaj kryerësve;
9.caktimi i personave të autorizuar zyrtar me detyrë konkrete dhe me
afat të ekzekutimit, si
p.sh: lëshimi i fletarrestit, verifikimi në evidencat operative,
bastisja e banesës, etj;
10. vlerësimin paraprak të fakteve të mbledhura.
Realizimi i çdo detyre duhet të përcillet me shënime dhe me shënime
zyrtare apo të dokumentohet me procesverbal, vërtetime, dhe
dokumente tjera, varësisht nga detyrat e planifikuara.
Plani nuk guxon të kuptohet si i pandryshuar apo si “shkronjë biblike
në letër”, përkundrazi ai do të ndryshohet dhe plotësohet, nëse nga
verifikimet e bëra vërtetohen ose eliminohen faktet e caktuara
esenciale. Plani i përpunimit kriminalistik përmban të gjitha masat
dhe aktivitetet të cilat do të ndërmerren lidhur me ngjarjen kriminale,
versionin e caktuar, e të cilat mund të jenë të shumta me qëllim të
ndriçimit të gjendjes faktike. 24 (Korajlić N., Kriminalistička obrada
kod ubistva; 181).
Përkundrazi, duhet pasur në mendje se çdo version është vetëm
supozim i cili duhet të jetë elastik dhe i aftë i cili gjatë punës duhet të
pësoj korrigjime dhe përshtatet. Kjo praktikisht do të thotë se versionet
në planin e punës janë udhërrëfyes i llojit të vet që japin vetëm
konturat themelore të rrugës së hulumtimit dhe në atë masë ato
sigurojnë punë sistematike dhe me plan, meqë është krejtësisht e sigurt
që gjatë punës do të ketë momente të reja të cilat në fillim kanë qenë të
panjohura.
24
Në fazën e planifikimit nuk i jepet shumë kujdes renditjes së masave dhe
aktiviteteve sikurse në kohën e zbatimit të tyre. Gjithashtu është vërejtur se gjatë
përpunimit kriminalistik nëse zgjatë më shumë vjen deri tek monotonia, kurse tjetra
ndodhë me planet që nuk azhurohen dhe nuk plotësohen në pajtim me informatat e
freskëta. Tek veprat penale ku kryesi është i njohur planet për përpunim kriminalistik
pothuajse nuk bëhen, por edhe nëse bëhen janë thjeshtë formale, gjë që për
mendimin tonë është praktikë e keqe. (Korajlić N., 2003; 192.)
97

8. VERSIONET KRIMINALISTIKE
Versionet (prezumimet, supozimet ideore punuese, hipotezat) në
kriminalistik janë një nga sqarimet e shumta të mundshme të ngjarjes
penale, të veprës penale apo të ndonjë fakti relevant kriminalistik, pra,
formë e aktiviteteve ideore të organit të procedurës. Një numër
kriminalistësh versionin e përkufizojnë si “përfundim të arsyetuar” apo
si “hipotezë të mbështetur”, nga shumë të tilla të parashtruara, të cilat
në nivelin e besueshmërisë e sqarojnë procedurën, cilësitë, lidhjet dhe
raportet reciproke, përmbajtjen dhe rëndësinë e çështjes penale të disa
rrethanave të rëndësishme të ngjarjes penale apo vet asaj në tërësi, me
qëllim të përcaktimit të së vërtetës objektive. Siç thekson B. Pavishiq,
(2002; 47) “versioni është njëra nga hipotezat e shumta që e shpjegon
lindjen, vetitë, lidhjet e ndërsjella, raportet dhe rrethanat e paraqitjes së
veprës penale, karakteristikat, gjendjen dhe raportin e kryerësit,
viktimës dhe rrethanat tjera lidhur me objektin e hetimit kriminalistik”.
Do të thotë, për rëndësinë e çdo ngjarje apo fakti penal gjithmonë
duhet planifikuar me shumë versione, më saktë të formohen të gjitha
versionet e mundshme, sepse siç thotë V. Vodineliq (“Kriminalistika”
fq. 38), “një version është si asnjë”. Aq më tepër që nga momenti i të
kuptuarit për veprën penale “karakterizohet deficiti i informatave,
gjegjësisht mosekzistimi apo humbja e informatave relevante
kriminalistike, ose zbrazësitë në njohuritë e kriminalistit, pra versionet
kriminalistike shërbejnë për plotësimin e njohurive, gjegjësisht për
njohuritë e pasigurta lidhur me faktet dhe rrethanat relevante”. (B.
Simonoviq, 2004/43).
Puna me versione është aktivitet apo metodë specifike operative –
taktike, ose procedurale taktike. Pra, forma e aktivitetit praktik,
kriminalistik është e karakterit ideor, prandaj edhe nuk është e
normuar juridikisht. Versioni i supozuar nuk zbatohet në formën
procedurale, por bëhet sipas rregullave logjike dhe psikologjike.
Ndërkaq verifikimi i versioneve i cili bëhet me rastin e zhvillimit të
procedurave dhe të aktiviteteve operative kryhet sipas rregullave
kriminalistike dhe procedurale. Përndryshe nuk ekziston ndonjë
aktivitet i posaçëm që do t’i shërbente formimit të versioneve. Fjala
është për metodën strukturale – logjike – të njohjes.
Versionet kanë dimensionin logjik, anën përmbajtjesore dhe aspektin
funksional. Që të tri dimensionet vijnë në shprehje në përkufizimin e
98

tyre. Versionet qëndrojnë vetëm deri atëherë kur njohuria për ngjarjen
apo kryerësin bëhet e sigurt. Versionet e orientojnë rrjedhën e
përpunimit kriminalistik të organit të punëve të brendshme dhe të
procedurës penale duke garantuar konsekuencë në procedurë. Ato janë
instrument i procedurës së organizuar shkencore e cila nuk zhvillohet
sipas parimit të spontanitetit. (N. Korajliç 2003, fq. 195).
Formimi i versioneve është fazë e domosdoshme në procedurën e
argumentimit. Ato janë të objektivizuara në aktivitetet operative dhe
procedurale. Numri i versioneve të cilat duhet të planifikohen varet
nga fondi i fakteve në dispozicion. Numri i versioneve apo shumësia e
tyre na paraqitet si një faktor i rëndësishëm metodologjik i zbulimit,
argumentimit, dhe ndriçimit të ngjarjes penale apo të veprës penale,
sepse siguron gjithanshmëri, qasje dhe objektivitet. Duhet pasur
parasysh se pothuaj çdo version e ka edhe kundër versionin e vet.
Versionet si forma ideore të aktiviteteve janë të lidhura në mënyrë të
pandashme dhe të gërshetuara me ndërmarrjen e aktiviteteve
procedurale dhe operative, sepse ato gjenden në themelet dhe rezultatet
e tyre.
Në kriminalistikë sipas D. Modly, dhe N. Korajliq, (2002; 714 – 715),
versionet ndahen:
1. të përgjithshme dhe të veçanta;
2. tipike;
3. retrospektive;
4. prognozuese (parashikuese);
5. gjyqësore;
6. versionet e mbrojtjes dhe akuzës;
7. versionet sipas llojit të procedurës;
8. versionet sipas subjektit që e krijojnë atë;
9. versionet sipas domethënies penale juridike.
Në praktikë kemi versione kundërthënëse dhe jo kundërthënëse.
Zakonisht një version është jo kundërthënës me rrjedhën e veprës
penale, por ndodh që zgjidhja e vërtetë nuk ka qenë as e parashikuar.
Jo rrallë një varg versionesh janë produkt i imagjinatës (fiksionit).
Megjithatë, deri te e vërteta arrihet vetëm me ndihmën e këtyre
sqarimeve të mbështetura në fakte. Versionet duhet të mbështeten në
fakte e jo vetëm në imagjinatë e cila luan një rol të madh në krijimin e
tyre. Kështu hedhen të gjitha versionet të cilat nuk i vërtetojnë faktet,
99

kurse miratohen vetëm ato të cilat e vërtetojnë materialin faktik.
Për përpunimin kriminalistik është e rëndësishme sidomos klasifikimi i
versioneve në vijim (D. Modly, N. Koraljiç, 715 – 716).
1. Në bazë të llojit të procedurës dallojmë versionet: operative, të
organit të punëve të brendshme, hetimore, versionet e
diskutueshme dhe të ekspertizës dhe versionet në procedurën e
ankimit;
2. versioni i mbrojtjes dhe i akuzës – ky klasifikim niset nga raporti
i pjesëmarrësve të procedurës apo i palëve në procedurë sipas
objektit të argumentimit dhe rezulton nga normat e KPPK.
3. versionet sipas elementeve të qenies së veprës penale – versione
mbi subjektin (kryerësin) dhe anën subjektive (dashja dhe
pakujdesia) dhe objektit (ngjarja apo vepra penale), si dhe të anës
objektive (mënyra, vendi, koha e kryerjes etj), dhe sipas motivit.
4. versionet sipas shkallës së probabilitetit. Sipas këtij kriteri ato
ndahen në: pak të mundshme, të besueshme, dhe të shumë të
besueshme. Praktika e pasur kriminalistike tregon se versionet që
janë pak të besueshme, madje edhe ato më të mundshmet të cilat
kufizohen me imagjinatën, mund të jenë të mira, dhe se versionet
shumë të mundshme nuk do të thotë të përputhen me realitetin e
ngjarjes penale. Për këtë arsye në esencën e planifikimit dhe
verifikimit të versioneve gjendet një rregull faktike që thotë se të
gjitha versionet duhet të verifikohen njëkohësisht, pa marrë
parasysh shkallën e supozimit të besueshmërisë së tyre.
5. versionet sipas domethënies penale – juridike – sipas këtij kriteri
më i qëlluari është klasifikimi i trikotom i versioneve si vijo:
a) versionet e përgjithshme (supozimet për objektin e
argumentimit);
b) versionet e posaçme (mbi faktet e dëshmuara – provat) dhe;
c) versionet sipas elementeve të qenies së veprës penale (mbi
subjektin, anën subjektive dhe objektin dhe anën objektive
të veprës penale).
6. versionet sipas subjekteve që i krijojnë ato – këto janë versionet
sipas kriterit të autorësisë. Sipas këtij kriteri versionet i krijojnë
personat e autorizuar zyrtar, prokurorët, gjyqtarët, të pandehurit
dhe mbrojtësit e tyre, të dëmtuarit, ekspertët dhe profesionistët,
varësisht prej rolit të tyre në procedurë.
100

Puna me versione ka të bëjë me zbatimin e metodës së eliminimit.
Njëkohësisht duhet të verifikohen të gjitha versionet. Veprimi sipas
vetëm një versioni është i rrezikshëm. Gjithashtu është njësoj i
dëmshëm edhe zbatimi i “teorisë” së radhitjes sipas së cilës së pari
punohet në bazë të versioneve më të mundshme, pastaj vijnë me radhë
të tjerat, njëra pas tjetrës, sipas kriterit të probabilitetit.
Kriminalisti në procesin e planifikimit dhe të verifikimit të versioneve
është i vetëdijshëm se më i shpeshti është ai version i cili e përjashton
tjetrin. Nuk ekziston mundësia e dy të vërtetave, apo shumë versioneve
të kundërta. Fjala është për zbatimin e metodës së eliminimit e cila ka
të bëjë me hedhjen e versioneve të ndryshme të cilat objektivisht janë
të mundshme, në dritën e çdo fakti të porsa vërtetuar. Shpesh në
procedurën e eliminimit të disa versioneve krijohen të rejat në bazë të
fakteve të vërtetuar. Mirëpo, versioni i mbetur nuk do të thotë vetvetiu
se është i vërtetë.
Pra, për verifikimin dhe eliminimin e versioneve shërben metoda e
eliminimit e cila nuk është provë as argument për përcaktimin e
saktësisë së versioneve të mbetura. Me rastin e krijimit dhe verifikimit
të versioneve duhet marrë parasysh edhe rrethanat negative (mohuese),
e jo vetëm rrethanat pozitive.
Siç thekson Boshkoviq. M (1998, 23) “ versionet gjithmonë
mbështeten në indicet e caktuara dhe për nga esenca ato janë supozime
lidhur me zhvillimin real të ndonjë ngjarje kriminale dhe me atë se
cilët persona mund të vijnë në rrethin e të dyshuarve për veprën
konkrete penale. Për këtë arsye pas formimit të versioneve, pason
planifikimi i veprimtarisë operative në përpunimin konkret
kriminalistik që nënkupton ndërmarrjen e aktiviteteve adekuat
operative teknike dhe hetimore dhe grumbullimin e fakteve të reja,
verifikimin dhe analizën e tyre, vlerësimin e rëndësisë së tyre dhe
shfrytëzimin e drejtë të tyre kriminalistik – operativ, i cili pikërisht e
mundëson eliminimin apo vërtetimin e versioneve të parashtruara, por,
edhe e vendosë bazën për parashtrimin e versioneve të reja”.
Për tu analizuar informatat e mbledhura gjatë përpunimit kriminalistik
V. Krivokapiq, dhe O. Krstiq, (1999, 124), konsiderojnë se organi i
inspektimit duhet të parashtroj shumë versione të posaçme. Ai i hynë
vlerësimit të fondit të gjithëmbarshëm informativ në mënyrë që të
vendos për procedurën e mëtejme. Organi i inspektimit të vendit të
101

ngjarjes duhet të ketë parasysh:
1. Informatat mbi masat e ndërmarrjes së parë;
2. Vversionet tipike dhe specifike;
3. Hapësirën e definuar qartë të sigurimit të provave;
4.vakumet në njohuritë mbi ngjarjen kriminale.
Pas kësaj organi i inspektimit krijon planin e hollësishëm, kurse për të
pasur sukses në këtë, duke pasur parasysh fondin e informacioneve, ai
formon versionet tipike speciale. Me këtë dukshëm lehtësohet kërkimi
kur ekzistojnë edhe detyrat konkrete. Kjo nënkupton edhe një kusht i
cili është taktika e mirë e verifikimit të çdo versioni. Krijimi dhe
verifikimi i versioneve gjatë shikimit të vendit të ngjarjes janë
garancion i objektivitetit të tërë procedurës së mëvonshme. Në
praktikën tonë ka shembuj të shumtë me pasoja të dëmshme për shkak
të moskujdesit të organit të inspektimit që në vendin e ngjarjes t’i
zbatoj versionet. Mangësia e punës me versione çon në shmangie nga
qëllimi. Për këtë arsyeje është e domosdoshme që organi i inspektimit
të fillojnë nga versionet e përgjithshme. Kurse gjatë punës në vendin e
ngjarjes e bënë korrigjimin e tyre (metoda eliminuese), dhe planifikon
versionet e posaçme. Shikimi në vendin e ngjarjes kriminale kurrsesi
nuk guxon të përfundohet derisa të mos bëhet verifikimi i atij versioni,
verifikimi i të cilit gjatë shikimit është i mundur. Numri më i madh i
versioneve është i mundur të verifikohet vetëm me rekonstruktimin e
ngjarjes.
Versionet operative konstruktohen dhe verifikohen para fillimit të
hetimit; por edhe paralelisht me versionet hetimore, të ashtuquajturën
kombinim i hetimit dhe aktivitetit operativ. Përveç që versionet
krijohen në të materialit informativ të karakterit operativ, ato krijohen
edhe në bazë të intuitës. B. Pavishiq, (2002; 47), thekson se “për nga
përmbajtja dhe shtrirja ndër të gjitha versionet theksohet versioni i
përgjithshëm dhe i veçantë, versioni i ndërlikuar metodologjik i
pyetjeve elementare apo kryesore” të arta”, kriminalistike i cili e
formon tërësinë e detyrave hetimore të sistemuar sipas disa pyetjeve”.
102

TABELA 5.
Versionet e pyetjeve kryesore kriminalistike
versionet e pyetjeve kryesore të kriminalistikës
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
çka quid?
kush quis?
ku (ub)?
kur ( quando)?
si ( quomodo)?
me çka (quibus
auxiliis)?
përse (cur)?
me kë?
kë apo çka?
vepra penale – corpora delikti.
kryesi – actor.
vendi i veprës penale – locus delicti.
koha – tempus delicti.
modus operandi
instrumenta sceleris
motivi
bashkëkryerësit
viktima
“Pyetjet e arta” themelore të kriminalistike janë në lidhje me anën
objektive dhe me elementet subjektive të veprës penale, në fazën e
ndriçimit, qartësimit dhe gjykimit. Në anën objektive bëjnë pjesë edhe
pyetjet: çka ka ndodhur (vepër penale, delikt, ngjarje e zakonshme); ku
ka ndodhur (vendi i aktit, si dhe çdo vend ku mund të gjenden gjurmët
dhe objektet që kanë të bëjnë me veprën penale); si ka ndodhur
(mënyra e përgatitjes së kryerjes dhe fshehjes së veprës penale), dhe
me çka është kryer (mjetet e kryerjes).
Pyetjet të cilat kanë të bëjnë me anën subjektive të sqarimit të veprës
janë: me kë është kryer vepra (u adresohet pjesëmarrësve); përse është
kryer (i përket motivit); mbi kë është kryer (kush është viktima dhe
aspektet e mundshme viktimologjike), dhe kush është kryerës. Pyetjet
elementare të arta të kriminalistikës në pjesën më të madhe pikërisht i
përkasin zbulimit të kryerësit (V. Krivokapiq, 2005/ 117- 127). Për
shkak të rëndësisë së “pyetjeve të arta”, që ato e kanë gjatë hetimit
kriminalistik, secilën prej tyre do ta sqarojmë hollësisht.
a) Çfarë ka ndodhur?
Fjala është për pyetjen shumë të rëndësishme e cila imponohet
drejtpërsëdrejti, me të kuptuar për ngjarjen dhe me të cilën mund të
vërtetohet ose demantohet dyshimi se është në pyetje vepra penale apo
jo. Nga bazueshmëria e fakteve të kuptuara, varet se a do të
angazhohet personi i autorizuar zyrtar në rastin konkret. Gjithashtu
lloji dhe karakteri i ngjarjes (vepra penale, delikti, delikti ekonomik,
103

fatkeqësia, etj.), do të ndikojnë në drejtimin e angazhimit të mëtejmë të
personit të autorizuar zyrtar, në detyrat konkrete dhe në rregullat
themelore taktike të veprimit. Nëse vërtetohen bazat e dyshimit për
kryerjen e veprës penale, personi zyrtar i autorizuar është i detyruar t’i
ndërmerr masat e nevojshme me qëllim të zbulimit të kryrësit të veprës
penale, dhe të pengimit të arratisë apo fshehjes së tij, të zbulohen dhe
të sigurohen gjurmët e veprës penale dhe objektet që mund të
shërbejnë si provë, gjegjësisht të mblidhen të gjitha informatat që do të
jenë të dobishme për zhvillimin e procedurës penale. Nëse vërtetohet
dyshimi i bazuar për veprën penale, personi i autorizuar zyrtar do t’ia
paraqes raportin prokurorit publik kompetent, apo kallëzimin penal
kundër kryerësit të njohur apo të panjohur.
b) ku ka ndodhur?
Vendi i ngjarjes kriminale ka rëndësi të shumëfishtë. Në atë vend
mund të gjenden objekte dhe gjurmë të kryerjes, gjegjësisht të hasen
edhe persona që kanë lidhje me ngjarjen (viktima, i dëmtuari,
dëshmitari, kryrësi). Vendi i ngjarjes paraqet hapësirën ku ndërmerren
një varg masash dhe aktivitetesh kriminalistike, taktike dhe
kriminalistike teknike ( sigurimi i vendit të ngjarjes, mbledhja e
informatave, shikimi, rikonstruksioni i ngjarjes, ekspertiza, kufizimi i
lirisë së lëvizjes, bastisaj, legjitimimi, vëzhgimi, pusia, etj. Në kuadër
të përpunimit kriminalistik të vendit të ngjarjes ndërmerren shumë
veprime në bazë të cilave vije deri te indicet, apo dëshmitë e
rëndësishme për fillimin dhe përfundimin e procedurës penale. Te disa
vepra penale vendi i ngjarjes paraqet pjesë të pandashme të MOS
(mënyra specifike e kryerjes). Ndërmarrja e masave dhe aktiviteteve
për verifikimin e alibisë së të dyshuarit apo të pandehurit e humb
kuptimin nëse vendi i kryerjes nuk është konstatuar saktë. Te disa
vepra penale vendi i kryerjes paraqet karakteristikat e veprës (p.sh, me
rastin e shkeljes së kufirit shtetëror; me rastin e shkeljes së
pacenueshmërisë së banesës, banesa e huaj apo lokali i mbyllur; me
rastin e uzurpimit kundërligjor të tokës me qëllim të posaçëm të
mbrojtjes së pyjeve, parku nacional apo toka tjetër me destinim të
posaçëm etj.), apo rrethana e saj kualifikuese (p.sh, me rastin e
shkeljes së detyrës së patrullës, rojës apo tjetër shërbimi të ngjashëm
siç është depoja e armëve, municioni, apo materialit eksplodues, ose
objektet tjera me rëndësi; me rastin e shkaktimit të rrezikut të
përgjithshëm, vendi ku është mbledhur numër i madh njerëzish; me
rastin e fyerjeve intrigave në tubimet publike, etj.) Personi i autorizuar
104

zyrtar është i detyruar që edhe këtë ta ketë në mendje, kur gjatë punës
së tij në ndriçimin e ngjarjes komplete kriminale ta kualifikoj veprën
penale dhe t’i paraqes raport – kallëzim prokurorit publik kompetent.
Përmbajtja e përgjigjes në pyetjen ku ka ndodhur ka rëndësi shumët ë
madhe edhe për faktin që këtu ka të bëjë me kompetencën e gjykatës
dhe prokurorit të bazuar në faktin se në territorin e tyre është kryer apo
është tentuar vepra penale.
c) kur ka ndodhur?
Konstatimi i kohës së saktë apo të përafërt i ngjarjes kriminale është i
domosdoshëm sidomos për shkak të ekzistimit të një varg rrethanash
(rrethanat atmosferike dhe kohore, si dhe të reshurat atmosferike etj.),
që lidhen për kohën e ndërmarrjes së aktit të veprës penale. Është e
mundur që të vërtetohet ekzistimi i indices për vepër penale dhe
kryerësin (motivi i kryerjes, shfaqja e gatishmërisë për kryerje,
ndikimi psikik i veprës së kryer, posedimi i objekteve të caktuara,
njohja e rrethanave të caktuara etj), nëse sillen në lidhje me kohën e
kryerjes. Koha e kryerjes te disa vepra penale është element i MOS.
Gjithashtu edhe verifikimi i alibisë nuk mund të kryhet me sukses nëse
paraprakisht nuk është vërtetuar koha e kryerjes së veprës penale, për
të cilën personi i caktuar është i dyshuar apo i pandehur.
Përgjigjja në këtë pyetje i përket edhe zbatimit të ligjit penal, sepse
sjelljet konkrete kriminale të njerëzve grupohen në dispozitat e këtij
ligji penal i cili i ka ndërlidhur ato me kohën e ndërmarrjes së tyre.
Konstatimi i kohës së saktë të aktit kriminal është me rëndësi edhe për
shkak se në rastin e analizave të kushteve për zbatimin e disa
instituteve të veprave të përgjithshme (KPK), faktet e caktuara merren
parasysh vetëm në rastin kur kanë ekzistuar në kohën e kryerjes (p.sh,
mbrojtja e nevojshme, nevoja ekstreme, ekzistimi i lajthimit, etj.)
Me rastin e konstatimit të moshës së kryerësit, përgjegjësisë së tij, si
dhe momenti nga i cili fillon të rrjedh afati i parashkrimit të ndjekjes
penale, gjithashtu si kriter vendimtar merret koha e ndërmarrjes së
veprimit të veprës penale. Kjo kohë mund të jetë edhe njëra nga
karakteristikat e veprës penale (p.sh, me rastin e evitimit të luftës
kundër armikut, koha e luftës, apo e konfliktit të armatosur; me rastin e
autorizimit të blerësit, koha e mungesës së mallit të caktuar, apo
rreziku i mungesës; me rastin e paraqitjes së përgatitjes së veprës
penale, koha kur ende ka qenë e mundur të evitohet kryerja e veprës
105

penale). Koha e kryerjes mund të paraqet edhe rrethanë kualifikuese të
disa veprave penale ( me rastin e dhënies së sekretit shtetëror, koha e
gjendjes së luftës, apo rrezikut të drejtpërdrejtë nga lufta, me rastin e
privimit kundër ligjor nga liria, periudha më gjatë se 30 ditë; me rastin
e vjedhjes së rëndë në momentin e zjarrit, vërshimit, apo aksidenteve
të ngjashme etj). disa vepra penale mund të marrin formë të
privilegjuar vetëm kur të jetë plotësuar edhe kushti se janë kryer vetëm
në kohën e caktuar (p.sh, me rastin e vrasjes në afekt, drejtpërsëdrejti
pas sulmit apo fyerjes, derisa ekziston gjendja tronditjes së fortë të
shkaktuar nga sulmi apo fyerja e rëndë; me rastin e vrasjes së foshnjës
së porsalindur, gjatë kohës së lindjes, ose menjëherë pas lindjes.)
d) si ka ndodhur?
Disa vepra penale kryhen në mënyra të ndryshme, prandaj është shumë
e rëndësishme detyra e të gjitha subjekteve që të marrin pjesë në
ndriçimin e ngjarjes kriminale për përcaktimin e përgjigjes në pyetjen
si është zhvilluar ajo. Mënyra se si ka lindur dhe është zhvilluar
ngjarja kriminale mund të jetë indice e besueshme për atë se në rastin
konkret fjala është për vepër penale e jo për ndonjë ngjarje tjetër apo
motiv tjetër, për cilësi trupore, për vjet të pleqërisë, interesime
profesionale apo shkathtësi të kryerësit dhe për njohjen e tij paraprake
të rrethanave të rëndësishme. Specifika e mënyrës së kryerjes mund të
tregoj edhe për lidhjen reciproke të veprës në ndriçimin e së cilës
punohet, me disa vepra të kryera më herët penale, gjë që është shumë e
rëndësishme nëse kryerësit janë recidivist të specializuar për kryerjen e
veprave të caktuara penale.
Mënyra e kryerjes te disa vepra penale paraqet elementin e tyre
qenësor p.sh, me rastin e rrezikimit të sigurisë në fluturimin ajrorë, siç
është vendosja apo futja e eksplozivit dhe substancave tjera të
ngjashme në fluturake, futja apo dëmtimi i pajisjeve të navigimit apo
shkaktimi i dëmit tjetër në fluturake, dhënia e informatave të rrejshme
lidhur me fluturimin e fluturakes, drejtimi jashtë rregullave i
fluturakes, lëshimi i detyrës apo i kontrollit lidhur me sigurinë e
fluturimit ajrorë; kabotazhi i fshehtë, mënyra tinëzare apo e ngjashme;
nxjerrja e dëshmive me dhunë duke përdorë forcën apo kërcënimin,
ose mjeti tjetër i palejueshëm, etj.). Mënyra e kryerjes mund të jetë
edhe në nga rrethanat e cila veprave të caktuara penale u jep formë më
të rëndë kualifikimi (p.sh, me rastin e vrasjes mizore, apo në
mirëbesim; me rastin e dëmtimit të kreditorit, pranimi i detyrimeve të
106

pavërteta, përpilimi i kontratave të rrejshme, ose ndonjë akt tjetër
mashtrimi, me rastin e dhunimit, sidomos mënyra mizore dhe sidomos
përulëse).
e) me çka është kryer?
Me zbulimin e mjeteve të kryerjes dhe gjurmëve të tyre gjatë
përpunimit kriminalistik të vendit të ngjarjes ose përpunimit operativ
vijmë deri tek përgjigjja në pyetjen, me çka është kryer vepra penale.
Për mjetet e përdorura mund të tregojnë edhe personat pjesëmarrës, i
dëmtuari apo viktima, dëshmitarët dhe pjesëtarët. Me përcaktimin e
cilësisë së objektit të kryerjes arrihet një indicie shumë e rëndësishme
mbi përgatitjen, tentimin apo veprën e kryer penale, motivin, vetitë
fizike dhe njohuritë dhe shkathtësitë profesionale të kryesit. Në
objektet e kryerjes mund të gjenden gjurmë të ndryshme, madje edhe
ato në bazë të së cilave mund të kryhet identifikimi i sigurt i kryesit.
Për zbulimin e këtyre objekteve, me ligjin e procedurës penale është
paraparë mundësia e ndërmarrjes së një varg aktivitetesh: shikimi,
bastisja, kontrolli i mjeteve transportuese të udhëtarëve dhe valixheve,
kontrolli i objekteve të caktuara, shikimi i dokumentacionit,
konfiskimi i objekteve dhe shpallja e fletëarrestit. Këto veprime sipas
ligjit mund t’i ndërmarrë gjykata dhe policia nëse janë plotësuar
kushtet e caktuara ligjore. Këto masa më së shpeshti i ndërmarrin
personat e autorizuar ligjor ose pjesëtarët e policisë.
Nëse vepra penale ka mbetur në tentim atëherë duhet të vërtetohet se a
janë përdorur mjetet e përshtatshme për kryerje për shkak se në rast
kur me rastin e tentimit mjetet kanë qenë të papërshtatshme, kryesi
mund të dënohet më lehtë ose të lirohet. Me rastin e ndriçimit të
veprimtarisë konkrete kriminale nuk bën të harrohet as fakti se ndihma
në kryerjen e veprës penale ndër të tjera përfshinë edhe lënien në
dispozicion të mjeteve të kryerjes, si dhe atë se është si vepër e pavarur
penale parashihet edhe përpunimi, furnizimi dhe dhënia e mjetit të
caktuar tjetrit e për të cilin dihet se është i destinuar për kryerje të
veprës penale. Ndihma kryesit pas kryerjes së veprës penale është e
paraparë si vepër e posaçme penale dhe e tillë është edhe ndihma për
ta fshehur mjetin e përdorur për kryerje të veprës penale.
Mjetet e caktuara të kryerjes së disa veprave penale janë element
qenësor i tyre (p.sh. me rastin e përgjimit të paautorizuar dhe incizimit
tonik me mjete të posaçme; me rastin e peshkimit kundërligjor me
107

eksploziv, rrymë elektrike, helm apo mjete joshëse; me rastin e matjes
jo të mirë, tegat e rrejshme etj.) ose paraqesin kusht për ekzistimin e
formës së kualifikimit (p.sh. me rastin e lëndimit të lehtë trupor me
armë, arma e rrezikshme apo mjeti tjetër i përshtatshëm për lëndim të
rëndë të trupit apo shëndetit; me rastin e bixhozit me letra mashtruese;
me rastin e furnizimit të paautorizuar të rrejshëm apo mbajtjes,
punimit, shkëmbimit dhe shitjes së armëve të zjarrit, municionit ose
materieve eksploduese, pëlcitëse ose armë gazi, të zjarrit, municion
apo materie eksploduese me forcë të madhe shkatërruese.
f) Me kë është kryer?
Kjo pyetje shtrohet atëherë kur dyshohet ose dihet se ngjarja kriminale
që është duke u ndriçuar është shkaktuar nga aktiviteti i më shumë
personave gjegjësisht bashkëpjesëmarrjen e tyre. Numri i
pjesëmarrësve mund të përcaktohet me hasjen në vendin e ngjarjes,
mbledhjen e informatave nga qytetarët dhe rekonstruktimin ideor të
rrjedhjes së ngjarjes, të kryer në bazë të njohurive të fituara dhe
objekteve dhe gjurmëve të gjetura gjatë përpunimit kriminalistik.
Pjesëmarrja e shumë personave në kryerjen e veprës së caktuar penale
(vjedhjet e xhepave, banditizmat, mashtrimet, etj), mund të paraqes
pjesë të MOS-it të kryesve e me këtë edhe indicie të rëndësishme me
rastin e ndriçimit të veprave penale të delikuentëve të specializuar.
Në rast se në vepër penale kanë marrë pjesë më shumë persona,
atëherë është e mundur zbatimi i dispozitave penale – juridike mbi
bashkëpjesëmarrjen, nxitjen, ndihmën dhe organizimin e bashkimit
kriminal. Nëse shumë persona marrin pjesë në aktin e kryerjes apo
aktin tjetër me të cilin së bashku kryhet vepra penale, me atë rast
vetëm pjesëmarrja është karakteristikë e qenies së veprës penale te e
cila ekziston bashkëpjesëmarrja e domosdoshme (p.sh, te rebelimi i
personave të privuar nga liria, personave që kanë marrë pjesë në rrahje
me të cilën dikush është privuar nga liria apo tjetrit i është shkaktuar
lëndim i rëndë trupor; me rastin e pjesëmarrjes në grup i cili pengon
personin zyrtar në kryerjen e detyrës zyrtare, personat të cilët marrin
pjesë në grup, etj. pjesëmarrja e shumë personave në veprën penale
mund të jetë edhe rrethanë kualifikuese (p.sh, me rastin e dhunimit –
shumë persona; me rastin e vjedhjes së rëndë –shumë persona të cilët
janë bashkuar për kryerjen e vjedhjes; me rastet e rënda, të vjedhjes së
dhunshme dhe banditizmave, në kuadër të grupit etj).
108

g. Përse është kryer?
Policia gjatë ndriçimit të ngjarjes kriminale e ka për qëllim edhe
përcaktimin e motivit të kryerjes. Kjo sidomos është e rëndësishme me
rastin e kryesit të panjohur kur motivi mund të shërbej si indicie e
rëndësishme dhe mund të jetë bazë për përcaktimin e rrethit të kryesve
të mundshëm. Motivet e kryesve të veprës si forcë e brendshme
lëvizëse psikike e aktiviteteve të njerëzve konkret vërehen në bazë të
një varg karakteristikash të veprës së kryer siç janë lloji i saj, objekti,
vendi, koha, mënyra dhe mjetet e kryerjes.
Përgjigja në këtë pyetje është e rëndësishme, sepse motivet, qëllimet
dhe instinktet, mund të paraqesin element qenësor të veprës penale
(p.sh, me rastin e vjedhjes qëllimi ka qenë fitimi i pasurisë
kundërligjore; me rastin e vjedhjes së automobilit qëllimi ka qenë që të
shfrytëzohet për ngasje; me rastin e pengimit të dëshmimit, qëllimi ka
qenë pengimi apo vështirësimi i argumentimit, etj, ose rrethana
kualifikuese (p.sh, me rastin e zbulimit të sekretit zyrtar, është kryer
nga interesi personal ose me qëllim të përfitimit apo përfitimeve në
botën e jashtme; me rastin e vrasjes, të kryer nga interesi, me qëllim të
kryerjes apo fshehjes së veprës tjetër penale, për shkak të hakmarrjes
së gjakut apo hakmarrjes së paskrupullt, ose nga motivet tjera të ulëta;
me rastin e lëndimit të konfidencialitetit të dërgesave dhe letrave të
kryer me qëllim që vetes apo të tjerëve tu sjell fitim pasuror të
kundërligjshëm ose që tjetrit t’i shkaktoj dëme të tilla). Përveç kësaj
motivi kryerës mund të paraqet edhe karakteristikat e formës së
privilegjuar të disa veprave penale (p.sh, me rastin e veprave të vogla
të hajnisë, fshehjes apo mashtrimit, nëse vjedhja dhe fshehja e gjerave
është kryer me qëllim të konsumit apo shfrytëzimit për vete ose
anëtarët e familje, etj).
a. Ndaj kujt është kryer?
Pa marrë parasysh se mënyrat e të kërkuarit për vepër penale janë të
ndryshme, aktiviteti i personave të autorizuar zyrtar shumë shpesh
ndodh që iniciohet me paraqitjen e veprës penale nga i dëmtuari dhe
viktima. Këta persona sidomos janë të interesuar për zbulimin e
kryesit, prandaj edhe paraqesin burim të rëndësishëm të të dhënave
edhe kur nuk janë paraqitës të veprës penale, por për to kuptohet më
vonë gjatë punës operative. Njohuritë e mara nga të dëmtuarit dhe
viktimat, sikurse edhe informatat tjera të mbledhura, gjithsesi duhet
109

verifikuar duke ndërmarr masa dhe aktivitete tjera. Karakteristikat
specifike të objektit njohja e të cilit ka mundësuar përgatitjen,
planifikimin dhe kryerjen e veprës penale si një nga indicet e
rëndësishme operative, mund të tregoj për rrethin e personave që janë
kryerës të mundshëm dhe të jetë një nga pikënisjet për planifikimin e
punës së mëtejme në bazë të versioneve të krijuara. Kjo do të thotë se
grupi i karakteristikave të njëjta dhe të ngjashme të një numri më të
madh të subjekteve të sulmuara, ose personave mbi të cilët është kryer
vepra penale mund të tregoj për “modus operandi” të kryerësve të
caktuar dhe të shërbejë si bazë për planifikimin e punës së mëtejme jo
vetëm në ndriçimin e veprave të kryera penale, por edhe në evitimin e
të rejave.
Objekti i caktuar i aktit të kryerjes, gjegjësisht i të dëmtuarit me
karakteristikat e caktuara (cilësitë, gjendjet dhe marrëdhëniet, në disa
raste paraqet karakteristik qenësore të veprës penale (p.sh, me rastin e
dëmtimit të pajisjeve mbrojtëse në punë, të stabilimenteve mbrojtëse
në miniera, fabrika, punëtori, ose në përgjithësi në punë; në rastin e
përdhunimin e femrës me të cilën nuk jeton në marrëdhënie martesore;
me rastin e pengimit të personit zyrtar në kryerjen e detyrës zyrtare
etj), ose rrethana kualifikuese (p.sh, me rastin e futjes apo fshehjes së
materialit arkivor, materiali regjistrues, apo materiali arkivor i
rëndësisë apo vlerës së madhe; me rastin e vrasjes së personit zyrtar
apo ushtarak, i cili ka qenë duke kryer punë të sigurisë, ose detyrën e
ruajtjes së rendit publik, kapja e kryesit të veprës penale, ose ruajtja e
personit të privuar nga liria ose personit tjetër të punëve të cekura në
bazë të ligjit ose dispozitave tjera; me rastin e mashtrimeve martesore
ose marrëdhënies seksuale duke keqpërdorur pozitën të ndaj të miturës
ma të vjetër se 14 vjet, e cila kryerësit i është besuar në ruajtje,
edukim, mësim apo kujdes, etj. Gjatë punës në ndriçimin e veprës së
kryer penale, nuk bënë të harrohet kurrsesi as kontributi i mundshëm i
personave të cilët me sjelljen e tyre në masë t6ë madhe ose të vogël e
kanë provokuar kryerjen e veprës penale. Te disa vepra penale ligji
parasheh mundësinë e dënimit më të lehtë, ose lirimin nga dënimi të
personit i cili ka qenë i nxitur në mënyrë kundërligjore dhe të vrazhdët
na viktima apo i dëmtuari për kryerje kryerjen veprës penale (psh. Me
rastin e pengimit të personit zyrtar në kryerjen e detyrës
zyrtare,.Fyerjes apo intrigave, etj).
110

i. Kush është kryesi
Vepra të shumta penale kryhen në mënyrën, kohën dhe vendin që e
vështirësojnë punën e zbulimit dhe ndriçimit të tyre, kështu që shumë
shpesh nuk është fare lehtë të gjendet përgjigja në pyetjen kush e ka
kryer. Kryerësi i veprës penale konsiderohet i njohur në rastin kur
personi i autorizuar zyrtar me befasi e zë vepër gjatë punës operative.
Me paraqitjen e tij ose në një mënyrë tjetër e konstaton ekzistimin e
dyshimit të bazuar se personi i caktuar ka kryer vepër penle. Ndërkaq,
nëse gjatë punës së mëtejme konstatohet se kryerësi është dikush
tjetër, në atë moment person i panjohur, atëherë sikurse edhe në rastin
kur nuk është konstatuar se është me bazë i dyshuar për kryerjen e
veprës penale, bëhet fjalë për kryerësin e panjohur.
Me rastin e përcaktimit të shenjave të bazuara të disa veprave penale,
të formave të tyre të kualifikuara ose të privilegjuara si kryerës ceken
disa kategori të personave. Ka shumë vepra penale të cilat kryerësit
mund të jenë vetëm personat e caktuar, gjegjësisht te të cilat pjesë e
pandashme është marrëdhënia personale, gjegjësisht cilësia e kryerësit
(delicta propria), p.sh, me rastin e bastisjes kundërligjore personi
zyrtar; me rastin e kundërshtimit të udhëheqësit, personi ushtarak; me
rastin e mosmarrjes së masave mbrojtëse në punë, personi përgjegjës;
me rastin e zbulimit të paautorizuar të fshehtësisë, avokati, mbrojtësi,
mjeku, ose punëtori tjetër shëndetësor; me rastin e mos ofrimit të
ndihmës së personit të lënduar në komunikacion në fatkeqësi
komunikacioni shoferi i automjetit ose mjetit tjetër të transportit; me
rastin e trazimit të gjakut në shkallën e caktuar të trashëgimisë gjinore,
në rastin e dhunimit, të personit mashkull, etj.). Disa vepra penale e
marrin formën e kualifikuar nëse kryerësit e tyre janë persona me
marrëdhënie të caktuara, me veti ose rrethana të tilla (p.sh, me rastin e
privimit kundërligjor nga liria, personi zyrtar; me rastin e
keqpërdorimit të besimit kujdestari ose avokati, etj). si kryerës i
formës së privilegjuar të vrasjes; vrasja e foshnjës gjatë lindjes, mund
të jetë ajo vetëm nëna e fëmijës.
“pyetjet e arta të kriminalistikës”, paraqesin bazën e të gjitha
versioneve të cilat paraqiten nga momenti i parë i ndërmarrjes së
masave, deri tek përfundimi i procedurës. Aktiviteti kriminal mund të
konsiderohet i zgjidhur vetëm atëherë kur në të gjitha pyetjet e cekura i
jepen përgjigjet e plota, të dëshmuara me prova. Vendimi i subjektit
kompetent duhet të përmbajë përgjigje sa më të sakta, të nxjerra gjatë
111

procedurës së filluar me rastin e ngjarjes konkrete kriminale. Në bazë
të përgjigjes në disa pyetje apo indiceve të fituara nga ato punohen
versionet.
Versionet mund të planifikohen ashtu që shumë sosh lidhen për një
element (motivi, mënyra, mjetet, kryerja, personat e caktuar si
kryerës). Gjatë punës operative disa versione plotësohen, gjegjësisht
pasurohen me fakte të reja. Me atë rast nuk vjen deri te versionet e reja
por deri te plotësimi dhe thellimi i atyre ekzistuese. Përjashtimisht
mund të krijohen edhe të reja nëse gjendja e re e krijuar kërkon një gjë
të tillë. Verifikimi i versioneve sipas rregullit vështirësohet me
kundërshtimin e kryerësit i cili përpiqet t’i humb të gjitha gjurmët e
veprës penale dhe t’i pamundësoj zbulimin e tij si kryerës. Verifikimi i
versioneve të cilat janë në bazën e çdo plani operativ, është rezultat jo
vetëm i fakteve të njohura lidhur me veprën penale dhe kryerësin, por
edhe i njohurive të përvojave dhe praktikave, si dhe metodave të
shkencave tjera të cilat i shërbejnë kriminalistikës.
Me punë operative nuk mjafton të dëshmohet e vërteta e versionit të
caktuar, por e pavërteta e versioneve tjera të planifikuara. Vetëm me
atë rast mund të pohojmë me siguri se kemi arritur ta vërtetojmë
përputhshmërinë e versionit të planifikuar me faktet konkrete që kanë
të bëjnë me veprën penale dhe kryerësin e saj. Planifikimi i punës
operative sipas rastit konkret kriminal duhet të jetë në pajtim me
detyrën e paraparë operative apo detyrën procedurale penale. Detyra
sipas rregullit përbëhet nga përcaktimi i rrethanave të cilat duhet
zbuluar, ndriçuar, pastaj dëshmuar apo krijuar kushte të reja
kriminalistike dhe juridike për argumentimin e tyre në procedurën
penale. Planifikimi duhet të jetë i harmonizuar me versionet
ekzistuese, kurse vet versionet të kushtëzuara nga përmbajtja e
pyetjeve themelore të arta kriminalistike.
Realizimi i punës operative nënkupton përmbledhjen dhe vlerësimin e
informatave dhe provave të mbledhura, gjegjësisht të verifikuara të
cilat së bashku me indicet dhe versionet e sajuara nga ato janë treguar
të bazuara dhe lidhur me këtë korrigjimet dhe orientimet që duhet
ndërmarr gjatë hetimit. Kur do t’i hyhet planifikimit apo krijimit të
versioneve, nxjerrjes së planeve operative dhe zhvillimit të përpunimit
kriminalistik, varet nga numri dhe përmbajtja e indiceve, gjegjësisht
nga mbledhja e njohurive që ofrojnë bazë të mjaftueshme për
paraqitjen e çfarëdo supozimi punues. Në kuadër të planit operativ
112

krijohen kushtet për hedhjen e versioneve ekzistuese dhe nxjerrjen e
versioneve të reja gjithnjë deri në vërtetimin përfundimtar të atyre që
janë më të mundshme. Për këtë arsye edhe vet plani vazhdimisht edhe
ndryshohet, verifikohet dhe drejtohet në pajtim me faktet e reja, sepse
edhe vet faktet në bazë të cilave krijohen versionet në hetuesi nuk janë
saktë të përcaktuara as të rrumbullakësuara.
Disa aktivitete operative taktike që në fillim janë të përcaktuara në
përmbajtje të vet versioneve. Në veprimin operativ me kryerjen e tyre
verifikohen edhe vet versionet. Sipas të njëjtës çështje penale të gjitha
versionet duhet verifikuar njëkohësisht, ndonëse ka mendime se së pari
duhet verifikuar versionet të cilat janë më të bazuarat e pastaj të tjerat
sipas bazueshmërisë së supozuar të tyre. Konsiderojmë se verifikimi i
njëkohshëm i versioneve është më operativ dhe ofron më shumë
mundësi për zbulimin racional dhe në kohën e duhur të kryrësve të
veprave dhe veprave vet. Me verifikimin e versioneve sipas natyrës së
gjerave, orientohet aktiviteti dhe forcohet dinamika e përpunimit
kriminalistik, me ç’rast veprimtaria operative e lidhur për supozimet
për kryerësin e veprës penale dhe rrethanat tjera lidhur me veprën
penale më së shpeshti janë konspirative. Duke pasur parasysh se fjala
është për indicet dhe supozimet e formuara në bazë të tyre, mënyra e
hapur e kryerjes së disa aktiviteteve me qëllim të përcaktimit të
gjendjes së vërtetë do të mund të dëmtonte prestigjin apo dinjitetin e
personave që u përket indicia apo supozimi. Në anën tjetër për punë
konspirative obligojnë edhe arsyet operative, meqenëse personat ndaj
të cilëve ndërmerren aktivitetet janë të interesuar për përfundimin e
përpunimit kriminalistik, prandaj do të përpiqeshin t’i shkatërrojnë apo
eliminojnë provat materiale, të ndikojnë në dëshmitarë, apo të
arratisen. Rrethi i këtyre personave në fillim të zbulimit të veprave
penale dhe kryerësve, zakonisht është shumë i gjerë ose i papërcaktuar,
gjë që varet nga indicet të cilat pak a shumë tërthorazi tregojnë për
lidhjet e tyre me veprën penale. Numri i personave në punën e
mëtejme operative ngushtohet dhe sillet në kufijtë e tyre real, natyrisht
nëse versionet kanë qenë realeë. Në të kundërtën nëse të gjitha
versionet pas të gjitha masave dhe aktiviteteve të ndërmarra operative
– taktike janë treguar të pabaza, atëherë i obligon personat e autorizuar
zyrtar në drejtim të mbledhjes së indiceve të reja, në verifikimin e tyre,
ndryshimin e planit ose modifikimin e tij, gjegjësisht drejtimin e punës
në versione të cilat momentalisht janë më reale.
113

Veprimet e ndryshme operative në fazën e zbulimit të kryesve të
veprave penale dhe zbulimit të tyre janë të kushtëzuar me ngjarje të
ndryshme kriminale. Madje edhe ngjarjet të cilat për kriminalistikën
nuk paraqesin problem kërkojnë veprime të caktuara operative. Pa
marrë parasysh se nga njëherë është i mundur masa dhe veprimi i
caktuar si dhe versione të caktuar të planifikohen në raport me
zhvillimin përfundimtar, disa dallime tregojnë në nevojën e trajtimit të
ndryshëm të çdo rasti konkret. Madje edhe me rastin e zbatimit të
masës së njëjtë operative taktike, specifika e rastit do të ndikoj në
specifikën e përfundimit të tij. Të gjitha këto veprime që manifestohen
me ndërmarrjen e masave dhe aktiviteteve operative taktike dhe
teknike e që janë përfshirë me bashkimin e personave dhe ngjarjeve
kriminale përbëjnë thelbi
n e përpunimit kriminalistik.
9) SHFRYTËZIMI I METODËS INDICIALE NË
ARGUMENTIMIN E VEPRAVE PENALE
Në punën e përditshme operative personat e autorizuar zyrtar zbulojnë
një varg të tërë të informatave operative me karakter indicial – provat
jo formale indiciale të cilat zakonisht në punën e mëtejme shërbejnë si
udhërrëfyes i llojit të vet. Indicet ose bazat e dyshimit (indicium –
shenjë) 25 - bazat e dyshimit janë fakte dhe rrethana të cilat më shumë
ose më pak tregojnë për ekzistimin e veprës penale dhe për lidhjen e
afërt apo të largët të veprave me ndonjë person i cili në mënyrë direkte
si kryerës, ose indirekte është i lidhur për veprën (D. Modly, N.
Korajliq, 2002 / 168; V. Kovaçeviq 2003/113).
Ato në përpunimin kriminalistik janë udhërrëfyes i domosdoshëm dhe
mjet në bazë të së cilit me një siguri më të vogël apo më të madhe
mund të përfundohet se fjala është për veprën e caktuar penale dhe se
personi i caktuar do të mund të ishte kryerës i saj ose i veprës tjetër
penale. Përveç kësaj indicet e kombinuara me të tjerat, me provat
direkte e plotësojnë materialin argumentues, prandaj së andejmi nuk
është e rastit që policia kriminalistike një pjesë të madhe të
aktiviteteve e mbështet pikërisht në mbledhjen e informatave
operative.
25 Turqizëm i pranuar edhe nga gjuha boshnjake si „isharet“.
114

Nocioni i indices në të drjetën procedurale penale dhe në kriminalistik
nuk është i njëjtë. Indice në procedurë është fakti i cili vërtetohet se me
ndihmën e saj si provë do të mund të konstatohej fakti tjetër. Te indicet
në kriminalistik hynë të gjitha faktet argumentuese (indicet në
kuptimin procedural), por edhe rrethanat tjera të cilat kriminalistika i
merr si indice. Një numër i madh i indiceve siç është poligrami,
shënimet operative për vetitë e karakterit të dyshuarit, deklaratat në
bisedën informative, nuk mund të shfrytëzohen si prova në procedurën
penale. Ato pra, mund të jenë fakte argumentuese, por në kuptimin
kriminalistik janë indice. B. Pavishiq, 200/70). Për përkufizimin e
nocionit indice dhe forcës argumentuese të saj është e rëndësishme
lidhja e cila vendoset midis indices dhe faktit kryesor. Te indicet kjo
lidhje ka rëndësi të shumëfishtë, sepse ofron mundësinë që të kërkohet
interpretim i ndryshëm, gjegjësisht të ketë më shumë kuptime të
mundshme. Kjo do të thotë se organi i procedurës duhet të planifikoj
shumë versione për kuptimin e mundshëm të kësaj lidhjeje derisa të
konstatohet e vërteta, kuptimi komplet. Po shohim se indicet janë
provat të tërthorta te të cilat është e nevojshme të konstatohet dhe të
verifikohet saktësia dhe besueshmëria e argumentimit. Te provat e
drejtpërdrejta me vërtetimin e saktësisë dhe besueshmërisë procesi i
argumentimit përfundohet. Te provat indiciale është e domosdoshme
edhe faza e dytë e orientuar në vërtetimin e një kuptimi të vërtetë të
lidhjes së kësaj prove dhe faktit kryesor nga shumë lidhje të
mundshme.
Nga sa u tha shihet qartë se faktet indiciale mund të vlerësohen vetëm
si të mundshme, që do të thotë se lidhja e tyre ekziston me objektin e
argumentimit si e supozuar (e besueshme, e mundshme). 26 Vetëm kur
të ndërtohet sistemi i indices i cili do t’i përjashtoj versionet për
lidhjen e rastit midis fakteve indicale dhe objekteve të argumentimit,
bie autenticiteti. Shumë vepra, sidomos ato të rënda penale kryhen
fshehtë, ashtu që askush nuk e ka vërejtur kryerësin. Për këtë arsyeje
prokurorët dhe kriminalistët në rastet e tilla orientohen vetëm në
mbledhjen dhe shfrytëzimin e indiceve për ta vërtetuar ekzistimin e
veprës penale dhe për ta gjetur dhe zbuluar kryerësin. Ky aktivitet
26
Sipas B. Pavishiq, Puna me indicie është e ndërlikuar dhe përbëhet nga shumë
tërësi. Ato tërësi bëhen sukcesivisht, kurse më rrallë paralelisht. Zakonisht përbëhen
nga: 1. zbulimi, 2. krahasimi, 3. interpretimi dhe 4. krahasimi i indiceve (Pavišić B;
2002; 79-80.)
115

është i drejtuar në dy burime themelore: informatat operative të
burimeve personale 27 dhe informatat operative nga burimet reale 28 .
Mirëpo, deri te indicet arrihet në mënyra të ndryshme dhe nga burimet
e ndryshme (Vodineliç. V; Aleksiq. ZH/ 1990 – 185).
1. MËNYRAT:
Me bisedë,
Me përcjelljen edhe të masave tjera operative – taktike,
Me shikimin e vendit të ngjarjes,
Kontrollin e trupit dhe rrobat e të dyshuarit si dhe me
eksperimentin hetimor,
Me bastisjen e banesës, hapësirës së lirë dhe personave,
Me ekspertizë,
Me marrjen në pyetje të dëshmitarëve,
Me marrjen në pyetje të të dyhuarit, etj.
2. Burimet:
Personat,
Gjurmët dhe objektet,
Dokumentet,
Regjistrimet teknike.
Kriminalistika dallon indicet të cilat na orientojnë në ekzistimin e
veprës penale, në formën e fajësisë, në rrethanat lehtësuese dhe
vështirësuese, në ato të cilat tregojnë për personalitetin e kryrësit ose
pjesëmarrësit, viktimën dhe mundësojnë identifikimin e tyre. Ato janë
element i rëndësishëm te vendosja e diagnozës diferenciale
kriminalistike, pra, në bazë të indiceve vërtetohen faktet dhe rrethanat
e rëndësishme për ndriçimin e veprës penale. “mirëpo, vlera e tyre
27 Informatat operative të natyrës personale i përmbajnë deklaratat e personave dhe
më së shpeshti janë joformale. Personat e tillë zakonisht janë dëshmitarë ose të
dyshuar presumptiv ose edhe të gjithë personat tjerë që kanë çfarëdo njohurish për
veprën penale dhe kryesin.
28 Informatat operative të natyrës reale i përmbajnë gjurmët e gjetura dhe objektet që
kanë lidhje me veprën e kryer penale dhe këto për kriminalistikën janë relevante.
Këto janë prova të vërteta që nuk kërkojnë interpretim profesional por mund t'i
shfrytëzojë organi për nevojat e procedurës në bazë të njohurive dhe përvojave të
veta. Një pjesë e indiceve të karakterit material kërkojnë ekspertizë paraprake
prandaj paraqiten si objekt ekspertize.
116

argumentuese është shumë e kontestueshme. Metoda indiciale e
argumentimit është zbatuar edhe në të kaluarën dhe sipas rregullit ka
sjellë deri te mashtrimi i gjykatave. Prandaj rëndësia e indiceve është
shumë më e madhe në fazën e zbulimit ët veprave penale dhe
kryerësve të tyre, gjegjësisht indicet gjenden në themelin e çdo prove
apo gjendjeje faktike”. Krivo Kapiq, V 1984/ 120). Ndërkaq, në botë,
gjithnjë e më të shpeshta, sidomos në vendet ku është sistemi
“anglosakson”, argumentimi sidomos i veprave të rënda penale
pothuajse i pamundshëm pa argumentimin indicial, që për mendimin
tonë, sidomos kur janë në pyetje veprat penale të terrorizmit apo
kriminalitetit të organizuar është pothuaj e pamundur. Prandaj nuk do
të ishte keq që të nxirret një ligj i posaçëm për luftën kundër
terrorizmit dhe një pjese të kriminalitetit të organizuar, që metoda
indiciale e argumentimit të pranohet si njëra nga të mudshmet. 29 .
9.1. Klasifikimi i indiceve
Në praktikën kriminalistike indicet ndahen sipas kritereve të
ndryshme. Nga pikëpamja jonë është e rëndësishme ndarja e tyre sipas
veprës penale dhe kryesit të saj gjegjësisht indicet të cilat kanë të bëjnë
me veprën penale dhe ato që kanë të bëjnë me kryesin. Sipas Krivo
Kapiqit (2005-105), “përcaktimi i indiceve të cilat kanë të bëjnë me
veprën penale në masë të madhe varet nga pasojat e veprës penale dhe
manifestimi i tyre në botën e jashtme. Duke pasur parasysh se
ekzistojnë vepra penale të llojllojshme si ato pasojat e të cilave janë
latente gjegjësisht të cilat në botën e jashtme janë të padukshme ashtu
edhe ato të cilat duken drejtpërsëdrejti. Në anën tjetër disa faza të
veprës penale duke filluar nga aktet përgatitore deri tek lindja e
pasojave pak a shumë janë indikative prandaj vetvetiu organet e
zbulimit më lehtë ose më vështirë i kuptojnë”. Gjithashtu indicet mund
të ndahen edhe sipas elementeve themelore të veprës penale: vendit,
kohës, mënyrës së kryerjes. Ato mund të paraqiten para kryerjes së
veprës penale, në kohën e kryerjes së veprës penale ose pas kryerjes së
veprës penale. Për nga përmbajtja indicet mund të jenë personale dhe
29
Edhepse indicet si prova e kanë anën e dobët dhe mundësojnë vërtetimin e fakteve
tërthorazi, fjala është për provat pjesërisht pak a shumë të ndërlikuara, e kanë edhe
anën e tyre të mirë sepse janë objektive dhe të bazuara në fakte. Ato zhvillohen me
deduksion nga faketet e njohura. Në fakt fjala është për provat me strukturë dhe
natyrë të ndëlikuar, fluide dhe gjithmonë të shumëfishta, reciprokisht të lidhura me
shumësi faktesh tjera të ngjarjeve konkrete dhe një varg rrethanash të veprës
konkrete penale. (Korajlić N; 2003; 251.)
117

eale, materiale dhe psikologjike, shkakore dhe me pasojë. Sipas
rëndësisë mund të jenë primare dhe sekondare, të përgjithshme dhe të
veçanta, të mundshme dhe të vërteta. Indicet kryesore tregojnë për
elementet themelore të qenies së veprës penale dhe personalitetin e
kryesit, kurse ato sekondare kanë të bëjnë me rrethanat lehtësuese dhe
vështirësuese, formën e fajësisë etj. Indicet e përgjithshme dallohen
për nga përcaktimi më i madh dhe paraqiten tek shumica e veprave
penale kurse të veçantat vetëm tek disa. Kualifikimit paraprak i takon
ndarja e cila indicet i sistemon varësisht nga natyra e tyre në materiale
(janë të lidhura me anën materiale të veprës dhe kryesit) dhe
psikologjike (janë të lidhura për anën e brendshme psikike të
personalitetit të kryesit).
Sipas kohës së lindje së tyre ato ndahen në:
a) Në ato të para kryerjes së veprës penale (aftësia morale për
kryerjen e veprës penale; motivi i veprës si indice; shfaqja e vullnetit
për kryerje të veprës penale; sjellja e dyshimtë si indice; sjellja e
keqe, shoqërimi me persona me famë të keqe, mënyra e pasigurt e
jetesës; vagabondizmi, shpërnguljet e vazhdueshme, ndryshimi i
shpeshtë i profesioneve, etj; dınimet e mëhershme 30 ; vetitë trupore
dhe shpirtërore të cilat janë të përshtatshme për kryerjen e veprës,
njohuritë, aftësitë, përvojat mjeshtërore, shkathtësitë dhe shprehitë;
njohja e rrethanave të caktuara të cilat nuk u janë të njohura të
gjithëve ose mosnjohja e rrethanave të caktuara të cilat ishte dashur
të jenë të njohura).
b) Gjatë kryerjes së veprës penale (prania në vendin e ngjarjes 31 ;
30
Gjykimi i mëparshëm paraqitet si indice nëse është fjala për vepër të njëjtë apo të
ngjashme që është kryer me paramendim, sidomos nëse veprat e mëparshme tregojnë
se personi i dënuar ka prirje për kryerjen e veprave penale. Në disa raste edhe
kundërvajtjet mund të shërbejnë si indice në raport me veprat penale sidomos nëse
kundërvajtja e mëparshme dhe vepra penale e re kanë ngjashmëri. Verifikimi i
evidencave penale dhe kundërvajtëse për çdo të dyshuar nuk është vetëm nevojë
lidhur me këtë por ajo është edhe domosdo për ta zbuluar kryesin e mundshëm të
veprës penale.
31
Prezenca në vendin e veprës penale gjatë kryerjes së veprës penale ose para dhe
pas veprës padyshim është indicia më e madhe që tregon për kryesin, gjegjësisht për
rrethin e mundshëm të kryesit të veprës penale. Vlera e kësaj indice në rend të parë
varet nga arsyetimi bindës dhe shpjegimi që jepet lidhur me prezencën në vendin e
ngjarjes, kurse nga rezultati i verifikimit të arsyetimeve të cekura. Të konstatohen
dhe verifikohen personat e pranishëm në vendin e ngjarjes, koha nuk është aspak
punë e lehtë. Duhet kushtuar vëmendje dhe atë jo vetëm me rastin e sigurimit të
118

posedimi i mjeteve, veglave dhe armëve të kryerjes së veprës penale;
vetitë e caktuara shpirtërore dhe fizike 32 , znanja njohuria, aftësitë,
përvojat e mjeshtërisë; karakteri si indice e personalitetit; njohja e
rrethanave të caktuara të cilat nuk i njohin të gjithë ose mosnjohja e
rrethanave të caktuara të cilat ishte dashur të jenë të njohura 33 ;
motivi i veprës penale; pjesëmarrja në kryerjen e veprës penale,
mënyra e kryerjes së veprës 34 etj.).
c) Pas kryerjes së veprës penale (gjurmët e veprës penale tek kryesi,
pjesëmarrja në vepër penale; përfitimi nga vepra (pasojat materiale të
veprës penale); ndikimi psikik i veprës penale tek kryesi; indicet
sipas sjelljes së dyshimtë; indicet sipas arsyetimit të dobët (dëshmitë
kontradiktore, alibia e rrejshme, etj. 35 ).
vendit të ngjarjes gjatë shikimit. Kjo është imperativ i tërë përpunimit kriminalistik,
sepse mbledhja e provave dhe informatave duhet të rezultojë me njohurinë jo vetëm
kush ka qenë në vendin e ngjarjes por edhe pse ka qenë, koha e saktë e ardhjes,
qëndrimi dhe shkuarja nga vendi i ngjarjes si dhe rrethanat tjera lidhur me situatën
konkrete.
32
Mënyra e kryerjes së veprës penale, bashkimi i gjurmëve dhe rrethanave tjera të
kryerjes së veprës shumë shpesh japin bazë për përfundim lidhur me vetitë fizike,
profesionin, shkathtësitë dhe shprehitë e kryesit të veprës penale. Kështu p.sh.
udhërrëfyes për ngushtimin e rrethit të kryesve të mundshëm janë gjurmët p.sh. të
ngjitjes nëpër mur, pesha më e vogël trupore, hedhja e cigares, mënyra specifike e
vendosjes së eksplozivit, etj.
33
Kjo indice udhëzon se kryesin së pari duhet kërkuar në rrethin e afërt të të
dëmtuarit ose të objektit të sulmuar ose në rrethin e shokëve ose vizitorëve. Kështu
p.sh. nëse me rastin e vjedhjes me thyerje të banesës kryesi nuk i ka çrregulluar
orenditë dhe kërkuar sendet e vlefshme i ka vjedhur nga një vend i fshehur mund të
përfundohet se i ka njohur rrethanat më herët.
34
Kriminelët profesional e kanë mënyrën e vetë të kryerjes së veprës penale të cilën
e kanë përsosur gjatë karrierës së tyre kriminale. Ata janë të specializuar për një
mënyrë të caktuar të punës që u duket më e suksesshmja prandaj edhe rrallë e
ndërrojnë. Në përputhje me këtë edhe policia i ka formuar evidencat „Modus
Operandi Sistem – MOS“ ku janë klasifikuar disa mënyra të kryerjes së veprave
penale dhe aty janë regjistruar të gjithë personat e tillë.
35
Alibi në lat. nënkupton „në vendin tjetër”. Në praktikë kjo është dëshmi që e ofron
i dyshuari apo i akuzuari lidhur me mospraninë e tij në kohën dhe në vendin e
ngjarjes. Qëllimi i dhënies së alibisë së rrejshme është fshehja e ndonjë vepre tjetër
penale, kundërvajtja ose ndonjë vepër e palejueshme. Mirëpo, kur konstatohet saktë
se i dyshuari në kohën kritike ka qenë në vendin e ngjarjes edhe pse jep alibi të
rrejshme, shtohet indicia dhe në kombinim me provat tjera orienton në provën
materiale. Këto faktikisht bashkohen dhe lidhin dy indice: prania në vendin e
ngjarjes në kohën kritike dhe alibia e rrejshme.
119

Mbledhja e indiceve fillon me zbulimn e planifikuar të tyre. Zbulimi
dhe analiza e indiceve përfshinë komponentin real dhe ideor. Puna
vazhdohet me analizën; vendosjen e raportit me indicet tjera dhe me
vlerësimin e rezultateve të njohurive të cilat pasojnë nga analiza dhe
sinteza e indiceve të vërtetuara. Fazat tjera përbëhen nga veprimtaria
ideore. Me indicet janë të rëndësishme në procesin ideor dhe indicial,
tri metoda të punës. Ato janë: metoda e eliminimit 36 , metoda e
difundimit 37 dhe metoda e akumulimit 38 . Në hetimin konkret me
rastin e përdorimit të disa indiceve është e dobishme të shfrytëzohen
që të tri metodat sepse me atë fitohet rezultati më i mirë kurse
mbledhja e indiceve dhe puna me to në kriminalistikë është rregull. Ky
është një proces i vështirë, detaj, i hollësishëm gjithëpërfshirës dhe
afatgjatë (Korajliq.N; 2003/425-426).
Kemi vërejtur se indicet klasifikohen dhe ndahen sipas kritereve, por
për praktikën kriminalistike shumë kriminalist theksojnë rëndësinë e
madhe të disa indiceve operative 39 siç janë:
a) Mënyra e kryerjes së veprës penale si indice
Duke ndërmarrur aktivitete të ndryshme kriminale shumica e kryesve
pas vetës lë gjurmë të cilat mund të manifestohen sipas objektit të
sulmit, vendit, kohës, mjeteve dhe veprimeve të ndërmarra në fazën
përgatitore, gjatë kryerjes së veprës dhe pas saj. Nëse vërtetohet se
ekzistojnë rrethana specifike që tregojnë për elementet e cekura, është
mundësi e madhe që prej tyre të rezultojë baza e dyshimit për
ndërlidhjen e e veprave të kryera, gjegjësisht për rrethanat se i ka kryer
i njëjti person, gjegjësisht i njëjti grup. Në punën operative me atë rast
fillohet nga kryesit e njohur të cilët janë në evidenca kriminalistike të
futur pikërisht për shkak të shfaqjes së veçorive të tilla në kryerjen e
veprave penale kurse faktikisht kanë qenë në mundësi ta kryejnë edhe
36
Metoda e eliminimit bazohet në raportin e përjashtimit, nënshtrimit njërës apo
shumë dukurive.
37
Metoda e difundimit bazohet në faktet negative, para së gjithash në mungesën e
rrethanave të pritura (gjurmët e pashmangshme).
38
Metoda e akumulimit të provave bazohet në drejtimin argumentues të indiceve të
ndryshme të pavarura me ç’rast është e rëndësishme lidhja reciproke e indiceve të
ndryshme në raport me faktin e njëjtë.
39
Për punimin tonë do të shërbehemi me disa indice operative të cilat i ka dhënë
Prof. Krivokapić V. i Korajlić N. (Krivokapić V; 2005; 107-113, Korajlić N; 2006;
427-433.)
120

veprën e re penale. Gjithashtu kapja në befasi e kryesit në flagrancë,
gjegjësisht zbulimi i tij në një mënyrë tjetër paraqet bazë për
ndërlidhjen e tij për vepra të tjera të pandiçuara penale të cilat janë
kryer në të njëjtën mënyrë si dhe për veprën për të cilën është i privuar
nga liria.
b) Mjetet e kryerjes së veprës penale si indice
Në llojin dhe karakteristikat e mjeteve të kryerjes së veprës penale
mund të dëfton edhe mënyra e kryerjes së veprës penale, gjurmët e
gjetura dhe pjesët e mjeteve të përdorura, por edhe dëshmitë e
dëshmitarëve të drejtpërdrejtë të dëmtuarve, të viktimës dhe të tjerëve.
Pas përcaktimit të përkatësisë grupore të mjeteve të shfrytëzuara është
me rëndësi ndër të tjera të gjejmë përgjigje në pyetjet në vijim: çfarë
janë ato mjete, a e është e nevojshme profesion i posaçëm për
përdorimin e tyre, kush i prodhon ato apo i shet, kush i ka poseduar
ose ende i posedon, kush ka pasur qasje në to, a i posedon i dyshuari,
etj.
Mjetet për të cilat supozohet ose pak a shumë është e ditur se janë
përdorur për kryerjen e veprës penale mund të gjenden me rastin e
shikimit të vendit të ngjarjes, me anë të kontrollit dhe bastisjes, me
shfrytëzimin e qenit zyrtar, në bazë të dëshmive lidhur me atë se ku
gjenden, kujt i janë shitur ose dhënë, ku janë hedhur apo shkatërruar.
Pas gjetjes së mjeteve të tilla është e domosdoshme që të vërtetohet si
vijon: pasojat e veprës së kryer a ka mundur të shkaktohen me mjetet
që janë gjetur; a janë gjetur mjetet për nga përbërja kimike dhe
karakteristikat tjera identike me materialin e gjetur në vendin e
ngjarjes; gjurmët në vendin e ngjarjes a janë shkaktuar nga mjetet e
gjetura; në mjetin e gjetur apo ambalazhin e tij a ka gjurmë nga vendi i
ngjarjes dhe të kryesit të veprës; a është e mundur përputhja me pjesët
e objektit të gjetur në vendin e ngjarjes; dëshmitarët e drejtpërdrejtë a
mund ta njohin dhe ta identifikojnë mjetin e përdorur.
Në bazë të mjeteve të gjetura të kryerjes së veprës penale nuk bën të
përfundohet lehtë për identitetin e kryesit meqenëse kryesit mund t’i
përdorin edhe mjetet të cilat nuk janë pronë e tyre dhe as në posedim të
përhershëm dhe nuk kanë posedues të njohur (janë marrë tinëzisht),
prandaj edhe lihen me qëllim në vendin e ngjarjes ose futen me qëllim
të fingimit. Në punën e ndriçimit të veprës penale përveç mjeteve të
kryerjes mund të gjenden edhe objekte tjera të cilat mund të tregojnë
121

për besëtytninë e kryesit, përkatësinë e tij profesionit të caktuar, si dhe
për karakteristikat etnike dhe mikrogjeografike të regjionit nga i cili ai
vjen, etj.
c) Sjellja e dyshimtë (si indice) e personit të caktuar
Sjellja e dyshimtë që paraqitet si pasojë e ngarkesës psikike të kryesit e
shkaktuar nga vepra penale (për shkak të vetëdijes për veprën, ndjenjës
së fajësisë dhe frikës nga zbulimi, gjykimit të rrethit dhe dënimit), nuk
manifestohet në të njëjtën masë dhe në të njëjtën mënyrë tek të gjithë
personat. Deri tek shfaqja e vogël apo madje edhe mungesa e plotë e
sjelljes së dyshimtë e kryesit të veprës penale shfaqet shpesh edhe për
shkak se ai ka sistem krejtësisht tjetër të vlerave nga ai që është i
njohur në shoqërinë e caktuar. Rasti i tillë zakonisht është me kryesin e
veprës penale nëse ai ka realizuar një përfitim të caktuar, e ka zgjedhur
problemin shumëvjeçar, ka realizuar ndonjë qëllim madhor, etj.
Kryesi i veprës mund të tërheqë vëmendjen ndër të tjera edhe: me
arrati; duke u fshehur; me ndërrimin e shpeshtë të adresës së banimit;
me bartjen e dokumenteve të rrejshme; me ndryshimin e pamjes fizike,
nofkës dhe shprehive (duke kërkuar ngushëllim në alkool, duke
shpenzuar tepër të holla në lojëra fati dhe bixhoz, etj); duke
shfrytëzuar shenja besëtytnie; duke u kthyer në vendin e ngjarjes; duke
u paraqitur vetë kinse për kryerjen e veprës së lehtë penale; me
marrëveshje të fshehtë me të dyshuarit tjerë; duke kërkuar blerësin për
mall të caktuar; duke paraqitur veprën penale të finguar; me futjen e
gjurmëve të rrejshme; me shkrimin e letrave anonime në të cilat
shkruan për gjoja motivet e kryerjes së veprës dhe kryesit; me
interesimin e tepruar për rezultate dhe për drejtimin e veprimit të
organeve të zbulimit (qysh në momentin e sigurimit të vendit të
ngjarjes dhe të shikimit të tij) për paraqitjen e dëshmitarëve dhe për atë
për çka ata kanë folur; për nevojën e madhe që të flasë për ngjarjen
(madje edhe atëherë kur të tjerët, duke e konsideruar të zgjidhur e kanë
harruar atë); me mospërgjigje në thirrje dhe shmangie nga takimi me
policinë; me ankesa të tepërta apo simulim të sëmundjes dhe të
gjendjes emocionale me rastin e intervistimit; me qëndrime rezistuese
dhe me arsyetime të dobëta gjatë bisedës informative; me përpjekje që
gjatë bisedës të kuptojë mendimin definitiv të policisë për ngjarjen; me
ofrimin e alibisë për kohën e caktuar (edhe përkundër faktit se me
rastin e ndriçimit të ngjarjes nuk është precizuar koha e kryerjes,
gjegjësisht nuk është e ditur për të tjerët); me paraqitjen e hollësive të
122

pakujdesshme të cilat kanë mundur të jenë të njohura vetëm për
pjesëmarrësin e veprës. Në fund duhet treguar edhe atë se udhëtimet e
shpeshta të personave pa ndonjë arsye të qartë paraqesin sjellje të
dyshimtë e cila nuk do të thotë se është pasojë psikomotorike e
shqetësimit të kryesit, por kusht i rëndësishëm i kryerjes së
suksesshme të disa veprave penale (mashtrimet, tregtia ilegale dhe
kontrabanda, hajnitë ose vjedhjet e dhunshme me thyerje, banditizmat,
shpërndarja e parave të falsifikuara, spiunazhi, etj).
d) Karakteri i kryesit (si indice)
Karakteri është karakteristikë psikofizike e personalitetit i cili në
pajtim me parimet adekuate rregullative duhet t’i kontrollojë reagimet
e njeriut, për çka paraqitet si indice e rëndësishme orientuese
eliminuese. Vepra e kryer pak a shumë mund të jetë edhe tregues i
personalitetit të kryesit (brutaliteti, mizoria, sadizmi, perfiditeti,
perverziteti, dinakëria, indiferenca, luhatja, etj). Kjo rrethanë është
shumë e rëndësishme me rastin e zbulimit dhe ndriçimit të veprave
penale të cilat ndodhin rrallë, me ç’rast objekti i sulmit, vendi, koha,
mënyra dhe mjetet e kryerjes tregojnë specifika të caktuara. Në situata
të tilla zakonisht është më e rëndësishme të jepet përgjigje e drejtë në
pyetjen; kush ka qenë në gjendje ta kryejë veprën penale në fjalë?
Prandaj është e nevojshme të kihet edhe kujdes që vepra e kryer penale
mund të jetë edhe në kundërshtim me karakterin e përgjithshëm të
personalitetit dhe të sjelljes së mëparshme të personit. Kjo sidomos
është e rëndësishme me rastin kur kryerja e veprës është përcjellë me
koincidencë të rrethanave të pazakonshme. Në anën tjetër kryerja e
veprave të mira dhe sjellja korrekte mund të jetë vetëm paravan pas të
cilit dikush mund ta fshehë personalitetin e tij të vërtetë dhe veprimin e
fshehtë kriminal.
e) Vetitë fizike të kryesit (si indice)
Faktet që tregojnë për vetitë trupore të kryesit (gjinia, përshkrimi
personal, gjesitikulacioni specifik dhe ecja, ngjyra dhe format tjera të
zërit) mund të jenë të përcaktuara në bazë të mënyrës së kryerjes së
veprës penale (vrasja me asfiksi), objekti (sidomos veshmbathja) dhe
gjurmët e gjetura në vendin e ngjarjes, dëshmitë e marra nga
dëshmitarët, viktima, i dëmtuari ose personi tjetër, si dhe në bazë të
rrethanave tjera relevante (pesha e madhe e objektit të marrë, gavra e
vogël në murin e thyer, etj).
123

f) Prania në vendin e ngjarjes si indice
Konstatimi i pranisë në vendin e ngjarjes paraqet bazë për dyshim. Kjo
rrethanë mund të konstatohet nëse policia e ka hasur personin në
vendin e ngjarjes, përmes objekteve dhe gjurmëve të cilat ai i ka lënë
në vendin e ngjarjes, gjegjësisht atyre që rezultojnë nga vendi i
ngjarjes, por janë gjetur tek ai, me ndihmën e informatave të marra nga
qytetarët, në bazë të njohjes së gjendjes së zakonshme në vendin e
caktuar dhe me anë të shfrytëzimit të qenit zyrtar. Në punën operative
të planifikimit në bazë të këtyre indiceve duhet kujdes i madh duke
pasur parasysh mundësinë e kamuflimit të gjurmëve dhe objekteve
(me qëllim të orientimit në personin e gabuar, pastaj duhet pasur
kujdes për gabimet në perceptim, për subjektivitetin e dhënies së
dëshmisë etj. Në anën tjetër, prania në vendin e ngjarjes mund të
konstatohet jo vetëm në bazë të rrethanave që lidhen për kohën e
kryerjes por edhe për periudhën paraprake gjegjësisht që i ka paraprirë
kryerjes së veprës.
g) Posedimi dhe shpërndarja e objekteve të veprës penale si
indice
Nëse me rastin e ndërmarrjes së masave dhe aktiviteteve gjegjëse është
gjetur tek personi objekti për të cilin dihet apo supozohet se është
marrë me kryerje të veprës penale, atëherë ajo paraqet indice të
rëndësishme për lidhjen e poseduesit të objektit me veprën e kryer
penale. Në rastin e tillë duhet vërtetuar së pari nga cila vepër penale
rrjedhin ato objekte e pastaj edhe rrethanat në të cilat ka ardhur ai
objekt në posedim të personit tek i cili është gjetur (me prodhim të
paautorizuar, me marrje kundërligjore, tinëzisht, me fshehje, me
marrje për meremetim, me marrje si dhuratë).
h) Pasurimi i pabazë dhe shpenzimi iracional i të hollave si
indice
Pasurimi i shpejtë dhe shpenzimi i tepruar i të hollave mund të
shërbejë si bazë për supozim të veprimtarisë kriminale të personit nëse
ai nuk ka ose nuk ka pasur të ardhura të mira, të përhershme ose të
kohëpaskohshme as burim legal. Vetë karakteri i kësaj indice tregon
për personin konkret si kryes të veprës penale nga grupi i veprave me
të cilat nxirret përfitimi pasuror kundërligjor dhe nëse ekzistojnë edhe
124

indice tjera që tregojnë për personin e njëjtë, atëherë mund të flitet
edhe për veprën konkrete penale. Më së shpeshti këto janë vepra
penale nga fusha e kriminalitetit pasuror, por mund të jetë edhe për
veprat tjera penale me kryerjen e të cilave nxirret përfitim pasuror, siç
janë format e ndryshme të falsifikimeve, tregtia e palejueshme, marrja
e mitos, vepra penale kundër jetës dhe integritetit fizik, spiunazhi, etj.
i) Shfaqja e vullnetit për kryerje të veprës penale si indice
Kjo indice mund të manifestohet me një varg sjelljesh që para së
gjithash paraqesin pasojën e shqetësimit dhe nervozës së shkaktuar pas
nxjerrjes së vendimit për kryerjen e veprës penale si dhe përpjekjet e
kryesit të ardhshëm për krijimin e kushteve optimale për nxjerrjen e
vendimit për zgjedhjen e objektit të sulmuar, vendin dhe kohën kur do
të kryhet vepra, mjetet e nevojshme që do të shfrytëzohen me atë rast,
angazhimin e pjesëmarrësve nëse janë të nevojshëm si dhe masat që
duhet të pamundësojnë zbulimin e saj, gjegjësisht privimin nga liria.
Kjo indice mund të shfaqet me përgatitjen për kryerjen ose
planifikimin e veprës (vrojtimin e objektit, me fotografimin e objektit,
me skica dhe vizatime të objektit i cili dëshirohet të sulmohet, me
përcjelljen e viktimës, me mbledhjen e informatave nga mjetet e
informimit, me marrjen e mjeteve për kryerje siç janë veglat, maskat,
mjetet e transportit dhe lidhjeve, për ushtrime fizike, me qëllim të
ngritjes së fuqisë dhe arritjes së kondicionit, ndryshimin e pamjes,
etj.); me përgatitjen e alibisë; me furnizim me dokumente të rrejshme
(sidomos kur thuhet: gjysmë e të hollave menjëherë kurse gjysmën
tjetër pas kryerjes së punës); me informim për personat që do të mund
tu sigurojnë strehimin, ose fshehjen e objekteve të cilat janë përdorur
për kryerjen e veprës; me interesim për blerësit potencial, me
kërcënim verbal ose real se do të kryhet vepra penale (këtu duhet pasur
kujdes për mundësitë e ndryshme të keqpërdorimeve të cilave mund tu
qaset kryesi, p.sh. ashtu që për kryerjen e veprës penale ta shfrytëzojë
mjetin e personit i cili është kërcënuar, ta lë objektin e tij në vendin e
ngjarjes, ta kryejë veprën në atë mënyrë që motivi i finguar i kryerjes
tregon për personin i cili është kërcënuar, etj.); me forma të ndryshme
të sjelljes së dyshimtë (p.sh. me bartjen e dokumenteve të rrejshme,
bredhjen pa qëllim). Mënyrat e cekura të shfaqjes së vullnetit për
kryerje të veprës penale nëse për to kuptohet para se të ndodh vepra
penale, atëherë trajtohen si shenja paralajmërimi (këto zbulohen me
veprimtarinë kriminalistike informative), kurse pas realizimit të tyre
125

tregojnë për kryesin e mundshëm.
j) Njohuritë profesionale dhe shkathtësitë si indice
Në disa raste mënyra e kryerjes, gjurmët dhe rrethanat tjera në të cilat
është kryer vepra penale mund të tregojnë për profesionin, shprehitë
dhe shkathtësitë me të cilat posedon kryesi. Kështu p.sh. mënyra në të
cilën është copëtuar kufoma mund të tregojë për profesionin e kryesit
– kirurg, patolog, kasap; falsifikimi kuantitativ i veprës artistike tregon
se kryesi është i shkolluar ose artist i talentuar i profilit të caktuar;
vjedhja me thyerje dhe futja tinëz në banesë në katet e larta tregon për
shkathtësinë e jashtëzakonshme të kryesit; mënyra e lidhjes së nyjeve
tregon profesionin ose shkathtësinë e marinarit, alpinistit; etj. Me
rastin e kryerjes së veprës penale kryesi mund të tregojë edhe
ndërhyrje në përdorimin e armës, njohje të shkathtësive luftarake, etj.
k) Njohja e rrethanave të caktuara dhe situatës si indice
Ekzistimi i indices se kryesi i ka njohur dhe shfrytëzuar rrethanat të
cilat nuk i dinë të gjithë, mund të vërtetohet në bazë të zgjedhjes së
objektit të sulmuar, kohës, vendit, mënyrës dhe mjeteve të kryerjes.
Kjo indice është sidomos e rëndësishme në rastet kur janë shfrytëzuar
rrethanat të cilat i dinë vetëm një numër i caktuar i njerëzve identiteti i
të cilëve është i njohur. P.sh. nëse vërtetohet se me rastin e vjedhjes
nga objekti me shumë dhoma është thyer vetëm njëra nga ato ashtu që
në të nuk është kryer qarkullimi ose ajo është finguar, por është hapur
vetëm tavolina në sirtarin e së cilës kanë qenë sendet e vlefshme
(dokumentacioni, të hollat, ari) realisht mund të supozohet se kryesi,
nxitësi, ndihmësi, apo bashkëkryesi është njeri të cilit sistemimi i
dhomave dhe objekteve i janë të njohura më herët.
l) Motivi si indice
Çdo vepër penale përveç nëse është fjala për veprat pa dashje, kryhet
nga ndonjë motiv 40 . Motivet e veprave penale mund të jenë të
ndryshme siç është përfitimi, hakmarrja, xhelozia, etj. “Motivi është
40
Njeriu që moti ka menduar për motivet e veta dhe të tjerëve. Që nga kohërat
biblike nga miti i vrasjes së Abelit, hasim ndjekjen e arsyeve të sjelljes. Kërkimi i
motiveve është shprehje e nevojës që të mendohen ngjarjet që ndodhin në botë të
individit: sjellja komplekse, organizmat tjerë, mund të kuptohet nëse zbulohet
motivi. Në këtë kuptim me motiv nënkuptojmë atë që organizmi përpiqet ta bëjë dhe
ta kryejë. (Kreč D; Krečfild; 1980; 273.)
126

një instinkt i brendshëm që e shtyn personin të bëjë diçka ose të sillet
në një mënyrë të caktuar. Në esencë shkaku, arsyeja dhe nxitja është
ajo që e shtyn apo e shkakton sjelljen specifike. Në kontestin juridik
motivi shpjegon përse delikuenti e ka shkelur ligjin, p.sh. dhunimin,
vrasjen apo futjen e zjarrit. Ndonëse motivi është ai për dallim nga
afekti, nuk është element i domosdoshëm kur është në pyetje vepra
penale, ai mund të ndihmojë shumë. P.sh. motivi shpesh luan rolin
kyç në përcaktimin e shkaqeve të futjes së zjarrit së bashku me
identitetin e personit i cili është përgjegjës për atë akt”. (David R.
Redsicker, John J. Connor, 2000-11). Mirëpo, në praktikë shpesh është
i pranishëm mendimi i gabuar se motivi i kryerjes së veprës penale me
përdorimin e eksplozivit gjithmonë është i njëjti dhe i vetmi,
gjegjësisht shumë mendojnë se fjala është për terrorizëm, sepse më së
shpeshti këto vepra kryhen me eksploziv. Është fakt se ato më së
shpeshti kryhen në atë mënyrë por nuk është gjithmonë i vetmi. Kur
janë në pyetje eksplozivet në shumë raste motivi mund të kërkohet dhe
të gjendet edhe në mënyrën e kryerjes së veprës, në mënyrën e sjelljes
së kryesit në vendin e ngjarjes, në gjurmët dhe objektet e veprës penale
apo edhe gjetiu, në bazë të së cilës me rikonstruktimin logjik ideor
mund të nxirret versioni më i mundshëm për rrethanat në të cilat është
kryer vepra dhe eventualisht kush e ka kryer 41 .
Nevojat, interesi, zakonet, bindjet, tradita, instinktet, epshet, dëshira
dhe ndjenjat sjellin tek motivi për veprën penale. Me anë të motivit
përcaktohet edhe ekzistimi i paramendimit, gjegjësisht ndahet
paramendimi nga padashja ose dashja dhe mosdashja. Aktet e
paramenduara janë veprime me motiv të vetëdijshëm. Motivi bënë
pjesë në elementet më të rëndësishme në vlerësimin psikologjik të
dashjes. Tek veprat penale nga mosdashja motivi ka të bëjë me pasojat
e veprës kurse tek veprat e paramenduara edhe me veprën edhe me
pasojat e saj. Motivi i veprës penale është nxitja dhe instinkti si
kategori dhe shkas i brendshëm, se arsyeja si kategori e jashtme, e cila
vepron në karakterin, instinktin, ndjenjën, të kuptuarit e njerëzve,
shoqërisë dhe tërë personalitetit. Për shkak të veprimit të nxitjes
përkatëse, arsyes në personalitetin e kryesit, ai e cakton synimin e
caktuar të cilin dëshiron ta realizojë me kryerjen e veprës penale. Lufta
41
Kërkimi i motivit gjatë analizës së veprës penale paraqet punë retrospektive të
ngjarjes, rikonstruktimin e saj ideor gjatë së cilës motivi ndërlidhet me pasojat.
Shpesh nga versionet e drejta për motivin varet zbulimi i kryesit, kualifikimi i veprës
dhe procedura. Motivi i formuar drejtë nënkupton ngushtimin e rrethit të kryesit
potencial. ( Modlyu D; 1998; 63.)
127

e motivit shpesh i paraprinë aktit të vullnetit për kryerjen e veprës
penale dhe përfundon me nxjerrjen e vendimit që të kryhet vepra
penale. Për motiv, krahas mjedisit shoqëror gjithmonë është meritor
edhe personaliteti i tërësishëm i kryerësit si koncept unik. Vepra
penale rrallë shkaktohet vetëm nga një motiv. Në të shumtën e rasteve
në të vepron “tufë motivesh”. Nuk ekziston një tabelë e tërë motiveve.
Janë të njohura motivet nxitëse dhe përshpejtuese, motivet primare dhe
sekondare, motivet altruiste dhe egoiste, motivet sociale dhe
antisociale, motivet e ndershme dhe të pandershme. Në praktikën
kriminalistike jo rrallë ngatërrohet shkaktari i përgjithshëm me motivin
special të kryerjes së veprës penale. Më të shpeshtat në praktik janë
motivet ekonomike, urrejtja dhe hakmarrja, motivi politik, erotik
seksual, motivi religjioz, fanatik, motivi i nevojës së fshehjes së
ndonjë sekreti, frika nga dënimi, dashuria, solidariteti, keqardhja dhe
motivet tjera fisnike, keqbërja dhe shpirtëzia, besëtytnia, etj. Grup të
veçantë përbëjnë motivet patologjike dhe motivet e të sëmurëve
shpirtëror 42 .
Motivi i mundshëm i kryerësit të njohur dhe të panjohur të veprës
penale parashihet në bazë të rezultateve të shikimit dhe të veprimeve
tjera. Duhet të formohen dhe të verifikohen shumë versione për
motivin e mundshëm. Motivi i vërtetuar jo rrallë është themel për
argumentimin e fajësisë. Në kërkimin e motivit të veprës penale
kriminalistët lëvizin nga pasojat e veprës penale në pasim, e kjo do të
thotë ndër të tjera drejt motivit. Në konsiderim merret lloji i veprës
penale, zgjedhja e objektit të sulmuar, koha e kryerjes së veprës, vendi
i kryerjes, mjeti i kryerjes, mënyra e kryerjes, veprimi i llojit të vet dhe
veprimi sekondar i veprës penale si dhe rrethanat tjera të ndryshme
variabile.
Kur kryhet vepra penale nuk është e domosdoshme që gjithmonë të
përputhem me pasojat. Me analizat e çdo fakti të izoluar si pjesë e
pandashme e pasojës, zbulohet ndonjë karakteristikë e rëndësishme e
cila kriminalistikën e sjellë deri te motivi. Pas analizës kryhet sinteza,
elementet e fituara, bashkohen dhe analizohen se a plotësojnë njëri
tjetrin, apo mbase edhe nuk mund të përputhen. Elementet e pasojës në
bazë të së cilave vërtetohet motivi janë: lloji i veprës penale, zgjedhja
42
„Nëse vrasjen e ka kryer i sëmuri mental, dhe nuk e ka njohur më herët atë, atëherë
motivi i vrasjes ndërlidhet me sëmudjen mentale dhe vështirë të sillet në dyshim.
Motivet e të sëmurëve shpirtëror janë: mania e ndjekjes, xhelozia e sëmurë,
mashtrimi i shqisave, idetë e krisura, etj.“ (Bošković M.; Banović B; 1995; 50.)
128

e objektit të sulmuar, mënyra e kryerjes, lloji i veprimit dhe i atij
sporadik si dhe rrethanat tjera ndryshuese të cilat varen nga çdo rast
konkret.
Pas formimit të versioneve për motivin duhet analizuar mundësinë e
çdo motivi në raport me gjendjen faktike të konstatuar. Gjatë analizës
duhet pasur parasysh se çdo gjë që nuk është shpjeguar psikologjikisht
në mënyrë të kuptueshme dhe të pranueshme mund të jetë patologjike.
Çdo herë kur edhe përkundër përpjekjeve të mëdha nuk mundet të
gjendet motivi i arsyeshëm dhe i pranueshëm, duhet menduar se vepra
është kryer nga i sëmuri shpirtëror ose psikopati, ose në gjendje tepër
të shqetësuar, në gjendje të helmuar, në gjendje të dehur,
nën ndikimin e hipnozës, gjumit, epsheve patologjike, etj. Me
zbulimin e motivit lehtësohet zbulimi i kryerësit, sidomos me rastin e
kryerjes së motivit të individualizuar i cili mund t’i përshkruhet një
njeriu apo një grupi të vogël. Për ekzistimin e motivit te disa persona
mund të tregoj edhe rrethana si vijon karakteri i personit, shfaqja e
vullnetit për kryerje të veprës, mënyra e kryerjes së veprës, MOS,
njohja apo mosnjohja e rrethanave, ekzistimi i shkak, se personi ka pas
dobi nga vepra, indicet e ndryshme teknike, efekti dhe efekti sekondar
i veprës, sjellja dhe veprimi i të dyshuarit pas veprës, etj. (Modly. D,
Korajliç. N. 2002/334-335). Mirëpo, Aleksiq. ZH, dhe Milovanoviq.
Z, (1993/ fq.157), tërheqin vëmendjen se me rastin e përcaktimit të
motivit dhe veprimit të mëtejmë lidhur me të, gjithmonë duhet kujdes i
madh, sepse, gjithmonë ekziston mundësia që nxitja e brendshme e
cila e ka shtyrë kryesin ta kryej veprën, ka rezultuar nga mashtrimi apo
gabimi, ose është në pyetje kamuflimi, prandaj kryerësi me qëllim
prodhon gjurma të caktuara, ose veprën e kryer në mënyrë të caktuar
dhe në rrethana të caktuar duke dëshiruar që motivin ta paraqesë
ndryshe nga ai të cilin do ta kërkonin organet e ndjekjes, e me qëllim
që organet e ndjekjes t’i shtyjë në rrugë të gabueshme dhe të sigurohet
që dyshimi të mos bjerë mbi të. Për kriminalistin motivi është një
çështje qendrore në përpunimin kriminalistik, sepse, ai paraqitet në
rolin e zbuluesit. Sepse, në bazë të fakteve në dispozicion, kriminalisti
do ta formoj edhe versionin për motivin në bazë të të cilit e ngushton
rrethin e kryerësve të mundshëm, prandaj një nga nëntë pyetjet e arta
është edhe kjo “përse” dhe e ka kuptimin e vet të vërtetë, sepse është e
lidhur për motivin kjo pyetje.
129

10. EVIDENCAT KRIMINALISTIKE
Evidencat kriminalistike paraqesin mbledhje të planifikuar dhe të
organizuar, shënim të të dhënave dhe të veprave penale të përgatitura
dhe të kryera, të kryesve, të objekteve dhe të gjurmëve të veprave
penale, si dhe të verpimeve kriminalistike dhe të aktiviteteve të cilat
janë të rëndësishme për zbulimin dhe ndriçimin e veprave penale, të
kryerësve të tyre, identifikimin e tyre dhe në përgjithësi për
ndërmarrjen e masave preventive kriminalistike për evitimin e kryerjes
së veprave penale nga kryerësit e evidentuar (Krivokapiq, V.
2005/140).
Evidencat kriminalistike i takojnë sferës së informatikës
kriminalistike. Informatika kriminalistike e ndihmuar nga teknologjia e
informatikës është një veprimtari informatike në sferën e luftimit të
kriminalitetit. Ndër të tjera në suazat e saj kryhen edhe procese të
caktuara informatike të evidentimit, pranimit, arkivimit, dhe
përpunimit të të dhënave, thjesht selektimi dhe përpunimi analitik, si
dhe bartja dhe pasqyrimi i informatave.
Evidencat kriminalistike kanë karakter të dyfishtë:
(A) karakter procedural juridik – sepse në bazë të tyre konstatohen
disa fakte relevante juridike;
(B) karakter kriminalistik – operativ – sepse ndihmojnë zbulimin e
kryerësve të panjohur të veprave penale, caktimin e veprës së
kryer penale dhe furnizimin me prova për veprën dhe për
kryerësin e saj.
Sipas detyrave të tyre themelore, evidencat kriminalistike mund të
ndahen në tri grupe të mëdha:
(1) evidencat penale – në të cilat futen të dhënat për të dënuarit
dhe personat e paraqitur;
(2) evidencat e posaçme operative – në të cilat futen të dhënat të
cilat mund të shërbejnë për zbulimin dhe argumentimin e
veprës penale dhe kryerësit të saj;
(3) evidencat të cilat shërbejnë për vërtetimin e identitetit, p.sh,
kartela e identifikimit me fotografi dhe evidenca
daktiloskopike e 10 gishtërinjve.
130

Me evidencat kriminalistike konsiderohen evidencat në vijim:
1. kartoteka e përgjithshme me renditje ABCD, për personat: kjo
është evidencë gjithëpërfshirëse e personave. Çdo person që
evidentohet në çfarëdo evidence operative duhet të shënohet në
këtë evidencë.
2. evidenca e veprave penale dhe e kryerësve.
Kjo evidencë përmban:
a. evidencën e veprave penale (të dhënat për të gjitha veprat penale
për të cilat policia ka paraqitur kallëzim penal;
b.evidencën e veprave penale me kryerës të panjohur (të dhënat për
veprat penale për kryesi ka mbetur i panjohur);
c. evidencën e kryerësve të veprave penale (të dhënat për gjithë
personat kundër të cilëve policia ka paraqitur kallëzim penal);
d.evidencën e personave të dëmtuar me vepër penale dhe
evidencën e sendeve të humbura apo të vjedhura (të dhënat sipas
llojit të sendeve);
e. evidencën MOS, (modus operandi sistem). Në këtë evidencë
futen të dhënat për mënyrat në të cilat kryesit e kanë realizuar
veprën penale. Kjo bazohet në njohurinë se recidivisti parimisht
shërbehet me të njëjtën teknik në kryerjen e veprës penale;
f. evidencën e kategorive të caktuara të kryerësve të veprave
penale. Në të regjistrohen recidivistët, kryerësit profesional dhe
të specializuar të veprave penale për të cilët, në bazë të llojit,
mënyrës, dhe karakteristikave tjera të veprës penale, me bazë
mund të supozohet se do ta përsërisin veprën penale;
g.evidencën e shenjave të posaçme personale të kryerësve
(evidentohen shenjat si: ngjyra, invaliditeti, tatuazhi, etj.) të
personave të cilët gjenden evidencat e caktuara të kryerësve të
veprave penale;
h.evidencat e nofkave të kryerësve. Me qëllim të fshehjes së
identitetit kryerësit shpesh shërbehen me nofka, gjë që është edhe
arsye për mbajtjen e evidencës së këtillë.
3.Evidencat penale. Në këtë evidencë futen të dhëna për të gjithë
personave të cilët në territorin e shtetit të caktuar janë dënuar me
vendim të plotfuqishëm dhe shtetasit e atij shteti që janë dënuar për
vepër penale në botën e jashtme, nëse aktgjykimet janë dërguar.
Evidenca përbëhet nga kartoteka dhe dosja e personave të dënuar.
Për mënyrën e shfrytëzimit dhe mbajtjes së kësaj evidence ekzistojnë
aktet e posaçme nënligjore.
131

4.Albumi i fotografive të kryerësve të veprave penale. Në të
deponohen fotografitë e personave recidiv, profesional dhe të
specializuar, si dhe të kryesve serik të veprave penale. Ky është i
klasifikuar në grupe dhe nëngrupe.
5.Evidenca e personave të zhdukur dhe e kufomave të gjetura të
panjohura. Kjo evidencë paraqet model unikat e cila mbahet ndaras
për personat e zhdukur dhe ndaras për kufomat e panjohura.
Përmban karakteristikat morfologjike, të rrobave dhe gjërave tjera të
kufomave dhe personave të zhdukur;
6.Përmbledhjet daktiloskopike përmbajnë përmbledhjen e
përgjithshme daktiloskopike, monodaktiloskopike dhe hejroskopike.
7.Evidenca e personave dhe gjërave të kërkuara. Përbëhet nga
evidencat e kërkimeve të personave, kërkimeve për automjete dhe
për gjëra.
8.Evidenca e personave të privuar nga liria.Përmban të dhënat
themelore për bazat e privimit nga lira, arsyet e tprivimint nga lira,
kohën e privimit nga liria, dhe kohën kur dhe cilit organ i është
dorëzuar personi.
9.Evidenca e personave të legjitimuar. Përmban të dhënat për personat
e panjohur dhe personat e dyshimtë të legjitimuar.
10. Evidenca e shtetasve të huaj ndaj të cilëve janë shqiptuar masa
ligjore të ndalimit të hyrjes dhe qëndrimit në territorin e shtetit të
caktuar si dhe masat tjera.
11. Dosjet e personave përmbajnë materialet dhe të dhënat mbi
veprimtarinë kriminale të ndonjë personi. Kjo evidencë mbahet
saktë për veprat e caktuara penale.
12. Dosjet për veprat penale të kryerësve të panjohur. Këto dosje
përmbajnë të gjitha të dhënave të cilat kanë çfarëdo lidhje me
veprën penale të kryerësit e panjohur.
13. Regjistri i shikimit të vendeve të ngjarjeve. Në këtë regjistër
evidencohen të gjitha shënimet të cilat i kryen policia lidhur me
veprat e kryera penale dhe fatkeqësitë e komunikacionit në
territorin e caktuar.
14. Regjistri i veprave penale. Në të futen të gjitha veprat penale të
kryera në territorin e caktuar.
Krahas rëndësisë për veprimtarinë kërkimore, evidencat kriminalistike
shërbejnë për orientimin e punës operative represive dhe preventive të
personave të autorizuar zyrtar në drejtim të disa vatrave kriminale
(Modly. D, Korajliç. N 2002/258- 260).
132

10.1. Rëndësia e analitikës kriminalistikës
Me analitikë kriminalistike nënkuptohet grupi i metodave me të cilat
ballafaqohen veprat penale dhe kryesit e tyre, të dhënat mbi
modalitetet e veprave penale, gjurmët dhe provat, organizata punuese e
agjencionet për zbatimin e ligjit, zbatimi i mjeteve dhe metodave në
punë me qëllim të organizimit të luftimit të suksesshëm në territorin e
caktuar.
Analitika kriminalistike përfshinë aktivitetin e gjithëmbarshëm të
personave të autorizuar zyrtarë, siç është: kontrolli kriminalistik,
preventiva dhe përpunimi kriminalistik. Veprimtaria preventive për
dallim nga përpunimi kriminalistik dhe kontrolli kriminalistik, kërkon
qasje të gjerë në mbledhjen e të dhënave të cilat mundësojnë ndriçimin
e dukurive negative nga aspekte të ndryshme. Analitika kriminalistike
ngërthen në vete mbledhjen e të dhënave me zbatimin e metodës së
eliminimit. (Modly. D, Korajliç. N. 2002/243).
Krijimi i kushteve për përpunim kualitativ kriminalistik në bazë të
veprimtarisë kriminalistike, para personave të autorizuar zyrtar shtron
detyrat e organizimit të mirë të mbledhjes së të dhënave gjatë
aktivitetit të përgjithshëm deri në mbajtjen e evidencave kriminalistike
në atë mënyrë që të mundësojë informim të tërësishëm dhe të shpejtë
të subjekteve të interesuara për cilindo problem operativ, kur atyre u
duhet. Është e domosdoshme të jenë në rrjedhën e ngjarjeve të
përditshme, jo vetëm për shkak të zbatimit të masave represive në
kohën e duhur, por edhe për shkak të krijimit të bazave për planifikim
preventiv i cili sidomos duhet të jetë i drejtuar:
1.“frekuencën, llojin, zhvillimin kohor të kriminaliteti, vendin dhe
kohën e çdo vepre penale individualisht, mënyrën e kryerjes së
veprës penale, motivet e kryerjes, rrezikimin e objekteve të
mbrojtura;
2.mundësitë e subjekteve të ndryshme shoqërore për veprim
preventiv;
3.përpjekjet për formimin e qëndrimeve në mjedisin e vet për dobinë
shoqërore të masave preventive;
4.arsimimin adekuat të kuadrove profesional për veprim preventiv;
5.informimin e nëpunësve të vet për karakteristikat e përgjithshme
dhe të veçanta të kriminalitetit me njoftimin e tyre për zbatimin e
masave dhe aktiviteteve vetanake të subjekteve tjera”.
133

Mbledhja dhe evidentimi i të dhënave operative duhet të zbatohet në
bazë të organizimit bashkëkohor dhe teknikave adekuate, me qëllim të
shmangies së grumbullimit dhe dublifikimit të të dhënave shfrytëzimi i
të cilave është i pamundur ose i panevojshëm. Kështu,”masa e madhe
e materialit operativ, si dhe ndërlikueshmëria e përgjithshme e
detyrave paraqet pengesën për shfrytëzimin sistematik dhe të
planifikuar të informatave të shumta të cilat kanë mbetur “të harruara”,
sepse arritja e tyre është e tillë që nuk mund të jenë të evidentuara në
kohën e duhur, të përpunuara, distribuara dhe të shfrytëzuara në
mënyrë racionale për çka shumë prej tyre pas një kohe të caktuar
humbin aktualitetin”. (Krivokapiç. V. Krstiq. O, 1999/318). Prandaj
sistemi klasik i evidencave glomaze vështirë mund t’i qëndrojë kohës
në të cilën gjendemi, e sidomos kësaj që po vjen, prandaj sa më parë
duhet të kapet hapi me metodat e reja të përpunimit të të dhënave.
Këto metoda të përpunimit automatik të të dhënave me ndihmën e
souftvereve kompjuterik i kanë shumë polici moderne. Mirëpo, këto
teknologji të reja ende po shfrytëzohen në mënyrë të pamjaftueshme
në punën operative të personave të autorizuar zyrtar.
Formimi i ekipit analitik me rastin e themelimit të shtabit operativ për
ndriçimin e rrethanave p.sh, vrasjes së kryer të ndërlikuar, është detyrë
themelore e udhëheqësve të përpunimit kriminalistik. Krahas kuadrove
kualitativ të arsimuar për kryerjen e punëve të tilla, është e
domosdoshme të sigurohet edhe pajisja kualitative informatike dhe
lokalet e posaçme në të cilat mund të punohet pa pengesë, si dhe
infrastrukturën përcjellëse. Vrasjet mund t’i konsiderojmë si sisteme të
pavarura të cilat përbëhen nga shumë elemente dhe të cilat janë në
interaksion të caktuar me rrethin. Në se i shikojmë ato kështu, atëherë
është i pashmangshme edhe qasja analitike ndaj problemit, duke
menduar në analizën e disa elementeve të sistemit deri te nënsistemet
më të vogla, kurse, pastaj me një qasje sistemore zbulimin e lidhjeve
midis disa sistemeve dhe zbulimin e ër çfarë strukturës logjike e cila
çon drejtë kryerësit të veprës penale (Korajeliç. N. 2003/ 274).
Varësisht nga ajo se për çfarë lloj vrasjeje bëhet fjalë, mund të
shfrytëzojmë edhe formën e modifikuar të qasjes analitike (Pavliçek. J.
2002/fq.64).
vrasja ku kryesi është i ditur menjëherë. Këtu zakonisht janë të
gjitha elementet e veprës penale që janë të rëndësishme, të ditura,
dhe është e nevojshme të thellohen vetëm disa segmente në mënyrë
që të argumentohet më mirë vepra penale.
134

Vrasja ku kryesi është i panjohur. Ekziston një sasi e caktuar e të
dhënave e cila varësisht nga numri i rasteve (numri i personave që
janë të përfshirë në përpunimin kriminalistik, numri dhe masa e
aktiviteteve dhe masave të ndërmarra, sasia e informatave të
mbledhura, etj.), nuk është e mundur të vështrohen, përpunohen
dhe të nxirren detaje të rëndësishme pa qasje serioze analitike.
Vrasjet serike, lidhjet e shumë vrasjeve ku kryerësi është i
panjohur, vrasjet me elemente të kriminalitetit të organizuar
kërkojnë qasje shumë më të ndërlikuara analitike. Që të mund të
lehtësohet të kuptuarit e marrëdhënieve të ndërsjella në strukturën
e organizatës, të gjenden dhe të shfrytëzohen elementet e
përbashkëta dhe që sa më parë të zbulohet kryerësi.
Duke pasur parasysh këtë që u cek, mund të përfundojmë se fjala është
për segmentin specifik të kriminalistikës të cilin mund ta renditin në
fushën e operatives analitike, sepse zbatohet për rastin konkret
kriminal, e sidomos është e nevojshme të theksohet aspekti
individualistik i cili ia jep të gjitha karakteristikat e analitikës së rastit.
Me rastin e formimit të shtabit operativ për ndriçimin e veprës penale
dhe identifikimit të kryerësit është e domosdoshme të formohet ekipi
analitik i cili është një nga detyrat themelore të udhëheqjes së
përpunimit kriminalistik. Krahas së përzgjedhjes së kuadrove
kualitative të cilët do të duhej të ishin të arsimuar për kryerjen e
punëve të tilla, është e domosdoshme të zgjedhet edhe pajisja
kualitative, si dhe lokalet ku mund të punohet pa pengesë por edhe
infrastruktura përcjellëse. Mirëpo, ekipi kualitativ kriminalistik është
“i përpunimit kriminalistik”, kurse analitika e rastit në tërësinë e
procesit informativ të përpunimit kriminalistik paraqet:
Mbledhjen e të dhënave (bisedat, shikimi i vendit të ngjarjes,
ekspertizat, informatorët, etj).
Vlerësimi i të dhënave (vlerësimi i burimit të informatave dhe i
përmbajtjes së tyre).
Lidhja e informatave, gjegjësisht përputhja në sistemin ekzistues
informativ paraqet sintezën e llojit të vet të elementeve të
analizuara.
Interpretimi i të dhënave paraqet nxjerrjen e përfundimeve të drejta
dhe të hipotezave në bazë të rezultateve të sintezës.
Dërgimi i prodhimeve analitike udhëheqësit të përpunimit
kriminalistik, etj.
135

Edhe krahas operacionalitetit ekzistues të evidencave kriminalistike të
cilat ishte dashur të modernizohen, shfrytëzimi i tyre kryesisht
ndihmon në marrjen e shënimeve fillestare për viktimën, aktivitetet
kriminale, pjesëmarrësit, ngjarjet, në të cilat ka marrë pjesë,
shfrytëzimin e mjeteve vetanake, armën e legalizuar, personat me të
cilët është takuar gjatë kontakteve të ndryshme (fatkeqësitë, racitë, etj).
adresat e vendbanimeve dhe vendqëndrimeve, etj.
Sistemi informativ kriminalistik nuk guxon të jetë statik dhe i
pandryshueshëm për nga përmbajtja e të dhënave dhe për nga vëllimi i
tyre, por as edhe për nga metodologjia e përdorur. Ai duhet ta përcjellë
tërë ndërlikueshmërinë dhe fenomenologjinë e kriminalitetit
bashkëkohorë, dhe atë duhet ta azhurojë dhe ta aktualizoj vazhdimisht
me të dhënat e reja të cilat janë karakteristike për disa vepra penale
dhe kryerësit e tyre. Këto procese duhet të jenë të përcjella me
përsosjen e vazhdueshme të metodologjisë së përpunimit automatik të
të dhënave. (Krivokapiç. V. Krstiq. O, 1999/328).
136

11. MASAT E PËRGJITHSHME TAKTIKE – OPERATIVE
DHE AKTIVITETET E PENGIMIT DHE LUFTIMIT TË
KRIMINALITETIT.
Kur janë në pyetje masat taktike – operative dhe veprimet që
ndërmerren për pengimin dhe luftimin e kriminalitetit, nga
këndvështrimi ynë është interesant klasifikimi i veprimeve taktike –
kriminalistike në ato të cilat ndërmerren para kryerjes së veprës penale
me qëllim të pengimit dhe ato të cilat ndërmerren pas veprës së kryer
penale me qëllim të ndriçimit të saj dhe zbulimit të kryerësit.
Veprimet për pengimin e veprës penale janë preventive, ose preventive
– represive dhe ato kryesisht janë masa dhe veprime operative –
taktike. Veprimet dhe masat preventive personat zyrtarë i ndërmarrin
në bashkëpunim me disa subjekte. Masat dhe aktivitetet represivepreventive,
personat zyrtarë i ndërmarrin zakonisht në mënyrë të
pavarur, varësisht nga disa gjendje para delikuente, ose nga kryesit
potencial të veprave penale, por në kuadër të kontrollit kriminalistik.
Veprime të luftimit të kriminalitetit janë aktivitetet represive për
zbulimin e veprave penale dhe të kryesve të tyre dhe ato mund të jenë
veprime të përgjithshme dhe hetimore, varësisht se a ndërmerren ato
veprime zakonisht gjatë kontrollit kriminalistik apo gjatë përpunimit
kriminalistik.
Veprimet e argumentimit mund të ndahen në bazë të asaj se a
sigurohet materiali personal dhe provues përmes tyre. Sistematizimi
themelor i shpjegimit të mëtejmë do të mbështetet në ndarjen e
veprimeve varësisht nga ajo se a ndërmerren ato me qëllim të
pengimit apo me qëllim të luftimit të kriminalitetit. Sistematika e tillë
mundëson grupimin edhe në raport me karakteristikat dhe veprimet
tjera siç janë ato të përgjithshmet, veprimet hetimore, veprimet me
anën e të cilave mblidhen provat personale dhe veprimet me anë të
cilave mblidhen provat materiale. Me këtë rast duhet pasur parasysh
tërë relativitetin e kësaj ndarjeje, sepse një numër i konsideruar i
masave taktike – operative dhe i veprimeve të tilla ndërmerret
njëkohësisht si për qëllime të pengimit ashtu edhe për qëllime të
zbulimit të veprave penale dhe të kryesve të tyre.
137

11.2. Masat dhe veprimet e përgjithshme operative – taktike të
karakterit preventiv-represiv
11.2.1. Verifikimi kriminalistik
Verifikimi kriminalistik është masë dhe veprim i përgjithshëm operativ
– taktik, qëllimi i të cilit është të vërtetohet saktësia (bazueshmëria) e
fakteve (indiceve, bazave të dyshimit), të mbledhura (të kuptuara), të
cilat tregojnë për një vepër të caktuar penale, kryerësin e saj apo për
rrethanat tjera të rëndësishme për ndriçimin e veprës penale apo të
veprimtarisë së caktuar kriminale. Indicet apo të dhënat bazueshmërinë
e të cilave duhet vërtetuar me anë të verifikimit, hedhur apo plotësuar
pjesërisht mund të jenë të shkallë së ndryshme të probabilitetit, më pak
ose më shumë reale dhe logjike, të marra apo të mbledhura nga
burimet e ndryshme. Të gjitha këto fakte duhet të verifikohen në
mënyrë që në bazë të shënimeve dhe fakteve të vërtetuara saktë të
mund të vazhdohet puna në ndriçimin e veprës konkrete penale dhe në
zbulimin e kryerësit të saj. Për këtë arsye verifikimet dhe analizat janë
bazë e masave dhe veprimeve të shumta taktike – operative si të atyre
të përgjithshme ashtu edhe të atyre hetuese siç janë: racia, prita,
privimi nga liria, kontrolli etj. Mirëpo, nevoja për këtë lloj të veprimit
operativ – taktik lidhur me veprën konkrete penale, shumë herë dhe
shumë shpesh ekziston edhe pas kallëzimit penal apo raportit, madje
edhe në procedurën e filluar tashmë penale, sikurse edhe gjithnjë kur
duhet të vërtetohet probabiliteti apo bazueshmëria e fakteve të
kuptuara më vonë. Për këtë arsye verifikimi është një metodë
permanente në punën e personave zyrtarë me ç’rast zbatimi i tij
aplikohet që në fillim me rastin e identifikimit të indiceve të para (baza
e dyshimit) për veprën penale apo kryesin e saj.
Disponimi me shënime të pa verifikuara si të sakta jo vetëm në
procedurën penale, por edhe para saj në një masë të konsideruar mund
ta dëmtojë prestigjin dhe nderin e personave me të cilët kanë të bëjnë
ato shënime dhe më këtë njëkohësisht mund të nxiten edhe pasoja të
padëshirueshme në kuptim të komprometimit të personave të
autorizuar zyrtarë e që është e papranueshme si nga aspekti i
identifikimit të gjendjes faktike, ashtu edhe nga aspekti i të vepruarit
human në të gjitha fazat e procedurës.
Pa marrë parasysh përbërjen heterogjene të të dhënave të cilat
verifikohen, shkalla e ndryshme e probabilitetit të tyre si dhe metodat
të cilat shfrytëzohen mund të tregojnë për disa karakteristika të tyre të
138

përbashkëta që kanë të bëjnë me llojin dhe mënyrën e verifikimit.(D.
Modly; N. Korajliç/ 252).
11.1.1.1. Llojet e verifikimeve
Në esencë, në kuadër të kriminalistikës dallojmë llojet e verifikimeve
si vijon:
1.personat e autorizuar zyrtarë verifikimin e kryejnë me : a).
iniciativës personale; dhe b). kërkesën e subjekteve tjera;
2.sipas objektit të verifikimit kanë të bëjnë me: a). personat; dhe b).
objektet;
3.sipas mënyrës së kryerjes së verifikimit ai mund të jetë: a). i hapur
(publik); b).konspirativ (i fshehtë).
Verifikimet të cilat i bënë personi i autorizuar zyrtarë në bazë të
iniciativës personale kanë të bëjnë me bazat e dyshimit, indicet apo
njohuritë tek të cilat këta persona të autorizuar kanë ardhur gjatë
angazhimit operativ, me perceptim të drejtpërdrejtë, duke ushtruar
masa dhe veprime të caktuara operative – taktike, në bazë të
informatës të cilën ua kanë dhënë qytetarët, organizatat punuese,
gjegjësisht subjektet tjerat, apo në ndonjë mënyrë tjetër, pa marrë
parasysh se a ka ekzistuar interesimi për informatë të tillë paraprakisht
apo jo. Këto verifikime janë më të shumtat dhe ato paraqesin bazën e
veprimtarisë së tërësishme të personave të autorizuar zyrtarë. Ndër to
me rëndësi të veçantë kanë ato verifikime të informatave dhe
shënimeve të cilat kanë burimin e tyre në angazhimin personal
operativ, apo kanë lindur në bazë të perceptimit të drejtpërdrejtë të
personave të autorizuar zyrtarë. Në këtë mënyrë është prezentë
mundësia më e madhe për selektim të disa të dhënave bazueshmërinë e
të cilave duhet vërtetuar. Përveç verifikimeve të cilat bëhen me
iniciativë të agjencisë për zbatimin e ligjit, shumë shpesh ndodhë që
verifikimi të dhënave të caktuara kërkohet edhe nga disa agjenci tjera
për zbatimin e ligjit. Ndër to më së shpeshti janë verifikimet të cilat i
kërkojnë agjencitë tjera për zbatimin e ligjit për shkak të nevojë së
verifikimit të shënimeve të caktuara në territorin i cili për nga
kompetenca i takon pikërisht agjencisë tjetër. Shënimet e tilla më së
shpeshti kanë të bëjnë me nevojën e kryerjes së masave dhe veprimeve
të caktuara operative – taktike siç janë: verifikimi i identitetit; zbulimi
i vendbanimit apo adresës; kontrolli i lëvizjes apo i sjelljes; regjistrimi
në evidencat kriminalistike; verifikimi se personi i caktuar a ka prirje
kriminale; a ka qenë i dënuar më parë etj. Verifikimi sipas kërkesës së
139

agjencisë tjetër bëhet konformë parimit të koordinimit të
bashkëpunimit midis disa agjencive për zbatimin e ligjit.
Kërkesën për verifikim mund ta drejtojnë edhe organet tjera shtetërore,
si p.sh, organet e gjyqësisë, organet ushtarake, organet përfaqësuese të
bashkësive shoqërore – politike etj. Shumë të shpeshta janë edhe
verifikimet të cilat kryhen me kërkesën e prokurorit publik, në pajtim
me dispozitat e LPP. Është e domosdoshme që të gjitha verifikimet të
cilat kërkohen nga organet tjera të kryhen në kohën e duhur, në
mënyrë të hollësishme dhe me ndërgjegje. Vetëm raporti i tillë në
bashkëpunimin ndërpersonal mund të sjellë rezultate të kënaqshme në
pengimin dhe luftimin e kriminalitetit.
Verifikimet të cilat kanë të bëjnë me disa objekte, para së gjithash
atyre ndaj të cilave më së shpeshti kryhen vepra penale ose shfaqen
dukuri socio – patologjike dhe si të tilla kanë rëndësinë e objektit
kriminogjen. Objektet e tilla verifikohen më së shpeshti duke
mbledhur informata. Qëllimi i verifikimeve të tilla është ndërmarrja e
aktiviteteve tjera operative me qëllim të kontrollit kriminalistik apo të
zbulimit të veprës penale.
Sipas mënyrës së kryerjes, verifikimet mund të jenë konspirative (të
fshehta) dhe publike apo të hapura. Se kur me rastin e verifikimit të të
dhënave mblidhen informata e të ngjashme do të zbatohet njëra apo
tjetra metodë varet para që gjithash nga objekti i verifikimit p.sh,
ndryshe do të bëhet verifikimi i lidhjeve kriminale të të dyshuarit apo
verifikimi i të dhënave për ndonjë person i cili përgatitet për ta kryer
veprën penale, gjë që duhet bërë verifikimi në mënyrë diskrete me
qëllim që të vendoset prita në vendin ku planifikohet vepra apo për
shkaqe të ngjashme operative, dhe ndryshe p.sh, duhet të verifikohet se
ku banon dëshmitari i drejtpërdrejtë i ngjarjes së caktuar kriminale,
gjegjësisht se a e ka paguar personi i caktuar tatimin e caktuar në
pasuri, me anë të shikimit të librave tatimor. Mënyra konspirative e
verifikimit kërkon një shkallë shumë më të lartë të kujdesit dhe
shkathtësisë më të madhe, një taktikë më komplekse dhe një kohë më
të gjatë për ta kryer atë si dhe një pasiguri më të madhe kur është fjala
për rezultatin përfundimtar të verifikimit. Mirëpo, pa marrë parasysh
këtë disa informata dhe të dhëna të mbledhura duhet të verifikohen në
këtë mënyrë, kuptohet duke zbatuar rreptësishtë parimin e ruajtjes së
sekretit zyrtar. Arsyet për këtë janë të karakterit operativ, moral dhe
ligjor.
140

Arsyet operative kanë të bëjnë me atë se verifikimi do ta humbë
qëllimin themelor po që se personi me të cilin ka të bëjë verifikimi do
të kuptoj për verifikimin. Në rast të ekzistimit real të veprimtarisë
kriminale i dyshuari do të ndërmerr veprime të caktuara me qëllim të
shkatërrimit të gjurmëve dhe objekteve të veprës penale (provat
materiale), do t’i paralajmëronte bashkëpjesëmarrësit dhe do të mund
të largohej me kohë apo edhe t’i pengojë të gjitha masat kriminalistike
operative të cilat ndërmerren ndaj veprës penale që do të thotë se
veprimtaria kriminale nuk do të mund madje as të dëshmohej.
Arsyet morale kanë të bëjnë me ruajtjen e autoritetit dhe dinjitetit të
personave me të cilët ka të bëjë informata apo verifikimi. Me që është
fjala për shënime saktësia e të cilave ende është e pavërtetuar, do të
thotë edhe të pasakta në aspektin e përcaktimit apo identifikimit ose
vërtetimit, një gjë e tillë do të mund ta rrënonte prestigjin dhe
autoritetin e personit, kështu që në rrethanat e caktuara kjo do të mund
të ishte edhe vepër penale. Lidhur me verifikimin e kryer përpilohet
shënimi zyrtar apo raporti. Të dy këto shënime kanë rëndësinë
ekskluzivisht operative, ndonëse disa fakte të caktuara gjatë verifikimit
mund të fiksohen edhe në formën të cilën e parasheh LPP, nëse ato do
të kishin rëndësi prove në procedurën penale.
Në shënimin apo raportin zyrtar duhet të shënohen mjetet të cilat janë
shfrytëzuar me rastin e identifikimit, përmbajtja dhe përshkrimi i të
dhënave të cilat janë mbledhur gjatë verifikimit, burimi i tyre dhe
autenticiteti.
Nëse verifikimi është kryer sipas kërkesës së prokurorit apo agjencisë
tjetër, atëherë shënimet dokumentohen me shkrim në formë të raportit
të posaçëm në të cilën theksohet burimi i të dhënave dhe cilat mjete
operative – taktike janë shfrytëzuar nëse kjo të ishte në kundërshtim
me ruajtjen e fshehtësisë zyrtare. Mirëpo, gjithashtu duhet theksuar se
a janë verifikuar të dhënat, a janë plotësisht apo pjesërisht të sakta.
Shënimet apo raporti zyrtarë lidhur me verifikimin e kryer
shfrytëzohet për qëllime operative, kurse futen në disa evidenca
varësisht nga karakteri dhe përmbajtja e tyre.
Verifikimi nuk është i lidhur vetëm për veprën penale, por ka rëndësi
edhe më të gjerë, ai mund të kryhet me qëllim të informimit të
përgjithshëm mbi gjendjen në një territor të caktuar dhe jo vetëm kur
141

janë në pyetje veprat penale dhe kryerësit e tyre, por edhe atëherë kur
është fjala për dukuri sociale – patologjike. Ai mund të ketë kuptim më
të gjerë një mbledhjen e informatave nga ana e agjencisë për zbatimin
e ligjit e që në bashkëpunim me subjektet tjera ka një rëndësi
jashtëzakonisht të madhe operative – kriminalistike dhe për sigurinë në
tërësi. (Krivokapiq; 2005/185-190).
11.2.2. Mbledhja e informatave
Kur vështrohet roli dhe detyrat e personave të autorizuar zyrtar në luftë
kundër kriminalitetit është me rëndësi që në këtë aktivitet të ekzistojë
dyshimi, gjegjësisht baza për dyshim se është kryer vepra penale.
Bazat e dyshimit ekzistojnë nëse personi i autorizuar zyrtarë ka
kuptuar se ekziston probabiliteti se është kryer vepër penale. Me këtë
rast për ekzistimin e bazës së dyshimit është irelevante se personi i
dyshimtë për kryerjen e veprës penale a është i njohur apo jo. Koncepti
i tillë i bazës së dyshimit duhet dalluar nga dyshimi i bazuar si një
shkallë më e lartë e dyshimit. Kjo do të thotë se për ekzistimin e bazës
së dyshimit mbi kryerjen e veprës penale kërkohet një shkallë më e
ulët e probabilitetit sesa për ekzistimin e dyshimit të bazuar i cili është
i nevojshëm për inicimin e procedurës penale. Me qëllim të kryerjes së
suksesshme të detyrave në këtë drejtim, personave të autorizuar u
është lënë mundësia që të kërkojnë informata dhe raporte të nevojshme
nga qytetarët (H. Sjerqiç – Çoliq, D. Vuleta, M. Haxhiomeragiq
1999/41).
Fjala është për bisedën joformale e cila nuk është rregulluar me norma
ligjore. Kërkimi i informatave të nevojshme nga qytetarët në të vërtetë
është mbledhje e provave në kuptimin e hetimit të dëshmive (operative
– kriminalistike) për njerëzit dhe për sigurimin e tyre njëkohësisht.
Mbledhja e informatave të nevojshme nga qytetarët është formë e
aktivitetit operativ-taktik e personave të autorizuar zyrtar, të cilin
aktivitet ata e ndërmarrin me vetiniciativë në mënyrë metodike dhe
sipas planit të përpiluar më parë. Kjo detyrë e personave të autorizuar
zyrtar para së gjithash nënkupton detyrën e kërkimit të personave të
cilët mund të japin informata të nevojshme dhe relevante. Pra, fjala
është për të ashtuquajturat burime personale të informatave dhe nëse
informatat merren sipas formës së paraparë, atëherë mund të kenë edhe
karakter prove. Për shkak të trendëve të pranishme për sigurimin e të
drejtave të qytetarëve me të cilët kontaktojnë personat e autorizuar
142

zyrtarë me rastin e mbledhjes së informatave të cilat do të mund të
ishin të dobishme për kryerjen e procedurës penale, LPP, rregullon
edhe pozitën e tyre, sepse ai qytetar për të cilin do të mund të thuhej se
është dëshmitari i supozuar në procedurën eventuale penale, nuk është
i detyruar të japë çfarëdo deklarate apo të përgjigjet në çfarëdo pyetje e
cila i parashtrohet përveç të dhënave për identitetin e tij. Kjo do të
thotë se këta persona kanë të drejtë të heshtin për çka edhe personat e
autorizuar zyrtarë janë të detyruar t’i njoftojnë në që në fillim.
Informatat mblidhen nga të gjitha burimet në dispozicion (personat,
rezultatet objektive, incizimet teknike dhe dokumentet). Parakusht
themelor për mbledhjen e suksesshme të informatave është njohja e
aktiviteteve të përditshme, njohja e disa sferave të jetës së qytetarëve
në një territor të caktuar etj. Në rastin e mbledhjes së informatave
duhet harmonizuar metoda të ndryshme në pajtim të qëllimit themelor
të masës dhe aktivitetit. Me këtë arrihet pajtueshmëria racionale dhe
ekonomiciteti. Evidencat kriminalistike dhe përpunimi analitik i të
dhënave kanë rëndësi të madhe. Mbledhja e informatave nga qytetarët
shikuar në tërësi është formë e veprimtarisë operative e personave të
autorizuar zyrtarë të cilën ata e ndërmarrin me vetiniciativë, me planë
dhe në mënyrë metodike e me qëllim që të mbledhin informata të
dobishme për zbatimin e suksesshëm të procedurës. Ky koncept
përfshinë si bisedën me persona, ashtu edhe mbledhjen e raporteve me
shkrim dhe dokumenteve të ndryshme, shënimeve nga personat
juridik, shënimeve nga evidencat e ndryshme dhe rezultatet tjerat të
veprimtarisë së zbulimit të cilat nuk janë ndërmarrë në formë
procedurale.
Mbledhja e informatave nga qytetarët në kuptimin e ngushtë ka të bëjë
me deklar4atat e qytetarëve dhënë peronave të autorizuar zyrtarë në
procedurën joformale lidhur me veprën konkrete penale. Fjala është
për formën e bisedës të orientuar njëkohësisht në mbledhjen e
dëshmive në kuptim të njohjes dhe zbulimit të dëshmive dhe
personave.
Mbledhja apo kërkimi i informatave nga qytetarët si veprim operativtaktik
në praktik, realisht ekziston në dy forma të ndryshme. E para, si
marrje në pyetje apo bisedë joformale informative e të dyshuarit dhe e
dyta, si intervistë sistematike me dhënësit e informatave. Kjo e dyta
njëkohësisht është metodë “më e butë”, sepse në të dominojnë
elementet psiko – sociale, gjë që dikton një qasje ndryshe ndaj
143

qytetarëve dhe një taktikë ndryshe të zbatimit.
Në përpunimet kriminalistike p.sh, për shkak të vrasjes dallojmë tri
drejtime themelore strategjike në të cilat orientohet mbledhja e
informatave nga qytetarët si një vijim:
1.strategjia e trajtimit të viktimës;
2.strategjia e identifikimit dhe mbledhjes së informatave nga
dëshmitarët;
3.strategjia e trajtimit të kryerësit.
Qasja ndaj mbledhjes së informatave nga çdo grup i përmendur i ka
specifikat e veta. Ndonëse mund të thuhet se çdo bisedë kërkon qasje
individuale, megjithatë struktura themelore e bisedës është e ngjashme
përveç një modifikimi pak a shumë më të vogël ose më të madh.
Modeli i përgjithshëm i bisedave përbëhet nga elementet në vijim:
1.planifikimi dhe përgatitja e bisedës;
2.hyrje në bisedë;
3.përpunimi i tërësisë tematike;
4.përfundimi i bisedës ;
5. vlerësimi (Pavliçek; 2002, 64.)
11.2.2.1. Planifikimi dhe përgatitja e bisedës
Pjesa e fundit e përgatitjes së bisedës është krijimi i planit për bisedë,
bazën e të cilës e përbëjnë nëntë pyetjet e arta kriminalistike dhe
veprohet hap pas hapi, nga e njohura drejtë të panjohurës. Duhet të
caktohet pikënisja e drejtë dhe ajo që dëshirohet të konstatohet dhe të
dëshmohet me bisedë. Pra, të kihet edhe kujdes se masat dhe
aktivitetet e parapara dhe renditja e tyre a janë të përshtatura për këtë.
Gjithmonë fillohet nga e pakontestueshmja d.m.th, nga faktet e
vërtetuara, nga rrethi privat dhe shoqëror i respondentit, nga situata e
tij jetësore dhe banesore, nga rrethi profesional etj. Pra, nga anamneza
sociale e respondentit. Nëse kriminalistët nuk i përmbahen parimit të
njohjes të së vërtetës hap pas hapi, atëherë mund të vije deri te
kërcimet në kërkimin e fakteve dhe në të menduarit për to, gjë që sjellë
deri te lajthimi apo shmangia.
144

Zakonisht plani i bisedës duhet të përmban:
1. përshkrimin e rrethanave të cilat duhet të sqarohen gjatë
bisedës dhe formimin e pyetjeve me atë qëllim si dhe
eventualisht renditjen e pyetjeve për këtë qëllim. Biseda duhet
të jetë e gjallë dhe e orientuar drejtë procesit, prandaj edhe
plani i bisedës në rrjedh e sipër aty për aty ndryshohet dhe
plotësohet. Plani nuk është anketë dhe biseda nuk shterohet në
dhënien e përgjigjeve në anketë. Situata taktike e dikton tërë
një varg të pyetjeve të paparashikuara në procesin e bisedës,
qoftë bisedën e tillë ta ketë hapur korrensponduesi apo atë ta
ketë imponuar respondenti.
2. të parashihet renditja e pyetjeve dhe intervalet kohore në të
cilat duhet qasur qartësimit të rrethanave të ndryshme, pra në
çfarë momenti dhe sipas cilës radhë do të shtrohet pyetja e
caktuar.
3. parashikimi i bisedave me të ashtuquajturit elementet e jashtme
siç është; dita dhe ora, ku do të pritet resopondenti deri te
fillimi i marrjes në pyetje etj.
Plani i bisedës është i pandashëm nga plani i përpunimit kriminalistik
lidhur me ngjarjen penale. Ai supozon njohjen e mirë të hollësive për
objektin. Kurdo që është e mundur kriminalistët duhet t’i kushtojnë
vëmendje të posaçme përgatitjes së bisedës. Me këtë ata do ta kursejnë
kohën dhe do ta mundësojnë planifikimin e bisedës, që në fillim mund
të vlerësohet çfarë dëshirohet të arrihet me bisedën, të fitohet në
azhuritet, por edhe respondenti e kupton dhe e përjeton si serioze etj.
Gjatë përgatitjeve të bisedës bëhet analizimi i fondit të fakteve në
dispozicion, bëhet plani i bisedës, sigurohet vendi për bisedë,
sigurohen faktet të cilat duhet ballafaquar etj. Gjatë përgatitjeve për
bisedë sidomos duhet të kihet parasysh qëllimi i bisedës, tema,
strategjia dhe taktika, detyrat, zgjatja dhe përgatitja e nevojshme
teknike. Përgatitja e drejtpërdrejtë e bisedës përfshinë informimin,
argumentimin, formimin dhe konkludimin apo konstatimin.
Sa herë që është e mundur duhet zgjedhur kohën e duhur, vendin,
duhet të mblidhen informata për bashkëbiseduesin, të caktohen
kornizat e objektit të bisedës, mënyra e fillimit të bisedës dhe momenti
i kalimit në çështje të drejtpërdrejta, përgatitjen e pyetjeve personale,
renditjen apo strategjinë e pyetjeve, renditjen logjike të pyetjeve, llojet
145

e pyetjeve, rrjedhën e bisedës (nëse është e mundur), mënyrën e
veprimit të kriminalistit në mënyrë aktive të orientuar ashtu që të mos i
shmanget asnjëherë qëllimit të bisedës.
Sipas T. Markoviqit (1972/ 501 – 508) që të mund të zhvillohet biseda
me sukses është e nevojshme që të kihet parasysh:
1. elementet e vërteta, të cilat janë; vendi, koha dhe njohja e objektit.
2. elementet e karakterit psikologjik, sipas të cilave nuk mjafton që
kriminalisti t’i njoh vetëm njerëzit, por është e dëshirueshme që ai
të jetë në gjendje edhe t’ua kaloj atyre, sepse nëse dëshirohet të
dihet se çfarë mendojnë njerëzit, atëherë duhet ta dimë se si jetojnë
ata, për shkak se njerëzit e ndryshëm reagojnë ndryshëm në
teknikën e bisedës. Të shumtën e rasteve nga teknika adekuate
varet edhe vet suksesi.
3. elementet e karakterit taktik të cilat rezultojnë nga dy të parat,
vazhdojnë me to dhe së bashku me to e bëjnë tërësinë e taktikës së
marrjes në pyetje. Siç thekson Z. Roso, (1995 /60 – 62). Zgjedhja e
kohës dhe vendit për kryerjen e bisedës informative 43 dhe
intervistës 44 është e rëndësishme për dy arsye:
Së pari, shumë arsye taktike – psikologjike kërkojnë që biseda
informative të kryhet sa më parë dhe sipas mundësisë menjëherë pas
ngjarjes apo pasi që personi me të cilin dëshirojmë të bisedojmë ta ketë
vërejtur faktin dhe rrethanat të cilat janë të rëndësishme për
përpunimin kriminalistik të procedurës penale. Së dyti, arsyet taktike
kërkojnë shtyrjen e bisedës për një kohë më të shkurtë apo më të gjatë,
nëse është e nevojshme që paraprakisht të bastiset banesa, të
konfiskohen objektet e veprës penale, të bëhet shikimi në
dokumentacionin e nevojshëm, të mblidhen shënimet shtesë për disa
fakte dhe rrethana të veprës penale etj. sepse në të kundërtën rezultati i
atyre veprimeve do të dështonte nëse biseda ndërmerret para se të jenë
kryer këto. Gjithashtu varësisht nga situata konkrete taktike mund të
ndodh që të ketë nevojë për më tepër biseda në të njëjtën kohë, në
mënyrë të sinkronizuar, apo që biseda informative dhe intervista të
lidhen në mënyrë taktike me ndonjë masë tjetër apo aktivitet operativ.
43
Biseda joformale dhe forma e procesit të komunikimit. Ky është aktivitet i
shpeshtë i policisë mjaft i rëndë dhe zakonisht lidhur me personin e dyshuar.
44
Në kuptimin kriminalistik kjo është formë e mbledhjes së informatave nga
qytetarët me ç'rast i që jep informatën njoftohet se nuk është i dyshuar.
146

Me rastin e zhvillimit të bisedës me qytetarë, është e dëshirueshme që
ajo të zhvillohet jashtë lokaleve zyrtare, për shkak se ne nga qytetari
kërkojmë një lloj sakrifice të kohës dhe komoditetit të tij. Me rastin e
përzgjedhjes së vendit të intervistës gjithmonë qytetarit duhet lënë
mundësinë që ai ta zgjedhë apo ta caktoj vendin e bisedës i cili i
konvenon atij, sepse qasja e tillë i kontribuon krijimit të atmosferës së
këndshme dhe jozyrtare dhe i shërben qëllimit të intervistës. Vendi i
intervistimit duhet ta sigurojë anonimitetin e bisedës dhe përmbajtjes
së saj. Koha për intervistë gjithashtu është çështje e ndjeshme e cila
duhet të zgjidhet njësoj së bashku me bashkëbiseduesin, sepse më së
tepërmi varet nga disponimi i vet bashkëbiseduesit se kur më së
tepërmi ajo mund të zhvillohet përveç nëse situata kërkon domosdo që
biseda të zhvillohet menjëherë dhe sa më urgjentë.
Vendi për zhvillimin e bisedës me personin e dyshuar, zakonisht është
në lokalet zyrtare ku ekzistojnë kushtet e nevojshme për punë të
papengesë. Përjashtim nga këto rregulla bëjnë “situatat e nxehta”, kur
nuk ka tjetër rrugëdalje. Arsyet janë të shumta përse kjo
rekomandohet, kurse disa prej tyre janë: diskrecioni, kushtet e
përshtatshme, mundësia e qasjes në dokumente të ndryshme,
pamundësia e arratisë, lokali i posaçëm për biseda etj.
Biseda me personin e dyshuar për vepër penale nuk bënë të zhvillohet
në shtëpinë e tij, sepse ai atje ndjehet më i sigurtë, kurse edhe
mundësia e pengesave është më e madhe, pastaj pauzat, pengesat
anash, ambienti familjar, etj.
11.1.2.2. Hyrje në bisedë
Pjesën e hyrjes në bisedë në kontaktin e parë duhet kushtuar vëmendje
të madhe, sepse nga përshtypjet fillestare mund të varet tërë rrjedha
dhe përfundimi i bisedës. Kështu, që në fillim është me rëndësi dhe e
nevojshme të eliminohen pengesat e autoriteteve të cilat ekzistojnë
midis kriminalistit dhe qytetarit, dhe të tentohet vendosja e
marrëdhënies profesionale. Kryesisht kjo arrihet si përmes
komunikimit verbal, ashtu edhe përmes komunikimit jo verbal.
Përshtypjet e para janë esenciale. Në psikologji janë të njohura si “halo
efekt”. Ky është besimi i disa karakteristikave të ndonjë personi në
pajtim me vlerësimin e përgjithshëm (përshtypjen të po atij personi).
Nëse vëzhguesi nuk ka mendim të mirë për ndonjë person, atëherë ai
do ta ketë prirjen që shumë karakteristika të tij t’i vlerësoj negativisht,
147

dhe e kundërta, nëse ka mendim të mirë – pozitiv, edhe pse ato
karakteristika individuale nuk kanë kurrfarë lidhje me tërësinë e
personalitetit të atij personi. Në anën tjetër, mendimi për
karakteristikën individuale të ndonjë njeriu mund të ndikoj në
mendimin e vështruesit të atij njeriu në përgjithësi.
Për tu eliminuar gabimet e tilla duhet përmbajtur rregullave që ndaj
qytetarëve të veprojmë ashtu siç do të dëshironim që ata të sillen ndaj
nesh apo ndaj anëtarëve të familjes sonë, apo ndaj miqve. Gjithashtu,
kontakti i pandërprerë me sy me personin, sinjalet pozitive jo verbale
dhe dëgjimi me vëmendje ndikojnë pozitivisht në vendosjen e
mirëkuptimit. Në atë fazë qëllimi është që të krijohet një reflektim
pozitiv dhe një mirëkuptim reciprok, në mënyrë që personi të pajtohet
për bisedë të sinqertë. Për këtë arsye zakonisht biseda e parë u besohet
kriminalistëve më me përvojë.
Sipas disave, tre minutat e parë vendosin suksesin apo mossuksesin e
bisedës. Qasja jo e shkathët në kontaktin e parë mund ta vështirësoj
dukshëm, madje edhe ta shkatërroj konceptin taktik të krijuar
paraprakisht. Është mirë që me atë rast të fillohen temat të cilat kanë
rëndësi për bashkëbiseduesin dhe e bëjnë atë të rëndësishëm, kurse
pyetjet duhet shtruar ashtu që shumica prej tyre të kërkojnë përgjigjen
me “PO”. (Z. Roso, 1995/ 100 – 101).
Pas kësaj pason sqarimi i të drejtave të cilat qytetari i ka në pajtim me
LPP, dhe arsyetohet shkaku i bisedës. Kuptimi i bisedës duhet të jetë
konstatimi i së vërtetës. Me atë rast duhet të kurajohen
bashkëbiseduesit që të përshkruajnë sa më hollësisht rrethanat të cilat u
janë të njohura për rastin pa ndonjë zbukurim të përgjigjes, apo
harmonizim me ndonjë rend logjik të tij, me fjalë të tij dhe ashtu siç
kanë perceptuar. Nëse fjala është për personat të cilët në çfarëdo forme
janë dëmtuar me veprën penale, atëherë atyre duhet lejuar të
qetësohen, koncentrohen, të freskohen, të marrin terapi, nëse janë duke
përdorur terapinë, në mënyrë që të mund tëvazhdohet biseda
kualitative.
11.1.2.3. Përpunimi i tërësive tematike
Në pjesën hyrëse të bisedës qëllimi ishte krijimi i një ambienti sa më të
afërt dhe i klimës së mirëkuptimit, njoftimit, gjë që do të ndihmonte
përzgjedhjen e taktikës. Fillimi duhet të jetë i qetë, i durueshëm dhe
148

miqësor. Qëllimi i kësaj faze është të stimulohet personi që të flasë për
ngjarjen sa më hollësisht që është e mundur sipas radhës kronologjike
të zhvillimit të ngjarjes, duke shfrytëzuar pyetjet e hapura dhe skicim
të vendit të ngjarjes. Pyetjet duhet të jenë të shkurta dhe të sakta. Gjatë
bisedës respondentit duhet t’i ofrohet situata sa më tepër që është e
mundur.
Pas kësaj pason përshkrimi i parë i ngjarjes, ku respondenti paraqet
njohuritë e tij për ngjarjen të cilat mund të jenë nga përshkrimet shumë
të besueshme deri te mohimi i plotë i çfarëdo lidhjeje me ngjarjen. Ky
përshkrim nuk është mjaftë i hollësishëm, por trason vazhdimin e
bisedës së mëtejme. Kur është fjala për tërësitë tematike atëherë
mendohet në elementet të cilat e përbëjnë ngjarjen përfundimisht.
Kështu si tema mund të paraqiten: konfliktet verbale para vrasjes,
prezenca në vendin e ngjarjes, arma, i dyshuari, viktima, etj. Te bisedat
e tilla dallojmë dy situata themelore: e para, kur respondenti
bashkëpunon, dhe e dyta, kur ai refuzon bashkëpunimin.
Në të shumtën e rasteve respondentët nga grupi i përpunimit të
viktimave dhe dëshmitarëve janë të gatshëm të bashkëpunojnë, kurse
pjesërisht të tillë janë edhe të dyshuarit për shkak të arsyes së barrës së
provës e cila e lidhë atë me kryerjen e veprës penale.
Përpunimi i tërësive tematike te bisedat kooperative zhvillohet ashtu
që respondentit i sqarohen tërësitë tematike të bisedës, pastaj
përshkrimi i temës deri në kufijtë e të përkujtuarit. Kur respondenti
përfundon me përshkrimin, kriminalisti i cili e udhëheqë bisedën
shtron pyetje me qëllim të qartësimit të mangësisë së përgjigjes apo
madje të zgjerimit lidhur me të kuptuarit e ndonjë fakti. Gjatë kësaj
kohe kriminalisti tjetër i cili është i pranishëm gjatë bisedës e përcjellë
fjalën e respondentit, i shënon pyetjet me të cilat do të mund të
detajohej dëshmia e personit dhe kur kriminalisti i parë i cili e ka
filluar bisedën e përfundon pjesën e tij, atëherë ky i dyti kyçet në
bisedë duke i ndërlidhur pyetjet me temën. Kur të jenë shtruar të gjitha
pyetjet atëherë hartohet deklarata e respondentit në mënyrë që të
shmangen keqkuptimet, sidomos kjo është me rëndësi me rastin e
bisedave kooperative, në mënyrë që personi i cili gënjen ta vërtetojë
edhe një herë gënjeshtrën e tij. Gjegjësisht më vonë kur ai ballafaqohet
me faktet të cila e flasin të kundërtën me deklaratën e tij të parë, të
mos mund të thotë se nuk e ka thënë atë, apo të thotë se është
keqkuptuar, ose se nuk ka menduar ashtu. Ky është moment shumë i
149

ëndësishëm psikologjik i cili mund të jetë shumë i dobishëm nëse
veprohet me kujdes. Kur tema të rekapitulohet, atëherë kalohet në
tërësinë tjetër tematike me të njëjtën metodologji derisa të mos
përpunohen të gjitha temat. Para se të kalohet në tërësinë e dytë
tematike duhet shqyrtuar varësisht prej gjendjes së respondentit
mundësinë e pauzës, freskimit etj. me qëllim të vazhdimit të mëtejmë
të bisedës, sepse siç thekson Z. Roso (1995; 101), praktika ka
dëshmuar se biseda pa pauzë, më e gjatë se dy orë mësimi (90 minuta)
nuk mund të zhvillohet me koncentrik të plotë.
Në fazën përfundimtare përmblidhet tërë biseda nga të gjitha fazat dhe
analizohet dhe plotësohet me planin e bisedës me tema të reja. Pas
kësaj është e nevojshme të verifikohen thëniet e respondentit, të
verifikohet alibia, të lexohen deklaratat e pjesëmarrësve tjerë për të
njëjtën çështje, sidomos nëse janë zhvilluar më shumë biseda në të
njëjtën kohë në mënyrë që të shkëmbehen të dhënat me kriminalistët
tjerë të cilët zhvillojnë biseda tjera.
Te biseda jo kooperative zbulohen faktet të cilat i hedhin poshtë
deklarimet e respondentit, nëse supozohet se personi është duke dhënë
përgjigje të gabueshme, apo po fshehë fakte të rëndësishme. Atëherë
është e nevojshme që të nxitet për bashkëpunim. Është detyrë e
kriminalistit që të parashtrojë pyetje, por biseda jo kooperative mund
të shkoj aq larg sa që personi të refuzoj çfarëdo bisede. (Pavliçek;
2002; 64.).
Tek biseda jo kooperative duhet të parashihet se si duhet të joshet
respondenti për bashkëpunim. Në rast se respondenti ngarkohet
atëherë duhet t’i hyjmë zbulimit të disa fakteve për ngjarjen gjë që
mund të jetë nxitje e mirë për sqarimin e disa rrethanave, mirëpo, për
këtë duhet kërkuar momentin e vërtetë. Me rastin e qartësimit të
deklarimeve kontradiktore të respondentit është e nevojshme t’i
sqarohet që faktet e caktuara duhet përsëri të verifikohen në mënyrë që
të konstatohet e vërteta. Në momente të tilla duhet të kërkohet edhe
roli i tij aktiv dhe lihet mundësia që me bisedë graduale të ndryshoj
apo ta plotësoj deklaratën e tij, gjegjësisht ta ruaj “fytyrën”. Tërë
kohën derisa bisedohet me respondentin, kriminalisti duhet ta
përqendrojë vëmendjen në shenjat e tij jo verbale (reagimet) të cilat
pavetëdije i bënë ai, sepse kjo mund t’i kontribuojë vlerësimit të
momentit të parë kur duhet të ndryshohet diçka nga taktika e bisedës.
Informatat e marra gjatë bisedës nga personi me të cilin zhvillohet
150

iseda duhet të jenë gjithmonë të verifikuara, sepse biseda duhet të jetë
e zhvilluar “haptazi”. Në situatat kur dinamika e punës imponon
zhvillimin e më shumë bisedave paralelisht, atëherë është e nevojshme
të caktohet koordinatori për zhvillimin e bisedave, detyra e të cilit do
të ishte: pranimi i udhëzimeve nga udhëheqësi i përpunimit
kriminalistik, këmbimi i deklaratave midis grupeve dhe orientimi i
aktiviteteve të mëtejme të grupeve në drejtime të mundshme,
harmonizimi i strategjisë së bisedave midis grupeve dhe shkëmbi i të
dhënave me udhëheqësin e përpunimit kriminalistik, bashkëpunimi me
kriminalistët dhe me teknikët e kriminalistikës me qëllim të
përjashtimit të gjurmëve, të kontestueshme dhe të pakontestueshme
nga personat, bashkëveprimi në vendimmarrje lidhur me dhënien e
informatave mediave, intervenimi në rastet kur vëren gabime në
intervistë, intervenimi në rastet e keqtrajtimeve fizike apo psikike etj.
11.1.2.4. Përfundimi i bisedës
Kur përpunohet të gjitha temat që kanë të bëjnë me përmbajtjen e
ngjarjes, në fazën e fundit të kontaktit me respondentin, është e
nevojshme të sqarohet roli i tij në fazat e ardhshme të procedurës, si
dhe nevoja e sigurimit të kontakteve të ardhshme rreth sqarimeve
plotësuese të disa fakteve të reja.
Nëse është e nevojshme, qytetarët duhet të drejtohen në institucione të
caktuara, qofshin viktima apo dëshmitar, sepse shumë qytetarë nuk
kanë qenë në mundësi të trajtohen nga ana e personave të autorizuar
zyrtar, prandaj për shumë të tillë ky kontakt është mjaft i pakëndshëm,
si për shkak të trajtimit nga policia, ashtu edhe për shkak të vet rolit në
ngjarje. Në këtë fazë duhet të shikohet edhe njëherë se a janë përfshirë
të gjitha tërësitë tematike dhe i jepet mundësia respondentit që disa
gjëra, të cilat mendon se janë të rëndësishme t’i theksoj, sqaroj, ose
ndryshoj, si dhe të shtroj pyetje për çështjet të cilat i interesojnë lidhur
me ngjarjen.
Zakonisht interesohen për rolin e tyre procedural, sigurinë e tyre dhe të
familjeve. Në këto pyetje duhet të jepen sa më shumë që është e
mundur përgjigje të sinqerta, dhe nëse kriminalisti diçka nuk di, apo,
nuk mund të zbuloj për shkak të interesit të procedurës, atëherë atë
duhet ta thotë qartë. Në shkuarje të respondentit duhet të shënohet
koha saktë kur është përfunduar biseda dhe të verifikohet se a i ka
marrë personi gjërat personale të tij.
151

Gjithashtu pjesë e pandashme e bisedës është vlerësimi i cili ka të bëjë
me:
1.Vlerësimin e informatave të marra ku pyetësi pyet se çfarë efekti
kanë realizuar informatat e reja ndaj përpunimit të rëndësishëm
kriminalistik, për çfarë informatash është fjala dhe çka duhet
ndërmarr shtesë;
2.Shikimi i fakteve argumentuese është gjithashtu aspekt i vështrimit
të pajtueshmërisë së informatave me dëshmitë e mbledhura dhe me
informatat tjera, gjegjësisht, cilat fakte relevante e ndërlidhin
personin me vrasjen, si dhe sa është vlera argumentuese e atyre
fakteve dhe çka duhet ndërmarr që të vlerësohet kualiteti i tyre. Në
këtë pjesë krahas fakteve të cilat mund të jenë afirmative dhe ta
ndërlidhin personin me vrasjen, gjithashtu është e rëndësishëm të
arrihet te faktet të cilat tregojnë se nuk është vrasës personi për të
cilin njohuritë fillestare kanë treguar se është kryerës i vrasjes,
3.Vlerësimi i aftësisë se pyetësit. Këtu duhet të theksohet se çdo bisedë
është përvojë e re, jo vetëm për kriminalistët e ri, por edhe për ata
me përvojë më të gjatë, për arsyeje se çdo bisedë dhe çdo person
është specifik në mënyrën e tij ashtu që për të qenë e rëndësishme që
përvojat deri te cilat arrihet gjatë bisedës të shënohen në mënyrë që
në të ardhmen nëse ka pasur gabime të eliminohen që të mos
përsëriten, si dhe nëse ka ardhur deri te njohuritë e reja, metodat dhe
taktikat e njëjta mund të zbatohen edh në rastet në vijim (Korajliç.
N.2003)
11.1.3. Observimet speciale
11.1.3.1. hyrje.
Niveli i organizimit ndërkombëtarë të kriminalitetit nënkupton
shfaqjen e grupeve të organizuara me shkallë të lartë të
internacionalizimit, profesionalizimit dhe specializimit të një numri të
krimineleve. Zbulimi, hetimi dhe argumentimi i veprave penale të
kriminalitetit të organizuar së këndejmi kërkon një kuadër policorë me
arsimim dhe profesionalizëm të lart i cili duhet të jetë i specializuar për
punët e tilla. Aftësimi special gjegjësisht policët e specializuar, në këtë
repertorë pune duhet ti shfrytëzojnë aktivitetet kriminalistike-taktike
në mesin e të cilave observimi special është i pashmangshëm.
152

Observimi special është veprimi kriminalistik-taktik i mbledhjes së
fshehtë të informatave me anë të metodës së perceptimit personal. Ky
observim ka të bëj me vëzhgimin e fshehtë , mbikëqyrjen dhe
përgjimin e personave të caktuar, automjeteve, objekteve dhe lokaleve
apo hapësirave me qëllim të realizimit të pamjes dhe mbledhjes së
informatave për gjendjen kriminale, aktivitetet dhe për identitetin e
atyre të cilët mbikëqyren.
Kjo veprimtari e ndërlikuar ka një dobi të shumëfishtë për punën
policore sidomos në zbulimin dhe hetimin e veprave penale dhe të
kryesve të tyre. Zbatimi i observimit në formë të pavarur apo të
kombinuar me aktivitete tjera kriminalistike është e domosdoshme në
të gjitha fazat e punës kriminalistike dhe hetimore duke filluar nga
indicet e para të veprës dhe kryesit e deri në përfundimin e ndriçimit
dhe të argumentimit të veprës penale , gjegjësisht se personi i caktuar e
ka kryer veprën penale.
Qëllimet e observimit special janë : zbulimi i veprave penale dhe
definimi i vendit kritik dhe i kohës së kryerjes së veprave ; zbulimi i
kryes[ve të veprave penale; konstatimi i vendbanimit, vendqëndrimit,
vendit të punës, vendit dhe kohës së takimeve si dhe kohës dhe
drejtimit të lëvizjes kryeseve të veprave penale; realizimi i pamjes së
lëvizjes dhe aktiviteteve kriminale të personave të mbikëqyrur;
përcaktimi i taktikës dhe strategjisë kriminale ndaj kriminelëve qe
mbikëqyrën ; mbledhja e informatave të rëndësishme për përgatitjen
dhe kryerjen e racisë, për pusi, bastisje, dhe për arrestimin e
kriminelëve; përgatitja dhe zhvillimi i aksioneve të organizuara
kriminalistike me qëllim të kapjes së kryeseve gjatë kryerjes së veprës
penale, sepse kjo është mënyra më e mirë e ndriçimit dhe
argumentimit të kriminalitetit, duke pasur parasysh se në vendin e
ngjarjes hasen si kriminelët (kryesit) ashtu edhe viktimat dhe objektet
e veprës penale.
Observimi special mund të kryhet në disa mënyra qofshin të pavarura
apo të kombinuara, siç janë: mbikëqyrja dhe vëzhgimi operativ i
objekteve dhe vendeve apo lokaleve; mbikëqyrja dhe vëzhgimi i
stacionuar i personave , objekteve, apo lokaleve ku është duke u kryer
aktiviteti kriminalistik; përcjellja e fshehtë në këmbë, përcjellja e
fshehtë me automjet apo mjet tjetër transporti si dhe përmes infiltrimit
apo futjes brenda grupit kriminal.
153

11.1.3.2. Vështrimi dhe vëzhgimi operativ
Shikimi dhe vëzhgimi i objektit dhe lokalit, para së gjithash
ndërmerret me të kuptuar se në lokalitetin e caktuar po kryhen vepra
penale. Krahas kësaj, kjo formë e observimit special gjithsesi
ndërmerret kur është e domosdoshme të kryhen përgatitjet për
ndërmarrjen e aktiviteteve kriminalistike dhe hetimore siç janë:
bastisja, arrestimi, racia, dhe pusia. Qëllimi është që drejtpërsëdrejti të
vështrohet objekti i caktuar, siç është p.sh. narko-laboratori ilegal,
depoja e fshehtë e drogës, banesa e dyshimtë, restoranti, diskoteka ,
automobili, parku apo shëtitorja dhe që me vëzhgim të drejtpërdrejt të
mbledhin informatat për karakteristikat e objektit apo lokalit të
caktuar. Rezultatet e shikimit dhe vëzhgimit operativ mund të
shfrytëzohen si për zgjedhjen e bazës së përshtatshme për mbikëqyrje
dhe vëzhgimin e veprimtarisë kriminale e cila pritet dhe supozohet,
ashtu edhe për planifikimin dhe ndërmarrjen e bastisjes, arrestit, pusisë
dhe racisë.
11.1.3.3. Vështrimi dhe mbikëqyrja e stacionuar
Vështrimi dhe mbikëqyrja e stacionuar e personave, objekteve dhe
lokaleve ku është duke u kryer veprimtaria kriminale, kryhet nga baza
paraprakisht e përzgjedhur dhe mirë e përgatitur vëzhguese. Objekti
apo vendi i caktuar vëzhgohet kur ekzistojnë indicet se do të kryhet
veprimtaria kriminale. Me observim është e mundur të vërehen dhe të
identifikohen kryerësit e veprave penale, koha e kryerjes së tyre,
mënyra e kryerjes së tyre, dhe shkalla e organizimit dhe e kujdesit të
kriminelëve. Të gjitha veprimtaritë e vërejtura kriminale mund të
dokumentohen me fotografim, video-kamerë dhe incizimin tonik. Me
këtë formë të observimit special, praktikisht kryhet përgatitja për
aktivitete tjera ndërmarrja dhe zhvillimi i të cilave dnuk do të mund të
ishte as për së afërmi efikase pa vëzhgimin dhe mbikëqyrjen paraprake
(Petroviq. B. 2006/23-24.).
11.1.4. Legjitimimi
(Lat. Legitimare – legjitimim) është masë dhe veprim operativ – taktik,
të cilën e ndërmarrin personat e autorizuar zyrtar dhe ka për qëllim
përcaktimin e identitetit 45 të ndonjë personi. Legjitimimi bënë pjesë në
45
Vërtetimi i identitetit të personave është konstatimi i të gjitha karakteristikave
154

grupin e atyre aktiviteteve zyrtare që shumë shpesh ndërmerren dhe
me anë të së cilave mund të arrihet deri te të dhënat operative shumë të
çmueshme. Në situatat e ndërmarrjes së bllokadave, kërkimeve, racive
etj. legjitimimi është aktivitetet i domosdoshëm. Me këtë rast, gjatë
legjitimimit duhet me qenë shumë i kujdesshëm dhe gjithsesi duhet
verifikuar rregullsinë e dokumenteve të identitetit (D. Modly 1998. fq.
325), sepse është shumë e mundur që para vetës ta kemi kriminelin e
rrezikshëm i cili në vend të dokumentit personal mund ta drejtoj armën
apo ndonjë mjet tjetër të rrezikshëm, me çka mund ta lëndoj apo ta
vras policin. Nëse pritet rezistencë, së pari duhet të kontrollohet
personi, e mandej të kryhet legjitimimi. Përcaktimi i identitetit të
personit kryhet duke shikuar dokumentet personale, para së gjithash
letërnjoftimin. Vet përcaktimi i identitetit të personit përfshinë të gjitha
faktet dhe karakteristikat me të cilat personi i caktuar dallohet nga të
tjerët. Dokumentet e identitetit shpesh ndryshojnë. Dokumenti
elementar është letërnjoftimi, por mund të shërbej edhe pasaporta,
patenta e shoferit, matrikulli (libreza e marinarit), apo libreza e
lundrimit detar, indeksi, etj.
Për t’i hyrë legjitimimit të ndonjë personi duhet të ekzistojnë arsyet e
vërteta zyrtare (interesi zyrtar). Kriminalistika parasheh rregulla të
veçanta taktike për zbatimin e legjitimimit të personave. Kështu,
ekzistojnë rregulla të posaçme për legjitimimin e personave të
dyshimtë të paarmatosur apo personave të armatosur, për legjitimim në
vend publik, për legjitimim brenda lokaleve, në automjete (aeroplan,
tren, anije, autobus). Personat e njohur duhet të legjitimohen vetëm
drejtpërsëdrejti kur është e nevojshme të merren shënimet për
paraqitjen e kallëzimit.
Të gjithë personat që legjitimohen evidencohen në persona të
legjitimuar. Ato të dhëna mund të jenë me vlerë shumë të madhe për
punën operative, sidomos nëse ata janë persona të cilat janë gjendur në
afërsi të vendit të kryerjes së veprës penale. Shpesh ndodh që midis të
legjitimuarve, drejtpërsëdrejti pas lajmit për veprën penale hasen
kryerësit e veprave penale ose ndihmësit e tyre, prandaj, nuk mjafton
që personi i autorizuar zyrtar, kur has në personin e dyshuar apo të
panjohur, vetëm ta legjitimoj, por me atë rast duhet ta bëjë raportin për
legjitimin i cili futet në evidencën e personave të legjitimuar (Periq. V.
fizike dhe juridike me të cilat dallohet një person nga tjetri.
155

1987). Te vëzhgimi dhe marrja e përshkrimeve personale 46 më e
rëndësishmja është që të kihet kujdes për shenjat personale dhe
karakteristikat tjera të hollësishme, p.sh, në rroba dhe valixhe, etj.
Në situatat kur kryhet legjitimimi si pjesë e masave dhe aktiviteteve
operative taktike të ndonjë vepre tjetër ose edhe si aktivitet i pavarur,
por gjithnjë për shkak të kryerjes së veprës penale, kur me atë rast
p.sh, është shfrytëzuar eksplozivi, mund të ndërmerren edhe veprime
të caktuara të cilat në një fazë të mëvonshme të përpunimit
kriminalistik në shumëçka mund të na ndihmojnë në rastin e
eliminimit të disa personave. Për personat të cilët janë legjitimuar me
rastin e lajmërimit për eksplodim, siç thekson Modly. D (1998. fq.
326), të merren shenjat papilare të të dyshuarve me ndihmën e
pambukut, dhe të ndonjë tretësi të posaçëm siç është acetoni, uji i
distiluar, etj. Marrja e strishos ka kuptim vetëm në intervalin kohor
brenda 24 orëve pas eksplodimit, kur personat të cilët e kanë përdorur
eksplodimin, apo kanë marr pjesë drejtpërsëdrejti t’i shtrohen këtij lloj
marrjeje të strishos edhe pas këtij afati.
Sot ekzistojnë pajisje shumë të sofistikuara transmetuese si p.sh, “ion
scan”, (advanced chemical detecting sistem for narcotics, explosives
and toxics), etj. për detektimin e kemikaleve të ndryshme. Fjala është
për detektorin Ion scan, të Barringerit, i cili bazohet në aplikimin
praktik të teknologjisë së quajtur “Ion mobility spectometry (IMS)” 47 .
46
Përshkrimi personal bëhet me fjalë (Portrai parle) dhe e ka dimensionin e vet statik
dhe dinamik. I pari përfshinë gjestikulacionin, mimikën, pantomimën, maniret,
përshtypjet faciale, qëndrimin e trupit, mënyrën e ecjes, të folurit, etj. Kurse i dyti
përshkrimin personal më kompleks të karakteristikave të jashtme anatomikemorfologjike
dhe shkathtësitë e njeriut. Përshkrimi personal për nevoja të policisë
përmban kategoritë themelore në vijim: seksin, moshën, racën, madhësinë, ngjyrën,
të dhënat morfologjike, të përgjithshme, shenjat e veçanta individuale, etj. Nga
aspekti dinamik siç u cek, kur personi është në lëvizje përshkrimi personal është
kompleksi i manifestimeve fiziologjike individuale të vetive të trupit të njeriut.
47
„IMS“ është mjet i fortë analitik, pajisje që mund të „nuhatet“ dhe momentalisht të
identifikojë gjurmët e vogla dhe mbeturinat e kemikaleve (10
156
-12 ) duke përfshirë
drogën, eksplozivin, helmet si dhe prodhimet e benzinës. Koha e detektimit zgjatë
vetëm disa minuta kurse në minutë detektohen 10 mostra. Pajisja mund të
programohet për detektimin e tetë substancave të ndryshme simulative. Pajisja mund
të detektojë eksplozive të ndryshme komerciale ushtarake duke përfshirë edhe ato
plastike pa pasur nevojë të riprogramohet për grupe specifike. Gjithmonë vepron
menjëherë dhe siguron identifikim pozitiv të shpejtë vizuel dhe me ton të pranisë së
eksplozivit. Detekton eksplozivët: PENT, RDX, DNT, TNT, NG, HMX i TETRYL.
Pajisja është e lehtë për tu bartur me dimensione 50x45x30 cm, pesha 27 kg. Për

Në situatat e tilla kur shfrytëzohet cilado mënyrë e detektimit të
eksplozivit duhet pasur kujdes, edhe që në bisedë me personin të
arrihet deri te të dhënat se në punën e tij të përditshme a përdorë mjete
eksplozive, ose a përdorë medikamente të caktuara të cilat mund të
kenë veti të ngjashme, siç janë p.sh, të sëmurët nga zemra të cilët
përdorin nitroglicerinën dhe japin reagim pozitiv. Për këto arsyeje dhe
arsyeje të tjera, personi i autorizuar zyrtar për çdo rast kontrollin e tillë
të lokalit, personave dhe tjerave duhet të përdorë dorëza mbrojtëse për
një përdorim në mënyrë që të mos i bartë me moskujdes mikrogjurmët
nga një person në tjetrin, ose nga një objekt në personin apo objektin
tjetër dhe që të mos e kontaminoj vendin dhe objektet të cilat janë
objekt i interesimit.
11.1.5. Përcaktimi i identitetit
Përcaktimi i identitetit është aktivitet operativ–taktik dhe teknik i cili
ndërmerret gjithmonë kur paraqitet dyshimi në identitetin e personit të
caktuar fizik. Identiteti përcaktohet me metodat e taktikës dhe teknikës
së kriminalistike. Vërtetimi i identitetit të personit të caktuar nuk
mjafton të bëhet vetëm në bazë të disa karakteristikave, por ai është i
padyshimtë dhe i sigurt vetëm atëherë kur për personin e tillë
vërtetohen të gjitha ato cilësi me të cilat personi fizik dallohet nga
cilido person tjetër.
Këto veti apo cilësi mund të sistemohen në tri grupe themelore, siç
janë:
a. vetitë juridike (emri, mbiemri, emri i babës, emri i nënës, shtetësia,
gjendja martesore, vendbanimi, vendqëndrimi, dhe ndryshimet
gjatë jetës);
b.vetitë faktike (dita, muaji dhe viti i lindjes, vendi i lindje,
kombësia, numri i amzës, i cili është i pandryshueshëm)
c. vetitë fizike (vetitë trupore dhe gjinia, përshkrimi personal, shenjat
e gishtërinjve) (Krivokapiç. V. 2005. 199; Modly.D; Korajliç.N;
2002/fq. 158).
gjysmë ore nxehet. Mostrat mund të merren në formë të pluhurit me thithëse, në
formë të avullit aerosol dhe me fërkim me filter – letër, gishtërinjët, rrobat. Për këto
shkaqe dhe të tjera bastisjes së personave dhe banesave prezantojnë ekspertët për
eksploziv ose të sektorit kontradiverziv, të cilët i njohin mirë karakteristikat
morfologjike të eksplozivit që mund të fshihen në sheqer, kripë, allçi, vaj, djath, etj.
157

Kriminelët gjithmonë janë përpjekur ta fshehin identitetin e tyre dhe ta
vështirësojnë përcaktimin e tij me qëllim që të mbetën të pazbuluar si
kryerës së veprave penale. Këto përpjekje të kriminelëve për t’i
ndërruar karakteristikat e tyre fizike dhe juridike gjithmonë kanë qenë
të pranishme, prandaj shumë kriminel edhe janë përpjekur të jetojnë
me emër të rrejshëm dhe me identitet të rrejshëm. Nuk janë të rrallë as
rastet e ndërrimit të pamjes personale dhe figurës, madje edhe me
ndihmën e operacioneve kirurgjike (kirurgjia faciale), me qëllim që të
mbeten gjithmonë ose përkohësisht të tillë përderisa kryhet vepra
penale (maskimi me rastin e kryerjes së banditizmave të ndryshme ose
vjedhjeve me thyerje, përdorimi i dorëzave mbrojtëse me rastin e
vjedhjeve me thyerje). Në histori janë të njohura dhe johumane
veprimet e organeve gjyqësore me kryerësit e veprave penale si:
damkosja e kriminelit si shenjë e përhershme, prerja e disa pjesëve të
trupit etj. veprimet e tilla të vrazhda, të shënjimit permanent të
identitetit sot nuk ekzistojnë më, por përpjeka e kriminelëve që
identitetin e tyre ta fshehin edhe më tutje është e pranishme, së
këndejmi edhe përpjekjet e organeve të zbulimit për t’i identifikuar
ata.
Përcaktimi i identitetit të personit të caktuar është i domosdoshëm në
rastet kur duhet të zbulohet kryerësi i panjohur ose kur ndaj disa
personave (i dyshuari, dëshmitari i gjallë), duhet të kryhet masa dhe
aktiviteti i caktuar operativ – taktik, prandaj për ndërmarrjen e tillë
është e nevojshme që paraprakisht të bëhet kjo.
Përcaktimi i identitetit ndaj personit kryhet duke ndërmarr gjithnjë për
këtë masat e përmendura dhe vetëm atëherë kur ekziston interesi
zyrtar. Të gjitha këto situata nuk është e mundur që të parashikohen në
fillim.
Mirëpo, arsyet kriminalistike diktojnë që përcaktimi i identitetit të
personave domosdo të bëhet në rastet si vijon:
a. kur personi privohet nga liria;
b. ndaj personit kundër cilit paraqitet kallëzimi penal;
c. ndaj shtetasve të cilët policitë e jashtme i depërtojnë;
d. ndaj shtetasve të huaj të cilët kryejnë vepër penale ose nëse u
është shqiptuar masa mbrojtëse e depërtimit nga vendi, ose largimit
nga territorit të shtetit;
158

e. ndaj personit i cili nuk i jep shënime për identitetin e vet, ose për
vete jep shënime të rrejshëm;
f. kur ekziston dyshimi se dokumenti personal është i falsifikuar;
g. ndaj personit i cili për shkak të të metave psiko-fizike nuk është në
gjendje që për vete të jap shënime, kurse nuk posedon as dokument
personal dhe;
h. identiteti domosdo përcaktohet edhe ndaj kufomës identiteti i të
cilës nuk është i njohur.
Në raport me personin të cilit duhet t’i vërtetohet domosdo identiteti
policia mund të caktoj masën e kufizimit të lirisë së lëvizjes deri në 24
orë. Identiteti i personit apo kufomës vërtetohet me anë të metodave të
ndryshme kriminalistike, me ç’rast teknika kriminalistike ka rëndësi të
posaçme.
Ekzistojnë tri mënyra themelore të identifikimit kriminalistik të
personave siç janë:
1. identifikimi evidentues 48 ,
2. identifikimi hetimor 49
3. identifikimi i ekspertizës 50 .
Mirëpo, sot me rastin e identifikimit rol të posaçëm ka përcaktimi i
identitetit të personave me ndihmën e analizës ADN 51 . Identifikimi
mund të kryhet edhe në mënyra tjera të ndryshme: në bazë të gjurmëve
dhe objekteve të gjetura në vendin e kryerjes së veprës penale, me
ndihmën e metodave të ndryshme kriminalistike taktike dhe teknike, si
p.sh, me matje krahasim, profilizim 52 etj.
Kur është në pyetje identifikimi i personave, në një masë të madhe,
shfrytëzohen karakteristikat anatomike dhe antropologjike të trupit,
para së gjithash tabanëve, të cilët më së shpeshti edhe shërbejnë për
identifikim meqenëse këto gjurmë më së shpeshti mbeten në vendin e
ngjarjes. Këto janë gjurmë të ecjes së njeriut, vrapit, madje edhe
kërcimeve, por mund të jenë edhe gjurmët e këpucëve, këmbës së
zbathur, sipërfaqësore, të thelluara, të dukshme dhe të padukshme.
48
Identitet se utvrđuje putem raspoloživih evidencija.
49
Identitet se utvrđuje npr. putem prepoznavanja po fotografiji ili “uživo”.
50
Identitet se utvrđuje putem vještačenja.
51
Daktiloskopia dhe ADN, nëse janë mostrat e pakontestueshme, tash për tash janë mënyrat më të sigurta
të pëcaktimit të identitetit.
52
Profilizimi kriminalistik është procedurë metodologjike e përpunimit të profilit hipotetik të kryesit të
panjohur të krimit. Bazohet në dokumentacionin e tërësishëm kriminalistik me qëllim të përcaktimit të
motivit, moshës, gjinisë, profesionit, profilit fizik dhe psikologjik të kryesit.
159

Identifikimi shumë i suksesshëm i personave mund të bëhet edhe në
bazë të dhëmbëve, madje edhe disa dekada pas vdekjes, si dhe në bazë
të rezultatit të obduksionit të kufomës, madje edhe kur është e
dekompozuar. Këto veprime identifikuese kryhen me anë të metodës
kriminalistike teknike dhe të mjekësisë ligjore. (Krivokapiç. V, fq.
199). Por, në rastet kur gjendet kufoma situata është shumë më e
vështirë sesa kur identifikohen njerëzit e gjallë, sepse vetëm në disa
raste mund të paraqet vështirësi identifikimi i personave të gjallë,
derisa te kufoma 53 pothuaj që gjithmonë është detyrë e vështirë dhe
është i domosdoshëm obduksioni 54 .
Kjo do të thotë se me rastin e obduksionit do të ndërmerren masat e
nevojshme për përcaktimin e identitetit të kufomës. Kjo detyrë mbetet
edhe atëherë kur është identiteti i njohur 55 .
Gabimet më të shpeshta gjatë identifikimit bëhen për shkak të
ndryshimeve në kufomë, sepse fytyra nuk i ka më mimika dhe
pantomimat, pra personi faktikisht është vetëm një maskë, ngjyra është
tjetër, kufoma e ka zënë një pozitë të cilën nuk e ka njeriu i gjallë, etj.
prandaj parimi i kritikës këtu ka rëndësi të madhe, për shkak të të
ashtuquajturit “njeriut të tretë”. Për këtë arsye është krijuar një rregull
kriminalistike teknike që çdo kufomë për identitetin e së cilës ekziston
qoftë pasiguria më e vogël duhet të trajtohet si i vdekur i panjohur 56 .
53
Identifikimin e kufomës mund ta ndajmë në: 1. Konstatimi i identitetit të kufomës
së njohur dhe 2. Identifikimi i kufomës së panjohur. (Vodinelić, V; 1972; 21-25)
54
„Neni 117, paragrafi 1 dhe 2. Obduksioni dhe ekshumimi i kufomës. (1) Kontrolli
dhe obduksioni i kufomës ndërmerret gjithmonë në rastet e vdekjes kur ekziston
dyshimi se vdekja nuk është natyrore. Nëse kufoma është varrosur, urdhërohet
zhvarrosja me qëllim të obduksionit dhe kontrollimit. (2) Me rastin e obduksionit
ndërmerren të gjitha masat e nevojshme për identifikimin e kufomës dhe shënohen të
dhënat për veçoritë e jashtme dhe të brendshme trupore të kufomës”.
55
Letërnjoftimi, fotografitë dhe rezultati i kufomës ende nuk janë vetvetiu pronë e
identitetit. Identifikimi duhet të bëhet sipas parimit të shpejtësisë sepse kufoma
shumë shpejt ndryshon. Njohja e dëshmitarit nuk mjafton për sigurinë e identifikimit
por duhet të ndërmerren metodat tjera identifikuese siç janë shenjat individuale,
daktiloskopmi, rrobat dhe lidhet për dërrase në pozitë vertikale, pastaj identifikohet
dhe bëhet analiza e ADN-së. (Korajlić N; 2003; 217.)
56
Identifikimi i kufomës së panjohur është mjaft i vështirë dhe kërkon aktivitet
maksimal të policisë. Tek kufomat e panjohura duhet të shikohet me kujdes
garderoba dhe sendet të cilat i vdekuri i mban me vete. Notesi, dokumentet, shkresat,
bileta e udhëtimit është shumë e rëndësishme dhe nuk bën të harrohet ndonëse me
këto sende duhet të kihet kujdes sepse mund të jenë të simuluara nga personi i cili
dëshiron që të mos zbulohet identiteti i kufomës. Këto sende shfrytëzohen së bashku
me rrobat në fazën e identifikimit me dëshmitarë. (Korajlić N; 2003; 218.)
160

Me atë rast është shumë e rëndësishme të kryhet përshkrimi sipas
rregullave kriminalistike, kurse kujdes të posaçëm duhet kushtuar
karakteristikave individuale (tatuazheve, lythave, gërvishtjeve). Kujdes
të posaçëm duhet pas ndaj nofullave për shkak se dhëmbët janë të
qëndrueshëm (madje edhe në zjarr), kurse nuk mund të gjenden as dy
njerëz me karakteristika të njëjta të dhëmbëve. Në situata të tilla
ndihma e stomatologut është e çmueshme. Fotografimi i kufomës është
i domosdoshëm për shkak të shpallje, në pajtim me dispozitat e KPP,
pra për tu shpallur në mjetet e informimit publik.
Kur gjenden mbetjet e paidentifikuara të eshtrave, dhe metodat klasike
të identifikimit nuk japin rezultate ekziston mundësia e shfrytëzimit të
teknikës tredimensionale të rekonstruktimit facial.
Procedura e rekonstruktimit facial fillon me mbledhjen e informatave
fillestare për rastin ku janë gjendur të mbeturat e kufomës, rrobat e
kufomës, pamja e vendit të ngjarjes, gjurmëve materiale të gjetura, etj.
pastaj me analizën antropologjike përcaktohet realiteti i përafërt,
gjinia, shtati, dhe raca në mënyrë që t’i hyhet modelimit. Kafka
vendoset në mbështetëse improvizohet qafa, pastaj në bazë të të
dhënave të marra me krijimet antropometrike në kafkë vendosen
markerët mbi të cilët më vonë në tërë sipërfaqen e kokës hedhet
plastelina. Në bazë të këtyre të dhënave, personat profesionist,
zakonisht artistë që posedojnë njohuri nga antropologjia forenzike, i
përcaktojnë konturat e fytyrës, formën, trashësinë dhe thellësinë e
hundës, madhësinë e gojës, dhe pozitën e syve. Pas përpunimit të
skulpturës në kokë vendoset perika, ngjyrën e së cilës dhe gjatësinë e
cakton piktori sipas vlerësimeve të tij. Pas përfundimit skulptura
fotografohet dhe shpallet në media dhe shfrytëzohet për qëllime
operative për identifikimin e kufomës (Pavlçek. J. 2002).
Duke ju falënderuar shkencës sot ekzistojnë teknika të ndryshme me
ndihmën e të cilave është i mundur rekonstruktimi i pamjes së personit
në bazë të kafkës së gjetur, gjë që shumë i ndihmon identifikimit të
shpejtë dhe kualitativ të kufomave të panjohura 57 . Fjala është për
57
Me qëllim të identifikimit të kufomës në kriminalistikë shfrytëzohet metoda: e
kontrollit të jashtëm dhe krahasimi i rezultateve të fituara me evidencat e personave
të zhdukur, daktiloskopimi i kufomës dhe krahasimi i shenjave të gishtërinjve, njohja
„për së gjalli” ose me anë të fotografisë, identifikimi odontologjik përmes statusit të
dhëmbëve, analiza e eshtrave, përmes shenjave genome, animacioni kompjuterik,
superimpozicioni.
161

metodat e drejtpërdrejta të identifikimit dhe me rastin e zbatimit të
ndonjërës nga ato nuk do të thotë se nuk nevojiten edhe të tjerat, nëse
ndonjëra prej tyre ka dhënë rezultat të mirë ose të besueshëm.
Një nga metodat e tilla është edhe “superimpozicioni digjital”, e cila
ka të bëjë me atë që antropologët shfrytëzojnë mundësinë
kompjuterike me rastin e përcaktimit të identitetit të kufomës së
panjohur, ashtu që fotografia e personit e cila konsiderohet se është e
mundur të jetë e saktë në mënyrë kompjuterike përputhet skicë pas
skice, fytyra me kafkën e gjetur. Madje edhe nëse nuk mund ta bëjmë
përputhjen e plotë, mund të përjashtojmë disa mundësi në këtë mënyrë,
të cilat mund të jenë të rëndësishme në rrugën e gjatë. (Genge. N. E.
2002, fq 171).
Identifikimi i viktimave të eksplodimeve të rënda paraqet vështirësi të
posaçme, sepse në kushte jashtëzakonisht të rënda e nganjëherë edhe
të rrezikshme duhet identifikuar numër i madh i viktimave dhe i
kufomave të cilat në të shumtën e rasteve janë të gjymtuara, të
karbonizuara, të copëtuara, ose janë në gjendje të dekompozimit,
kështu që njohja e tyre është e vështirësuar, madje edhe e pamundur.
Për tu kryer me sukses identifikimi në kushte e këtilla duhet të
ekzistojnë ekipe speciale të përbëra nga teknikët e kriminalistikës,
ekspertët mjekoligjore, ekspertët e gjenetikës, antropologët dhe
profesionistët tjerë. Këto ekipe duhet të jenë në lidhje të ngushtë dhe
bashkëveprim me ekipet e shpëtimit. 58
Identifikimi i kufomave të panjohura kryhet pas klasifikimi të tyre dhe
përshkrimit të hollësishëm nga ana e anëtarëve të familjes. Pasi të jetë
bërë kjo dhe nëse janë dhënë përshkrimet personale dhe ato përputhen
me kufomën e caktuar, atëherë i tregohet kufoma anëtarit të familjes
me qëllim identifikimi. 59 Për identifikimin e objekteve si dhe të
58
Krahas pajisjes përkatëse ekipet duhet të disponojnë me laborator të improvizuar,
sallë për kontrollin e kufomave (këto mund të jenë garazha, strehimore dhe lokale
tjera të përshtatshme), me kartonat për identifikim, me qese të mëdha mundësisht të
tejdukshme për transport të kufomave të karbonizuara shumë dhe me mbështjellës të
vegjël për vendosjen dhe ruajtjen e stolive dhe sendeve tjera të cilat mund të
lehtësojnë identifikimin. (Petrović A.; 1981., 516.)
59
Çdo kufomë e gjetur e panjohur duhet të shënohet me numër të shkruar në karton i
cili lidhet me penj në qafën e kufomës. Gjithashtu duhet që çdo kufome t'i hapet
kartoni identifikues i cili mban të njëjtin numër sikurse ai në kufomë, pastaj bartet në
vendin e paraparë. Kur të gjitha kufomat e panjohura barten në vendin e caktuar nëse
është e mundur duhet të klasifikohen sipas gjinisë, moshës, madhësisë, rrobave dhe
162

personave vlejnë pothuaj të njëjtat rregulla siç është cekur në pjesën
“identifikimi taktik i personave dhe objekteve”. Nëse është fjala për
eksplodimin supozohet se pjesët e trupit janë të shkatërruara, prandaj
së pari duhet të përcaktohet forca dhe përmasa e fatkeqësisë në mënyrë
që të rrethohet terreni në të cilin do të gjurmohet për kufomat dhe
pjesët e tyre, dhe pas gjetjes së tyre të shënohet saktë lokaliteti i
gjetjes. Të lënduarit të cilët janë të gjallë mund të ofrojnë edhe të
dhëna për identitetin e vet, vetëm se duhet pyetur në mënyrë të
përshtatshme.
11.1.6. Kontrolli kriminalistik
Kontrolli kriminalistik është mbikëqyrje dhe depërtim sistematik i
pareshtur në të ashtuquajturat mjedise kriminale, ose mjedise
potenciale kriminale, ose individ të cilët tashmë janë të njohur si
kriminel apo kriminel potencial. Fjala është për sistemin e të gjitha
masave dhe aktiviteteve operative – taktike me anë të cilave personat e
autorizuar zyrtar informohen për delikuentet dhe delikuencën, për
fenomenet e rrezikshme shoqërore, pasojat dhe shkaktarët e atyre
gjendjeve dhe dukurive, për faktorët dhe mjediset kriminogjene dhe
viktimogjene, etj. me fjalë tjera kjo është formë e veprimtarisë së
personit të autorizuar zyrtar e drejtuar ndaj kriminalitetit si dukuri
masive. Këto aktivitete i zhvillojnë të gjithë personat e autorizuar
zyrtar, varësisht nga shkalla e profesionalizmit, mënyra dhe mjetet e
zbatuara në kuadër të ndarjes aktuale të punës.
Gjatë kontrollit kriminalistik si formë e përcjelljes dhe studimit të
kriminalitetit dhe të gjendjeve dhe dukurive të tjera të rrezikshme
shoqërore, në territorin e caktuar policia lëvizë në sferën e “zonës së
errët”. Në të para së gjithash bëjnë pjesë masat dhe aktivitetet operave
të njohjes së informatave të ndryshme. Fjala është për indicet e para
orientuese – informative të cilat jo rrallë janë shumë modeste. Bazë për
ngritjen e kontrollit kriminalistik është ekzistimi i të ashtuquajturit
dyshim i përgjithshëm, si masë mundësie. Dyshimi i përgjithshëm ka
të bëjë me mjedisin e caktuar, vendin dhe personat në kuptimin që në
atë rreth ose nga personat e caktuar do të mund të kryhej vepër penale.
Tek dyshimi i përgjithshëm (ndonëse mund të ekzistojnë edhe bazat e
dyshimit, madje edhe dyshimet e bazuara), kemi punë me indicet e
shenjave tjera individuale dhe me këtë kursehen familjet e tyre që të mos i shohin
kufomat tjera. (Petrović A.; 1981; 516.)
163

përgjithshme të cilat flasin vetëm për mundësitë e jo edhe për
probabilitetin e caktuar. Dyshim i përgjithshëm gjatë kontrollit
kriminalistik, me kohë mund të shndërrohet në “baza të dyshimit” ose
“në dyshim të bazuar”, kryerësin e saj ose përgatitjen e veprës penale.
Atëherë ky aktivitet operativ taktik shndërrohet në fazën e tij të
mëvonshme në përpunim kriminalistik.
Nga sa u tha rezulton se kontrolli kriminalistik i policisë është formë e
përcjelljes dhe studimit të kriminalitetit dhe gjendjeve dhe dukurive
tjera të rrezikshme shoqërore në territorin e caktuar, pra, objekt i
kontrollit kriminalistik janë dukuritë masive me karakteri kriminal dhe
me të gjitha elementet e tyre të cilat objektivisht manifestohen, siç
janë: elementet e veprës penale, pasojat materiale të veprës penale,
sjelljet e dyshimta të personave, përcjellja e faktorëve kriminogjen, siç
janë vatrat kriminale, gjendjet e rrezikshme, etj. “dyshimi i
përgjithshëm”, në formë të indiceve të përgjithshme, karakteristike për
kontrollin kriminalistik mbështetet në përvojat kriminalistike lidhur
me mjediset e caktuara, vendet apo personat. Kontrolli kriminalistik në
kuptimin organizativ nuk është formë e posaçme e veprimit
organizativ, por vetëm formë e veprimit.
Ekzistojnë dy forma të kontrollit kriminalistik të cilat janë: kontrolli i
përgjithshëm kriminalistik dhe kontrolli special kriminalistik, i
ashtuquajtur kontrolli linear kriminalistik. Kjo ndarje është preliminare
dhe kufiri midis tyre nuk është shumë ashpër i tërhequr ndonëse të
parën para së gjithash e zbaton policia themelore, kurse të dytën
policia kriminalistike (D. Modly; N. Korajliç, 249 – 50 fq.).
11.1.6.1. Kontrolli i përgjithshëm (operativ) kriminalistik
Ky është sistem i masave dhe veprimeve operative – taktike me të cilat
personi i autorizuar zyrtar në mënyrë të planifikuar dhe mirë të
menduar vjen deri te njohuria mbi aktivitetet kriminale, vatrat kriminel
dhe mjediset kriminale, si dukuri të cilat ende nuk janë evidentuar dhe
konkretizuar në formën e ngjarjeve të paraqitura kriminale. Ky
kontroll është i drejtuar në ruajtjen, evitimin, dhe zbulimin e aktivitetit
kriminal, para së gjithash të kriminelëve profesional. Ndërmerret në
bazë të dyshimit të përgjithshëm apo vlerësimit se mund të ndodh
kryerja apo përgatitja, ose ekziston apo madje është kryer çfarëdo
vepre penale.
164

Detyrë e kontrollit të përgjithshëm është evitimi dhe zbulimi i
veprimtarive kriminale, dhe të gjitha formave tjera të rrezikimit të
njerëzve të pronës dhe pasurisë, të rendit dhe qetësisë publike. Me këtë
formë të kontrollit realizohet efekti preventive dhe represiv. Në kuadër
të tij hynë një spektër i gjerë i çështjeve të sigurisë. Zbatohet sipas
parimit territorial në kuadër të formës së aktiviteteve paralajmëruese,
patrulluese dhe të përgjithshme operative. Fjala është për kontrollin
kriminalistik të aktiviteteve paralajmëruese patrulluese dhe të
kontrollit kriminalistik të formës detektive por të llojit të përgjithshëm.
Kjo formë detektive e kontrollit kriminalistik është një shkallë
ndërmjetësuese në raport me kontrollin e posaçëm, special dhe linear.
“në kuptimin organizativ të kontrollit kriminalistik nuk është formë e
posaçme e aktivitetit organizativ, por vetëm formë e veprimit. (D.
Modly, 1999/ fq. 59).
Te zbatimi i kontrollit të përgjithshëm kriminalistik përdorën mjetet
dhe metodat zbatimi i të cilave kërkon një nivel profesional
kriminalistik, kurse zbatohen ndaj objekteve të kontrollit. Puna kryhet
në mënyrë rutinore me një shkallë të vlerësimit analitik, me observim
dhe vështrim të drejtpërdrejtë të indikatorëve të cilët tregojnë për
ngjarjet apo sjelljet me interes kriminalistik.
11.1.6.2. Kontrolli kriminalistik i posaçëm kriminalistik special
linear.
Kjo është formë e lartë e kontrollit që mbështetet në vlerësimin
analitik dhe zbaton metoda dhe mjetet të llojit të vet të kontrollit,
prandaj edhe një aftësim të posaçëm profesional të policëve në raport
me llojin e caktuar të aktivitetit kriminal, të gjendjeve të rrezikshme, të
kategorive të personave dhe të vatrave kriminale.
Kjo shkallë e lartë e kontrollit kriminalistik zhvillohet në raport me
kriminalitetin (në kuptimin penalo-juridik të ngushtë sipas parimeve
lineare të njësive të specializuara organizative, grupit punues apo
individit. Fjala është për formën e specializuar të veprimtarisë kundër
grupeve të caktuara dhe llojeve të caktuara të veprave penale. Në
kuadër të kontrollit linear kriminalistik si formë e specializuar e
aktivitetit realizohet një shkallë e lartë e përpunimit analitik, bëhen
vlerësime mbi rrezikun e objekteve të caktuara, mjediseve, vatrave, etj,
hartohet programi aksionar dhe plani operativ i kontrollit. Te ky lloj
kontrolli përpunimi operativ – analitik nuk guxon të bëhet nga
165

personat administrativ, por nga specialistët operativ me përvojë (grup
më i vogël apo më i madh) (Modly. D. 1999, fq. 600). Në raport me
përpunimin kriminalistik, kontrolli është shikuar nga aspekti kohor, një
fazë më e gjatë. Përmes tij, personi i autorizuar zyrtar “është syri dhe
veshi i shoqërisë” (Vodineliq. V, 1990 fq. 56).
11.2. MASAT DHE AKTIVITETET OPERATIVE TAKTIKE TË
PËRGJITHSHME TË KARAKTERIT REPRESIV
11.2.1. Aktiviteti kërkimor.
11.2.1.1. Nocioni i aktivitetit dhe veprimtarisë kërkimore.
Veprimtaria kërkimore paraqet sistem të masave dhe aktiviteteve
operative – taktike dhe teknike të cilat drejtpërsëdrejti i ndërmerr
policia sipas urdhrit të organit tjetër ose me vetiniciativë dhe me
qëllim të gjetjes së personit të caktuar si dhe objekteve të cilat janë ose
mund të jenë të ndërlidhura me veprën penale, gjegjësisht, me qëllim
të përcaktimit të plotë të identitetit të personave dhe kufomave, nëse
nuk ka qenë e mundur të vërtetohen në mënyrë tjetër.
Veprimtaria kërkimore është vetëm një pjesë e përpunimit
kriminalistik dhe si e tillë ajo ndërmerret post delictum me qëllim të:
zbulimit të atyre kryesve të veprave penale të cilët janë në
arrati ose nuk iu dihet vendbanimi apo vendqëndrimi;
përcaktimi i të gjitha karakteristikave relevante identifikuese të
kryesve të veprave penale;
gjetja e personave të zhdukur nëse ekzistojnë bazat e dyshimit
se deri te zhdukja e tyre ka ardhur si rezultat i veprave penale;
gjetja e objekteve të cilat kanë lidhje me veprën penale,
gjegjësisht mbledhja e informatave për to;
përcaktimi i identitetit të kufomave të paidentifikuar, nëse
ekzistojnë bazat e dyshimit se deri te vdekja ka ardhur me anë
të veprës penale.
Është me rëndësi të kihet parasysh se objekt i kërkimit janë personat
fizik, gjegjësisht objektet dhe kufomat.
166

Veprimtaria kërkimore, krahas kësaj, ndërmerret edhe jashtë suazave
të përpunimit kriminalistik në rastet si vijon
kur duhet gjetur personin e ikur i cili është i sëmurë shpirtëror,
dhe i rrezikshëm për rrethin; kur duhet gjetur fëmijën ose të
miturin e arratisur nga shtëpia;
nëse ekziston interes i arsyeshëm për gjetjen e adresës së
vendbanimit apo vendqëndrimit të atyre personave të cilët nuk
janë në lidhje me veprën penale;
kur duhet të vërtetohet identiteti i personit të panjohur;
nëse duhet të vërtetohet identiteti i kufomës së gjetur pas
vdekjes aksidentale ose të natyrshme.
Në qoftë se rezultatet e veprimtarisë operative janë të suksesshme,
atëherë ato kontribuojnë dukshëm në përpunimin operativ, gjegjësisht
mund të kenë efekte preventive kur me gjetjen e personave të cilët janë
jashtë përpunimit kriminalistik (fëmijët, pleqtë, të sëmurët shpirtëror),
evitohen pasojat dëmit të mundshëm.
Duke pasur parasysh se veprimtaria kriminalistike operative mund të
realizohet me sukses vetëm me ndërmarrjen sistematike dhe me plan të
aktiviteteve procedurale dhe hetimore si të atyre jo formale, të
përgjithshme operative taktike ashtu edhe procedurale dhe hetimore,
është e qartë se për realizimin e qëllimeve të veprimtarisë kërkimore
duhet të ndërmerren aktivitete të ndryshme nga secili grup i
përmendur. Të gjitha këto aktivitete varësisht nga qëllimi i cili
dëshirohet të arrihet, mund t’i karakterizojmë si veprimtari kërkimore.
Shumësia e subjekteve të autorizuara për inicimin e kërkimit,
llojllojshmëria e objekteve, qëllimeve dhe mënyrave të kërkimit si dhe
dimensioni i ndryshëm hapësinor e kohor i akteve të kërkimit ofron
mundësinë e kualifikimit të shumëfishtë të formës së veprimtarisë
kërkimore. Duke pas parasysh objektin e kërkuar, veprimtaria
kërkimore mund të ndahet sipas personave, objekteve dhe kufomave.
Duke filluar nga qëllimet e kërkimit, kërkimet është e mundur të
ndërmerren me qëllim të mbledhjes së të dhënave për personat dhe
objektet, me qëllim të gjetjes së tyre dhe të vërtetimit të identitetit të
personave. Sipas fushës së kërkimit dallohen kërkimet lokale, qendrore
dhe ndërkombëtare. Aktet e kërkimit me të cilat iniciohet kërkimi janë
fletëarrestet, shpalljet dhe kumtesat për kërkimin dhe kërkimet mund
të jenë të shpallura me iniciativën e policisë dhe të subjekteve të tjera.
167

Veprimtaria kërkimore mund të ndërmerret ndaj të dyshuarve, të
pandehurve dhe të dënuarve me vendim të plotfuqishëm adresa apo
vendqëndrimi i të cilëve nuk dihet, gjegjësisht, të cilët janë në arrati
ose janë duke u fshehur; ndaj personave që kanë ikur nga mbajtja e
dënimit me burg ose sanksioneve tjera lidhur me privimin nga liria;
personave të dëmtuar me vepër penale, dëshmitarëve dhe personave
tjerë të cilët mund të ofrojnë të dhëna të rëndësishme për procedurën
penale apo veprimtarinë operative nëse adresa e tyre e banimit nuk
është e njohur; ndaj personave të zhdukur për të cilët ekzistojnë bazat e
dyshimit se janë zhdukur me anë të veprës penale. Kërkimi mund të
ndërmerret edhe ndaj personave të panjohur të cilëve duhet tu
përcaktohet identiteti, ose ndaj personave të cilët janë zhdukur në
rrethana të ndryshme (personat e moshuar, të paaftë, dhe të panjohur,
personat shurdhmemec, fëmijët dhe të sëmurët shpirtëror të cilëve
duhet tu përcaktohet identiteti, personat e sëmur shpirtëror, të
rrezikshëm për rrethin dhe të cilët kanë ikur nga shtëpia ose nga
institucioni shëndetësor, fëmijët dhe të miturit e arratisur nga shtëpia,
nga institucioni korrektues – përmirësues, ose nga organi i
kujdestarisë, gjegjësisht personat tjerë për të cilët ekziston interesi i
arsyeshëm i gjykatës, prokurorisë, policisë, apo organit kompetent
ushtarak, për konstatimin e vendbanimit apo vendqëndrimit të tyre).
Sipas KPPK, kërkimet ndërmerren edhe ndaj disa objekteve të cilat
kanë lidhje me veprën penale dhe për të cilat kërkohen të dhëna,
gjegjësisht kërkohet gjetja e tyre. Si objekt i kërkimit me anë të
shpalljes ndërkombëtare në aktet nënligjore ceken objektet e zhdukura
dhe të vjedhura të cilat kanë rëndësinë të madhe për ndriçimin e
veprave të rënda penale, gjegjësisht ato objekte të cilat kanë vlerë dhe
rëndësi të madhe. Objekt i kërkimit (i shpalljes) mund të jetë edhe
kufoma e cila është gjetur, kurse në mënyrë tjetër nuk ka mundur të
verifikohet identiteti i saj (Krivokapiç, 2005, fq. 229- 230).
11.2.1.2. Kërkimi i personave të zhdukur
Nga praktika e përditshme kriminalistike dihet se personat e të dy
gjinive, të moshave dhe profesioneve të ndryshme, të konfesioneve
dhe të kombësive të ndryshme, etj. zhduken çdo ditë, nganjëherë edhe
në mënyrë misterioze. Publikun sidomos e shqetësojnë zhdukjet e
fëmijëve. Problemi i zhdukjes së fëmijëve nuk është i ri, por kohët e
fundit me shtimin e pedofilisë, për çdo ditë paraqiten ndryshime në
168

skenat mediale, në perceptimin e publikut dhe në qëndrimet e
bashkësive shoqërore lidhur me zhdukjen e fëmijëve. Për shkak të
kësaj në punën e policisë ndjehet apo vërehet një dallim në procedurën
pas paraqitjes së zhdukjes së fëmijës NN, nga paraqitja për zhdukjen e
të rriturit. Personat e moshës madhore në të shumtën e rasteve janë të
punësuar, të martuar, kanë mënyrë të rregullt jetese, të adaptuar në
rrethin në të cilin jetojnë, zhdukja e të cilëve zakonisht ka shkaqe të
thella dhe arsyeje nga zhdukje e fëmijëve dhe rinjve. Pikërisht për
zhdukjet e fëmijëve sidomos të moshës parashkollore shkaktojnë
dyshime të posaçme të organeve të procedurës dhe në publik. Fëmijët
dhe të miturit, për shkak të papjekurisë psikike, kureshtjes, naivitetit
dhe sugjestiveve lehtë bëhen viktima të kryesve të veprave të
ndryshme penale. Rastet më të reja të aferave të pedofilisë, të
kidnapimit të fëmijëve me qëllim të marrjes së organeve të tyre për
transplantim, për futjen në mall të bardhë, për pornografi fëmijësh (për
kontakte fizike me persona të devijuar, për fotografime të fëmijëve),
për eksperimente me organe të tyre, etj. flasin për nevojën serioze për
qasje ndaj këtij problemi me të marr të lajmit për zhdukjen e tyre, dhe
për ndërmarrjen e masave urgjente dhe të veprimtarive kërkimore. Nga
këto zhdukje, për policinë më të rëndat janë rastet e të ashtuquajturave
zhdukje serike të personave. Në rastet e tilla policia është nën
presionin e posaçëm të publikut sikurse në rastet kur paraqiten
viktimizimet rituale të fëmijëve nga ana e sekteve të ndryshme të
ndaluara apo format e ndryshme të shfrenimit mbi fëmijët dhe të
miturit.
Janë më të rralla rastet e zhdukjes së fëmijëve për shkaqe të futjes së
tyre në veprimtari kriminale. Fëmijët për shkak të papërgjegjshmërisë
së tyre penale kriminelët profesional i shfrytëzojnë për kryerjen e
veprave të ndryshme penale, nga shpërndarja e drogave e deri te vrasja
(sidomos, në disa vende të Amerikës Jugore). Likuidimi i fëmijëve nga
ana e kriminelëve profesional nuk është raritet, ato ekzekutime
shërbejnë për tmerrimin e të tjerëve. Për këto shkaqe, policia moderne
sot në sistemin e vet organizativ ka njësi të cilat merren ekskluzivisht
me rastet e zhdukjeve të personave, gjegjësisht të fëmijëve. Rastet e
zhdukjeve të personave kërkojnë bashkëpunimin më të ngushtë të
policisë me organet e ndryshme shoqërore dhe qytetare.
Pjesa më e madhe e personave të zhdukur kthehen ose gjenden të
gjallë dhe të shëndoshë, në të vërtetë nganjëherë ata gjenden në
gjendje të keqe psiko-fizike për shkak të rraskapitjes, keqtrajtimit
169

frikësimeve, etj. Kjo është një nga arsyet që policia nganjëherë nuk e
fillon menjëherë në kohën e duhur aktivitetin dhe masat e kërkimit,
sepse pritet që personat e zhdukur të lajmërohen, gjë që jo rrallë ka
pasoja të kobshme për personat e zhdukur. Janë të shumta rastet që
tregojnë se po të kishte reaguar me kohë policia personat e zhdukur
nuk do të ishin të vrarë, të gjymtuar, apo të keqtrajtuar, etj.
11.2.1.3. Përse zhduken personat
Kjo është një çështje aktuale, jo vetëm për policinë. Një numër i madh
i njerëzve zhduket vullnetarisht, për arsye të ndryshme, siç është ikja
nga familja, nga bashkëshorti, nga dashuria e pafat, nga shokët, nga
notat e dobëta në shkollë, nga alimentacioni e deri tek identiteti i ri.
Një numër i personave zhduket për shkak të amnezionit apo edhe për
shkak të sëmundjes psikike të përkohshme apo të përhershme. Disa
janë edhe viktima të fatkeqësive elementare, fatkeqësive alpinikemalore,
të operacioneve speleologjike, zhytjes, ngrirjes, përmbytjes,
etj.Një numër i tyre kryen vetëvrasje nëpër vende të paarritshme dhe
vështirë të depërtueshme, ose në atë mënyrë që është shumë vështirë
apo e pamundur të gjenden. Disa persona bien viktimë edhe e bishave
të egra, kurse disa për shkak të veprave të kryera penale (vrasjet,
madje edhe me shfaqje të antropofagisë, tregëtisë me organe të
njerëzve, tregëtisë me mall të bardhë, marrjes së pengjeve, burgosjes
kundërligjore, keqtrajtimeve, etj.). Nganjëherë janë edhe viktima të
veprave penale, madje edhe zhdukjes së informatorët e „të zbuluar“,
njrëzit e shërbimit informativ, agjentët sekret, hetuesit e fshehtë dhe
personat tjerë. Pastaj grabiten njerëzit e njohur dhe të shkencës për
shkaqe shantazhimi, për punë në laboratore, etj. Përfundimisht, arsye e
zhdukjes mund të jetë edhe aventurizmi ose vdekja e natyrshme e
papritur, e ashtuquajtura vdekje e befasishme, e njerëzve deri në të
moment krejtësisht të shëndosh. Nganjëherë zhduken edhe viktimat e
fatkeqësive të komunikacionit me qëllim që të mos jenë për t’I akuzuar
shoferët e pandërgjegjshëm. Kriminelët, por edhe personat tjerë i
zhdukun viktimat e tyre. Disa prej tyre janë të atillë që pamundësojnë
zbulimin apo djetjen, madje edhe të eshtërave të viktimave, psh.duje i
djegur në zjalle dhe furra të kazanëve të ngrohjeve, duke i shkrirë në
acide të ndryshme, etj.
170

11.2.1.4. Koha e të kuptuarit për zhdukjen e personave
Zakonisht, zhdukjen e personave e oaraqesin të afërmit e tyre, porsa e
kuptojnë se janë zhdukur.Për fat të keq nganjëherë të gjendur në mes
të frikës dhe shpresës, e vonojnë paraqitjen e zhdukjes së tyre dhe ajo
vonesë e paraqitjes së zhdukjes shpesh shkakton dyshime tek policët.
Kur me zemër të thyer e kuptojnë se personi i humbur nuk do tu
kthehet më, atëherë e paraqesin, kurse kjo është vonë pas kohës së
humbjes. Janë një varg momentesh objektive dhe subjektive që
tregojnë se paraqitjen e zhsukjes është dashur ta bëjnë më heret. Pastaj,
me paraqitjen a është vonuar me qëllim apo pa qëllim. Pra në rastin e
fundit është e qartë se personi i zhdukur është bërë viktimë e ndonjë
vepre penale. Çdo vonesë e paraqitjes së zhdukjes së personit, e
vështirëson kërkimin e suksesshëm të tij, për çka policët sidomos janë
shumë të ndjeshëm, gjë që rezulton edhe me mungesë mirësjelljeje të
tyre me rastin e pranimit të paraqitjes së zhdukjes së personit.
11.2.1.5. Mënyra e të kuptuarit për zhdukjen e personit
Në praktikën e përditshme kriminalistike, mënyra më e shpeshtë e të
kuptuarit për zhdukjen e personave është lajmërimi i zhdukjes së tyre.
Lajmërimi bëhet personalisht, përmes telefonit, me shkrim apo në
mënyra tjera me mjete teknike-elektronike. Edhe lajmërimhet e tilla
mund të jenë anonime dhe pseudonime. Por edhe për zhdukjen e
personave mund të kuptohet përmes përfoljeve publike, me paraqitjen
e personave juridik, përmes mediave publike, shpalljeve të shtypit
ditor, etj. Përfundimisht, për zhdukjen e personit mund ta kuptojë
policia edhe gjatë veprimtarisë së vet policore. Në mjediset rurale dhe
urbane, zhdukjen mund ta paraqesin postjerët, inkasantët, kurirët e
ndryshëm, etj.
Kur është në pyetje zhdukja, vlen rregulli i përgjithshë: Çdo shenjë,
apo sinjal për zhdukjen e mundshme të ndonjë personi apo të
personave duhet trajtuar si lajmësim apo paraqitje të zhdukjes së
personit/personave.
171

11.2.1.6. Pranimi i paraqitjes apo lajmërimit për zhdukjen e personit
Aktiviteti kërkimor i policisë është veprimtari e posaçme e cila ndër të
tjera ka për qëllim gjetjen e personave të zhdukur apo gjetjen e objektit
(të gjallë apo të vdekur). Duhet pasur parasysh që personi i cili
kërkohet nuk do të thot doemos që të jetë i njohur me emër, sepse ka
zhdukje të tilla për të cilat ata që i paraqesin nuk kanë të dhëna, por e
dijnë përshkrimin e tyre dhe vendin se ku ka banuar personi i zhdukur.
Në rasttet e tilla përveç përshkrimit të tyre, rol luajnë edhe nofkat e
tyre. Tendenca e disa punëtorëve të policisë që zhdukjet e personave
t’i trajtojnë si më pak të rëndësishme, është e rrezikshme, sepse parimi
kriminalistik-taktik i urgjencës vlen edhe për rastin e kërkimit apo
hulumtimit të personit të zhdukur, pa marrë parasysh se çfar kërkimi
është ai. Për zhdukjen e personave, policia të shumtën e rasteve e
kupton përmes paraqitjes së zhdukjes. Paraqitjen e bëjnë zakonisht
prindërit, kushërinjtë, miqët, shokët, kolegët, e tyre, etj. të cilët kanë
jetuar së bashku, kanë punuar apo janë shoqëruar me personin e
zhdukur. Në fazat e para të të kuptuarit për zhdukjen e personave,
nganjëherë miqët dhe shokët e tyre janë burimi i vetëm i informatave
relevante për policinë. Jo rrallë ata që e paraqesin personin e zhdukur,
janë të shqetësuar, të hutuar, të brengosur dhe në panikë, sidomos nëse
është zhdukja e papritur dhe e befasishme që ka indice për mundësinë
e ekzistimit të veprës penale, ose kur është në pyetje zhdukja e
fëmijëve dhe e të miturve, prandaj në situatat apo rastet e tilla, ata të
cilët i pranojnë paraqitjet nuk guxojnë të bien nën ndikimin e
sugjerimeve emocionale e cila shpesh reflekton nga personi që e
paraqet zhdukjen. Ata duhet të jenë gjakftohtë, por njëkohësisht nuk
guxojnë të vërehen ose të lënë përshtypjen se janë indiferent dhe të
pandjenja, sepse përshtypja e tillë i demobilizon paraqitësit e rasteve të
tilla ose i dekurajon ata dhe ua pamundëson kujtesën. Pra, nëse
paraqitësit e rastit janë të shqetësuar, atëherë duhet ngadale dhe në
mënyrë adekuate tu ndihmohet pët tu qetësuar dhe “sanuar”. Duhet të
mbledhen sa më shumë informata për të zhdukurin, për mënrën dhe
kohën e zhdukjes si dhe për arsyet eventuale, etj. në të kundërten
ekziston rreziku për vendime jo oportune, të pabazuara dhe të
gabueshme.
Precedura me paraqitësin e zhdukjes së personit është identike sikurse
për pranimin e kallëzimit penal nga dëshmitari apo i dëmtuari. Kjo
nënkupton që paraqitësit duhet mundësuar ta japë lirisht dëshminë në
172

formë të plotë dhe ta thotë tërë atë që ai e konsideron të rëndësishme
për personin e zhdukur,të cilin e paraqet. Pas paraqitjes së informatave
duhet mundësuar atij që lirisht të jap edhe të dhënat identifikuese
personale të të zhdukurit nëse i kujtohen ose nëse i ka të njohura.
Varësisht nga vlerësimi, personi i autorizuar, i cili e pranon paraqitjen,
paraqitësit mund t’i thuhet se çka është me interes të posaçëm dhe çka
i intereson policisë më tepër për që të mund të kryhet masa e kërkimit
më me sukse. Kjo qasje kognitive, gjithashtu nuk bënë të ketë karakter
sugjestiv. Gjithsesi që duhet të mbledhen në mënyrë të saktë sa më
shumë të dhëna për paraqitësin dhe për relacionin e tij me personin e
zhdukur. Pas dëshmisë së lirë dhe spontane, sipas nevojës duhet
shtruar edhe pyetjet e nevojshme të cilat mund të jenë konkretizuese
saktësuese, plotësuese, kontrolluese, etj.
Një nga pyetjet e rëndësishme është edhe pyetja lidhur me arsyet e
mundshme dhe motivet e zhdukjes së tij. Pastaj pyeta për vendin se ku
është parë për herë të fundit personi i zhdukur, pastaj rrethanat në të
cilat është parë ai, kohën në të cilën është parë dhe kush e ka parë si
dhe mënyra e supozuar e zhdukjes. Këto të dhëna e mundësojnë
vlerësimin e vet zhdukjes dhe të masave për kërkimin e tij (formimin e
versioneve, planifikimin e masave dhe aktiviteteve të nevojshme
kërkimore, numrin e nevojshëm të njerëzve dhe mjeteve teknike,
përdorimin eventual të qenit zyrtar, etj. Nës eparaqitësi nuk di
përgjegjet për pyetjet e shtruara, atëherë atë duhet pyetur se a e di
dikend tjetër që do të mund të përgjigjej. Pastaj duhet pyetur edhe pë.r
shprehitë e mira dhe të këqia të personit të zhdukur, hobin e tij,
profesionin, për mënyrën e ardhjes dhe të shkuarjes së tij në punë apo
në shkollë, për vendet potenciale të shkuarjes së tij, a ka ndodhë më
herët një gjë e tillë me të, për miqët dhe shokët e tij, për kolegët,
kushërinjët, për vendet ku zakonisht ka ndejur, etj. Rol të rëndësishëm
nganjëherë luan marrëdhënia familjare e të zhdukurit dhe ekzistimi
eventual i arsyeve të shkuarjes nga shtëpia. Paraqitësin duhet pyetur
edhe për sasinë dhe momentin e konsumimit të ushqimit dhe pijeve,
sepse këto të dhëna janë relevante në rast të veprës penale.Pastaj
paraqitësin duhet pyetur se a e di grupin e gjakut të të zhdukurit dhe
nëse po atëherë duhet sgënuar edhe grupin e gjakut. Nëse është e
mundur duhet siguruar edhe fotografia e të zhdukurit (sa më e re).
Nëse është e mundur duhet të merret edhe mostra e flokut, e epitelit
dhe e tajimeve të të zhdukurit. Preparatet kozmetike të tij, gjhithashtu
duhet marrë edhe shenjat e gishtërinjëve nga objekti ku personi i
173

zhdukur ka prekur. Pastaj të dhënat për llogaritë bankare dhe për
kartelat kreditore, nëse paraqitësi posedon të dhëna të tilla. Këtu bëjnë
pjesë edhe detajet për vendet dhe dokumentet e udhëtimit, të dhënat e
hollësishme për llojin dhe ngjyrën e modelin e rrobave të cilat i ka
pasur personi i zhdukur në momentin e zhdukjes si dhe të gjitha
hollësitë tjera që mund të jenë të ndihmojnë identifikimin e tij të
movonshëm. Në bazë të informatave në dispozicion polici i cili e
pranon paraqitjen, duhet ta formojë edhe idenë e rikonstruktimit të
lëvizjes së supozuar të personit para zhdukjes së tij. Nëse është e
mundur duhet të bëhet edhe rikonstruktimi real. Duhet konstatuar se a
është fjala për pjanec eventual, vartës të drogave, për persom me
sëmundje shpirtërore apo psiqikisht të sëmurë i cili mund të ketë prirje
për vetvrasje, për person të hendikepuar, endacak, dromoman, etj.
Rol të posaçëm kanë elementet e përshkrimit të cilat janë: gjatësia dhe
zhvillimi trupor-fizik, forma e fytyrës, flokët, sytë, hunda, veshët,goja,
shenjat individuale të tij dhe elementet tjera të përshkrimit personal
(rrobat, këpucët, etj.). kur është fjala për rrobat, duhet siguruar të
dhënat për ngjyrën dhe llojin e pëlhurës, përshkrimin e pullave dhe
numrin e tyre, kualitetin etj. Pastaj është i rëndësishëm të dihet edhe
stili i të hecurit. Koka a është e madhe, shpatuke apo trekëndëshe, etj.
Kur është fjala për fytyrën, gjithashtu duhet cekur se a është fytyra e
plotë, të thatë, fytyrë të ndezur, sytë të lëshuar, me puçërra, pegat e
diellit,, mollëzat e qitura, „me maskën e shtatëzënës“, etj. Fytyra sot
përshkruhet edhe si: formë piramide, e zgjatur, romboide,
katërkëndëshe, bikonkave, josimetrike, etj. Pastaj edhe të dhënat për
ngjyrën e flokut dhe fytyrës (teni), vetullat,ëerpikët, profili i hundës
dhe gojës, qafa, krahët, shpina, barku, vithet, etj. Si ka ecur she si e ka
mbajtur trupin, a ka qenë stereotip dinamik, psh. i gjallë, i shkathët,
mesatarisht, pompoz, duke u luhatur, plogësht, i drejtuar,, vërtikal, i
gërmysur, etj. Pastaj vetitë e të hecurit, si: duke i luhatur duart, duartë
e lëshuara duke ecur, hecje re feminizuar mashkulli, hecje duke
kërcyer, me kokë lart, të ulur, anash, etj.Kur është fjala për të folurit e
personit të zhdukur, janë interesante të dhënat për belbëzimin,
fuflimin, pengesat në të folur, pengesa në të folur, psh. Pengesa rreth
shqiptimit të germës „r“, „fërshëllima“, etj
174

11.2.1.7. Vlerësimi i situatës
Për të qenë kërkimi për personin e humbur i suksesshëm, herëçasherë
duhet ndërmarrë masa mençurie; të shpejta dhe të drejta në aspektin
taktik, sepse vetëm kërkimi pa lëshime dhe gabime ka gjasë për
sukses. Pra te kërkimi i të zhdukurit kërkohet energji dhe
qëndrueshmëri. Te kërkimi i përmasave të mëdha, i ashtuquajturi
kërkim alarmues, merr pjesë një numër i madh i pjesëtarëve të
policisë, veprimtarëve tjerë të shërbimeve shtetërore dhe qytetarët. Pra
kërkimi apo hulumtimi është një aksion i ndërlikuar operativi
sinkronizuar me masa dhe aktivitete tjera të ndërlidhura në mënyrë të
ndërsjellë. Në to bënë zhvillimi i bisedave me shumë persona (gjinia,
fqinjët, miqët dhe shokët, etj), hulumtimi i hapësirave të lira, me anë të
angazhimit potencial edhe të vullnetarëve, kurse për terrene të
vështira, angazhohet edhe ushtria, qenët e dresuar për kërkime të tilla,
publikohen fotografitë një mjete të informimit, verifikimi i terrenit
sipas parimit “nga dera në derë”, vlerësohet rreziku, informohen
njësitet e posaçme të policive tjera, etj. planifikohen se cilat masa dhe
aktivitete duhet ndërmarrë, çfarë numri i policisë do të angazhohet.Pra,
se për çfarë kërkimi bëhet fjalë, varet nga rrethanat e çdo zhdukje
konkrete të personit të caktuar.
Në kuadër të teorisë së përgjithshme të shkencës së kriminalistikës sot
është zhvilluar edhe „shkenca policore e hetuesisë“ si intervenim i
lejueshëm ligjor dhe si intervenim i planifikuar drejtë në pikëpamje
taktike, teknike dhe psikologjike e cila ka për qëllim gjetjen apo
zbulimin e personave, objekteve etj. Në kuptimin më të gjerë të fjalës.
Midis shkencës së udhëheqjes me policinë dhe shkencës mbi hetimin
policor ekziston një lidhje shumë e ngushtë e brendshme. Pra njohuritë
përmbajtësore për udhëheqjen e policisë, drejtpërsëdrejti duhet të
barten në shkencën e hulumtimit policor.
Çdo vendimi të ndërmarrë lidhur me hulumtimet policore, duhet ti
paraprijë vlerësimi i situatës konkrete. Kjo në esencë do të thotë,
shndërrimi i informatave dhe të dhënave në vendime të mira dhe të
dobishme, të mbështetura në ligje. Pra, vlerësimi i situatës është
parakusht i veprimit policor dhe pa të aktivistët e policisë nuk guxojnë
të marrin kurrfarë vendimi. Fjala këtu është për procesin e të
menduarit mirë, në të cilin, varësisht nga mundësitë, kërkohet edhe
175

veprimi i drejtë i policëve, në pajtim me situatën konkrete, me detyrat
e parashtruara dhe me dispozitat e ligjeve në fuqi. Në kuadër të
vlerësimit të situtës kërkohet edhe përgjigja në pyetjen; a mund të
pritet kryrja e suksesshme e detyrave, në bazë të njohurive, forcave
dhe mjeteve për kërkim, në dispozicion.
Informatat të cilat i posedon policia, shpesh janë jo të plota, të
pasigurta dhe të dyshimta, kështu që vlerësimi përfundimtar, kjo
nënkupton edhe vendimin e drejtë, nuk është i mundur. Prandaj,
situatat e tilla kërkojnë mbledhjen e mëtejshme të informatave sa më të
reja. Kështu, në këtë mënyrë, procesi i të menduarit të policisë
vazhdimisht ndërpritet me ardhjen e ardhjen e disa fazave gjatë
realizimit të hetimit dhe kërkimit, kurse pas të kuptuarit dhe pas
informatave pason vlerësimi rishtazi i situatës, etj. Kjo do të thotë se
vlerësimi i situatës nuk ka përfunduar me marrjen e vendimit të parë,
por pandërpre vazhdon, gjithnjë deri në përfundimin e detyrës. Masa e
vlerësimit, varet nga sasia e informatave dhe e të dhënave në
dispozicion (fondi i të dhënave) dhe nga ndërlikueshmëria e situatës
dhe e detyrës konkrete. Vlerësimi i gabuar, shpesh është rezultat i
bindjeve paraprake dhe i vendimeve të marra paraprakisht të cilat
çojnë në manipulim. Distanca kritike dhe vlerësimi objektiv apo
neutral i të gjithë faktorëve e mbrojnë procesin e hulumtimit policor
nga gabimet, kurse detyra konkrete përbënë themelin e vlerësimit të
situatës. Detyrat e policisë drejtëpërsëdrejti dalin nga dispozitat ligjore
ose nga vendet urdhërdhënëse. Në rastin e parë policia, para së
gjithash, me anë të interpretimit teleologjik të dispozitave ligjore do ta
sajojë qëllimin që duhet të arrihet. Në anën tjetër, kur është fjala për
detyrat e dhëna sipas urdhërit të udhëheqësit, policëve u mbetet pak
hapësirë për veprim të pavarur dhe iu lejohet shmangie nga përmbajtja
e urdhëresës vetëm në rastet kur situata ka ndryshuar dukshëm. Për
këtë arsye, udhëheqësit, me rastin e dhënies së urdhëresave për
kërkimin e personave, duhet tu lënë hapësirë për veprim të lirë dhe për
marrjen e vendimeve sipas vlerësimit personal (diskrecional).Polici, të
cilit i është besuar detyra e caktuar zyrtare, bartë përgjegjësinë e plotë
për bazueshmërinë ligjore dhe për arsyeshmërinë e aktivitetit të tij
zyrtar.
Mer rastin e vlerësimit të situatës nga aspekti taktik gjithmonë duhet
pasur kujdes për të gjitha rrethanat relevante të cilat e kërkojnë
176

ndërmarrjen e masave të hulumtimit policor. Nganjëherë, në procesin e
vlerësimit është e nevojshme të përfshihen edhe çështjet nga sfera
politike, sociale, ekonomike dhe peikologjike. Madje duhet të merren
parasysh edhe qëndrimet dhe sjelljet e popullit dhe reagimi i mediave
publike. Mbështetja e publikut dhe e mediave masive mund të
ndihmojë shumë në suksesin e kërkimit. Mirëpo, edhe mundësitë
vetanake duhet të vlerësohen në pajtim dhe paralelisht me vlerësimin e
situatës së përgjithshme. Kushtet hapësinore dhe ato të kohës mund të
ndikojnë gjithashtu në mënyrë vendimtare në konceptin e taktikës dhe
mun të shprehen në efikasitetin e kërkimit. Policisë moderne, për
kryerjen e detyrave të veta i duhet edhe teknika moderne, prandaj edhe
në procedurën e kërkimit të personave, gjithsesi. Prandaj, edhe
zhvillimi shkencor dhe teknologjik fuqishëm ndikon në procedurën
operative taktike të policisë.
11.2.1.8. Arësimimi i policisë (kriminalistëve)
Gjatë procesit të rregullt të arësimimit të policisë, me përmbajtjet
mësimore për kërkimin policor, studentët duhet të përgatiten për punë
dhe udhëheqje me akktivitetet e hulumtimit policor, varësisht nga
niveli i tyre arësimor. Me planin e zhvillimit të ushtrimeve
(kriminalistika situacionale) duhet të arrihet që të qartësohet plotësisht
ndërlidhja midis teorisë shkencore dhe praktikës së aplikueshme.
Me atë rast duhet kërkuar që studentët të aftësohen, sidomos për
qëllimet kryesore të profesionit, si vijon:
(1) Që situatat policore t’i kuptojnë dhe t’i vlerësojnë drejtë; ta
zhvillojnë aftësinë për vendime alternative; të marrin vendime
dhe t’i arsyetojnë ato, si dhe në rolet udhëheqëse të marrin pjesë
edhe detyra të tilla;
(2) T’i zbatojnë vendimet duke i angazhuar me atë rast forcat
policore në mënyrë taktike dhe të drejtë dhe që në rolet
udhëheqëse të marrin pjesë edhe në zbatimin e tyre
(3) Që të mund ta kuptojnë dhe vlerësojnë rëndësinë dhe karakterin e
ligjeve që kanë të bëjnë me policinë dhe me hulumtimet, të
mbështetura në përvojat dhe parimet e formave të ndryshme të
kërkimit policor;
177

(4) Që të disponojnë me njohuri themelore të teknikave policore të
cilat do t’ua mundësojnë aplikimin e mjeteve të udhëheqjes dhe
kryerjes së hulumtimit, në përputhje me rëndësinë e tyre dhe me
parimet e shkencës së kriminalistikës, dhe
(5) Që vazhdimisht ta analizojnë dhe zhvillojnë njohurinë e tyre
taktike-teknike. Kurse, në disa përmbajtje studimore, në drejtim
të qëllimeve kryesore, mund të plotësohen qëllimet konkrete të
studimeve, gjegjësisht qëllimet e mësimit.
11.2.1.9. Veprimi menjëherë pas paraqitjes së zhdukjes
Në rastin e çdo zhdukjeje të personit, kërkohet një veprim urgjent
energjik, i gjithanshëm dhe intensiv, si dhe gjithpërfshirje në punë që
nga fillimi. Mirëpo, gjithmonë duhet ruajtur nga kurthet e mundshme
të rrezikshme dhe të fillohet nga supozimi se shumica e personave,
zhdukja e të cilëve është paraqitur, një ditë do të këthehen
përfundimisht. Është kundërligjore dhe joprofesionale pritja për disa
ditë që të këthehet personi, e vetëm atëherë t’i hyhet përpunimit të
rastit të personit të zhdukur, madje edhe atëherë shpesh në mënyrë
rutinore, sipas shablonit “për të gjitha zhdukjet”, për çka nuk ka bazë.
Vet protokollimi i paraqitjes së zhdukjes së personit dhe veprimi me
atë rast duhet të zhvillohet sipas parimit kriminalistik-taktiktë
operativitetit (shpejtësia dhe befasia) në tërësi.
Kjo nënkupton që paraqitjen për personin e zhdukur duhet pranuar
menjëherë dhe të veprohet pas saj., me ç’rast, procedura pas paraqitjes
së zhdukjes së personit duhet të jetë e sinkronizuar dhe pa lëshime e
gabime, sepse nga kjo shpesh varet jeta e njerëzve dhe shëndeti i tyre.
Duhet të ketë unitet organik të veprimeve operative-taktike dhe të
masave urgjente anticipuese të argumentimit. Përndryshe, rastet më
dubioze mbeten të pandriçuara. Pra duhet të bëhen verifikime paralele
urgjente, shpesh nëpër spitale, burgje, morgje, strehimore, agjenci
udhëtimi,, në vendet e mëparshme të banimit apo të qëndrimit të
personit të zhdukur, etj. Kjo, gjithashtu nënkupton edhe lajmërimin
urgjent të të gjitha vend-kalimeve kufitare, zbatimin e kontrollit në
mjetet e transportit publik (tren, anije, fluturake udhëtarësh,, autobus,
etj.). Në rast të vlerësimit pozitiv, duhet të mobilizohet edhe publiku
përmes mjeteve të informimit masiv, por me kujdes që të mos
shkaktohet paniku i panevojshëm. Planifikimi i versioneve operative
178

për kërkimin bëhet në bazë të të dhënave në dispozicion. Gjatë
hulumtimit, duhet të formohen sa më shumë që është e mundur
versione, realisht të mbë[shtetura në zhdukjen e personit. Gjatë
përpunimit një pjesë e tyre do të hedhet, kurse një pjesë mbetet në
përpunim të mëtejmë, së bashku me ato që paraqiten rishtazi. Në këtë
mënyrë edhe ruhet elasticiteti i planit të kërkimit të personave të
zhdukur.
11.2.1.10. Masat taktike-teknike të hulumtimit të personave të
zhdukur
Masat dhe veprimet të cilat ndërmerren në kuadër të aktivitetit
kërkimor duhet të jenë doemos të lloj-llojshme dhe dinamike.
Karakteristikat kriminalistike-taktike të veprimtarisë kërkimore
qëndrojnë në zbatimin intensiv të tyre, në ritmin e tyre „operandi“, dhe
kjo duhet të jetë adekuate gjatë tërë veprimtarisë hulumtuese për
personin e zhdukur. Kjo veprimtari, sipas natyrës së saj nënkupton një
sistem të zhvilluar të informimit dhe koordinimit në punë. Veprimtaria
kërkimore është aktivitget i vërtetë policor në terren. Roli i policisë së
uniformuar këtu është shumë i madh.por, gjithashtu edhe
bashkëpunimi dhe ndihma e qytetarëve është kusht i domosdoshëm për
suksesin e masave të kërkimit. Njohuritë fillestare për zhdukjen e një
personi duhet verifikuar urgjentisht, por edhe më vonë gjatë kërkimit
duhet plotësuar ato vazhdimisht. Kusht themelor i suksesit është
veprimi i shpejt dhe operativ për kërkimin e personit të zhdukur. Çdo
bjerrje e kohës në aspektin e fillimit të kërkimit dhe të tempos së
zbatimit të tij, negativisht shprehet në rrjedhën dhe përfundimin e
veprimtarisë së kërkimit. Punët e kërkimit duhet të jenë ashtu të
organizuara, që të mundësojnë dinamikë dhe shfrytëzim të mjeteve dhe
sistemeve të telekomunikacionit bashkëkohor. Edhe masat e ndërmarra
duhet të jenë në raport të arsyeshëm me ngjarjen dhe rëndësinë e saj,
kurse organizimi policor i kërkimit duhet të jetë i tillë që policia të
mund të veprojë menjëherë dhe në përbërje adekuate.. Rregullat e
angazhimit dhe të instruimit të aktivistëve të policisë të cilët veprojnë
në rastin e hulumtimit dhe kërkimit janë kusht për suksesin e kërkimit.
179

11.2.1.10.1. Përgatitjet dhe plani i kërkimit (hulumtimit)
Me rastin e përgatitjes së masave të kërkimit duhet pasur parasysh se
çfarë kategorie e personave kërkohen, lidhur me çfarë procedure dhe
çfarë vëllimi i masës është i nevojshëm në kuptimin territorial.
Hollësia dhe vëllimi i përgatitje së planit të gjurmimit, varet nga pesha
dhe ndërlikueshmëria e rastit konkret lidhur me të cilin organizohet
kërkimi, nga koha e cila është në dispozicion, njerëzit dhe mjetet
teknike të cilat duhet të shfrytëzohen. Në situatat e befasishme të cilat
nuk lejojnë kurrfarë shtyrje, nganjëherë në fazat e para të kërkimit
ndërmerren masat dhe aktivitetet që janë më të nevojshme.
Gjatë përgatitjes dhe planifikimit të masave të kërkimit duhet të
shfrytëzohen të gjitha burimet e informatave në dispozicion. Të gjitha
informatat dhe të dhënat në dispozicion duhet përpiluar në mënyrë të
përpiktë, analizuar, dhe rregulluar. Sidomos duhet pasur kujdes për
informimin e ndërsjellë azhur, vertikal dhe horizontal. Kur është fjala
për kërkimin e përmasave të mëdha në kuadër të përgatitjeve të
planifikimit duhet të sigurohet edhe udhëheqja unike me aksionin, të
përpunohen në mënyrë të saktë dhe të harmonizohen masat dhe
aktivitetet operative të kërkimit, dhe nëse ekziston rreziku i shtyrjes
sipas nevojës edhe masat anticipuese të argumentimit, duhet të
përpunohen dhe saktësohen detyrat e disa grupeve operative dhe
njësive tjera organizative. Me nënplanet gjegjëse duhet të përpunohet
plani i aksionit të njësive speciale të policisë, atëherë kur përdorimi i
tyre paraqitet si i domosdoshëm.
Në planin operativ të kërkimit sidomos duhet të parashikohen dhe të
përpunohen masat dhe aktivitetet operative të cilat duhet të ndërmerren
në kuadër të kërkimit të personit të zhdukur, rendi i ndërmarrjes së
tyre, kush duhet t’i ndërmarr, mjetet e ndryshme teknike, etj. Me këto
masa dhe aktivitete në esencë bëjnë pjesë; kontrolli i hapësirave të
hapura (terrenet), automjetet, lundrueset, legjitimimi i personave,
bllokada, pusia, racia, vëzhgimi, angazhimi i të besuarve, publikimi i
fotografive të personit të zhdukur në mjetet e informimit, pllakatet,
mbledhja e informatave nga personat, shikimi i dokumentacionit dhe
evidencave të ndryshme të personave juridik, shfrytëzimi i qenit
zyrtar, helikopterit, poligrafi për testim, etj. Te masat e thukëta me
përmasa të mëdha të kërkimit duhet të sigurohet mjetet e posaçme për
180

lidhje dhe me plan të parashihet regjimi i shfrytëzimit të tyre, mënyrat
e transmetimit të lajmeve dhe urdhëresave, etj. Varësisht nga
konfiguracioni dhe madhësia e terrenit duhet të sigurohet numër i
mjaftueshëm i qenve special të dresuar, sidomos “nuhatësit”, si dhe
udhëheqësit e tyre. Nëse kërkimi është duke u bërë nëpër terrene të
pakalueshme, ose vështirë të kalueshme, duhet pasur parasysh se ata të
cilët bëjnë kërkimin duhet të jenë të përgatitur në mënyrë adekuate dhe
të pajisur me rroba, këpucë dhe mjete tjera ndihmëse
11.2.1.10.2 Kontrollimi i terrenit
Mënyra e kontrollimit të hapësirave të hapura, që në gjuhën operative
quhen” terrene”, varet nga madhësia dhe konfiguracioni i tyre
(topografia), kushtet për kalim, shikueshmëria dhe karakteristikat tjera.
Mënyra e kontrollimit varet edhe nga mjedisi urban ose fshatar. Rol të
rëndësishëm luan edhe numri i policëve veprimtar të përfshirë në
kërkim, përgatitja e tyre, etj. Lidhur me këtë nuk ekziston ndonjë
shabllon. Situata konkrete e dikton mënyrën e kërkimit. Nganjëherë
është e nevojshme të vendoset bllokadë, madje edhe bllokadë e thellë.
Me rastin e kontrollimit të terrenit nuk kërkohen vetëm personat e
zhdukur dhe mbetjet e tyre, por edhe objektet dhe gjurmët që tregojnë
prezencën dhe lëvizjen e tyre. Kur dyshohet në kidnapim, terrorizmi,
krahas marrjes së pengjeve, etj. kontrolli kryhet me masa të kujdesit
më të rreptë. Mënyra e kontrollimit të objekteve të pabanuara dhe të
kulmeve të shtëpive kryhet në përputhje me rregullat taktike dhe me
masat e posaçme të kujdesit, kur përdorimi i tyre është elementar.
11.2.1.10. 3. Kontrollimi i lagjeve
Tek kontrollimi i vendeve të banuara në kuadër të zbatimit të kërkimit
zbatohen rregullat taktike të kombinuara të kërkimit të vendeve të
hapura dhe të mbyllura me masat përkatëse të kujdesit të shtuar.
Kontrollimi i lokaleve të mbyllura dhe hapësirave kryhet në pajtim me
dispozitat pozitive të KPP, dhe sipas planit të posaçëm. Ndërkaq,
rrjedhën e jetës publike duhet penguar vetëm në atë masë sa është e
domosdoshme për zbatimin e masës së kontrollit dhe gjithmonë duhet
vlerësuar mirë se cilën masë dhe aktivitet taktik duhet ndërmarrë.
Kërkimi dhe kontrollimi duhet bëhet në tërë lagjen, ose në disa pjesë të
saj (kuarte, mikrorajone, blloqet e shtëpive, etj). Jo rrallë është e
181

nevojshme të kryhet bllokada e furishme e territorit. Për zbatimin e
kësaj forme të kërkimit pjesëtarët e policisë që marrin pjesë në të duhet
ta njohin mirë teknikën e futjes në ndërtesa, t’i njohin lokalet e
mbyllura, oborret dhe hapësirat e objektet tjera dhe të kenë kujdes për
kurthet eventuale të qëllimshme dhe të paqëllimshme të cilat i presin,
dhe për këtë t’i angazhojnë qenët.
Rekomandohet veprimi i dy grupeve hetimore: njëra e bënë
kontrollimin e drejtpërdrejtë, kurse tjetra vëzhgon dhe bënë sigurimin.
Ato grupe mund të veprojnë paralelisht dhe në mënyrë të kombinuar,
sipas rrethanave konkrete dhe planet e veprimit paraprakisht të
hartuara. Duhet evituar çdo stihi dhe veprim të pakoordinuar.
Do të kishin dashur të tërheqim vëmendjen që në rast të kërkimit të
kriminelëve të rrezikshëm, të cilët janë përfshirë në zhdukjen e
personit dhe janë në arrati, duhet pasur kujdes se ata gjithmonë janë në
pozitë më të mirë dhe në raport me policinë, sepse i kanë strehimoret,
kurse në mesin e tyre mund të gjenden edhe persona plotësisht të
pafajshëm. Në raste të tilla varësisht nga shkalla e rrezikut nga sulmi i
befasishëm, lëvizja dhe kalimi i pjesëtarëve të policisë duhet të bëhet
rrëzë ndërtesës, murit, etj. mirëpo, ashtu që drejtimi dhe këndi i
shënjestrimit ndaj kriminelëve eventual të fshehur që janë në arrati, të
jetë gjithmonë i përshtatshëm, dhe të evitohet shënjestrimi eventual
nga ana e tyre. Kërkimi kryhet varësisht prej kohës dhe rrethanave të
paparashikueshme në të cilat mund të haset. Kërkimi varësisht prej
kushteve konkrete mund të bëhet detajisht dhe i plotë, ose vetëm
pjesërisht. Përmasat e kërkimit kërkojnë shfrytëzim të numrit të madh
të policëve. Kërkimet gjatë natës i shtojnë vështirësitë dhe është e
nevojshme të sigurohet burim i mjaftueshëm i dritës apo mjeteve për
vëzhgim në errësirë. Jo rrallë paraqitet dilema se a të bëhet kërkimi
natën me gjithë rreziqet e pranishme, apo të pritet agimi. Nganjëherë
për këtë vendosë nevoja e zbatimit të momentit të befasisë.
11.2.1.10.4. Kontrollimi i hapësirës së ngushtë, lokaleve dhe
pasurisë personale të të zhdukurve.
Zakonisht duhet të kontrollohet hapësira e ngushtë në të cilën është
zhdukur personi ku ka jetuar dhe qëndruar ai si dhe objektet të cilat i
ka shfrytëzuar me qëllim që të gjenden çfarëdo informatash materiale
182

që mund të ndihmojnë për kërkimin e tij. Nganjëherë kontrollimin
duhet kryer përmes qenve hulumtues special të dresuar dhe me mjetet
të ndryshme teknike (pajisjet termovizuele, endoskopi, inspektoskopi,
llamba UV, lluma – llamba, detektorë për metal dhe detektorë për
aromë). Rekomandohet konservimi i gjurmëve të aromës së personave
të zhdukur me anë të teknikave të posaçme, p.sh, duke futur copa të
leshta ose të pambukta sterile në vendin e kontaktit të supozuar 20
minuta dhe pastaj të bëhet arkivimi i atyre copave në enë të qelqit
hermetikisht të mbyllura duke e thithur aromën me thithëse speciale në
filtrin e letrës i cili është steril dhe duke i ngrirë në kontejnerë. Kur më
vonë gjatë gjurmimit paraqitet nevoja për kontrollimin e vendit të
caktuar apo hapësirës për të cilin dyshohet se e ka vizituar personi i
zhdukur, mund të shfrytëzohen qenët kërkues të cilët do ta marrin
aromën e konservuar. Aromat e marra policitë bashkëkohore i
arkivojnë në të ashtuquajturat banka të aromave. Duhet të merren edhe
materiale biologjike të cilat i takojnë personit të zhdukur për ekspertizë
eventuale të ADN-së. Kontrollimi përfshinë edhe jashtëqitjet nëpër
kontejnerë të hedhurinave, deponitë e mbeturinave të qytetit, stalla,
grumbull mbeturinash, gropa septike, sepse edhe aty mund të gjenden
udhërrëfyesit indicial natyror që kanë lidhje me zhdukjen e personit.
11.2.1.11. Mbledhja e informatave nga personat.
Sipas natyrës së problemit çdo gjurmim për personin nënkupton
mbledhje të informatave nga personat sipas rregullave të taktikës
kriminalistike. Për cilët persona është fjala, është çështje vërtetë e
kushtëzuar nga rrethanat e rastit konkret. Por, zakonisht ata janë
kushërinjtë, shokët dhe miqtë, kolegët, dëshmitarët e gjallë ose ata që
kanë fjalë, mjeket, priftërinjtë, avokati, inkasanti, postieri, mjeshtrit e
shtëpisë dhe personat tjerë që e kanë njohur të zhdukurin dhe mund të
japin informatat e dobishme për të. Mënyra e mbledhjes së
informatave varet nga ajo se a është i zhdukuri fëmijë dhe i mitur, i
moshuar, i popullarizuar, politikanë, etj. Teknikat e mbledhjes së
informatave, konform taktikës kriminalistike duhet zbatuar në formë të
ndonjë tipi të intervistimit, bisedës, apo bisedës informative (nëse
është një pyetje i dyshuari potencial). Siç e kemi cekur më herët,
përveç përmbajtjes së dëshmisë duhet përqendruar vëmendjen edhe në
“lëvizjet e trupit” të personit me të cilin bisedohet. Në “lëvizjet e
trupit” në praktikën e përditshme të kriminalistikës nuk përqendrohet
vëmendje e mjaftueshme. Qëndrimi i trupit, lëvizjet, motorika në
183

formë mimike dhe pantonime, e ashtuquajtur pamje simptomatike e
bashkëbiseduesit lë përshtypjen dhe mund të ofrojë informata të llojit
të vet mbi bashkëbiseduesin në bazë të përshtypjes që ai e lë. Në
pajtim me rregullat e psikologjisë kriminalistike “lëvizjet e
trupit”gjithmonë duhet ndërlidhur me përmbajtjen e dëshmisë verbale.
Në rast se ekziston disharmoni e shkallës së caktuar, atëherë kjo është
shenjë alarmi.
Duke shikuar njerëzit derisa flasin kriminalistët mund të përfundojnë
shumëçka. Për këtë arsye ata gjithmonë duhet t’i vështrojnë dhe
përcjellin shenjat të cilat me trupin e tyre i japin bashkëbiseduesit në
mënyrë të pavetëdijshme. Mirëpo, një numër shumë i vogël i shenjave
mund të zbulojnë shumë. Me këtë rast duhet pasur parasysh se si flet
trupi i bashkëbiseduesit, ashtu ekziston edhe të folurit e trupit të
kriminalistit i cili e merr në pyetje. Ai mund ta shfrytëzoj këtë lëvizje
të trupit në mënyrë pozitive, p.sh, ta liroj bashkëbiseduesin kur ai është
nervoz dhe i pasigurt ose madje i frikësuar me anë të qëndrimit të
relaksuar dhe spontan të vetin. Midis bashkëbiseduesve nuk bënë të
ketë kurrfarë barrierash fizike. Kriminalisti që merr në pyetje
gjithmonë duhet të ketë parasysh disa lëvizje dhe qëndrime të
bashkëbiseduesit, midis kontrollit të tij, sado që ai të mundohet,
sidomos gjatë shënimit të përmbajtjes së dëshmisë, pra ta ketë
bashkëbiseduesin gjithmonë në këndin e shikimit.
Me rastin e bisedimit me personat, kriminalisti duhet t’i flet fjalitë të
qarta dhe të kuptueshme. Toni i ulët zgjon mosbesimin, toni i
pandryshuar paralajmëron nënçmim, toni tepër i lartë, dëshirën për
dominim dhe dhunë, etj. Duhet folur ngadalë dhe qetë. Kriminalistët të
cilët flasin shumë shpejtë dhe paqartë, shkaktojnë mosbesim.
Bashkëbiseduesin gjithmonë duhet shikuar në sy. Ata që gënjejnë në
situatë të tillë i shmangen shikimit direkt dhe lëvizin në karrigë, kurse
në pyetje përgjigjen sikurse të kishin bllokadë mendore, janë nervozë
dhe të brengosur e që manifestohet në mënyra të ndryshme, bëhen
agresive dhe marrin qëndrim protestues. Siç është cekur, përshtypjen e
parë e jep tërë trupi i bashkëbiseduesit, por edhe i kriminalistit. Në
bazë të qëndrimit të trupit të bashkëbiseduesit, kriminalisti duhet ta
nxjerrë përfundimin për gjendjen shpirtërore të tij, madje edhe për
karakterin e bashkëbiseduesit. Si duhet sajuar rrenacaku?
Kjo pyetje është shumë e rëndësishme në momentin e pranimit të
paraqitjes për personin e zhdukur. Gënjeshtarin zakonisht nuk e
184

tradhton fjalori, sepse ai përzgjedh mirë atë. Atë më parë e tradhton
trupi i tij, sepse i thahet goja dhe i lëpinë buzët, këmbët dhe duart herë
i ofron herë i largon, i kërcet gishtat e duarve, rreh dyshemenë me
këmbë, merr një qëndrim jo të natyrshëm të trupit, lëvizë me shikim, i
fut duart në xhepa, fërkon laprat e veshëve, hundën apo mjekrën, dhe
shikon poshtë, etj. Është vërejtur se personat që gënjejnë bëjnë shumë
gjestikulacione. Pra, gënjeshtra përcillet me një varg dukurish
fiziologjike prej të cilave disa mund të vërehen me perceptim të
thjeshtë pa kurrfarë instrumenti. Të tilla janë p.sh, frymëmarrja e
shpeshtë, të skuqurit e fytyrës, dridhja e buzëve, lëvizjet e kapakëve të
syrit, rrudhja e lëkurës së ballit, zbehja, djersitja, dridhja, kërkon ujë,
(nganjëherë me qëllim që të fitoj kohë për të menduar), përpin
pështymën, etj. Shenjat tjera të gënjeshtrës janë: shikim i frikshëm, të
qeshurit e dhunshëm, pasiguri e zërit, belbëzim, ndryshimi i ngjyrës së
zërit dhe intonacionit, lëvizjet pakontrolluar të ekstremiteteve, ndreqja
e kravatës të fërkuarit e duarve, kërcet me gishta mbi tavolinë shikon
plafonin, etj. Simptomat e cekura nuk do të thotë domosdo se është
fjala për gënjeshtër, por gjithsesi tregojnë për një shkallë të
përgjithshme të shqetësimit që meriton vëmendje. Duhet pasur
parasysh se disa individë, sidomos kriminelët profesional, plotësisht e
mbajnë nën kontroll pantomimën dhe mimikën dhe fare nuk e zbulojnë
jetën e tyre të brendshme psikike, pra, janë në gjendje që plotësisht
rrejshëm ta simulojnë.
Për shkak të kësaj që u cek kriminalistët që pranojnë paraqitjen e
zhdukjes së personit, me kujdes dhe pareshtur duhet ta vështrojnë
paraqitësin pa u vërejtur. Nga kriminalisti kërkohet përvojë që të mund
të gjykoj drejt dhe të vlerësoj disa simptoma të trupit të cilat i jep
paraqitësi. Kriminalisti mund të nxjerrë përfundim se bashkëbiseduesi
ka frikë dhe është nervoz, i hutuar, i brengosur, etj. Pamja psiko –
fizike lëvizë varësisht se a është fjala për emocione pozitive apo
negative. Pra, kriminalisti në bazë të përmbajtjes së dëshmisë së
personit dhe mënyrës së dhënies së saj duhet të nxjerrë përfundim se a
e ka treguar personi të vërtetën apo ka gënjyer. Ato përfundime janë
rezultat i procesit spontan dhe shpesh të pavetëdijshme. Në bazë të
pamjes psiko-fizike mund të nxirret përfundimi edhe për vetitë e
personit i cili jep dëshmi. Nganjëherë mund të nxirret shumë më tepër
përfundim nga sjellja e personit sesa nga ajo që ai e deklaron. Prandaj
duhet pasur parasysh se lidhja e qartë e shprehjes së sjelljes dhe vetive
të personalitetit nuk ekziston, dhe se njerëzit dukshëm dallohen si dhe
se një mënyrë e të shprehurit apo e sjelljes te një njeri mund të
185

nënkuptoj diçka tjetër, kurse të njeriu tjetër diçka tjetër. Me këtë rast
duhet pasur parasysh edhe faktin se ekzistojnë disa lidhje të definuara
të shprehjes së sjelljes dhe personave. Gjithmonë duhet pasur kujdes
edhe për shprehitë dhe zakonet e njerëzve, paragjykimet e ndryshme,
qëndrimet jetësore të tyre dhe përkatësinë fetare.
11.2.1.12. Vrojtimi (vëzhgimi)i pikave dhe personave të caktuar
Gjatë kërkimit të personave të zhdukur sidomos nëpër të
ashtuquajturat “gjurmë të nxehta”, (sot konsiderohet se gjurmët janë të
nxehta vetëm brenda një ore nga momenti i lajmërimit të rasti),
nganjëherë është e nevojshme të caktohet edhe vrojtimi afatgjatë,
drejtpërsëdrejti nga policia apo nga të besuarit e ndonjë pike të
caktuar, ose personi, kur për këtë ekzistojnë arsye të bazuara. Të tilla
mund të jenë vendi ku qëndron personi, vendet e shpërndarjes së
objekteve ilegale deri te mbikëqyrja e “bankave” të organeve të
njerëzve. Këtu nuk është fjala për masat të cilat përkohësisht kufizojnë
të drejtat kushtetuese të caktuara qytetarit, por për të ashtuquajturën
vëzhgim të përgjithshëm të karakterit jo formal, me të cilin nuk preket
në të drejtat kushtetuese të qytetarit. Fjala është për formë të punës
policore të cilën e shfrytëzojnë të gjitha policitë. Shkak i vëzhgimit në
rastin tonë mund të jetë edhe zhdukja e një personi. Detyrat e
mbikëqyrjes janë marrja e të dhënave që mundësojnë zbulimin e
personit të zhdukur. Kështu mund të vendoset mbikëqyrja ndaj farefisit
të personit të zhdukur, miqve, shokëve dhe personave tjerë me të cilët
ai ka pasur lidhje, vendeve ku ka qëndruar personi i zhdukur, ose ku ka
shkuar ai. Arsyeja themelore është që të mblidhet material
argumentues që do të ndriçonte rastin e personit të zhdukur dhe gjetjen
e tij.
Në pajtim me parimet e lartcekura taktike – kriminalistike vëzhgimin
dhe mbikëqyrjen, policia mund ta organizojë, atëherë kur në mënyrë
tjetër nuk mund të vij deri te të dhënat e nevojshme, sidomos, kur
dyshon se personi i zhdukur ka mundur të jetë viktimë e veprës penale.
Me vëzhgim dhe mbikëqyrje personi i autorizuar i policisë fiton
përshtypje të rëndësishme personale të cilat mund të shërbejnë në
gjurmimin e mëtejmë të personit të zhdukur. Këto masa jo rrallë ua
kanë shpëtuar jetën njerëzve të zhdukur sidomos kur ka qenë fjala për
situatat e pengjeve. Këtu nuk ka nevojë të flasim për llojet e
vëzhgimeve dhe mbikëqyrjen, mënyrat e zhvillimit të tyre, regjistrimin
e të dhënave të mbledhura nga vëzhgimi dhe mbikëqyrja, etj. Me
186

ëndësi është të përmendim se vëzhgimi dhe mbikëqyrja do të ishin të
suksesshme nëse plotësohen disa kushte. Para së gjithash policia duhet
të disponoj me njerëz të mjaftueshëm dhe profesionalisht të aftësuar,
me pajisjen teknike adekuate, masat duhet të zhvillohen në mënyrë
permanente, etj. Vëzhgimi dhe mbikëqyrja zakonisht kërkojnë një
angazhim të një numri më të madh policësh, e që në situatën e sotme të
mungesës së kuadrove hap shumë probleme praktike pothuaj të
pazgjidhura. Këto masa shpesh kërkojnë edhe punë jashtë orarit. Por,
kjo nuk është arsyeje që të mos merren këto masa kur kjo është në
interesin e zbulimit ë personit të zhdukur.
11.2.1.13. Verifikimi permanent i evidencave të caktuara.
Evidencat kriminalistike bëjnë pjesë në mjetet ndihmëse klasike të çdo
policie. Nga evidencat ekzistuese kriminalistike (operative), kur është
fjala për personat e zhdukur, si evidenca shumë interesante janë
evidencat e kufomave apo skeleteve të panjohura, të personave dhe
objekteve të panjohura. Këto evidenca plotësohen në mënyrë të
ndërsjellë, pastaj kjo mund të jetë evidenca e sendeve të gjetura, e
personave të legjitimuar, etj. këtu bënë pjesë evidenca e dokumenteve
të cilat i mbajnë personat tjerë juridik, sidomos shëndetësore. Rol të
posaçëm kanë të dhënat e organeve tjera policore, sidomos
ndërkombëtare mbi personat e gjetur, të cilët nuk mund të japin
informata për vete, ose supozohet se kanë dhënë informata të rrejshme
për identitetin, si dhe evidencat për kufomat e gjetura të
paidentifikuara. Gjatë kërkimit të personave të zhdukur, paraqitet
nevoja e ndërmarrjes edhe të masave dhe aktiviteteve tjera operative,
siç është poligrafi, kontrolli i postës, etj. Si masë fillestare dhe
themelore shpesh paraqitet legjitimimi i personave.
11.2.1.14. Paraqitjet e rrejshme të zhdukjes së personave.
Për paraqitjen e rrejshme të zhdukjes së personit bëhet fjalë kur
paraqitësi e din se personi të cilin e paraqet si të zhdukur nuk është i
zhdukur. Paraqitja e rrejshme zakonisht është e lidhur për fshehjen e
veprës penale jo rrallë të vrasjes. Në të vërtetë edhe në rastin e tillë
personat janë zhdukur, por në tjetër mënyrë. Është e nevojshme që në
praktikën kriminalistike të “tipizohen” rastet e paraqitjes së rrejshme të
personave të zhdukur. Kriminalisti i cili e pranon paraqitjen e tillë,
duhet që në kuadër të analizës shkencore të kompleksit të të dhënave
nga paraqitja (përpunimi i informatave dhe diagnozave) të vlerësojë,
pra, ta formoj teorinë e zhdukjes për rastin konkret, në kuptimin se a
187

është fjala për paraqitje të rrejshme me të cilën do të fshehet ndonjë
vepër penale, apo edhe të shmanget hetimi në drejtim të gabuar, ose
fjala është për zhdukjen e vërtetë.
Natyrisht, sa për ilustrim po e cekim rastin e paraqitjes së rrejshme për
zhdukje. Me 10. 08. 1989, bashkëshortja e paraqet në polici
bashkëshortin e saj se është larguar nga shtëpia më 09. 08, 1989, në
ora 4:00, dhe nuk është kthyer në shtëpi deri në momentin e paraqitjes.
Gjoja se ka shkuar me tren në Varazhdin, të marr kredi për
përfundimin e shtëpisë. Kjo e dhënë ishte pak kontradiktore, sepse, i
zhdukuri ishte i sëmurë psikik, bredhacak dhe konsumues i madh i
alkoolit. Sipas dëshmisë së saj ai edhe më herët deri në momentin e
zhdukjes shumë herë është larguar nga shtëpia, dhe pas disa ditësh
është kthyer.
Personi i autorizuar i policisë ka dyshuar në saktësinë e përmbajtjes së
paraqitjes për zhdukjen, sepse bashkëshortja e tij ka treguar simptoma
të pasigurisë në aspektin e të dridhurit të zërit, djersitje të duarve të
cilat vazhdimisht i ka fërkuar: “ vazhdimisht ka përsëritur se mund t’i
ketë ndodhur diç”. Shumë herë e ka ndryshuar përmbajtjen e
deklaratës dhe ka treguar shenja nervoze, sidomos kur i është shtruar
pyetja se kur e ka parë për herë të fundit, bashkëshortin. Është formuar
grupi i kriminalistëve për ndriçimin e rastit. Me verifikimet e bëra
është arritur deri te të dhënat në vijim: i zhdukuri dhe paraqitësja e
rastit kanë jetuar në martesë 19 vjet, dhe kanë pasur 4. fëmijë: djalin
18 dhe tri vajza 17, 13, 4 vjeçe. Bashkëshortja gëzon një autoritet si
punëtore e mirë në ndërmarrjen ku punon. I zhdukuri gjatë vitit 1989 e
ka lëshuar punën e tij në Zagreb. Ai shpesh e ka rrahur bashkëshorten
kur ishte në gjende të dehur, e ka fyer me fjalën “kurvë”, i ka rrahur
edhe fëmijët. Nga evidencat duket qartë se kundër të zhdukurit në
intervalin kohor 1987–1989, kanë qenë nëntë paraqitje kundërvajtjeje
për sjellje të dhunshme dhe prishje të rendit dhe qetësisë publike dhe
shumë herë ka qenë i paralajmëruar për sjelljen e tij dhe i dënuar
penalisht për keqtrajtim dhe përjashtim të të miturve. Me 08. 08. 89, i
zhdukuri i ka ndihmuar një njeriu të betonojë gjyshin dhe rreth orës
21/ h, ka shkuar në shtëpi. Ka qenë i dehur. Më 14. 08, 1989, përmes
përfoljeve publike është arritur deri te informatat se bashkëshortja me
09, 08. 89, në orët e mbrëmjes ka ndezur disa gjëra dhe shtrojën,
jastëkët dhe dyshekët. Herët në mëngjes me 09. 08. 89, bashkëshortja
ka ardhur te njeriu te i cili burri i saj një ditë më parë ka punuar, sipas
fjalëve të vajzës së saj 13 vjeçare. Fqinjët kanë vërejtur se paraqitësja
188

Barbara, i ka sytë të ënjtur dhe është pa gjumë, nuk ka dashur të flasë
me fqinjë si zakonisht.
Më 15. 08, 89, pjesëtarët e policisë e kanë bastisur banesën e Barabara.
K, me ç’rast në dhomën e fjetjes në muri, kundruall shtratit, nën dritare
kanë gjetur pika gjaku. Pika të ngjashme gjaku janë gjetur edhe në
tavan dhe disa vende në muri. Me kontrollin e perdeve në dritare është
vërejtur edhe njolla ngjyrë të kuqe të mbyllët e ngjashme me gjakun e
tharë. Me ndihmën e trakes “Hemastix”, është fituar rezultat pozitiv,
çka do të thotë se njolla ka qenë e gjakut. Është kryer biseda
informative me Barbara. K, për rrethanat e analizës, pas së cilës ajo
shpejtë ajo e ka pranuar vrasjen e burrit. Më 08. 08. 89, rreth orës
21.30,/h, ka ardhur burri në shtëpi nga fqinji tek i cili e ka betonuar në
themelin e shtëpisë gjyshin e tij. Ka filluar ta fyej dhe shaj para
fëmijëve. Kur është fjetur këtë ia ka treguar vajzës, Dragicës, e cila ka
fjetur në krevat afër babait në kuzhinë, e pastaj edhe vajzës tjetër. Pas
kësaj ka shkuar për sëpatë dhe dy herë e ka goditur çykë të sëpatës në
kokë. Pas kësaj me maicë ia ka lidhur këmbën të ndjerit dhe e ka
tërhequr deri tek plehu i stallës. E kishte zhveshur lakuriq dhe e kishte
groposur afër stallës. Pak kësaj i kishte shkatërruar gjurmët e tërheqjes
dhe e kishte pastruar gjakun në shtëpi. E kishte pastruar edhe sëpatën
dhe lënë në oborr. Të nesërmen në oborr e kishte ndjekur shtrojën dhe
veshmbathjen e burrit. Me 09. 08, 89, ka shkuar për vajzën Milicën, e
cila ishte te fqinji, dhe i kishte treguar për vrasjen duke ja treguar
vendin ku e ka varrosur. Gjatë shikimit të vendit të ngjarjes është
gjetur kufoma në thellësi, prej 50 cm. Trupi i vdekur ka qenë në brekë
dhe me maicë të kaltër të lidhur për këmbë. Në dhomën e fjetjes në
vendet ku është tërhequr trupi i vdekur janë gjetur gjurmët e gjakut.
11.2.1.15. Rëndësia e përfaljeve (thashethënave) publike
Në fillim të vjeshtës së hershme 1963, policia nga përfoljet publike ka
kuptuar për zhdukjen e Mije. J, nga Fshati V. Flitej se zhdukja nuk
ishte pa arsyeje, meqenëse kishte marrëdhënie të këqija me gruan dhe
djemtë. Askush nga anëtarët e familjes nuk e ka paraqitur zhdukjen.
Kur i kishin pyetur ku është Mijo, ata kishin thënë se është zhdukur në
fillim të vjeshtës dhe se me siguri ka shkuar, të mbledh misër te
kushërinjtë të cilët jetojnë në tjetër republikë. Policia ka vazhduar të
mbledh informata i është dërguar shtresë stacionit kompetent të
policisë në territorin e të cilit gjendej gjinia e të zhdukurit, ku ai gjoja
kishte shkuar për të mbledhur misër. Kur ka arritur përgjigja, prej
189

andej ishte e qartë se në vendin ku jetonte gjinia e të zhdukurit, i
zhdukuri nuk kishte qenë për një kohë të gjatë. Me një mbikëqyrje
sekrete të anëtarëve të familjes, sidomos, djalit M. i cili ishte nëpunës i
komunës në drejtori të katastrit. Ai çdo ditë vinte dhe shkonte në punë.
Mirëpo, ishte vërejtur se nuk sillej si përpara. Ecte me kokë ulur dhe
ishte i brengosur, pak kontaktonte me kolegët në punë. Është
përfunduar se kjo nuk ishte pa arsyeje, sepse, më herët ai ishte i njohur
si njeri i disponuar dhe gjithmonë buzagaz. Me verifikimet e mëtejme
ishte konstatuar se i zhdukuri dhe djali M. kishin qenë në marrëdhënie
të këqija, sepse babai nuk i kishte lejuar atij të martohet me një vajzë
të një fshatari shumë të pasur. Familja e të zhdukurit kishte qenë
shumë e varfër. Babai i zhdukur nuk i kishte ndaluar të birit M. vetëm
martesën, por sjelljen e resë në shtëpi. Pa pajtimin e babait M. ishte
martuar vetëm kur ai është zhdukur. Prandaj në jetën e përditshme ky
ishte bërë i padisponuar dhe rrinte mendueshëm. Kjo rrethanë mund t’i
përshkruhej zhdukjes së babait, por edhe martesës. Pas një kohe
bashkëshortja e të zhdukurit dhe djemtë e tij, kur vërejtën se
veprimtarët policor vazhdimisht po silleshin nëpër fshat dhe pyetnin
për të zhdukurin, ata kishin filluar të flisnin nëpër fshat se Mijo, ka
shkuar në punë në Gorski Kotar, dhe Likë, duke përmendur emrat ku
mund të gjendej si punëtor pylli. Kjo ishte e dyshimtë, sepse dihej se i
zhdukuri Mijo, ishte i moshuar dhe kurrë më parë nuk kishte punuar si
punëtor pylli (ishte indice e dobët e arsyetimit të zhdukjes). Për këtë
arsye kjo informatë ishte pranuar me rezervë dhe ishte verifikuar
përmes organeve policore në vendet ku gjoja se Mijo ka shkuar të
punojë. Përgjigjet ishin kthyer negative. Askush nuk kishte parë as
dëgjuar për Mijon.
Pas 6 muajsh ishte kuptuar se një vit më parë bashkëshortja e të
zhdukurit Mijo, kishte tentuar ta vras duke e djegur shtratin me kashtë
ku ai kishte fjetur. Mijo, në momentin e fundit ka arritur të ikë nga
shtrati i djegur. I zhdukuri për këtë ngjarje askujt dhe askund nuk ka
folur, me siguri e ka konsideruar këtë ngjarje si një fërkim familjar, për
të cilin megjithatë është kuptuar. Në pyetjen e policisë, anëtarët e
familjes vazhdimisht përgjigjeshin se asgjë nuk kanë dëgjuar lidhur me
Mijon. Atëherë ishte vendosur që të bëhet bastisja e shtëpisë dhe tokës
rreth saj. Rezultatet e bastisjes, ditën e parë ishin kurrfarë. Ishte
vendosur që të mihet më thellë toka afër oxhakut të të zhdukurit. Pas
përsëritjes së mihjes është zbuluar një pllakë guri e cila ishte nxjerrë së
bashku me dheun e përzier me bajga dhe urinë shtazës. Pas ngritjes së
pllakës së gurit është ndjerë në aromë mjaftë e keqe, prandaj është
190

vazhduar me mihjen e mëtejme. Pas një kohe ishin zbuluar pjesët
përgjysmë të dekompozuara të trupit të njeriut dhe të copëtuara,
sidomos duart, ndaras këmbët, mbi dhe nën gju, pastaj trupi dhe
përfundimisht koka e masakruar. Pasi që ishin zbuluar pjesët e trupit
ato ishin bashkuar në mënyrë anatomike. Është ftuar vëllai i të
zhdukurit i cili e kishte vërtetuar se ato ishin pjesë të trupit të vëllait
Mijos. Këtë e kishin vërtetuar edhe fqinjit. E ka mbytur gruaja me
djemtë në vatrën e shtëpisë së tij, ku edhe e kanë varrosur. Për shkak të
vendit të vogël ku është dashur të groposur, ata e kishin copëtuar
trupin e vdekur në copa për ta varrosur më lehtë.
11.2.1.16. Zhdukja e fëmijëve.
Edhepse në pjesën hyrëse të këtij libri është bërë mjaftë fjalë për
zhdukjen e fëmijëve për shkak se kjo e brengosë më së tepërmi
opinionin dhe i intereson publikut, kemi vendosur që përsëri në
mënyrë të veçantë të flasim më tepër për këto zhdukje. Në fund të vitit
shkollor dhe gjatë muajve të pushimit veror shpeshtohen dukuritë e
zhdukjes së fëmijëve dhe të miturve. Ata ikin nga shtëpitë e tyre në
drejtime të cilat vetëm ata i dinë. Arsye për ikje të tilla ka shumë. Më
të shpeshtat janë mossuksesi në shkollë, kërkimi i “aventurës së
paharrueshme”, dëshira për argëtim të mirë, dëshira për të dëshmuar,
etj. Mirëpo, një pjesë e tyre kurrë nuk kthehen në shtëpi. Kur merret
paraqitja e zhdukjes së fëmijës dhe të miturit, duhet formuar versionin
lidhur me atë çka ka mundur të ndodhë me ikjen e fëmijës, nëse ai e ka
lëshuar vendbanimin. Praktika ka shënuar raste dhe forma të ndryshme
të keqtrajtimit emocional dhe fizik të të rinjve dhe fëmijëve. Shumë
prej tyre bëhen mjet në duart e kriminelëve profesional dhe vazhdojnë
me vepra penale. Një pjesë bëhet viktimë e prostitucionit të fëmijëve,
pornografisë, shiten për “mall të bardhë”, dhe përfundojnë në shtëpi
publike, bëhen pjesë e fuqisë punëtore ilegale, viktima të grupeve të
pedofilëve, apo të individëve, etj. Bota e nëntokës i vëren fëmijët dhe
të miturit të cilët janë të vetmuar pa mjete për jetesë dhe të cilët
bredhin rreth e qark, nuk dëshirojnë të kthehen në shtëpi, duke mos
ditur çka të fillojnë. Në gjendje të tilla, shumë të lënduar, janë edhe të
gatshëm të pranojnë çdo ofertë (kapen për “shkume të shpëtimit”),
vetëm për ta gjetur daljen nga situata e keqe në të cilën gjenden.
Kështu bëhen viktima të veprave penale, ose në njëfarë mënyre hynë
në zonën penale si kryerës, ndihmës, apo fshehës së veprave penale.
191

Ndonëse praktika kriminalistike njeh plotë zhdukje të fëmijëve, në
kuadër të taktikës kriminalistike, edhe sot e kësaj dite nuk janë
përpunuar mjaftë format taktike kriminalistike të veprimit në rastet e
zhdukjes së fëmijëve dhe të miturve. Për këtë arsye si detyrë e
domosdoshme e policisë shtrohet nevoja për përpunimin statistikor
analitik të të gjitha rasteve të zhdukjeve të fëmijëve dhe të miturve, në
mënyrë që të fitohen të dhënat së bashku me përvojat e nëpunësve
policor dhe të orientohen ato drejt një qasjeje të organizuar dhe
shkencore për zgjidhjen e çdo rasti të zhdukjeve të tilla. Për fat të keq
kërkimi i fëmijëve dhe të miturve sot, sidomos në mjediset urbane
është vështirësuar për shkak të tjetërsimit të njerëzve, madje edhe të
fqinjëve më të afërt. Në ndërtesa të mëdha, madje nuk njihen as të
gjithë banorët ndër veti. Për këtë arsyeje zhdukja e fëmijëve brenda
natës është bërë “mistere”. Për gjurmim të suksesshëm të fëmijëve të
zhdukur kërkohet rregull taktik i përpunuar mirë për veprim dhe
organizimi adekuat i punës së policisë dhe jo vetëm kaq.
Publicitetin të cilin e japin mjetet e informimit me zhdukjen e fëmijëve
dhe të miturve, ndikon në opinionin publik, ashtu që policia në raste të
tilla gjendet në presion shumë më të madh të publikut sesa në rastet e
zhdukjes së personave të rritur (të cilët dinë të kujdesen për vete), dhe
opinioni i tillë kërkon aksione të shpejta dhe të suksesshme, prandaj
edhe kjo është një arsyeje më tepër për aftësim kriminalistik – taktik të
policëve për këtë lloj pune. Tash për tash në ligjet pozitive nuk ka
dispozita të posaçme mbi kërkimin apo gjurmimin e fëmijëve dhe të
miturve të zhdukur. Zakonisht hulumtimet apo gjurmimet lidhur me
këtë përputhen në mësimet apo studimet e përgjithshme taktike për
gjurmimin në rastet e zhdukjes së dyshimtë i cili është në arrati apo i
ikur nga dënimi. Për veprimtarinë e kërkimit të suksesshëm të policisë,
për gjetjen e fëmijës apo të miturit të zhdukur, nuk mjafton vetëm të
rreshtohen evidencat dhe të caktohet mënyra e mbajtjes së tyre.
Qysh më 1989, Asambleja e Përgjithshme e OKB-së, ka miratuar
Konventën për të Drejtat e Fëmijëve, kurse Sekretariati i Përgjithshëm
ka nxjerrë Rezolutën Për Veprat Penale Kundër Personave të Mitur.
Në konventën dhe rezolutën e përmendur fillohet nga pikënisja
themelore, e kjo në të gjitha aksionet të cilat i udhëheqë policia në botë
është në interesin e të miturve në rend të parë. Lidhur me këtë të gjitha
iniciativat policore duhet ta kenë për qëllim bashkëpunimin me të
gjitha organizatat tjera që merren me problematikën e fëmijëve si
viktima dhe si delikuentë. Sekretariati i Përgjithshëm i INTERPOLIT,
192

egullisht publikon shpallje për të miturit e zhdukur nëpër botë, me
qëllim që të ndihmohet në gjetjen e tyre. Zhdukja e fëmijëve është bërë
problem botëror. Bosnja dhe Hercegovina është anëtare e OKB-së dhe
INTERPOLIT. Para policisë së saj kjo shtron detyrën që pjesëtarët e
policisë së saj të jenë të aftësuar në mënyrë adekuate për qasje ndaj
rasteve të zhdukjes së të miturve dhe kenë taktikë mirë të përpunuar
dhe të miratuar për një gjë të tillë.
Konstitucioni psikofizik i fëmijëve dhe të miturve, sidomos theksimi i
disa komponentëve të tyre, krahas shprehive të fëmijëve dhe prirjes së
tyre për të imagjinuar, njohja e rrethit ku jetojnë, naiviteti i tyre,
nevoja për tu afirmuar në mesin e moshatarëve, dhe ndikimet e
jashtme në ta me anë të filmit, televizorit, internetit, librit, medieve,
dhe të modelit të cilin fëmija e gjen në mesin e bashkëmoshatarëve, jo
rrallë sjell deri te fatkeqësia me pasojat me pasojat e të cilave
ballafaqohet policia. Krejt kjo është arsye që brenda taktikës
kriminalistike të mësohen në mënyrë të veçantë masat operative
taktike dhe teknike të gjurmimit të fëmijëve dhe të miturve të zhdukur.
Jo rrallë dëgjojmë se fëmijët e humbur në botë, përkundër kërkimit të
thuktë të policisë nuk janë gjetur, ndonëse kërkimet kanë filluar me
kohë dhe në kohën e fillimit të kërkimit ata kanë qenë në afërsi të
vendit ku janë parë për herë të fundit. Shpesh shtrohet pyetja se a është
fjala për paaftësi të organizatës, apo dobësinë në udhëheqjen policore,
kur forcat e përdorur policore e kanë nënçmuar territorin ku është
dashur të kërkohet fëmija. Ai e kundërshtojnë forcat policore
pavetëdije kërkimin e fëmijëve, për të cilët pritet se do t’i gjejnë të
vdekur? A e fillojnë forcat policore kërkimin me një bindje paraprake?
A kanë ra forcat policore nën ndikimin e rutinë? Mbase nganjëherë
edhe nuk mund të paramendojnë pozitën e dikujt i cili përpiqet që
diçka të fsheh, sidomos kur është fjala për fëmijët.
Një nga elementet kyçe prej të cilit varet qasja e organizatës së
kërkimit të fëmijëve të zhdukur është edhe mosha e tyre. Zakonisht me
këtë rast dallohen fëmijët e moshës parashkollore, të rinjtë e shkollave
dhe ata të klasave të larta. Kështu p.sh, fëmijët deri në 7 vjet, zakonisht
rrinë afër shtëpisë së tyre më gjatë dhe janë aq të lirë. Pra, rolin e luan
shkalla e pavarësisë së fëmijës dhe edhe këtë të dhënë duhet futur në
paraqitjen e zhdukjes së fëmijës. Fëmijët e tillë zakonisht lëvizin në
relacionin e oborrit të tyre, nëse e kanë, apo në hapësirën kur
grumbullohen fëmijët, deri te shtëpitë apo oborret e fqinjëve ku kanë
shokë për të luajtur, apo deri te çerdhja e fëmijëve, nëse është afër,
193

tregjeve të afërta ku blejnë ëmbëlsira, etj. Në këto relacione fëmijët
vizitojnë vende të panjohura për ta dhe gjatë lojës ata largohen nga
rrethi i njohur dhe kështu humbin. Për shkak të kureshtjes për zbulimin
e të panjohurës dhe për shkak të mosnjohjes së territorit mund të
gjenden në situata të ndryshme të pakëndshme. Krejt kjo që u cek për
fat të keq duket se u përket fëmijëve në dekadën e fundit. Fëmijët sot
tregojnë një zhvillim të shpejtë psikik dhe fizik, prandaj duhet pasur
kujdes me rastin e kërkimit të tyre në raste konkrete. Ndonjë fëmijë
mund të jenë më i “pjekur”, sesa moshatarët, kurse të tjerët më pak.
Shumë shpesh mosha kalendarike me moshën biologjike tek fëmijët
nuk përputhet.
Lidhur me sa u tha, shtrohet një pyetje e rëndësishme, e ajo është
shkaku i zhdukjes. Krahas të dhënave që do të ceken në vazhdim vlen
të përmendet si vijon: a ka sjellë fëmija diçka në shtëpi, çka ka sjellë,
çfarë ka folur, kë e kishte shokë në lojë, çfarë shprehish ka pasur
fëmija, me çfarë lodrash ka lozur. Sikurse edhe në rastet e zhdukjes së
personave, edhe këtu duhet formuar versionet e mundshme për
zhdukjen dhe mënyrën e zhdukjes të cilat e diktojnë edhe mënyrën e
kërkimit. Te kërkimi në hapësirat e hapura, duhet disponuar me hartat
e terrenit, të ashtuquajtura speciale. Mund të paraqitet psikozë masive
e cila është shumë afër panikut dhe dyshimit për kidnapim.
Me 15. 12. 1967, rreth orës 11/h, kur një hoteliere në Gjermani është
kthyer nga mjeku, pasi që nuk e k agjetur djalin e saj 3 vjeçar, e ka
paraqitur zhdukjen e tij. Ajo dhe bashkëshorti i saj kanë mbajtur një
lokal hotelier në një vend të vogël. Në lokal kanë pasur të punësuar 12
punëtorë, prej të cilëve disa kanë banuar në shtëpinë në të cilën ka
qenë edhe kafeneja. Menjëherë është konstatuar se vogëlushi të cilin të
gjithë e kanë dashur për herë të fundit është parë rreth orës 10; 15, në
korridor, duke nga trotinetin. Trotineti atje edhe është gjetur. Janë bërë
verifikimet tek fqinjët, janë kontrolluar lokalët dhe hapësirat, ato
kryesore dhe sporadike të ndërtesës, rrethina e afërt. Kërkimin e kanë
bërë prindërit dhe të punësuarit e kafenesë. Kërkimi ka qenë i
paorganizuar dhe secili ka kërkuar kur ka pasur kohë, sepse për pasdite
ka pasur dasma, kurse kanë qenë të rezervuara edhe loja me birila.
Secili e ka kërkuar atje ku ka menduar se fëmija mund të jetë. Kur deri
në orën 12;15 minuta, fëmija nuk është gjetur, është informuar policia
për zhdukjen e tij. Në afatin sa më të shkurtë janë vënë në lëvizje 60
policë, në një mjedis të vogël rural në mënyrë që të gjendet fëmija sa
më parë. Përveç kësaj në kërkimin e tij kanë marrë pjesë edhe 15
194

zjarrfikës vullnetar, askush nuk kishte besuar se fëmija ende mund të
jetë në shtëpi, edhepse ai veshur ka pasur vetëm pullover dhe brekë të
leshta, kurse jashtë ka qenë lagështi dhe kohë e ftohtë me mjegull. Të
gjithë kanë filluar nga supozimi se fëmija e ka humbur rrugën në
mjegull. Nuk është dyshuar aspak në mundësinë e kidnapimit. Kush do
të mund ta bënte atë kidnapim të fëmijës së vogël gazmor. Përkundër
aksioneve të mëdha kërkimore në rrethin e afërt dhe të lartë të
kafenesë, ku ishin ftuar edhe vendasit të marrin pjesë në kërkim, dhe
pas kërkimit të sërishëm të lokaleve fëmija nuk është gjetur. Ndër të
tjera është kërkuar edhe në podrum-në ngrohtore, ku më vonë është
gjetur fëmija i vdekur. Një fotoreporter i gazetës lokale në mbrëmje
derisa në sallë të mysafirëve po mbahej konferenca për shtyp, me
vetiniciativë ka zbritur në podrum ta kërkoj vogëlushin, ju kanë
bashkuar edhe nëpunësit policor. Nëpunësit policor e kanë hapur
kapakun e kazanit të vjetër jashtë përdorimit, dhe e kanë pa kufomën
në furrë.
Shtrohet pyetja a e kanë kërkuar ata seriozisht vogëlushin. A kanë
pasur ata pajisje të nevojshme për ndriçim? Gryka e furrës ka qenë aq
e ngushtë sa që vogëlushi është dashur të shtyhet me dhunë në të. A ka
ndikuar kjo në punë sipërfaqësore. A është marrë parasysh kjo
mundësi apo jo, sepse përfundimisht është kërkuar fëmija i gjallë.
Nëpunësit policor dhe fotoreporteri, jo vetëm se e kanë nënçmuar
mundësinë që në furrë mund të gjendet trupi i vdekur i fëmijës, por
nuk i kanë vërejtur as gjurmët e gjakut as në dysheme dhe mbi patatet
të cilat kanë qenë afër. Pasi që policia për shkak të errësirës, e kishte
ndërpre kërkimin, e gjen ai reporter, i cili thjesht nuk mund të lirohet
nga të menduarit se fëmija mund të jetë në shtëpi, rastësisht kufomë në
furrë të cilën edhe vet para disa orëve e kishte”kërkuar”. Në ndërkohë,
ora ishte 23; 43 minuta. Fëmija në furrë siç është konstatuar më vonë
ka qëndruar 13 orë. Në trupin e tij janë gjetur të djegurat. Në gjak
është gjetur i pranishëm monoksid karboni 33%. Helmimi me gasin e
përmendur dhe lëndimet e kokës kanë sjellur deri te vdekja e fëmijës.
Si kryerëse e veprës ditën e nesërme është vërtetuar të ishte ndihmësja
e shtëpisë, e cila ishte e sëmurë mendërisht dhe kishte banuar në
shtëpinë të cilën fëmija e kishte dashur shumë.
Si motiv të vrasjes e ka pohuar hakmarrjen ndaj nënës së fëmijës,
sepse e kishte larguar nga puna. Kështu fëmijën e kishte ftuar në
podrum dhe atje e kishte rrahur me lopatë duke e lënduar rëndë dhe e
kishte futur në furrë. Me qëllim që fëmijën ta djeg, në furrë kishte
195

futur gazeta dhe i kishte djegur ato. Në pyetjen se a ka mundur të
shpëtojë fëmija sikur të ishte gjetur menjëherë, mjekoligjorët janë
përgjigjur jo. Kjo nuk ka guxuar tu shërbejë si ngushëllim prindërve.
Nga të gjitha që u ceken shtrohet pyetja; a ka mundur të ndjehet erë e
djegies në momentin e “kontrollimit” të furrës, nga ana e policëve si
indice, për shkak se furra ka qenë gjatë jashtë përdorimit.
Gjithashtu, në Gjermani, një shtëpiake 61 vjeçare më 07, 12, 1964,
para mbrëmjes ia ka paraqitur policit të një vendi të vogël rural,
zhdukjen e vajzës së saj 15 vjeçe, e cila kishte jetuar me të dhe të
gjysmë vëllait të saj 31 vjeçar. Nëna dhe fqinjët kishin verifikuar të
gjitha vendet kah ka lëvizur vajza e zhdukur e cila në punë dhe nga
puna kishte udhëtuar me autobus nga qyteti i afërt. Në fund ishte
kuptuar se vajza e përmendur ditën kritike fare nuk kishte hipur në
autobus i cili ishte vonuar 10 minuta. As nuk ka qenë në vendin e
punës, dhe as në shtëpi, nuk kishte ndodhur asgjë që të mund të
interpretohej si shkas për zhdukje. Vajza ka qenë naive dhe e papjekur.
Ajo nuk ka pasur kontakte me djem. Më 08, 12, policia kriminalistike
ka filluar me masa të thukëta të kërkimit. Tashmë nuk përjashtohej
krimi si arsye e zhdukjes. Ndonëse nuk kishte kurrfarë indicesh,
mendohej edhe në vetëvrasje, prandaj ishte kontrolluar shtëpia dhe
stallat, por vajza nuk është gjetur. Ishin shtuar forcat policore ditën e
nesërme duke e kontrolluar çdo pjesë të territorit malor, rreth 100,
policë. Ishin mbledhur informatat të mëdha, sidomos nga punëtorët e
repartit të afërt.
Në mbrëmje, në radiotelevizion ishte shpallur kërkimi i vajzës së
zhdukur. Më 11. 12. një hotelier tregon për gruan e cila më 08, 12, e ka
parë vajzën e zhdukur. Ajo grua në bisedë me punëtorin e hotelerisë e
ka vërtetuar thënien e hotelierit. Ajo e njeh vajzën e zhdukur, sepse
kanë udhëtuar së bashku me autobus dhe “krejtësisht është e sigurt” se
vajzën e ka parë në stacionin e autobusit në rrugën ku ajo ka punuar. I
ka rënë në sy se vajza kur e ka vërejtur është fshehur pak nga ajo.
Është intensifikuar kërkimi në atë qytet. Në bazë të informatave nga
gazeta, kanë arritur informata të zakonshme. Një dëshmitar, gjoja se e
ka parë vajzën në një veturë, para një moteli në autostradë, një tjetër
gjoja se e ka marrë në autostradë si autostop. Nuk kanë munguar as
informatat për “të dyshuarit”. Bashkëbiseduesit anonim madje e kanë
vënë në dyshim nënën dhe gjysmë vëllain se kanë lidhje me zhdukje.
Por, të gjitha informatat dhe paraqitjet janë treguar të paqëndrueshme.
Të premten më 16. 12, 1964, gjysmë vëllai i të zhdukurës e ka
196

paraqitur në mbrëmje vonë me telefon në polici se në shtëpi e ka
vërejtur një bukë më pak. Nëna e vajzës së zhdukur ditën e dytë
nëpunësit kriminalistik i ka thënë se mungesës së bukës nuk i jep
kurrfarë rëndësie, sepse me siguri bukën e kanë marrë qenët ose macet.
Meqenëse kriminalistët kanë filluar të dyshojnë ata kanë vendosur
edhe njëherë që ta kontrollojnë tërë shtëpinë. Me këtë rast vëllai i të
zhdukurës e ka përmendur se ende nuk ka qenë në tavan. Hyrja në
tavan ka qenë e ngushtë 50cm, dhe një korridor i gjerë përpara në të
cilin ka qëndruar një perde. Ai kalim deri atëherë ka qenë plotësisht i
nënçmuar me rastin e kontrollimit të shtëpisë. Gjysmë vëllai është
ngjitur në tavan plot me sanë dhe një nëpunës i kriminalistikës. Që të
dy kanë mbetur pa fjalë, kur pas sanës e kanë gjetur të fshehur dhe të
lodhur, por të shëndoshë vajzën e zhdukur. Ajo në tavanin e prindërve
i ka kaluar 11. ditë pa u vërejtur nga të gjitha kërkimet policore. Këtë
vajza e ka shpjeguar se është ndjerë se rrethi nuk e ka kuptuar. E ka
pasur qëllimin që të ngjitet në tavan ku edhe si fëmijë ka kaluar shumë
orë, dhe të vdes nga uria. Por për shkak të dhembjeve nga uria ajo
megjithatë ka zbritur fshehurazi dhe e ka marrë bukën. Lidhur me këtë
që u cek, shtrohet pyetja se a e kanë kërkuar vërtetë nëpunësit policor
në të vërtetë vajzën e zhdukur apo në të vërtetë vetëm kanë kryer punë
rutine duke vërtetuar me bindje se vajza e ka lëshuar shtëpinë.
Më 01. Maj 1964, në vendin Kevelare, në Gjermani, rreth orës 20; 50,
babai e ka paraqitur zhdukjen e bijës së saj 7 vjeçe, Ruth Lemke. Po
atë mbrëmje policia ka organizuar aksion kërkimor. Kanë marrë pjesë
ndër të tjerë edhe 200. pjesëtarë të mbrojtjes civile, kryqit të kuq dhe
zjarrfikës vullnetar. Gateri e cila ka qenë pas shtëpisë së prindërve të
vajzës së zhdukur nuk është kontrolluar, sepse pronari nuk ka qenë aty
dhe punëtoria ka qenë e mbyllur. Mirëpo, pikërisht në atë vend ka qenë
trupi i vdekur i vajzës. Kryerësi e ka gjetur mënyrën për të hyrë në
terrenin e gaterit, dhe atje e ka lënë trupin e vdekur. Pas tri ditësh
megjithatë është kryer kontrolli i atij vendi, policët kanë harruar që një
sëndukë me pluhur të sharrës ta zbrazin e cila ka qenë e mbushur me ¾
me kanxha të hekurudhës. Në atë moment trupi i vdekur i vajzës ka
qenë nën ato kanxha. Kryerësi i cili ka banuar afër shtëpisë së vajzës
së zhdukur dhe mbi të cilin në bazë të rrethanave shumë shpejtë është
dyshuar se ka lidhje me zhdukjen e vajzës, në këtë mënyrë i është
dhënë mundësia që trupin e vdekur ta bartë në hedhurina disa
kilometra dhe atje ta varrosë. Me rastin e marrjes në pyetje i është
përgjigjur me arrogancë hetuesit: “dëshmojeni këtë”, ose ma tregoni
trupin e vdekur!. Në tetor i dyshuari ka kryer dhunë ndaj vajzën e
197

gruas së vet. Është arrestuar edhe paraburgosur. Me atë rast ai ka
pranuar se në Maj të vitit 1964 e ka vrarë Ruth Lemekën. Pasi që e ka
dhunuar vajzën e ka mbytur dhe të njëjtën ditë e ka bartur në territorin
e gaterit të përmendur.
Më 05. Janar 1965, në Gjermani një shtëpiake e ka paraqitur zhdukjen
e vajzës 7 vjeçare Beata Kabla. Shërbimi kompetent kërkimor i
policisë kriminalistike ditën e nesërme ka filluar me gjurmim. Si masë
të parë ka ndërmarr kërkimin e shtëpisë së qiftit bashkëshortor, Kabla.
Për këtë qëllim e që është me rëndësi të theksohet janë caktuar
kriminalistët më me përvojë të cilët shtëpinë e kanë “kontrolluar”, me
ç’rast iu ka pri, babai i vajzës dhe i cili e ka njohur çdo kënd në shtëpi
dhe sidomos në bodrum. Kriminalistët nga akomodimi e kanë lënë pas
dore kërkimin e hollësishëm. “dhembja e madhe”e babait i cili aq
bindshëm ka vajtuar për fëmijën e zhdukur, nuk iu ka mundësuar atyre
që t’i formojnë versionet se prindërit e kanë mbytur fëmijën e tyre.
Mbase kriminalistët edhe e kanë pritur fëmijën e gjallë. Përse nuk e
kanë formuar versionin se fëmija mund të jetë i mbytur dhe gjendet
diku në bodrum. Si mund të shpjegohet veprimi i tyre, që vetëm
njëherë e kanë ndriçuar një pjesë të bodrumit të familjes Kablau,
ndonëse pjesa tjetër e bodrumit, për shkak të kthesave nuk ka mundur
të shihet. Fëmija po të ishte i gjallë gjatë atij hulumtimi nëse do të
kishte mundur edhe do të ishte lajmëruar, por jo edhe fëmija i rrahur
për vdekje i cili është gjendur në të ashtuquajturin “qosh vdekje”, siç
ka qenë ky rast.
Në një rast më 1967, gjithashtu në Gjermani është zhdukur një djalosh
4. vjeçar, me origjinë greke. Territor malor në të cilin pas shtatë ditësh
një punëtor pylli e ka gjetur kufomën e fëmijës të cilën paraprakisht e
kishin kërkuar dy sektore policore me 26 qenë dhe 1 helikopter. Kush
është fajtorë? Rutina, mungesa e organizimit apo e udhëheqjes
adekuate. Fëmija ka vdekur nga lodhja dhe të ftohtit. A ka mundur të
shpëtohet, mbetet pyetja e hapur. Dështime të tilla për të cilat ishte
fjala ka plotë dhe ka pasur gjithmonë. Këto u janë të evidentuara dhe
janë të analizuara, sepse fjala është për krijime krime kapitale në të tri
rastet, kurse policia gjermane është shumë pedante dhe i kushton
kujdes të veçantë analizimit të rasteve të zgjidhura dhe të pazgjidhura
para së gjithash me qëllim të zbulimit të lëshimeve në punë dhe
përmirësimit të punës. Në raste kur fëmija i zhdukur gjendet ose
kthehet zakonisht askush nuk i analizon lëshimet në punë sepse krejt
ka përfunduar me fat. Për fat të keq për lëshimet që janë evidentuar
198

dhe për lëshimet tjera të shumta pothuajse nuk shkruhet fare. Në
bisedë me kriminalistët të cilët do të kishin se çfarë të shkruhet dhe
nuk shkruajnë, është konstatuar se ata nuk dëshirojnë të hidhërohen me
kolegët që kanë punuar me rastin. Për shkak të këtij solidariteti të
gabuar profesional në praktikë vazhdojnë të grumbullohen gabime të
ngjashme me këto të cekurat dhe me pasoja tragjike.
11.2.1.17. Pyetjet kriminalistike taktike lidhur me të zhdukurit.
Gjatë përpunimit kriminalistik që bëhet lidhur me të zhdukurit
parashtrohen shumë pyetje kriminalistike taktike të cilat kërkojnë
përgjigje. Këto pyetje lëvizin varësisht prej rrethanave konkrete të
personit të zhdukur. Në vazhdim do t’i cekim disa pyetje të tilla sa për
ilustrim:
1.kush, kur, ku, dhe në çfarë rrethanash dhe kushtesh e ka parë i
fundit të zhdukurin;
2.çka ka punuar në atë moment i zhdukuri, çka ka folur, si është
sjellë, çfarë disponimi ka pas. A ka qenë vetëm apo në shoqëri me
ndonjë person apo persona (përshkruaj, numrin e personave,
gjininë, moshën e përafërt, përshkruaj situatën, mënyrën e
kontaktit);
3.si ka qenë i veshur dhe i mbathur. Çfarë sendesh ka pasur me vete
(valixhe, ombrellë, mobil, arkë, shkop, dokumente identiteti, stoli,
apo të holla, aparat fotografik, etj, dhe përshkruaj sendet);
4.cilin qëllim dhe drejtim të lëvizjes i zhdukuri e ka cekur si arsyeje
për largim apo është zhdukur papritur dhe heshtazi;
5.a ekzistojnë informata objektive dhe cilat se personi vërtetë është
zhdukur;
6.duhet përpjekur të bëhet rekonstruktimi ideor dhe sipas nevojës
edhe real, i tëri në rrugën e lëvizjes në ditën e zhdukjes, nëse është
e mundur, sipas nevojës edhe lëvizja në vendet ku ka qëndruar më
herët (rruga e shkuarjes dhe ardhjes në punë, në shkollë, ku ka
qëndruar, kë dhe kur e ka vizituar, etj);
7.a ekzistojnë shënime objektive për qëllimet e të zhdukurit dhe cilat
në pikëpamje të drejtimit të largimit dhe të vendit të shkuarjes dhe
arsyet;
8.i zhdukuri a ka arsyeje të vërteta dhe cilat për ndërrimin e papritur
të vendbanimit dhe vendqëndrimit. A i ka thënë dikujt, kur dhe ku
se frikësohet nga dikush, se i kërcënohet dikush, se ka ndonjë
199

problem dhe cilat probleme, ose e ka treguar atë në mënyrë të
posaçme, p.sh, me sjelljen dhe qëndrimin e tij;
9.a ekziston çfarëdo interesi dhe i kujt për të zhdukurin, zhdukja e të
cilit është paraqitur (marrja e sigurimit, trashëgimisë, pengimi i
dëshmisë, hakmarrja, a ka qenë i zhdukuri i dyshimtë, apo i
dëmtuar, etj). Nëse personi ka qenë i siguruar duhet shikuar ku,
prej cilës datë, kush dhe si e ka siguruar, në çfarë shume, kush e ka
të drejtën e trashëgimisë së sigurimit me rastin e vdekjes së tij;
10. në çfarë marrëdhëniesh i zhdukuri ka qenë me të afërmit dhe
farefisninë (pasurore, personale, punuese, intime, zyrtare, etj);
11. varësisht nga vlerësimi të rastit konkret zhdukja e të cilit është
paraqitur dhe të rrjedhës së pritur të përpunimit operativ,
nganjëherë duhet që në fazën e parë të sigurohen të dhënat për
personat të cilët në rast nevoje mund ta identifikojnë
veshmbathjen, stolinë, dhe sendet tjera të personit të zhdukur, si
dhe eventualisht kufomën dhe mbetjet e tij mortore;
12. duhet të regjistrohen të gjithë personat me të dhënat e nevojshme
dhe adresa për të cilat supozohet se mund të japin informata të
dobishme lidhur me të zhdukurin. Gjatë gjurmimit vazhdimisht
duhet të plotësohet regjistrimi me ata persona;
13. i zhdukuri a ka vizituar shtëpitë publike dhe të fshehta, lokale të
ngjashme, sidomos ato të dyshimta dhe me kë, siç janë lokalet e
bixhozit, shtëpitë e fshehta publike, sallonet e masazhit, bastoret,
luftën e qenve dhe shtazëve tjera, a i ka përkitur ndonjë sekti dhe
cilit, etj;
14. nëse i zhdukuri është zhdukur edhe më herët duhet të ceket përse,
kur sa herë, sa gjatë, ku ka qenë gjatë zhdukjes, çka ka punuar, etj.
Informatat për zhdukjet dhe të kthyerit e më hershëm nuk bën të
ndikojnë negativisht në seriozitetin e qasjes dhe të përpjekjes së
përpunimit operativ në vazhdim, siç është kualiteti intensiteti,
vëllimi dhe tempoja e përpunimit;
15. cila është arsyeja e ditur ose e supozuar e zhdukjes “konflikti
familjar, grindja, format e ndryshme të keqtrajtimit (cilat, nga kush
dhe përse), prirja për jetë të çrregullt dhe për bredhje, shprehitë e
“kënaqësive”, kurvëria, prostitucioni dhe format tjera të jetës
jonormale, çoroditjet, kriza e pubertetit, ndjeshmëria e tepërt, frika
nga dënimi për shkak të mossuksesit në shkollë, ikja nga sanksioni
penal, frika nga turpi (p.sh. shtatzënësia jashtëmartesore),
sëmundja e pashërueshme, sëmundja shpirtërore, dromomania,
fatkeqësia në familje, gjendja e rëndë materiale, dashuria e pafat,
200

turpi dhe prestigji, dyshimi i pabazë, kryerja e ndonjë vepre
difamante si incesti, etj;
16. a e ka paralajmëruar i zhdukuri vetëvrasjen dhe sa herë, kur, para
kujt dhe në çfarë mënyre. A kanë ekzistuar motivet për vetëvrasje
dhe cilat (puberteti, menstruacioni, shtatzënia, erotizmi,
menopauza, klimakteriumi i mashkullit, ndikimi i drogës,
abstinenca në rastet e përdorimit të drogave, alkoolizmi, lehonia
etj.). Kujdes të posaçëm duhet kushtuar karakterit, disponimit dhe
rrethanave në të cilat ka jetuar i zhdukuri. Duhet kërkuar përgjigje
edhe në pyetjet: a mund të ndërlidhet zhdukja e tij, në bazë të
karakterit dhe temperamentit me vetëvrasje. A ka vuajtur ndokush
në familje nga sëmundjet psikike dhe cilat, alkoolizmi dhe vartësitë
tjera? A ka bërë ndokush në familje vetëvrasje, tentim vetëvrasjeje
apo ka paralajmëruar vetëvrasje, ku, kur, si dhe përse;
17. motivi i zhdukjes nuk ka mundur të jetë vetëm i drejtpërdrejt. Për
këtë arsye duhet gjurmuar motivi në të kaluarën e të zhdukurit.
Është me rëndësi të merret përgjigje në pyetjen: a ja ka kumtuar i
zhdukuri qëllimin e ikjes apo vetëvrasjes (me fjalë, me gjeste, me
letër, kujt, kur dhe si). Nëse është gjetur letër amaneti duhet të
verifikohet dhe të kryhet ekspertiza;
18. a ka indice dhe çfarë se i zhdukuri është viktimë e veprës penale
dhe çfarë vepre. Ato indice varësisht nga masa dhe lloji mund të
jenë bazë juridike për ndërmarrjen e aktiviteteve urgjente
anticipuese për argumentimin siç është shikimi i vendit të ngjarjes,
kërkimi dhe veprime e masa tjera;
19. personi i zhdukur a ka pasur borxhe dhe kujt (të mëdha, të vogla,
gjendja pasurore e tij, etj.), kujt i ka pasur borxh dhe prej kur. A ka
pasur kredi, çfarë dhe sa. A ka paguar alimentacion, sa dhe kujt
dhe sipas cilës bazë ligjore, etj;
20. i zhdukuri a ka pasur për qëllim ta lëshojë vendin, legalisht apo
ilegalisht, kur dhe përse. Kujt, kur dhe si ia ka kumtuar.
21. çfarë shprehish jetësore ka pasur i zhdukuri dhe karakteri i tij
(çoroditje seksuale, i çuditshëm, vartësitë, prirjet avanturiste, etj);
22. nëse është fjala për femër, a ka qenë shtatzënë dhe pse supozohet
se ka qenë dhe në cilin muaj, me kë, qëndrimi i saj gjatë
shtatzënisë, qëndrimi i familjes së saj, i babait të ardhshëm dhe të
rrethit, etj.
23. kush është gjendur në vendin e zhdukjes së tij ose në afërsi të tij
sipas natyrës së punës, për shkak të rrethanave ose rastësisht. Çka
kanë vërejtur në momentin kritik;
201

24. a është interesuar dhe pyetur ndokush për zhdukjen e personit,
kush, kur, te kush dhe në çfarë mënyre ka pyetur;
25. a ka qenë i grindur me dikë i zhdukuri, në konflikt e të ngjashme
dhe përse. A i është kërcënuar dikush, kur në çfarë mënyre, përse,
para kujt, etj.
26. çfarë gabimesh apo kundërthëniesh janë vërtetuar në situatën,
dëshmitë e personit (sidomos të paraqitësit të të zhdukurit),
reciprokisht dhe me gjendjen e konstatuar, ato gabime a mund të
jenë logjike, psikologjike dhe të natyrës teknike. Duhet të kërkohet
sqarimi dhe arsyetimi për to. Ato janë indice të forta për simulim;
27. kur dyshohet në vrasje, kurse me aksionin e parë është konstatuar
sigurt se vrasësi nuk gjendet në rrethin e shoqërisë së të zhdukurit,
atëherë duhet shfrytëzuar ata për kërkimin e të zhdukurit, nëse
vlerësohet si oportune, p.sh. të pyeten kushërinjtë, shokët dhe
miqtë e të zhdukurit. Njerëzit hezitojnë të japin deklarata policëve
prandaj duhet gjitha thëniet dhe konstatimet të verifikohen;
28. gjithashtu kur dyshohet për vrasje duhet të bëhet kontrolli i të
gjitha vendeve ku mund të gjendet trupi i vdekur, pjesët e tij apo
mbetjet mortore. Ndërmarrja e aktiviteteve lidhur me këto që u cek
supozon njohjen e mirë të mënyrës së fshehjes së kufomave;
29. nëse të afërmit apo personat tek të cilët ka jetuar i zhdukuri ose e
kanë paraqitur të zhdukurin me vonesë të madhe, duhet të
vërtetohet arsyeja e tillë. Në rast nevoje duhet të ndërmerren
veprime anticipuese të argumentimit. Në praktikë janë të
regjistruara rastet kur në banesë janë gjetur trupa të pajetë (shpesh
të masakruar) në kohën kur është paraqitur zhdukja e tij;
30. kur zhduken personat që kanë jetuar vetëm (pleqtë, femrat apo
meshkujt e pamartuar, “të krisurit” dhe bredhësit), personat
homoseksualë, anëtarët e sekteve ekstreme fetare apo të partive
politike etj. Për zhdukjen zakonisht kuptohet mjaft me vonesë. Kjo
e vështirëson gjurmimin e tyre. Në rastet e tilla krahas versioneve
të shumta duhet të formohet versioni për vrasjen apo vetëvrasjen e
mundshme. Ndonëse këto raste janë të rralla duhet formuar
versioni edhe për viktimizimin e mundshëm të personit, në kuadër
të ndonjë rituali të ndonjë sekti ose se është rasti për antropofagji
(kanibalizëm), etj.
11.2.1.18. Kur pezullohet kërkimi i të zhdukurit
Kërkimi i të zhdukurit guxon të pezullohet vetëm atëherë kur personi
është i gjetur ose është vërtetuar vdekja e sigurt e tij, gjegjësisht kur
202

është konstatuar padyshim ku gjendet ai. Nëse familja, miqtë dhe
shokët thonë se i zhdukuri u është lajmëruar me telefon, letër apo në
ndonjë mënyrë tjetër kjo nuk mjafton për ndërprerjen e gjurmimit, por
duhet të verifikohet.
11.2.1.19. Biseda me personin e gjetur
Kur i zhdukuri gjendet ose kthehet, me të zhvillohet një bisedë
komplete, natyrisht kuptohet kur ai të jetë psikofizikisht i gatshëm për
atë bisedë, gjegjësisht për motivet e zhdukjes, vendet e banimit dhe të
qëndrimit (lëvizjet), mënyrën e përjetimit, me kë është shoqëruar, etj.
Nga praktika kriminalistike dihet se disa të zhdukur në kohën e
zhdukjes kryejnë vepra të ndryshme apo vepra penale të të njëjtit lloj
siç janë kriminelët shtegtarë, shpesh serik, prandaj këtë rrethanë duhet
pasur parasysh me rastin e bisedës, sidomos nëse i zhdukuri ka pasur
të kaluar kriminale. Gjithashtu duhet pasur parasysh edhe mundësinë
se i zhdukuri ka qenë i përfshirë në veprimtari terroriste apo veprimtari
tjera subversive – informative.
11.2.1.20. Protokollimi i masave të kërkimit
Edhe pse me rastin e kërkimit të të zhdukurve, në të shumtën e rasteve
nuk bëhet fjalë për zhvillimin e përpunimit kriminalistik, për masat
dhe aktivitetet e ndërmarra megjithatë mbahet procesverbal apo
shënim zyrtar. KPP parasheh kur duhet të mbahet procesverbal për
masat e ndërmarra. Nëse faktet janë regjistruar me mjete regjistruese
teknike, skica, skema, etj. ato bashkëngjiten me shënimin zyrtar. Në
dosjen e të zhdukurit, shënimet zyrtare dhe mjetet tjera të shkruara dhe
të shprehura si dhe mënyrat duhet të shënohen sipas rendit kronologjik
dhe gjithmonë ato duhet azhuruar.
11.2.1.21. Analiza e rastit
Pas përfundimit të kërkimit i cili ka rezultuar me gjetjen e të zhdukurit
apo të trupit të tij të vdekur ose të mbetjeve të tij mortore, duhet kryer
analizën të hollësishme të masave dhe aktiviteteve të ndërmarra për
rastin konkret dhe të konstatohet tërë ajo që është ndërmarrë në kuadër
të kërkimit të drejtpërdrejt, sidomos ajo që ka qenë kyçe për suksesin
apo mossuksesin e kërkimit. Me këtë duhet të njoftohet tërë struktura
operative që ka marrë pjesë në masat e kërkimit kurse në raste të
203

caktuara duhet të njoftohet edhe struktura më e gjerë e nëpunësve
policor.
11.2.1.22. Roli i moralit profesional policor
Procedura lidhur me zhdukjet kërkon standarde të larta punuese dhe
profesionale për policët. Parimi themelor të cilit duhet t’i përmbahen
është parimi i ligjshmërisë. E vërteta mund të konstatohet vetëm në
bazë të mënyrave dhe metodave të pranuara sipas ligjit dhe moralisht
të arsyeshme në pikëpamje taktike-teknike. Morali bashkëkohor
policor kërkon ndër të tjera që rezultati i punës t’i nënshtrohet analizës
së rreptë dhe të hollësishme (kontrollit). Policia duhet të veprojë lege
artis dhe të jetë efektive, kurse mjetet dhe metodat e zbatuara duhet të
jenë të përshtatshme. Me këtë rast duhet të ruhen nga ndërhyrjet e
pabaza në personalitetin e individëve dhe të drejtat e personave fizik
dhe juridik. Morali profesional i policëve nuk bazohet vetëm në
rregullat dhe veprimet e shkruara. Ai duhet ët jetë komponentë e thurur
në strukturën e masës dhe veprimit të caktuar dhe në procedurën në
tërësi. Ai në plan të parë duhet ta ketë aftësinë profesionale,
përgjegjësinë profesionale, objektivitetin dhe kritikën në punë si dhe
një varg vetish tjera që luajnë rolin kyç në funksionimin e sistemit
konkret preventiv-represiv të aktivitetit policor. Zbatimi i rregullit të
moralit policor është i nevojshëm sidomos në situata të dyshimta për
shkak të paqartësisë së dispozitave ligjore, me problemet e hapura të
përdorimit të mjeteve të caktuara në procedurën e ndriçimit të fakteve,
etj. Domethënia e tij në punën e përditshme policore është shumë më e
madhe sesa që i kushtohet kujdes atij.
E pamë se morali policor është sistem i formave etike, specifike për
policinë si grup profesional, sipas të cilit me rastin e kryerjes së
aktivitetit të tij profesional polici duhet ta posedojë. Ky moral është
ngushtë i lidhur me zakonet profesionale me policinë. Zakonet
profesionale me policinë përcaktojnë mënyrat sipas të cilave aktivitetet
policore zhvillohen me qëllim të kryerjes së rolit shoqëror të policisë
në mënyrë sa më efektive. Kjo do të thotë se çdo punë policore duhet
të kryhet profesionalisht dhe në kohën e duhur duke i ndërmarrë të
gjitha ato masa të cilat në këtë profesion dhe në situatën konkrete
konsiderohen të nevojshme për të qenë të kryera mirë. Elementet
themelore të zakoneve profesionale në polici duhet ndërtuar në planet
dhe programet mësimore gjatë shkollimit të policëve. Selektimi i drejtë
dhe shkollimi i mirë i policëve është parakusht I rëndësishëm për
204

kryerjen e suksesshme të punëve policore, për të cilat u fol. Specifikë e
punës policore është dhe rreziku nga deformimet e mundshme
profesionale, prandaj nga policia kërkohen standarde të larta pune.
Këto janë standarde të ndryshme në shtete të ndryshme por si
standarde policore të ndryshme të pranuara sot vlejnë standardet të
cilat janë të lidhura për vetitë psikofizike, të karakterit, emotive dhe
vetitë tjera të policëve. Nga polici kërkohet njohje e mirë e ligjeve,
gjendjes dhe lëvizjes së kriminalitetit. Policët duhet ta kuptojnë drejtë
situatën operative dhe ta vlerësojnë mirë problematikën. Duhet ta
zhvillojnë aftësinë për vendime alternative, për marrjen e vendimeve të
drejta dhe të bazuara dhe t’i arsyetojnë në mënyrë adekuate. Ata duhet
ta njohin, ta kuptojnë dhe vlerësojnë rëndësinë dhe karakterin e ligjeve
të cilat i zbatojnë në punën e tyre e që kanë të bëjnë me shërbimin
policor.
11.2.2. Kërkimi i menjëhershëm–alarmimi pas personit të
arratisur
Personi i autorizuar zyrtar që vjen në vend të ngjarjes menjëherë pas
veprës penale, kurse kryerësi i saj gjendet ende aty, është i detyruar të
ndërmarr aktivitete për ndalimin e veprimeve të mëtejme të kryerësit
dhe pengimin e pasojave të reja. Personin e tillë duhet arrestuar 60 ,
Personi i autorizuar zyrtar që vjen në vend të ngjarjes menjëherë pas
veprës penale, kurse kryerësi i saj gjendet ende aty, është i detyruar të
ndërmarr aktivitete për ndalimin e veprimeve të mëtejme të kryerësit
dhe pengimin e pasojave të reja. Personin e tillë duhet arrestuar 59 dhe
të kihet kujdes për mbrojtjen e gjurmëve që gjenden në të. Të njëjtit
duhet t’i pamundësohet pastrimi i duarve dhe eliminimi i gjurmëve
tjera nga trupi. Më së miri është që personi i tillë të bartet me veturë
zyrtare në lokale zyrtare ku do të vazhdohej me përpunim
kriminalistik, por, duhet pasur kujdes për transferin e mikrogjurmëve
(karrigat e veturës duhet të mbrohen me foli PVC). Nëse duhet të
kryhet shikimi i vendit të ngjarjes, personat e tillë duhet të mbahen aty,
derisa të përfundohet puna për shkak të informatave që i duhen organit
të shikimit konform dispozitave të KPPK. Në situatat kur personi i
autorizuar zyrtar vjen në vend të ngjarjes, kurse kryerësi nuk gjendet
aty, duhet të jepet alarmi për kërkim të kryerësit të veprës penale duke
koordinuar veprimet me agjencitë tjera. Këtë koordinim do ta bëjë
60
Hapšenje je čin hvatanja neke osobe zbog navodno izvršenog krivičnog djela ili na
temelju akcije nadležnih organa. (Modly D; Korajlič N; 2002; 148.)
205

kujdestaria operative në nivelin e administratës policore, gjegjësisht
disa njësi organizative.
Ndërmarrja e kërkimit duhet të bëhet në një shkallë të lartë të
organizimit dhe planifikimit. Meqenëse është në pyetje aktiviteti i
planifikuar paraprakisht, gjithëpërfshirës dhe permanent i organit të
punëve të brendshme, ai duhet të përpunohet deri në detajet më të
imëta. Ndërmarrja e tij bëhet në mënyrë të pavarur, por edhe mund të
kombinohet me masat tjera operative taktike. (Zh. Aleksiq; Z.
Milovanoviq 1993, fq. 207).
Mendim të njëjtë ka edhe V. Periq (1987, fq. 411) i cili thotë
se:”kërkimi, si aksion i ndërlikuar operativ në të vërtetë paraqet grup
masash dhe aktivitetesh operative të ndërlidhura dhe të sinkronizuara
reciprokisht, siç janë: kontrollimi i terrenit, bllokada, racia, prita,
kontrolli apo bastisja e veturave, kontrolli i personave, legjitimi,
kontrolli i personave të dyshimtë, etj. Çfarë masash dhe aktivitetesh
nga këto do të ndërmerren, sa njerëz operativ do të angazhohen në
aksion, cilat hapësira do të përfshihen në aksion, etj, krejt varet nga
ndërlikueshmëria dhe pesha e rastit konkret”. Mendim aspak të
ndryshëm për këtë nuk ka as D. Modly, dhe N. Korajliç (2002; fq.
472), vetëm se ata theksojnë edhe “versionet e kërkimit”, të cilat “janë
supozime për vendin ku gjenden personat, gjurmët dhe sendet apo
objektet, ekzistimi i të cilave vërtetohet”. Por, me rastin e kontrollimit
të terrenit në të cilin ndërmerret kërkimi, duhet sidomos të
përqendrohet vëmendja gjatë legjitimimit në grupe njerëzish të cilat
me disa karakteristika të tyre do të mund të silleshin në lidhje me
kryerjen e veprës së tillë, të zhvillohet raci në vendet ku mblidhen
personat e në të cilat grupe në bazë të informatave të mbledhura do të
mund të gjendeshin kryerësit apo kryerësi. Në kuadër të këtij kërkimi
të drejtuar duhet të bëhet edhe verifikimi në hotele, motele, bujtina,
klube nate, në objekte tjera legale dhe ilegale, të bëhet monitorimi apo
mbikëqyrja e mjeteve të transportit publik (autobusëve dhe stacioneve
hekurudhore, aeroporteve dhe limaneve, etj), dhe objekteve tjera ku
shkojnë personat e rrethit kriminal.
Nëse është fjala për kryerësin i cili shfaq agresivitet të theksuar dhe i
cili është i armatosur dhe i gatshëm të bëjë rezistencë, kurse zakonisht
kategoritë e tilla të kryrësve janë të tillë, atëherë duhet të angazhohen
njësitet e policisë speciale të cilat janë të përgatitura dhe të aftësuara
për kryerjen e detyrave të tilla. Angazhimi i tyre është i nevojshëm si
206

me rastin e arrestimit të drejtpërdrejt, ashtu edhe me rastin e
kontrollimi të terrenit, apo të lagjeve në të. Sidomos është e
rëndësishme ndihma e këtyre njësiteve dhe e grupeve të tyre të
posaçme për kryerjen e detyrave nën ujë, ose thellë në zgafella dhe
shpella. Te këto njësite sidomos është e rëndësishme të përmenden
edhe qentë kërkues dhe sulmues me rastin e arrestimit. (Pavliçek. J.
2002). Në situatën kur kryerësi nuk është profesionalist, është ka
ndodh që kryerësi ik nga vendi i ngjarjes, por pas një kohe të shkurtër
vjen vet që të paraqitet dhe ta dorëzoj mjetin e kryerjes së veprës.
Mirëpo, në rastet tjera kur është në pyetje krimineli i rryer, kryes i
veprës i cili është i vetëdijshëm se personat zyrtarë do ta identifikojnë
shpejtë, ik nga vendi i ngjarjes me qëllim të humbjes së gjurmëve, i
hedh mjetet e kryerjes dhe e siguron ndihmën kualitative juridike. Në
raste të tilla kur është identifikuar shumë shpejtë kryerësi, bëhet fjalë
për kërkimin e menjëhershëm të personit.
11.2.3. Taktika e arrestimit të personit të dyshimtë
Privimi nga liria (arrestimi) gjithmonë ka qenë një nga elementet më të
rrezikshme në punën e policisë. Përpjekja për arrestim rezulton me
shumë probleme ligjore, prandaj për këtë arsye për kriminalistin është
shumë me rëndësi që ta dijë se si ta kryej arrestimin me rrezik sa më të
vogël të mundshëm për të dhe për publikun, dhe që personin e
arrestuar duke i respektuar të drejtat e tij njerëzore që ia garanton
KPPK. Si forma më e afërt e privimit nga liria sipas KPP, është
ndalimi në vendin e kryerjes së veprës penale “ndalimi dhe mbajtja e
kryerësit të veprës penale”. Kuptimi i dispozitës qëndron në atë që
personave të autorizuar zyrtarë ua mundëson që personat e hasur në
vendin e ngjarjes t’i mbajnë nëse është e nevojshme. Arsyeja për
ndalim të personave në vendin e ngjarjes mund të jetë për qëllime të
mbledhjes së deklaratave nga ata njerëz, nëse ata persona mund të
japin informata që janë të rëndësishme për procedurën penale. Krahas
dëshmitarëve të drejtpërdrejtë të veprës penale, mund të ndalohen edhe
personat tjerë të cilët në çfarëdo mënyre mund të ofrojnë njohuri të
caktuara për veprën penale, kryerësin dhe për rrethana tjera të
rëndësishme. Për mbajtjen apo ndalimin e personave, personat e
autorizuar zyrtar janë të obliguar ta informojnë prokurorin dhe
gjithashtu janë të obliguar që personit t’ia kumtojnë se do të mbahet
dhe do ta këshillojnë për të drejtën e tij se mund t’i paraqet ankesë
prokurorit.
207

Ndërkaq, nëse ekzistojnë bazat e dyshimit se personi ka kryer vepër
penale dhe nëse ekziston çfarëdo arsyeje ligjore për paraburgim,
organi kompetent mund ta arrestoj personin, ose ta privoj nga liria.
Arrestimi i tij nga ana e personave zyrtar të autorizuar paraqet masën e
përkohshme dhe afatshkurtër. Në praktikë ndodh shumë shpesh të
shtrohet pyetja e intervalit kohor i cili llogaritet si fillim i zgjatjes së
kësaj mase, sepse me norma procedurale kjo kohë nuk është
përcaktuar. Mendimi ynë është se ai moment mund të lidhet me çdo
kufizim të lirisë që ka kuptimin e ndalimit të detyrueshëm.
Nuk është zakon, por privimin nga liria shpesh e paraprinë shoqërimi
si masë e dhunës për sigurimin e pranisë së të pandehurit dhe për
kryerjen e suksesshme të procedurës penale, dhe e cila është masë më
e lehtë sesa privimi nga liria. Kur përmendim privimin nga liria
(arrestimi) dhe shoqërim nuk mund të mos përmendet përdorimi i
dhunës. Me zbatimin e masave procedurale penale shtohet mundësia
që personi i autorizuar zyrtar në momentet të caktuara dhe nën kushte
të caktuara mund ta përdor armën e zjarrit apo mjetin tjetër të paraparë
me ligj, në mënyrë që ta kryej detyrën e tij zyrtare. Personi i autorizuar
zyrtar, në bazë të ligjit është i autorizuar ta përdorë dhunën me qëllim
të mbrojtjes së mirëqenies së qytetarëve duke vënë baraspeshë në
relacion me respektimin e të drejtave të njeriut.
Në të shumtën e rasteve personat e autorizuar zyrtar kanë mundësi ta
përgatisin dhe ta planifikojnë arrestimin. Kur arrestimi planifikohet,
pozita dhe përgjegjësia e çdo pjesëmarrësi në arrestim duhet të
përcaktohet që në fillim. Mungesa e planifikimit është arsyeja kryesore
që gjatë arrestimit vjen deri te shkelja e autorizimeve zyrtare ashtu
edhe e të drejtave të dyshuarve.
Kur arrestimi planifikohet, analizohet çdo mundësi dhe personi i
autorizuar zyrtar pozicionohet ashtu që pengon çdo përpjekje për
arratisje të të dyshuarit. Mjeti më i mirë për pengimin e rezistencës me
rastin e arrestimit është numri më i madh i njerëzve për zbatimin e
këtij aksioni. Mirëpo, në disa situata numri i madh i personave zyrtarë
mund të jetë edhe hap i gabuar taktik, për shkak se personat e
autorizuar zyrtar me atë rast mbështeten në numrin e madh të
pranishëm të personave zyrtarë, e kjo shpesh rezulton ose me arrestim
të pasuksesshëm ose edhe me shkelje apo tejkalim të autorizimeve të
personave zyrtarë, nëse vjen deri te përdorimi i armës së zjarrit.
208

Nëse dihet që duhet të bëhet arrestimi, atëherë duhet të kihet parasysh
vendi, reaksion i mundshëm i të dyshuarit, dhe të parashihet koha. Pra,
duhet të jetë një numër i mjaftueshëm por jo i tepërt i personave të
autorizuar zyrtarë në ndihmë që të zvogëlohet mundësia e rezistencës
së arrestimit. Kushti më i rëndësishëm i cili duhet të plotësohet me
këtë rast është që së paku dy persona të autorizuar zyrtarë duhet ta
kryejnë arrestimin. Nëse kjo është e mundur, atëherë rekomandohet që
gjithmonë me vete të merren personat e autorizuar zyrtarë të
uniformuar. Kjo për arsye të sigurisë së të arrestuarit, të kriminalistit
dhe të kalimtarëve.
Me rastin e arrestimit siç thekson N. Korajliç (2003; fq. 234 – 235),
duhet të pasojnë procedurat si vijon:
Toni i personit të autorizuar zyrtar i cili i qaset personit që duhet
ta arrestoj, duhet të jetë autoritativ, i vendosur dhe i
qëndrueshëm, duke iu prezantuar personit si person zyrtar i
autorizuar, me fjalë, nëse nuk ka mundësi ndryshe dhe shumë
qartë duhet t’ia bëjë personit se është i arrestuar. Kjo është
shumë e rëndësishme, sepse nëse personit nuk i thuhet se është i
arrestuar, atëherë ai nuk është i detyruar të dorëzohet pa
rezistencë;
Duhet dhënë udhëzime shumë të qarta dhe të kuptueshme dhe
nëse është në lëvizje duhet urdhërohet që të ndaloj, dhe
gjithmonë duhet të përpiqet të bisedoj me të dyshuarin pa
kontakte fizike;
Midis personit të autorizuar zyrtar dhe të dyshuarit gjithmonë
duhet të ekzistojnë distanca adekuate;
Gjithmonë duhet ekzistoj superioriteti i pozitës së personit zyrtar;
Arma gjithmonë duhet të jetë e mbrojtur;
Këmbët duhet të jenë pakëz të hapura, kurse këmba dominuese
gjithmonë duhet të jetë gjysmë hapi mbrapa;
Të merret qëndrim për anët e dobëta të dyshuarit (ana e dobët e
të dyshuarit mund të konstatohet me shikim), si dhe të lëvizet sa
herë që i dyshuari lëvizë, së paku në dy metra largësi nga i
dyshuari, të qëndroj ashtu që t’i bllokoj rrugët eventuale për ikje;
Të mos shfaqet kurrfarë emocionesh dhe të jetë i gatshëm për
reagim të shpejtë në momentin kur kapet i dyshuari;
Duhet të jetë me vetëbesim të plotë. Të sillet sikurse për çdo ditë
kryen arrestimi, sikurse kjo të ishte diçka normale dhe e
natyrshme, dhe sikurse të kishte pritur që i dyshuari tu
nënshtrohet të gjitha kërkesave dhe të kërkoj falje. Asesi nuk
209

lejohet pavendosmëri (luhatje). Kur fillohet me arrestimin duhet
të vazhdohet të zbatohet në mënyrë të qetë dhe mirë të ushtruar;
Me rastin e kontrollit preliminar të të dyshuarit duhet të
qëndrohet në pozitë baraspeshe dhe kurrsesi i hutuar dhe i
pakujdesshëm, gjithmonë duke i respektuar procedurat standarde
me rastin e bastisjes apo kontrollit duke i respektuar procedurat
ligjore;
Çdo personi të arrestuar duhet t’i vendosen prangat. Prangat
shfrytëzohen për zvogëlimin e rrezikut të mundshëm që do të
kanosej nga i arrestuari. Prangat duhet të vihen ashtu që duart t’i
ketë mbrapa shpine. Vendosja e prangave të dyshuarit bëhet
ashtu që duart mund të jenë edhe përpara, nëse personi duhet të
bartet në relacion më të gjatë;
Me rastin e bartjes së të dyshuarit me veturë atë duhet vendosur
në ulësen e sprasme pas ndihmësit të shoferit (automjeti duhet të
jetë me 4 dyer). Më e rëndësishmja është që të mos vendoset i
dyshuari në ulësen afër shoferit, kurse me rastin e hyrjes në
veturë duhet t’i ndihmohet të dyshuarit që të futet në veturë, në
mënyrë që ai të mos lëndohet, dhe gjithsesi të vendoset rripi i
sigurisë në të dyshuarin si dhe të largohet arma, gjegjësisht, të
mos i lehet afër të dyshuarit;
Nëse i dyshuari është i gjinisë femërore apo edhe mashkull,
atëherë duhet të shënohet koha dhe numri i kilometrit në
numëratorin e kilometrave të veturës, njësoj duhet vepruar edhe
kur nxirret nga vetura, kjo me qëllim që të eliminohen mundësitë
e keqpërdorimit;
Kur i dyshuari del nga vetura, personi tjetër i autorizuar zyrtar
duhet ta kontrolloj veturën, me qëllim të ekzistimit eventual të
sendeve apo objekteve, të cilat i dyshuari mund t’i fsheh në
veturë gjatë udhëtimit;
Të shënohet gjithashtu edhe koha kur iu kanë vënë të dyshuarit
prangat dhe koha kur iu kanë hequr pranga. Të shënohet
gjithashtu edhe gjendja e nyjave pas heqjes së prangave.
Pas shoqërimit të të arrestuarit është e domosdoshme që personi i
autorizuar zyrtar të përgatitë raportin e plotë lidhur me specifikat e
arrestimit dhe arsyet për të cilat është arrestuar personi. Së këndejmi
është shumë e rëndësishme që personi i autorizuar zyrtar të shënoj të
gjitha aktivitetet e ndërmarra dhe të gjitha llojet e komunikimeve që
janë bërë para, gjatë, dhe pas arrestimit, gjegjësisht deri në momentin
kur i dyshuari është sjellë në lokalet zyrtare. Në situatat kur i dyshuari
210

është larg, ose nuk është e mundur të konstatohet vendi i banimit të tij,
atëherë për të ngritët fletarrest lokal, duke dërguar edhe fotografi të
personit që kërkohet me të cilat njoftohen personat e autorizuar zyrtar,
si në nivelin lokal, ashtu edhe në atë kantonal dhe shtetëror, e sipas
nevojës lëshohet edhe fletarrest ndërkombëtar përmes interpolit, por
kjo gjithmonë me urdhrin e gjykatës në fazat e mëvonshme të
procedurës. Në pjesën përshkruese të fletarrestit është e rëndësishme të
paralajmërohet se fjala është për person të rrezikshëm i cili përdorë
armën e zjarrit dhe hollësi tjera që janë të hollësishme. Në momentin
kur personi gjendet, ndërpritet kërkimi i mëtejmë i tij.
11.2.4 . Taktika e mbledhjes së informatave nga të dyshuarit me anë
të poligrafit
Testimi me poligraf, është formë specifike e bisedës informative të
personave të dyshuar i cili mund të kryhet nga personat zyrtar të
specializuar për përdorimin e poligrafit 61 . Emri “poligraf”, i pranuar
me të madhe sot, nuk është shumë adekuat, sepse atë e hasim në fusha
të ndryshme shkencore edhe si term teknik. Emri i drejtë do të ishte
“detektor i emocioneve”. Në esencë ky term nënkupton pajisjen e cila
njëkohësisht shënon shumë të dhëna (parametra). Në psikologji, p.sh,
poligrafi është mjet apo pajisje standarde me të cilin bëhen matje
psikofiziologjike.
Në përdorimin kriminalistik, poligrafi përdoret gjithashtu edhe për
veprime të zakonshme eksperimentale psikologjike. Në hulumtimin
poligrafik hasim grupe kontrolluese dhe eksperimentale, përpunimin
statistikor të të dhënave, përcaktimin e validitetit të testeve poligrafike,
aplikimin e testeve psikologjike të personalitetit, inteligjencës, etj. Të
gjithë poligrafët e konstruksionit standard që përdorën për qëllime
kriminalistike mbështeten në kontrollin instrumental të sferave
fiziologjike të sistemit kardiovaskular, frymëmarrja dhe përçuarja e
elektricitetit epidermal.
Varësisht nga modeli i prodhuesit, mund të shfrytëzohen me pajisje të
ndryshme plotësuese për precizimin e leximit të parametrave themelor,
p.sh, regjistrimi pletizmografik i aktiviteteve periferike vazomotorike,
monitori i ritmit të zemrës (cardio activity monitor, heart rate monitro).
Disa modele kanë sisteme ergografike për kontrollimin e lëvizjeve të
muskujve dhe pajisje të tjera. Këto ndryshime të funksioneve
autonome nuk janë nën kontroll të vullnetit, kurse gjatë analizës me
61 Poligraf (lat. Poly-više, Grafo-pišem)
211

poligraf zbulohen duke i zbadhuar dhe regjistruar ato funksione me
lakore të shumëfishta të skicuara të cilat regjistrojnë intensitetin e disa
funksioneve fiziologjike me rastin e dhënies së disa përgjigjeve
“kritike”.
Për analizën me poligraf është karakteristike se i dyshuari nëse është i
pafajshëm dhe nuk dinë për hollësitë e veprës penale, ai nuk do të ketë
reagime adekuate fiziologjike me rastin e dhënies së përgjigjes në disa
pyetje, ndonëse me rastin e mohimit është vështirë të ruhet
gjakftohtësia, prandaj megjithatë rezultatet e analizës me poligraf në
procedurën penale nuk janë prova. Arsyetimi për këtë qëndron në
ndryshimet fiziologjike në organizmin e njeriut, të cilat nuk do të thotë
se gjithmonë janë pasojë e përgjigjeve të rrejshme, por këto mund të
ndodhin edhe për çfarëdo shqetësimesh të personave të pafajshëm.
Krahas kësaj për analizë me poligraf, i dyshuari duhet ta japë edhe
pëlqimin për testim; duhet të jetë i moshës madhe; të jetë psiqikisht
dhe fizikisht i shëndoshë dhe të mos jetë shumë i moshuar, gjegjësisht
të mos jetë i matufosur. Me poligraf nuk guxon të testohet gruaja
shtatzënë . 62
Me poligraf nuk kryhet vetëm analiza, por edhe bisedat informative
dhe intervistat me bashkëbiseduesit, para, gjatë, dhe pas testimit me
poligraf. Për punë me poligraf duhet të posedohen njohuri ligjore dhe
kriminalistike dhe kërkohet specializim i veçantë (D. Modly; N.
Korajliç; 2002; fq. 456), “sipas karakterit dhe emrit poligrafisti duhet
të disponoj me një fond të caktuar të njohurive teorike nga sfera e
62 Roso Z gjithashtu kur flet për kushtet e testimit tërheqë vëmendjen duke thënë se
testimit i nënshtrohen vetëm ata persona që i plotësojnë kushtet parapara të moshës,
shëndetit, pleqërisë, etj. Për tu aplikuar poligrafi është i nevojshëm pëlqimi vullnetar
me shkrim i personit si dhe paralajmërimi se nuk është i detyruar t’i nënshtrohet
testit nëse nuk dëshiron dhe në çdo moment mund të abstenojë nga testimi i mëtejmë
(Roso Z; 1987; 93). Shumë më hollësisht për kushtet e testimit me poligraf ka
shpjeguar Modli D (Modly D.; 198; Leksikoni; 823-824) ku thotë :”një prej
parakushteve themelore është paralajmërimi i personit konkret i cili duhet të testohet
se nuk është i detyruar t’i nënshtrohet testimit me poligraf. Nëse personi jep pëlqimin
ose refuzon, këtë duhet konstatuar me procesverbal. Refuzimi i dhënies së pëlqimit
për testimin me poligraf nuk bën të vërtetohet si provë e fajësisë, sepse ekzistojnë
arsye të ndryshme që personat i shmangen këtij testimi, p.sh. frika që të mos
zbulohen disa gjëra intime të jetës private të cilat janë të fshehta por nuk kanë lidhje
me veprën penale për të cilën bëhet testimi”.
212

psikologjisë së kriminelëve. Fjala është për njohjen e njerëzve nga i
ashtuquajturi rreth kriminal, sepse me ta më së shpeshti kanë të bëjnë
në punën e tyre. Njohja e njerëzve bazohet në zbatimin e disa
parimeve të përvojave jetësore dhe të teknikave psikologjike. Siç edhe
vet titulli flet, analiza me poligraf është analizë e njerëzve. Për këtë
arsye nga poligrafisti kërkohet që tek njerëzit pa marrë parasysh
moshën, gjininë, racën, shtresën shoqërore, etj. të zbulojnë” shkaktarin
efektiv komunikues të sjelljes”. (D. Modly 2002; Pulë).
Për analizën e suksesshme me poligraf të personave të dyshuar është e
rëndësishme të kihet parasysh si vijon:
Që për veprën penale, ose së paku për detajet më të rëndësishme
të saj të dihet sa më pak në publik, kurse kjo nënkupton që nga
vendi i ngjarjes të largohen kureshtarët;
Që personat e autorizuar zyrtarë të mos e komentojnë ngjarjen;
Që për ngjarjen të mos shkruaj shtypi;
Që i dyshuari para analizës me poligraf fare të mos pyetet për
veprën penale për të cilën do të testohet, kurse në disa raste deri
në testim edhe të mos i kumtohet se do të testohet me poligraf;
Që të dyshuarit në mënyrë tjetër – indirekte të mos i bëhet me
dije se cilat rrethana dhe fakte kanë rëndësi primare në
procedurë.
Në fund duhet thënë se poligrafi është mjet shumë i rëndësishëm
ndihmës për ndriçimin e veprave penale dhe kryerësve të tyre dhe se
rezultatet e testimit me poligraf, pa marrë parasysh që nuk është provë
në procedurën penale janë shumë të dobishme për konstatimin e së
vërtetës, zbulimin e të pafajshmëve, dhe është udhërrëfyes i
rëndësishëm në sajimin e provave materiale. Mirëpo, ndonëse, nuk
është provë në procedurën penale, nuk do të thotë se përdorimi i tij nuk
është i bazuar në ligj, sepse, KPP, e ka rregulluar këtë. Konsiderojmë
se testimi me poligraf duhet të caktohet gjithmonë nëse këtë rrethanat
financiare dhe organizative e lejojnë për ndriçimin e rasteve kriminale,
si kërkesë imperative. Me këtë rast pesha dhe rreziku shoqëror i
ngjarjes kriminale nuk do të duhej të ishin kriter primar për
përcaktimin e analizës me poligraf. Kriter duhet të jetë
ndërlikueshmëria dhe kompleksiteti i ndriçimit të ngjarjes kriminale.
213

11.2.5. Prita (pusia)
Pusia është veprim i organizuar kriminalistik taktik, gjegjësisht
vëzhgim dhe mbikëqyrje e fshehtë e hapësirës dhe objektit me qëllim
të zbulimit dhe arrestimit të kryesit të veprës penale. Për suksesin e
pritës është me rëndësi që kriminalistët t’i përmbahen parimit
kriminalistik të shpejtësisë apo urgjencës, të befasisë dhe
konspiracionit “fshehtësisë”. Duke pas parasysh qëllimin dhe detyrën,
pusia mund të ketë njëkohësisht karakter represiv dhe preventiv, ashtu
që befasia dhe konspiracioni ta përbëjnë esencën e pusisë.
Konspiracioni është i rëndësishëm gjatë përgatitjes së pritës, kurse
përbëhet para së gjithash nga vëzhgimi i fshehtë dhe vrojtimi i
vendeve ku vendoset pusia, verifikimi i fshehtë i personave interesant,
dhe gjithsesi puna e fshehtë e çdo polici veç e veç. Me rastin e
vendosjes së pritave dhe të qëndrimit në pritë konspiracioni duhet të
jetë në nivelin më të madh të mundshëm, sepse në të kundërtën pusia
nuk do të jetë efikase.
Arrestimi i kryrësit të veprës penale duhet të jetë i shpejtë dhe i
befasishëm në mënyrë që ai të mos mund të ofrojë rezistencë, të ikë,
dhe t’i hedhë apo asgjësoj objektet e veprës penale. Prita vendoset në
vend të përshtatshëm, gjegjësisht në vendin ku pritet ardhja e personit
të dyshuar, apo ardhja e personave të dyshuar, ose në afërsi të madhe
të vendit ku p.sh, bëhet stërshitja e drogës në rrugë. Këto mund të jenë
vendet siç janë: parqet, shëtitoret, sheshet, trotuarët e rrugëve, kafe
baret, diskotekat, stacionet e autobusëve dhe hekurudhor, ose shtëpitë
e kriminelëve të caktuar. Me prita zbulohen dhe kapen personat që
merren me vepra të ndryshme penale siç janë: tregtia me njerëz,
falsifikimi i të hollave ose dokumenteve, prostitucioni ilegal, tregtia
me armë, etj. Nëse është fjala për pritat preventive, atëherë bëhet fjalë
për vlerësimin e vendeve ku planifikohet kryerja e veprave penale. Në
të vërtetë, nëse policia ka informata se kriminelët planifikojnë të
kryejnë veprën e caktuar penale si p.sh, të vjedhin bankën, atëherë do
ta vendos pusinë pikërisht në atë objekt, të cilin kriminelët synojnë ta
sulmojnë. Qëllimi është që të evitohet kryerja e veprës penale, kurse
kriminelët njëherazi të arrestohen. Pas kryerjes së pusisë ndërmerren
edhe masa tjera dhe veprime hetimore kriminalistike, siç janë:
arrestimi, kontrolli i personave dhe bastisja e objekteve, shoqërimi i
personave, dhe kryerja e bisedave informative, etj. (Petroviç. B. 2006;
fq. 6).
214

11.2.6. Shfrytëzimi i qenve special të dresuar.
Në shumë segmente të punës policore shfrytëzohen edhe qentë e
dresuar special, roli i të cilëve nganjëherë ka vlerë tepër të çmueshme
për punën policore. Nuk ka dyshim se shqisat e qenve janë shumë të
zhvilluara se të njerëzve. Kështu p.sh, shqisa e dëgjimit është tri herë
më e fortë sesa e njeriut, shqisa e të pamurit, gjithashtu, sepse qeni
vëren lëvizjet në një largësi të madhe, kurse shumë mirë sheh edhe në
terr, derisa shqisa e të nuhaturit është vlera më e çmueshme e qenve të
tillë. Në rinologji është dëshmuar se nuhatja e qenit ndaj disa
materieve është 1. milion herë më e përsosur dhe më e fortë sesa e
njeriut.
Duke pasur parasysh mundësitë e jashtëzakonshme të shqisave të tyre,
me ndihmën e dresurave speciale qentë mund të aftësohen për qëllimet
si vijon: qen për kërkim, për mbrojtje, për roje, për lidhje, dhe qenët
sintetik. Me këtë rast do të fokusohemi vetëm te qentë kërkues apo
gjurmues. Ata mund të shërbejnë për kërkimin e personave, kufomave,
por edhe të disa objekteve të veprave penale siç janë droga dhe
eksplozivi. Duke pasur parasysh intensitetin dhe specifikat e aromave
të disa drogave, qentë zyrtar mund të dresohen më së shpejti për
gjetjen e p.sh, kanabisit, opiumit, etj. derisa për zbulimin e heroinës,
morfinës dhe kokainës është i nevojshëm dresimi më i gjatë. Ekziston
mundësia që qentë e caktuar me dresim të aftësohen për zbulimin dhe
gjetjen e disa drogave halucionegjene dhe të amfetaminave.
Qentë kërkues gjithmonë veprojnë në bashkëpunim me udhëheqësin.
Ata mund të shfrytëzohen me sukses për zbulimin e drogës me rastin e
bastisjes së shtëpive, të personave, veturave, trenit, aeroplanit, anijes,
depove të ndryshme dhe magazinave, objekteve publike, kalimeve
kufitare, si dhe të hapësirës së hapur. Hashashi, ndaj të cilit janë
sidomos të ndjeshëm mund të zbulohet nëse është i freskët dhe i
mbuluar në dhe në thellësi deri në 30 cm nën tokë. Parakusht themelor
për gjetjen e suksesshme të drogës së fshehur është që qeni të jetë i
sjellë në lokalitetin e ngushtë të caktuar ku supozohet se ka drogë të
fshehur. Pra, qeni nuk mund të sjelljet në ndonjë rrugë dhe me kalim
skaj shtëpive të zbuloj drogën e fshehur, por atë duhet sjellë brenda
objektit të caktuar i cili do të kontrollohet i tëri.
Natyrisht, ky kontrollim duhet të jetë edhe nën syrin e zgjuar të
udhëheqësit të tij dhe të udhëzimeve të tij, në mënyrë që objekti ose
215

vendi i dyshuar vërtetë të kontrollohet hollësisht. Nga kjo mund të
përfundojmë se është i domosdoshëm bashkëpunimi midis policit
specialist për zbulimin dhe kërkimin e drogave dhe e udhëheqësit të
qenit të dresuar me qëllim që në mënyrë sa më efikase të shfrytëzohen
shqisat e nuhatjes së qenit në çdo rast konkret. (B.Petroviç 2006;fq. 7).
11. 2. 7. Përcjellja
Përcjellja paraqet masën dhe aktivitetin operativ taktik që ka të bëjë
me ndjekjen e fshehtë të personave të caktuar gjatë lëvizjes, si dhe me
monitorimin diskret të atyre personave me qëllim të perceptimit dhe të
regjistrimit të të gjitha rrethanave që janë të rëndësishme për ndriçimin
e veprës konkrete penale. Këtë aktivitet zakonisht e realizojnë perosnat
e autorizuar zyrtarë, kurse më së shpeshti e kryejnë me qëllim të
ndriçimit të veprave të rënda penale dhe të zbulimit të kryerësve të tyre
si dhe të pjesëmarrësve në veprën e kryer, sidomos kur është fjala për
kryesit të cilët kanë vepruar në mënyrë të organizuar, të lidhur në
grupe apo në organizata tjera kriminale.
Me përcjellje më së shpeshti realizohen qëllimet si vijon:
1.mbledhja e informatave themelore për personin i cili është objekt i
këtij aktiviteti, e të cilat janë të dhënat për vendbanimin,
vendqëndrimin, shprehitë jetësore, punësimin, sjelljen, për
kontaktet profesionale dhe miqësore të tij, lidhjet kriminale, etj.
2.përcaktimi i identitetit për persona të dyshimtë pa legjitimim;
3.njohja e rrethit me të cilin jeton dhe vepron i dyshuari, duke
perceptuar dhe identifikuar të gjithë personat tjerë të dyshimtë të
cilët janë në lidhje me të dyshuarin, dhe zbulimi i karakterit të
lidhjeve të tyre kriminale;
4.zbulimi i strehimore të fshehta të të dyshuarve në të cilat fshihen
ata ose i shfrytëzojnë për fshehjen e objekteve të veprës penale,
mjeteve të kryerjes, siç është arma, municioni, ose sendet tjera;
5.përcaktimi i përgatitjeve eventuale të të dyshuarit ose personave
tjerë për kryerje të veprës së re penale;
6.identifikimi i personave të cilëve do tu dorëzohet objekti i veprës
penale si dhe të personave që janë fshehës potencial, apo ndihmës
pas kryerjes së veprës;
7.kapja e disa kryerësve me rastin e kryerjes së veprave penale”in
flagranti delicto” që shpesh është e mundur, sidomos te vjedhja e
xhepave, kontrabanda, shpëlarja e parave, shantazhi, spiunazhi,
detyrimi, etj;
216

8.konstatimi apo vërtetimi i shfrytëzimit të momentit të volitshëm
për bastisje të banesës ose lokaleve tjerat të të dyshuarit krahas
krijimit të kushteve për arrestim të disa personave (kur për këtë
ekziston baza ligjore) në vendin dhe kohën e përshtatshme;
9.mbledhja e të gjitha informatave të mundshme në formë indice apo
prove për llojin, karakterin, dhe vëllimin e tërë veprimtarisë
kriminale të të dyshuarit dhe të bashkëpunëtorëve apo
pjesëmarrësve të tij.
Ekzistojnë shumë lloje të përcjelljeve, varësisht nga subjekti që e
realizon,
dallojmë dy sosh:
1.përcjellja nga ana e personave të autorizuar zyrtar që paraqet formë
të rregullt apo të zakonshme të këtij aktiviteti kriminalistik dhe;
2.përcjellja nga ana e qytetarëve apo bashkëpunëtorëve policor,
qëllimmirë, që paraqet përjashtim dhe që bëhet shumë rrallë, vetëm
kur nuk ekzistojnë kushte që këtë masë ta kryejnë personat e
autorizuar zyrtar.
Sipas mënyrës së kryerjes së përcjelljes ekzistojnë dy lloje sosh:
përcjellja këmbë, dhe përcjellja me anë të ndonjë mjeti të transportit
(më së shpeshti me automobil, kurse me rrallë me biçikletë,
motoçikletë, automobil transportues, ose automjet tjetër).
Sipas vendit ku ndërmerret përcjellja, dallojmë dy sosh:
1. përcjellja në vend të hapur (në rrugë, autostradë, sipërfaqje
publike);
2. përcjellja në vend të mbyllur (në mjete të transportit publik,
restorane, hotele, etj).
Këto dy forma të përcjelljeve në praktikë më së shpeshti kombinohen
midis tyre dhe ndërrohen varësisht prej lëvizjes së personit i cili është
objekt i përcjelljes, duke e vënë nën mbikëqyrje paralelisht personin
konkret.
Një formë të posaçme të përcjelljes e cila gjithashtu kombinohet me
mbikëqyrje paraqet edhe kamuflimi në grupe kriminale dhe organizata
tjera kriminale të cilat më së shpeshti i formojnë kontrabandistët e
armëve dhe narkotikëve, terroristët dhe kryerësve tjerë kriminale.
217

Përcjellja e këtillë më së shpeshti bëhet atëherë kur të gjitha përpjekjet
paraprake të zbulimit të organizatës kriminale kanë dështuar, prandaj
infiltrimi brenda kriminelëve mbetet si mjet i fundit.
Personat zyrtarë që bëjnë përcjelljen duhet të jenë të ushtruar në
mënyrë të veçantë për ndërmarrjen e kësaj mase operative. Ata duhet
të jenë të aftë që në kohën e duhur dhe në mënyrë efikase të reagojnë
në të gjitha kushtet e veprimit, sidomos në momentet e ndryshimeve të
shpejta të situatave p.sh, kur personi që përcjellët shpejtë e ndërron
mjetin ose mënyrën e lëvizjes. Personat zyrtar duhet t’i perceptojnë
shpejt edhe detajet më të imëta të përcjelljes dhe të jenë të aftë për
reproduktimin e aftë të tyre, lidhur me çka lehtësim të madh bëjnë
mjetet teknike. Është sidomos i rëndësishëm kondicioni fizik i
operativistit, sepse nga rezistenca fizike dhe qëndrueshmëria krahas
koncentrimit të plotë mendor drejtpërsëdrejti varet suksesi i përcjelljes.
Kusht themelor i përcjelljes së suksesshme është edhe fshehtësia,
gjegjësisht diskretcioni. Kjo sidomos vlen për rastet kur objekt i
përcjelljes është i dyshuari i cili është kriminel shumë i rryer, ose
kryerësit potencial të cilët supozojnë se dikush po i përcjellë. Disa
kriminelë në mënyrë rutinore gjatë lëvizjes së tyre të zakonshme herë
pas herë verifikojnë a janë të përcjellur. Ata për këtë arsyeje i
ndërrojnë trikat; papritur dhe befasisht, plotësisht e ndërrojnë drejtimin
e lëvizjes, kthejnë majtas apo djathtas, sillen në rreth, nëpër kuarte të
qytetit, dhe shumë herë e ndërrojnë drejtimin e lëvizjes me qëllim të
konstatimit se a po i përcjell dikush, ose e përdorin trikun tradicional
të ndaljes pas këndit të rrugës ku e presin personin i cili i përcjellë,
duke vrapuar me autobus ose tramvaj, i cili është duke u nisur, me
shpejtësi marrin taksi etj.
Realizimi i suksesshëm dhe i fshehtë i përcjelljes kërkon përgatitje
kualitative paraprake. Aktivitetet e tilla nënkuptojnë njohjen detaje të
personalitetit të cilin duhet përcjellur sidomos shprehitë e tij, rrethin e
personave me të cilët ai shoqërohet, si dhe mjedisin në të cilin
zakonisht banon, para fillimit të përcjelljes duhet të përpunohet plani
detaj, i cili duhet të përfshijmë plotësisht qëllimin e ndërmarrjes së
këtij aktiviteti, mënyrën e kryerjes, numrin e njerëzve, mjetet e
nevojshme teknike, dhe të gjitha modalitetet e mundshme të reagimit
në situata të ndryshme të cilat objektivisht do të mund të
shkaktoheshin, kur p.sh, personi i përcjellë do të reagonte me
rezistencë me armë, ose do të tentonte ta largojë përcjellësin duke
218

shfrytëzuar veturën e shpejtë etj. përcjellja ndërpritet kur realizohet
qëllimi i saj, si dhe në situatat kur është konstatuar nga personi
përcjellës, ndonëse mund sipas nevojës të vazhdohet, por pas kalimit të
një kohe të caktuar dhe në një mënyrë më ndryshe dhe më pak të
vërejtur, dhe duke i përmirësuar gabimet të cilat janë bërë gjatë
përcjelljes së parë. Pas kryerjes së përcjelljes doemos hartohet raporti i
hollësishëm i cili ilustron shtojcat kriminalistike teknike – me foto
dokumentacion, ose videomaterial. (Aleksiq. Zh. 2005; fq. 86-88).
11.2.8. Racia
Racia paraqet aksion të rrufeshëm policor me të cilin ndërmerret
bllokada e thuktë e vendeve dhe sipërfaqeve më të mëdha (blloqeve
të ndërtesave, shesheve, rrugëve etj), me qëllim të identifikimit të te
gjithë pëesonave të hasur në atë vend dhe të arrestimit të të dyshuarve
që hasen aty ose të kategorisë të caktuar të njerkëve siç janë
prostitutat, kontrabandistët, tregtarët ilegal etj.
Racia , si formë e reagimit të personave të autorizuar zyrtar më së
shpeshti ndërmerret dhe drejtohet kundër kryesve të pa caktuar dhe të
pa njohur, por për të cilët egzistojn bazat e dyshimit ose dyagimi i
bazuar se janë pjesë e krupit të njohur kriminal siç janë p.sh:tregtarët e
narkotikëve, dilerët e drogave narkotike, makrot e prostitutave etj.
Racia ndërmerret në bazë të informatës se në vendin e caktuar,
rregullist,shpesh,ose ne nje kohë te zakonshme takohn ose gjendën
persona të kërkuar. Është me rëndesi që per zhvillimin e racis të
gjendet koha kur, me siguri, të gjithë personat e kërkuar, ose shumica
e tyre do të jenë së bashku.
Në raste të tilla të gjithë personat e hasur aty legjitimohen, kurse,
personat të cilët ndalohen dhe arrestohen janë:
1. Përsona të caktuar me emër p.sh ( antar të bandave shkatërruse
të cilët janë duke u kërkuar , përsona të arratisur nga mbajtja e
dënimit dhe të gjithë personat kundër të cilëve është lëshuar
fletëarrest;
2. personat te cilët nuk kanë letonoftim ose dokumentet e tyre janë
të dyshimta si të falsifikuara;
3. Kryesit e hasur dhe ata profesional, nëse eksistojnë edhe imbicjet
tjera që tregojnë për lidhjen e tyre në ndonjë vepër penale ose me
personat e grupit kriminal për shkak të të cilëve edhe kryhet
racia;
219

4. Përsona të cilët mbajnë ilegalisht armë zjarri ( pa leje) , ose me
vete kanë ndonjë armë tjetër ose vegël të rrezikshme;
5. Persona të cilët posedojnë mjete për kryerjen e mjeteve penale
(p.sh mjet për thyerje );
6. mbajtësit e sendeve të dyshimta se kanë prejardhje nga vepra
penale;
7. endacaket , prostitutat , lypësit e rrejshëm të cilët janë të
dyshimtë që kanë lidhje me kryerjen e ndonjë vepre penale;
8. blerës të sendeve të vjedhura dhe strehuesit e kryesve të veprave
penale si dhe fshehësit e veprave;
9. të gjithë personat tjerë për të cilët ekziston baza e dyshimit ose
dyshimi i bazuar se janë kryes ose pjesëmarrës të ndonjë vepre
penale.
Suksesi i racisë varet nga realizimi i drejtë i:
1. përgatitjes se racisë
2. zbatimit të saj
Racinë duhet përgatitur me kujdes për shkak të faktit se në zbatimin
e sajë angazhohen forca te mëdha dhe me të fuqishëm prekën të drejtat
dhe liritë e të gjithë qytetarëve të pranishëm aty ku kryhet racia.
Përgatitja e racisë nënkupton fshehtësinë e saj në të gjitha fazat, pastaj
vëzhgimin intensiv të vendeve të cilat duhet të bllokohen, vendosjen
e lidhjeve me institucionet përkatëse publike ( prokurorin, shërbimet
shëndetësore, etj ), zbatimin e marrëveshjeve te nevojshme paraprake,
përgatitjen e njerëzve dhe pajimeve për aksion, dhe përpunimin apo
hartimin e planit konkret për kryerjen e racisë. Kusht themelor për
realizimin e suksesshëm eshte ndërmarrja e befasishme e saj.
Me të ashtuquajturin “faktor i befasisë” arrihet “paralizimi” i
delikuenteve të cilët në të shumtën e rasteve pamundësohen që të
ofrojnë rezistencë. Krahas fshehtësis absolute të përgatitjes së racisë,
befasia është e kushtëzuar edhe nga maskimi i mirë i personave zyrtar,
gjegjësisht i veprimit te fshehtë të tyre drejtë për së drejti para fillimit
të racisë. Veprimi i këtill ka të bëj me hyrjen e forcave policore
ndarazi në vendin e zgjedhur apo në pikënisje dhe respektimin e të
ashtuquajturës “radioheshtje”(ndërprerja e shfrytëzimit të radio
lidhjeve) para se të filloj racia.
Vendi apo hapësira në të cilën kryhet racia duhet të bllokohet
rrufeshëm, gjë e cila arrihet me rrethimin dhe mbylljen e tërë
220

hapësirës duke penguar lëvizjet në hyrje dhe dalje .Për këtë arsye
forcat e bllokadës duhet të mblidhen në vende të ndara, sa më afër
vendit të racis, por duhet pasur kujdes që me vetura të mos ofrohen
shumë afër sepse atëherë nuk do të kishte befasi veprimi. Racia
zakonisht kombinohet me kontrollimin e personave dhe legjitimimin e
tyre(identifikimin) e të gjithë qytetarëve qe hasen aty. Qytetarëve, pers
haqe etike-ligjore gjithmonë duhet në pika të shkurtra, para se të
legjitimohen dhe të kontrollohen, tu kumtohet shkaku i ndërmarrjes së
aksionit, me çka respektohen të drejtat dhe lirit e njerëzve dhe mbahet
qetësia dhe kontrolli, kurse të gjitha aktivitetet operative kryhen pa
rreshtur. Një nga karakteristikat e racisë është që, për fat të keq, por
është e pa shmangshme, edhe qytetarët e pa fajshëm përjetojnë
kufizimin e lirisë së plot në kohën e caktuar, e cila personave zyrtar u
nevojitet për kryerjen e racis ose “për ndarjen e kukolit nga gruri”.
Është e domosdoshme që mbajtja e këtyre qytetarëve të reduktohet sa
më shumë, kurse të gjithë të dyshuarit që arrestohen, sa me parë të
largohen nga vendi i bllokuar dhe të dërgohen në stacion. Me qenë se
kjo në masë të madhe i godet edhe njerëzit e ndershëm që janë hasur
në vendin e bllokuar, racin duhet kryer sa më parë kurse ndaj
qytetarëve lypset sjellje e mirë dhe korrekte. Taktika kriminalistike
rekomandon që rezultatet e suksesshme të racis ( sidomos ato
spektakulare) të kumtohen rregullisht sepse janë në interes të
preventivës, në mjetet lokale të informimit publik. Në këtë menyrë
qytetareve u jepet shpjegimi logjik i qëllimit të ndërmarrjes së kësaj
mase represive-preventive operative-taktike, dhe forcohet besimi i
popullatës në aksionet e personave të autorizuar zyrtar, kurse
njëkosisht fuqishëm paralarajmërohen dhe behen të pa sigurt të gjithë
delikuentët potencial. ).(ZH.Aleksiq,2005, fq.94-96).
12.AKTIVITETET ARGUMENTUESE DHE TAKTIKE
KRIMINALISTIKE, METODAT DHE MJETET E
SIGURIMIT TË PROVAVE.
12. 1. Sigurimi i vendit të ngjarjes
Sigurimi i vendit të ngjarjes së veprës penale është aktivitet operativ,
taktik – teknik. Bazë primare për veprimin e policisë në sigurimin e
vendit të ngjarjes është Neni 201, par. 1 KPPK. Kjo është tërësi
aktivitetesh që zhvillohen qysh në fazën zbulimit të veprës penale,
edhe vazhdohen edhe gjatë kryerjes së shikimit, kurse sipas nevojës
221

edhe pas përfundimit të tij. Kjo është gjithashtu edhe formë e ndihmës
së llojit të vet organeve të procedurës penale. Sigurimin e vendit të
ngjarjes mund ta bëjnë edhe personat tjerë, mirëpo, kur sigurimin e
bënë policia, atëherë kjo është masë dhe aktivitet i pavarur operativ,
taktik – teknik. Qëllimi i tij është mbrojtja e gjurmëve dhe objekteve të
veprës penale dhe tërë situatës në vendin e ngjarjes, takimi i
dëshmitarëve dhe ndalimi i tyre në pajtim me dispozitat e KPPK,
gjegjësisht mbajtja e të të dyshuarve nëse është e pranishëm dhe in
njohur, si dhe ndërmarrja e masave urgjente të intervenimit të parë.
Vëllimi i vendit të ngjarjes që duhet të sigurohet varet nga karakteri i
ngjarjes, lokaliteti, lloji i veprës penale, mënyra e kryerjes, llojet e
gjurmëve dhe objekteve. Vendi i ngjarjes duhet të sigurohet sa më
parë. Në rast dyshimi në aspektin e vendit i cili duhet të sigurohet,
është e nevojshme të sigurohet hapësirë më e madhe. Mënyra e
sigurimit diktohet nga rrethanat objektive të çdo rasti konkret,
lokaliteti i vendit të ngjarjes, lloji dhe natyra apo karakteri i gjurmëve
dhe objekteve, kushtet atmosferike dhe kushtet tjera, si dhe nga
modalitete tjera të ngjarjes.
“koha e cila kalon është e vërtetë që ik”kjo idiomë franceze më së miri
ilustron rëndësinë e vonesës në aspektin e sigurimit të vendit të
ngjarjes. Sigurimi i vendit të ngjarjes gjithmonë është çështje e shpejt
dhe parësore shumë e nevojshme, si për shkak të rrezikut të deficitit
traseologjik informativ (entropia traseologjike), ashtu edhe për shkak
të kohës kritike gnoseologjike kur është fjala për burimet personale të
informatave (lakoret e harresave). “arsyet e domosdosë së sigurimit të
shpejtë të vendit të ngjarjes me gjurmë dhe objekte të veprës qëndrojnë
në vlerat e tyre informative dhe janë shprehje e zbatimit të parimit
kriminalistik të urgjencës. Me vet këtë sigurimi i vendit të ngjarjes (në
kuptimin më të gjerë të fjalës), së bashku me gjurmët e objekteve të
veprës hynë në kompleksin e aktiviteteve të cilat janë ngushtë të
lidhura me zbatimin e aktiviteteve hetimore, para së gjithash me
shikimin e vendit të ngjarjes. Suksesi i shikimit të vendit të ngjarjes si
dhe aktiviteteve tjera hetimore varet nga ajo që vendi i ngjarjes të jetë
në sa më pak i ndryshuar”.
Situatat në vendin e ngjarjes parashtrojnë kërkesat dhe prioritetet e tyre
të cilat janë në kundërshtim me arsyet absolute traseologjike, p.sh,
ofrimi i ndihmës viktimave, apo eliminimi i rreziqeve, etj. Fjala është
për shkaqet e pashlyeshme, për shkak të të cilave, postulatet
222

traseologjike nuk funksionojnë. Kështu për shkaqe humaniteti apo të
rrezikut lejohen ndryshimet e gjendjes faktike në vendin e ngjarjes.
Gjithashtu arsyet traseologjike jo rrallë kërkojnë që nëpunësi i
autorizuar policor të hyjë në rrethin e ngushtë të vendit të ngjarjes para
ekipit të inspektimit për arsye të mbrojtjes provizore të gjurmëve,
ofrimit të ndihmës viktimave, etj. Aktet e sigurimit të vendit të
ngjarjes përfshinë edhe identifikimin e menjëhershëm të personave,
ndarjen e dëshmitarëve potencial dhe të fajtorëve të prezumuar, si dhe
futjen e tyre nën mbikëqyrjen e sigurt dhe efektive. Pason largimi i
personave të paftuar dhe të kureshtarëve, ndalimi i afrimit, mbledhja e
informatave të të gjitha llojeve, etj. Vendi i ngjarjes duhet të shënohet
dukshëm, barriera psikologjike (“stop policia”). Rastet e sigurimeve të
posaçme të vendeve të ngjarjes i kemi atëherë kur në vendin e ngjarjes
ka të vdekur, duke pasur parasysh se në të tilla raste gjithmonë ka
trilema: vrasje, vetëvrasje ose aksident, prandaj kërkohet dalja e
menjëhershme dhe e shpejtë në vendin e ngjarjes me të marrë të
informatës. Vendi i ngjarjes duhet të përcaktohet dhe bllokohet, që
nënkupton ndalimin e ofrimit në vendin e ngjarjes të gjithë personave
të paftuar dhe shtazëve. Të gjithë ata të cilët nuk kanë arsye specifike
dhe valide të jenë në vendin e ngjarjes, duhet të trajtohen vetëm si të
tillë. Asnjë aspekt tjetër i hetimit të vrasjes nuk është i theksuar në
masë të tillë të mundësisë së gabimit siç është ruajtja dhe mbrojtja e
vendit të ngjarjes. Hapat e parë zyrtar në vendin e ngjarjes ose do të
çojnë në përfundimin e suksesshëm të hetimit, ose do të kenë efekt
negativ në hetim apo në gjykim. Zakonisht, personi i parë që arrin në
vendin e ngjarjes është polici i patrullimit. Detyra e tij është që në
rastin konkret ta konstatoj a është i nevojshëm ekipi inspektues dhe
menjëherë ta siguroj vendin e ngjarjes. Vendi i ngjarjes duhet të
sigurohet duke e përdorur ditarin, barrikadën, veturën e policisë,
vullnetarët nga masa e tubuar aty. Këtë të fundit vetëm nëse është e
domosdoshme.
Prezenca e policëve të uniformuar është e domosdoshme për tu
shënuar mbrojtja e vendit të ngjarjes që në fazën e parë të hetimit. Kur
të gjithë personat e vdekur dhe të lënduar të jenë përkujdesur dhe të
gjitha situatat urgjente të kenë përfunduar (shuarja e zjarrit, lirimi i
pengjeve, etj.), polici i cili e ka siguruar vendin e ngjarjes, duhet t’i
shqyrtoj aksionet e tij t’i korrigjoj ato me qëllim të ruajtjes së provave
shtesë të cilat janë vërejtur gjatë atyre momenteve të para kritike.
223

Ekzistojnë pesë faktorë themelor që mund të konsiderohen si
kontaminues të vendit të ngjarjes. Këta faktorë vetvetiu, ose në
kombinim me ngjarjet tjera krijojnë probleme edhe dëme të
papërmirësueshme në vendin e ngjarjes,
siç janë:
1.koha;
2.miqtë dhe të afërmit e viktimës;
3.pjesëmarrësit apo të dyshuarit;
4.shikuesit kureshtarë, mbledhësit e suvenireve, hajnat, etj;
5.pjesëtarët e agjencive tjera policore dhe zyrtarët e lartë, etj.
Këta persona, me lëvizjet e tyre në vendet e ngjarjes, me kureshtjen,
dhe me lënien e qëllimshme apo të paqëllimshme të vendit të ngjarjes
ndikojnë në prova. Qëllimi primar në këtë fazë të hetimit është ruajtja
e trupit dhe hapësirës për rreth, në gjenden saktësisht ashtu siç është
gjetur trupi. Detyra më e vështirë për policin e parë që arrin në vendin
e ngjarjes, është ruajtja e vendit nga policët shtesë dhe nga njerëzit të
cilët punojnë me ndihmën e shpejtë, dhe të cilët paraqiten në vendin e
ngjarjes. Është krejtësisht e qartë se disa njerëz duhet të futen në
vendin e ngjarjes dhe polici i parë i cili është duke e ruajtur vendin e
ngjarjes duhet t’i identifikoj këta zyrtarë dhe ta shënoj hyrjen e tyre në
vendin e ngjarjes, në mënyrë që t’i pengoj personat e paautorizuar të
futen në vendin e ngjarjes. Kjo sidomos është e rëndësishme te rastet
që tërheqin vëmendjen e posaçme të medieve. Vijat e rrethit të vendit
të ngjarjes, përcaktojnë karakteristikave e çdo rasti të veçantë. Të
gjitha ndryshimet në vendin e ngjarjes para ardhjes së ekipit inspektues
dhe personave të hasur aty, duhet të regjistrohen. Asgjë nuk guxon të
preket e as të lëvizet nga vendi, deri te faza dinamike e shikimi.
Sigurimi i vendit të ngjarjes nënkupton jo vetëm ndalimin e qasjes aty,
por në rast nevoje edhe ndërmarrjen e masave provizore për mbrojtjen
e gjurmëve dhe objekteve, mbledhjen e informatave, ofrimin e
ndihmës viktimave penale, eliminimin e rrezikut, etj. dëshmitarët e
supozuar konform me dispozitat ligjore duhet të ndalen dhe të ndahen
(shkaqet kolizive).
Nga polici i cili siguron vendin e ngjarjes kërkohet shkalla e caktuar e
njohurive profesionale nga sfera e traseologjisë edhe e psikologjisë
kriminalistike. Vendin e ngjarjes penale jo vetëm se duhet ruajtur, por
edhe mbrojtur. Në pajtim me rregullat themelore të kriminalistikës se
vepra penale është pasqyrë dhe shprehje e kryerësit, vendi i ngjarjes
224

është pika fillestare dhe përfundimtare e hulumtimeve kriminalistike.
Pasojat e veprës penale si dukuri reale në botën e jashtme janë në
procesin e dekompozimit permanent, e jo në gjendje të pushimit. Për
këtë arsye çdo shkelje e vrazhdë e sigurimit të vendit të ngjarjes është
veprim “vitium artis”. Për lehtësimin e sigurimit të vendit të ngjarjes
është e nevojshme që polici të zhvilloj “procedurat standarde
operative”, me qëllim që disa sende gjatë sigurimit të vendit të ngjarjes
të mos lëshohen.
12.1.1. Përcaktimi i madhësisë hapësinore të vendit të vrasjes
Vendi i ngjarjes pikërisht mund të përfshijë më shumë se një pikë,
ndonëse zakonisht hetimi i vrasjes fillon në vendin ku është gjetur
trupi i të vrarit, gjegjësisht ku është kryer vepra, apo ku janë shkaktuar
pasojat, gjegjësisht ku është tentuar vrasja. Këtu merren parasysh fazat
e kryerjes së veprës penale, siç janë: faza( ante delictum), faza e
kryerjes së veprës (temporal delictum), dhe faza pas veprës (post
delictum). Në përgjithësi vendi në të cilin ka ndodh vepra penale
konsiderohet si vend primar i ngjarjes, kurse të gjitha vendet tjera
konsiderohen si vende sekondare të ngjarjes të cilat përfshinë:
1.vendi prej nga është lëvizur trupi;
2.vendi ku ka ndodhur sulmi që e ka shkaktuar vdekjen;
3.vendi ku është zbuluar çfarëdo prove fizike lidhur me veprën
penale (pjesët e trupit);
4.vetura e shfrytëzuar për transportin e trupit deri te vendi ku edhe
është gjetur.
Është shumë me rëndësi që polici i cili vjen në vendin e ngjarjes të jetë
i vetëdijshëm për mundësinë e ekzistimit të vendit të shumëfishtë të
ngjarjes. Polici duhet ta konstatoj vendin e saktë apo vendet e sakta të
cilat duhet siguruar. Mirëpo, për t’i mbrojtur dhe ruajtur vendet dhe
gjendjen në ato lokacione në të cilat gjendet vendi i vrasjes polici
duhet ta ketë idenë se çka do të mund të shërbente si provë dhe çka do
të mund të shërbente si provë, duke përcaktuar me atë rast vijat e
vendit të ngjarjes me qëllim të mbrojtjes së provave.
Te vrasjet, kryesisht në vendin e ngjarjes, zakonisht katër lloje të
provave materiale siç janë:
225

1.objektet;
2.pjesët e trupit;
3.shenjat dhe;
4.përshtypjet si gjurmë specifike.
Me gjuhën teknike, vendi i ngjarjes fillon atje ku i dyshuari eka
shndërruar qëllimin në vepër, vazhdohet përmes drejtimit të ikjes dhe
përfshinë çdo lokacion ku provat dhe gjurmët fizike mund të
lokalizohen.
Për tu shpjeguar rrethanat e vendit të ngjarjes, është e nevojshme që
paraprakisht të identifikohen dhe caktohen:
1. lokacionet e sakta të tij;
2. vijat e shtrirjes;
3. objektet që përbëjnë atë;
4. gjendja që dominon në vendin e ngjarjes dhe;
5. drejtimet preliminare të qasjes së përpunimit të mëtejmë.
Vendi i ngjarjes paraqet psikologjinë e hapur të kryerësit dhe viktimës
së veprës penale, sepse psika njerëzore shprehet në veprim. Në pajtim
me tezat kriminalistike se vepra është pasqyrë e kryerësit, vendi i
ngjarjes në të shumtën e rasteve është pika fillestare dhe përfundimtare
e të gjitha hulumtimeve kriminalistike. Prandaj, pas identifikimit të
vendit të ngjarjes, duhet të përcaktohen kufijtë e tij, e njëra nga
mundësitë është:
1.që të sigurohet hapësirë sa më e madhe e mundur;
2.të bëhet vlerësimi i shpejtë dhe objektiv i vendit të ngjarjes në bazë
të:
a) lokalitetit të trupit;
b) pranisë së çfarëdo prove fizike;
c) deklaratës së dëshmitarit të drejtpërdrejt;
d) prezencës së kufijve natyral (shtëpia, druri, etj),
3.të kihet në mendje mundësia e ekzistimit të më shumë vendeve të
ngjarjes.
Qëllimi është që të vendoset pasqyra midis anëve të ndryshme të
vendit të krimit, viktimës, provës fizike dhe të dyshuarit. Të gjitha këto
komponente duhet të jenë të ndërlidhura me zgjidhjen e suksesshme të
226

astit. Baza për lidhjen e këtyre katër anëve qëndron në parimin “e
teorisë së transferimit dhe shkëmbimit”. 63 Fak.Juridik si shembull i
mirë për këtë mund të shërbejë rasti i «OJ Simpsonit« 64
(New York Daily News, May 12, 1995, str3). Dr. Cotton je takođe
rekao da niko na licu zemlje ne može imati istu krv koja je pronađena
63 Vidi bilješku broj 10.
64 Teoria “The trial of the blood” e cila bazohet në analizën e ADN-së ka treguar se
njollat e gjakut në vendin e krimit të dyfishtë, vrasja e Nicole Brown Simpson dhe
Rona Goldman si dhe gjaku në fordin bronz të OJ Simpsonit në rezidencën e tij janë
identifikuar pozitivisht nga OJ Simpson si i dyshimtë. Analiza e ADN-së... gjaku në
ford të OJ Simpsonit ka treguar se pikat kanë qenë përzierje të gjakut të OJ
SImpsonit, gruas së tij Nicole dhe Rona Goldmanit. “Dorëzat e përgjakura” famoze
janë prezantuar si prova që kanë dëshmuar lidhjen kruciale. Një dorëz është gjetur
në Bundy Drive, vend i krimit të dyfishtë. Dorëza e djathtë është gjetur në shtëpinë e
tij. Testi i ADN-së nga dorëza e gjetur në shtëpi e OJ Simpsonit ka vërtetuar lidhjen
e tij me viktimat. Dorëza tjetër ka vërtetuar vetëm praninë e gjakut të OJ Simpsonit.
Kapela e skiatorit është gjetur afër trupit të Rona Goldmanit dhe i ka pasur të
njëjtat fije sikurse ato që janë gjetur në veturën OJ Simpsonit. Këmisha e Goldmanit
e ka mbajtur qimen e flokut të kokës e cila është përputhur me flokët e OJ
Simpsonit. Dy çorapa nga dhoma e fjetjes së OJ Simpsonit kanë njolla të gjakut të
OJ Simpsonit dhe ish gruas së tij Nicole e cila është viktimë e vrasjes. Dr. Cotton
nga kompania e cila merret me testet e ADN-së, Cellmark ka vërtetuar se mundësia
që gjaku i gjetur në vendin e krimit i takon ndonjë tjetri e jo Simpsonit është
1:170milion banorë (New York Daily News, 12 Maj, 1995, fq. 3). Dr. Cotton
gjithashtu ka thënë se askush në faqen e dheut nuk mund ta ketë të njëjtin gjak i cili
është gjetur në çorapat e OJ Simpsonit. Eksperti tjetër i ADN-së Gary Simms e ka
informuar gjykatën se mundësia që gjaku nga çorapa t’i takojë dikujt tjetër e jo ishbashkëshortës
është 1 në 7.7 miliardë. Nga perspektiva ime e konsultantit për
zbatimin e ligjit dhe për vrasje, prova paraqet rast unikat forenzik. Në të vërtetë
duhet të kem provë të tillë të pamposhtur e cila e lidh pozitivisht të dyshuarin me
krimin dhe e cila është e kundërt me deklaratat e dëshmitarëve. Megjithatë, më 3.10.
1995 juria e rastit OJ Simpson e ka refuzuar tërësisht provën shtetërore dhe kanë
votuar për lirimin e OJ Simpsonit. Ky gjykim jashtëzakonisht kontradiktor është
nxjerrë për më pak se 4 ditë, kurse pas 9 muaj gjykimi dhe dëshmije. Më herët ekipi i
mbrojtjes ka llogaritur me emocionet e jurisë të cilët shumica kanë qenë zezak. E
vërteta e hidhur është se rasti i vrasjes e ka shndërruar gjykimin në baza racore.
Përkundër numrit të provave fizike dhe forenzike që e kanë ndërlidhur OJ Simpsonin
me vrasjen juria ka refuzuar provat e mira dhe të forta dhe ka vendosur “nuk është
fajtor”. Prokurori shtetëror Gil Garcetti i zemëruar e ka hudhur premtimin e
Simpsonit se ai do t’i gjejë vrasësit e vërtetë dhe ka insistuar që të shpallet vrasës
gjakftohtë në bazë të provave të mbledhura. Ai hetimin për këtë vrasje e ka shpallur
të mbyllur. Në llogari të kësaj policia e Los Angjelosit e ka shpallur se nuk do ta
rifillojë hetimin sepse hetimi i tyre ka treguar se ai e ka kryer vrasjen. Në USA open
është shpallur se shefi i policisë së Los Angjelosit ka pohuar se nuk ka plane për
rifillimin e procedurës”.
227

na čarapama OJ Simpsona. Drugi ekspert za DNA, Gary Simms je
informirao sud da je mogućnost da krv sa čarape pripada nekom
drugom a ne bivšoj ženi, 1 naprema 7.7 milijardi. Iz moje perspektive
konsultanta za primjenu zakona i ubistva, dokaz predstavlja jedinstven
slučaj forenzičkog dokaza. Ustvari, volim imati takav neoboriv dokaz
koji pozitivno povezuje osumnjičenog sa zločinom a koji je suprotan
izjavama svjedoka.
Ipak, 3. oktobra 1995. porotnici slučaja OJ Simpson su u potpunosti
odbili državni dokaz i glasali za oslobađanje OJ Simpsona. Ova
izuzetno kontradiktorna presuda je donesena za manje od 4 sata, a
nakon 9 mjeseci suđenja i svjedočenja. Ranije, tim odbrane je igrao na
emocije porotnika koji su većinom bili crnci. Tužna istina je to da se
slučaj ubistva pretvorio u suđenje na rasnoj osnovi. Uprkos broju
fizičkih dokaza kao i forenzičnih koji su povezivali OJ Simpsona sa
ubistvom, porota je odbila čvrste i dobre dokaze i donijela odluku “nije
kriv”. Državni tužilac Gil Garcetti je ogorčeno odbacio Simpsonovo
obećanje da će on pronaći prave ubice i insistirao je da se objavi da je
on hladnokrvni ubica na osnovu prikupljenih dokaza. On je proglasio
istragu o ovom ubistvu zatvorenom. U prilog tome, policija Los
Angelesa je objavila da neće ponovo pokrenuti istragu, jer je njihova
istraga pokazala da je on počinio ubistva. Objavljeno je u USA open-u
da je šef policije LA rekao da nema planova ponovo pokrenuti
proces».
Baza e teorive të transferim dhe të shkëmbimit, autor i së cilës është
zvicerani Sulzer Fray, i cili thotë:”çdo kontakt midis objektit dhe
personit e lenë gjurmën e vet, qoftë ajo mikro, apo makro gjurmë.
Fizikisht është e mundur që kryerësi të kryej vepër penale e të mos lë
mikrogjurmë dhe njëkohësisht nga vendi i kryerjes të mos bart
mikrogjurmët (nga mjetet e kryerjes, nga viktima, nga objekti i sulmit,
etj.). ky zinxhir i bartjes së mikrogjurmës gjithmonë është i pranishëm.
Këto gjurmë si prova të vërteta gjegjësisht si objekte të ardhshme për
ekspertizë, të cilat i bartë me vete kryerësi pa vetëdije, ose i le ato në
vendin e ngjarjes, e lidhin atë për veprën”.
Varësisht nga ajo se ku gjendet vendi i ngjarjes, gjegjësisht në hapësirë
të mbyllur apo të hapur, edhe koncepti i qasjes së sigurimit të tij, është
i ndryshëm. Nëse është në vendin e hapur, përcaktimi i tij bëhet në
bazë të llojit të lokalitetit, vijave të ecjes, qarkullimit, vendit të hyrjes
dhe daljes, kushteve klimatike dhe shumë faktorëve tjerë të cilët janë
228

specifik për atë aktivitet, ndërkaq, në hapësirën e mbyllur sigurimi
është relativisht i lehtë.
12.1.1.1. Qasja vendit të vrasjes në hapësirën e hapur
Asgjësimi dhe kontaminimi më i madh i gjurmëve ekzistuese paraqitet
me rastin e qasjes vendit të ngushtë të veprës penale. Për ta shpjeguar
drejt aspektin terminologjik gjendjen e vendit të ngjarjes, policia duhet
që në punën e saj t’i shfrytëzoj edhe shprehjet përkatëse lidhur me
vendin e ngjarje:
Vend i paprekur i ngjarjes mund të konsiderohet ai vend i veprës
penale në të cilin askush nuk është afruar deri në ardhjen e
policisë, ose personave tjerë të cilët kanë filluar sigurimin e
vendit të veprës penale;
Vendi i pandryshuar i veprës penale është ai në të cilin ka hyrë
personi apo shtaza dhe me atë e ka ndryshuar apo kontaminuar,
kurse me këtë rast personi asgjë nuk ka prekur, e as nuk ka
hedhur, etj. pra kur gjendja është ndryshuar në raport me gjurmët
në bazament (në tokë).
Vendi i ndryshuar i veprës penale është ai vend nëpër të cilin
kanë lëvizur personat, i kanë lëvizur objektet, trupin e vdekur,
etj, si dhe shtazët para se të vijë policia.
Në praktikë vende të tilla mbeten drejtpërsëdrejti të paprekura. Nëse
në vendin e tillë të ngjarjes kriminale gjenden trupat e njerëzve,
atëherë atyre duhet ofruar për t’i konstatuar se a janë të gjallë, të
lënduar apo të vdekur. Nëse personi është i gjallë, duhet të ndërmerren
masat që t’i ofrohet ndihma e shpejtë dhe transporti deri te enti më i
afërt shëndetësor. Me këtë rast njëherazi duhet të ruhet edhe situata,
pozita, trupi, objektet dhe gjurmët për rreth në gjendjen e gjetur, dhe
që sa më parë të shënohet gjendja së bashku me ndryshimet që kanë
lindur. Taktika e përgjithshme e qasjes së vendit të vrasjes zbatohet në
të gjitha vendet e vrasjeve. Megjithatë, vendet e hapura paraqesin edhe
probleme shtesë për përpunimin kriminalistik,
siç janë:
1.vendi nuk ka vija apo kufij të caktuar dhe të qartë;
2.vendi i vrasjes është zakonisht jo i rrafshët, mund të jetë me lugje,
brigje, rërë, etj;
229

3.përpunimi kriminalistik është i ndjeshëm në kushtet klimatike.
Shiu apo dëbora mund t’i asgjësoj gjurmët e provave, apo edhe
rrebeshi eventual mund të kërkoj procedurë urgjente të mbledhjes
së provave;
4.kriminalistika nuk e ka luksozin e tipit të rrymës, ujit, telefonit, e
luksozeve tjera, të cilat gjenden në lokalet e mbyllura;
5.drita e ditës është e limituar, duhet me qenë të gatshëm që të
kthehemi në vendin e krimit ditën e nesërme, që nënkupton
sigurimin permanent të vendit.
Në rast se është e domosdoshme që të largohet trupi para ardhjes së
organit të inspektimit nga vendi i ngjarjes, rekomandohet që ai të
mbështjellët në pëlhurë të pastër, ose të futet në qese speciale të
kufomave, për tu ruajtur provat të cilat mbeten në rroba, me qëllim të
ekspertizës së mëtejme.
12.1.1.2. Qasja vendit të vrasjes në vend të mbyllur
Nëse vendi i ngjarjes së vrasjes gjendet në hapësirë apo lokal të
mbyllur, atëherë duhet pyetur (nëse ka kë), a ka hyrë kush në atë vend
dhe përse; kah ka lëvizur, çka ka prekur apo lëvizur nga vendit, etj. Në
mbledhjen e informatave të tilla sjellja e policit ndaj të pranishmëve
nuk guxon të jetë tepër zyrtare, sepse atëherë qytetarët do të refuzojnë
bashkëpunimin, ose nga frika e pasojave nuk do të tregojnë se kanë
qenë brenda dhe se kanë prekur diç dhe as lëvizur. Nëse polici
konstaton se askush nuk është futur brenda në lokalin ku ka derë,
atëherë ai do të drejtohet ka dera, përafërsisht të njëjtës rrugë kah kanë
lëvizur edhe personat tjerë të cilët kanë kuptuar për veprën penale.
Duhet të konstatohet gjendja faktike e gjetur: dyert e hapura, të
mbyllura, gjysmë të mbyllura, të mbyllura me çelës, të mbyllura por jo
me çelës, etj. Me rastin e hapjes eventuale të dyerve të mbyllura nuk
bënë të kapet me dorë doreza, e as të preket me gishtërinj. Nëse për
çfarëdo qoftë dyert nuk mund të hapen (kufoma i pengon ose ndonjë
objekt është rrëzuar në rrugë dhe nuk hapet dera), nuk bën të shtyhet
dera, por duhet tentuar të hyhet përmes dyerve tjera, apo edhe të
shikohet mundësia përmes dritares. Në rastin më të keq të mundshëm
duhet të shtyhet dera sado pak, sa të mund të zgjatet koka dhe të
shikohet dhoma apo lokali.
Nëse lokali është i mbyllur, atëherë duhet shikuar për dritare se mos i
duhet dikujt aty brenda ndihma, apo nëse duhet të eliminohet
230

çfarëdo rreziku aty brenda i cili mund të shkaktoj viktima të
tjera, apo dëme materiale, ose me kujdes të madh të ruhen
gjurmët që të mos shkatërrohen nëpër dysheme dhe tokë
gjithashtu nën dritare, ose në dritare. Në rastin e hyrjes përmes
ballkonit duhet të ruhen gjurmët dhe sipas mundësisë të shënohet
kalimi deri brenda. Nëse shfrytëzohen shërbimet e axhustatorit
për hapjen e dyerve, atëherë duhet maksimalisht të ruhen
gjurmët, kurse edhe dyert të hapen me sa më pak dëme. Në lokal
brenda kurrsesi të ndizet drita, apo të preket ndërpresin! Nëse
është terr, duhet shfrytëzuar llambën e dorës. Dyert dhe dritaret
gjithmonë duhet mbyllur, gjegjësisht të gjitha hyrjet dhe daljet,
dhe të mos mbyllen me çelës, përveç në rastet e
jashtëzakonshme, duke vendosur edhe rojën e detyrueshme. Në
këtë mënyrë e pengojmë hyrjen e kandrave (insekt) dhe të
shkujës (rrymave të ajrit) të cilat ndër të tjera mund ta asgjësojnë
letrën e djegur (hirin), etj.
12.1.1.3. Klasifikimi i vendit të ngjarjes
Vendi mikroskopik 65 i ngjarjes mund të renditet sipas:
tipit të veprës penale (vrasje, dhunim, thyerje dhe vjedhje, etj);
vendit apo lokalitetit (të mbyllur, të hapur, i dukshëm,
nëntokësor);
natyrës së vendit të ngjarjes (trupi, shtëpia, treni, banka,
automobili);
gjendjes së hasur faktike (e rregulluar/e ç’rregulluar,
aktive/pasive, normale/ jo normale).
Çdo kualifikim është i rëndësishëm dhe ndihmon, por asnjëri nuk
ofron përfshirjen e të gjitha elementeve të cilave e përbëjnë vendin e
ngjarjes. Ajo që është më e rëndësishme është nevoja që kriminalisti t’i
zhvillojë shkathtësitë e nevojshme që vendi i ngjarjes të profilizohet
dhe të përcaktohet numri i vendeve të ngjarjes në rastin e caktuar,
bashk me karakterin, kufijt dhe gjendjen e çdo vendi të ngjarjes.
65 Në kuptimin mikroskopik vendi i ngjarjes mund t'i përket ndonjë vendi tjetër
përveç lokaliteteve fizike. P.sh. vendi i ngjarjes konsiderohet edhe trupi i viktimës, i
të dyshuarit, çdo pjesë e automobilit të shfrytëzuar lidhur me veprën penale. Përveç
të cekurave disa lokalitete tjera ose persona të përfshirë në vepër penale
konsiderohen superstrukturë e vendit të ngjarjes.
231

Vendi mikroskopik 66 i ngjarjes, as më pak e as më shumë, ka të bëjë
me gjurmët materiale dhe aty ekzistojnë shumë mënyra për
klasifikimin e tij, p.sh, sipas gjendjes fizike, tipit të veprës penale dhe
llojeve të çështjeve të cilat duhet të zgjidhen. Është e nevojshme që
kriminalisti që e udhëheq përpunimin kriminalistik të vërej edhe
përkufizimin e gjurmëve materiale, dhe ta kuptojë ndërveprimin midis
vendeve mikroskopike dhe mikroskopike të ngjarjes, t’i sajoj të gjitha
format e bartjes së gjurmëve dhe të posedojë shkathtësi dhe aftësi që
vendet mikroskopike të ngjarjes t’i vendos brenda atyre makroskopike.
Klasifikimi i vendeve të ngjarjes është shumë i rëndësishëm për
kriminalistët të cilët duhet ta përcaktojnë vendin e ngjarjes dhe ta
kuptojnë teorinë e bartjes apo shkëmbimit të gjurmëve materiale. Kjo
teori zbatohet në mënyrën më të efektshme kur të gjithë anëtarët e
ekipit të shikimit e kuptojnë se si është klasifikuar vendi i ngjarjes dhe
punojnë të gjithë së bashku si të ishin një. Me përvojat dhe njohuritë
në vendet e ndryshme të ngjarjeve dhe me analizën sistematike të
vendit konkret të ngjarjes mund të konstatoj se cili lloj i gjurmëve
materialeve ekziston atje, ku duhet të zbulohen gjurmët në vendin e
caktuar të ngjarjes brenda klasifikimit, si duhet të sajohen, t’i mbledh
arkivon dhe t’i përpunojë ato gjurmë, kurse më në fund të dijë se si ta
rekonstruktoj vendin e ngjarjes.
12.1.2. Kontrollimi i hapësirës së gjerë të vendit të vrasjes.
Është shumë vështirë të caktohet një rregull me të cilën do të
zgjidheshin të gjitha; cilat janë vijat e kufizimit të hapësirës së gjerë të
vendit të ngjarjes. Kjo është hapësirë nëpër të cilën ka lëvizur kryesi i
veprës dhe ka ikur nga vendi i ngjarjes. Mbase edhe gjatë atyre
lëvizjeve në atë rrugë ka ardhur deri te hedhja e mjeteve të kryerjes, të
ndonjë objekti të cilin e ka bartur nga vendi i ngjarjes, ka ndërruar
rrobat, i ka hedhur rrobat e papastërta të përlyera me gjak, etj. Në atë
zonë të lëvizjes policia, duhet t’i kontrollojë kontejnerët e
mbeturinave, mbeturinat, etj., barishtet nëse ka, automjetet, gërmadhat,
garazhet, objektet e zbrazura dhe vendet tjera të cilat janë të
përshtatshme për fshehjen e objekteve. Gjithashtu në kuadër të
kontrollimit të hapësirës së gjerë të vendit të ngjarjes hynë edhe
66
U mikroskopskom smislu, mjesto događaja smatra se svaki komad materijala
povezan s krivičnim djelom koji se ne vidi ili jedva vidi okom.
232

kërkimi dhe kontrollimi i objekteve të cilat gjenden në rrugën kah ka
lëvizur kryerësi (shitoret, bankat, hotelet, postat), sepse, këto sidomos
posedojnë video kamera të cilat e përfshinë atë hapësirë që është
objekt i kontrollimit dhe sipas nevojës të merren edhe video shiritat me
qëllim të kontrollimit.
Duhet të theksohet sidomos se me rastin e gjetjes së objekteve të cilat
do të mund të kishin lidhje me veprën, të njëjtat nuk ishte dashur të
lëvizen nga vendi pa ndonjë arsye të madhe, por vetëm të shënohen me
qëllim që në fazën dinamike dhe statike të jenë të përpunuara.
12.1.3. Mbrojtja e jetës
Çdo rast kriminal kërkon përgjegjësi dhe forma të ndryshme, por edhe
detyrime, mirëpo detyra e parë dhe kryesore e çdo polici i cili ka
arritur në vendin e vrasjes është mbrojtja e jetës dhe para se të futet në
vendet e vrasjes duhet të ketë parasysh:
1. Sigurinë e vet personale, sigurinë e të tjerëve të cilët futen në
vendin e ngjarjes;
2. Mbrojtjen e jetës;
3. Mbrojtjen e vendit të ngjarjes dhe të provave.
Mbrojtja e jetës përfshinë jo vetëm jetën e viktimës, por natyrisht edhe
vet të dyshuarin si dhe policinë. Në ditët e sotme ndihma e shpejtë
mjekësore ishte dashur të jetë e organizuar në atë mënyrë që të jetë e
gatshme në kohën sa më të shkurtë të mundshme të reagojë, me të
marrë të lajmit për ndihmën, sepse nuk janë të rralla rastet që ndihma e
shpejtë arrin pas policisë, sidomos nganjëherë, për shkak të arsyes që
ai i cili e paraqet ngjarjen, duke shpresuar se viktima është ende e
gjallë, së pari e lajmëron stacionin më të afërt shëndetësor. Në situatat
e tilla vendi i ngjarjes nuk është i siguruar mirë dhe mund të vijë deri
te asgjësimi i gjurmëve ekzistuese dhe të krijimi i gjurmëve të reja,
gjatë ofrimit të ndihmës së parë. Për shkak të rëndësisë shumë të
madhe të gjurmëve të cilat kanë rëndësi vendimtare për rrjedhën e
përpunimit të mëtejmë kriminalistik, policët duhet t’ua tërheqin
vëmendjen personelit shëndetësor që me rastin e ofrimit të ndihmës
shëndetësore të kenë kujdes dhe t’i ruajnë gjurmët e veprës penale,
mirëpo edhe krahas kësaj ata duhet ta përcjellin rrjedhën e intervenimit
mjekësor me qëllim që t’i evidentojnë të gjitha ndryshimet e krijuara
në vendin e ngjarjes.
233

Kjo gjithashtu vlen edhe për zjarrfikësit dhe shërbimet tjera të
specializuara të cilat mund të jenë të angazhuara në rastin. Të mësuar
me këto përvoja shumë policë kanë ndërmarrë aktivitete për njoftimin
e personelit mjekësor dhe të tjerëve me gjërat themelore kriminalistike,
kështu që krahas kujdesit të shtuar për gjurmët me rastin e intervenimit
ata i arsimojnë edhe me njohuritë themelore të mbledhjes së të
dhënave nga personat, me rastin e transportit deri te enti shëndetësor
dhe të cilët ndodh që vdesin gjatë rrugës, kurse të dhënat të cilat do të
mund të merreshin nga ata janë të një rëndësie të madhe për rrjedhën e
mëtejme të përpunimit kriminalistik.
Nëse viktima bartet në spital, detyrë e policisë e cila e siguron vendin e
ngjarjes është që t’i marrë shënimet e personit shëndetësor dhe targën
e regjistrimit të automjetit si dhe emrin e institucionit shëndetësor ku
do të bartet viktima. Nëse rrethanat lejojnë, policia duhet ta përcjell
viktimën deri te institucioni shëndetësor me qëllim të ruajtjes së
kontinuitetit të gjurmëve dhe të përpunimi dhe trajtimit të mëtejmë të
viktimës pas ndihmës së ofruar, ose nëse ajo vdes. Mirëpo në situatat
kur kjo nuk është e mundur, atëherë përmes administratës kompetente
policore duhet të organizohet që në entin shëndetësor të shkojnë
kriminalistët të cilët do t’i marrin rrobat dhe gjërat personale të
viktimës, ta vërtetojnë identitetin, të mbledhin të dhënat lidhur me
plagët e viktimës, të mbledhin të dhënat për dëshmitarët e mundshëm,
të bisedojnë me personelin që e ka bartur viktimën, ta marrin gjakun e
saj, etj.
Nëse paraqitet nevoja e transportit të personit i cili është i dyshuar për
veprën penale, atëherë është e nevojshme edhe përcjellja e policisë, si
për shkak të mbrojtjes fizike të drejtpërdrejtë të personelit mjekësor,
ashtu edhe për shkak të sulmit eventual nga farefisi i viktimës.
Gjithashtu një gjë shumë e rëndësishme në raste të tilla është që, nëse
rrethanat lejojnë, të bëhet sigurimi i gjurmëve në kryesin që të mos
vijë deri te asgjësimi apo dëmtimi, që ai qëllimisht do ta bënte. Këtë
gjë duhet ta bëjë personeli mjekësor me rastin e ofrimit të ndihmës
mjekësore. Për shkaqet e përmendura, nëse ekziston probabiliteti se në
vendin e ngjarjes janë gjeneruar gjurmë të reja, atëherë domosdo duhet
të merren mostrat biologjike të drejtpërdrejta, mikrogjurmët, shenjat e
këpucëve, shenjat papilare, etj. nga personeli mjekësor, kurse më vonë
edhe nga personat tjerë të cilët kanë pasur kontakt me vendin e
ngjarjes.
234

12.1.3.1. Masat e mbrojtjes së pjesëtarëve të policisë
Nuk janë të rralla rastet kur policët duke mbrojtur viktimën dhe të
dyshuarin, i ekspozohen situatës e cila paraqet rrezik për shëndetin e
tyre. Prandaj, policët duhet të përmbahen masave të gatishmërisë në
vendin e ngjarjes kur ballafaqohen me gjakun dhe me çfarëdo
rrjedhash trupore. Meqenëse është vështirë të përcaktohet se kush ka
sëmundje ngjitëse, të gjithë ata që e bëjnë hetimin në vendin e ngjarjes
kriminale duhet tu përmbahen masave të kujdesit të shtuar, siç janë:
1.të bartin dorëza të cilat janë për një përdorim dhe të lejuara, gjatë
qëndrimit në vendin e ngjarjes kriminale dhe të jenë të vetëdijshëm
se gjaku dhe rrjedhat tjera nga trupi mund të bartin sëmundje.
2.të bartin në vendin e krimit maska për një përdorim, sepse aty
mund të ballafaqohen me sëmundje ngjitëse (përmes
frymëmarrjes), siç është meningitisi, apo tuberkulozi.
3.të bartin mbrojtëset për sy dhe mantelin për mbrojtjen e rrobave
nga sëmundjet ngjitëse, sidomos kur në vendin e ngjarjes ka sasi të
madhe gjaku dhe rrjedhje tjerat trupore.
4.pas hetimit të përfunduar, dorëzat, maskat dhe mantelet e
kontaminuar me gjak, ose rrjedhje tjetër të trupit t’i fusin në qese
mbrojtëse biologjike, të lahen duart mirë me substancë antiseptike.
5.para së të kthehen në stacion, përsëri t’i lajnë duart me ujë dhe mjet
kundër baktereve (bacti – stat).
6.ta kufizojnë numrin e hulumtuesve në vendin e ngjarjes, të cilët do
të mund të vinin në kontakt me burimet potenciale infektuese.
7.t’i këshillojnë të pranishmit tjerë në vendin e ngjarjes të cilët mund
të vijnë me burimet potenciale të infeksionit.
8.ta bëjnë dekontaminimin e tërë pajisjes së shfrytëzuar para së të
kthehen në stacion të policisë.
9.menjëherë ta ndërrojnë gardërobën e kontaminuar me gjak dhe me
rrjedhje tjera trupi dhe ta bëjnë dekontaminimin e saj.
10. lëkura paraqet barrierë efektive për pengimin e sëmundjeve
ngjitëse infektuese. Prandaj të lahen të gjitha vendet e kontaktuara
sa më parë me qëllim të eliminimit të mundësisë së kontaminimit.
Plagët siç janë gërvishtjet, prerjet, vendet e sëmura, plasaritjet në
lëkurë, pa marrë parasysh madhësinë, e mundësojnë kalimin e
infeksionit në trup, prandaj këto vendet duhet të mbështillen mirë.
11. të hartohet raporti lidhur me të gjitha mostrat e gjakut dhe të
rrjedhjeve tjera trupore në afat prej 24 orësh.
235

Punëtorët e policisë, sidomos të ekipit i cili i pari arrin në vendin e
ngjarjes jo rrallë janë në situatë t’ua ofrojnë ndihmën e parë viktimave
të veprës penale, madje edhe vet kryesit të veprës penale, me ç’rast
ekziston rreziku nga kontakti i drejtpërdrejtë me tajimet trupore,
prandaj pas ndihmës së parë të ofruar, menjëherë ose sa më parë që
është e mundur duhet të lahen duart dhe pjesët tjera të kontaminuara të
trupit me sapun dhe ujë, ose me lëngje të posaçme. Rastet e infektimit
me HIV, gjatë ofrimit të ndihmës së parë përmes frymëmarrjes
artificiale, deri tashti nuk ka pasur ose së paku nuk janë të njohura.
Mirëpo, megjithatë ekziston mundësia teorike që sëmundja të bartet
edhe në atë mënyrë, sidomos nëse viktima rrjedh gjak për goje.
Me rastin e ofrimit të kësaj forme të ndihmës së parë masa e vetme
mbrojtëse që mund ët zbatohet është që me faculetë të pastër ose me
copë të pastër pëlhure, para se t’i ofrohet ndihma viktimës t’i pastrohet
goja nga gjaku. Pas ndihmës së ofruar të parë është e dëshirueshme që
shpëtimtari ta shpërlajë gojën disa herë me ujë. Sot ekzistojnë pompa
të posaçme plastike me të cilat ofrohet ndihma “gojë më gojë”,
mirëpo, shumë polici nuk disponojnë me mjete të tilla dhe të tjera, për
ç’arsye ekziston rreziku nga infektimi. Është e nevojshme që sa më
parë, por më së voni në vet lokalet e policisë, të gjithë të pranishmit të
dekontaminohen dhe ta dekontaminojnë krejt pajisjen e cila ka qenë e
ekspozuar me gjak, ose me lëngje tjera të trupit, të cilat kanë mundur
të barten me pajisje nga vendi i ngjarjes, si dhe rrobat të cilat janë të
kontaminuar me gjak, ose ose me masën e vjelljes apo me lëngjet tjera
të trupit nga vendi i ngjarjes, në mënyrën si vijon:
1.sa më parë të ndërrohet gardëroba e kontaminuar;
2.të përdorën dorëza të një përdorimi me rastin e pastrimit të rrobave
dhe pajisjeve të kontaminuara;
3.të shpërlahen rrobat e kontaminuara ndaras me detergjente
dezinfektuese dhe ujë të vluar e pastaj të lahen në mënyrë të
zakonshme;
4.të përdorën qese plastike për transportin e pjesëve të kontaminuara
para larjes.
236

Masat e kujdesit të shuar janë:
a. shmangia nga kontakti i panevojshëm me gjakun, ose lëngjet tjera
trupore;
b.gjithmonë të barten dorëzat me rastin e kontaktit me personat e
përgjakur ose gjatë kontaktit me lëngjet tjera të trupit;
c. të lahen duart mirë pas çdo kontakti;
d.të pastrohen pajisjet e përgjakura, ose të përlyera me lëngje tjera të
trupit.
Prandaj, kur tërë këtë e shikojmë, shohim se policët me situata e
rrezikshme duhet të jenë shumë të kujdesshëm, sidomos kjo vlen për
anëtarët e ekipit të shikimit të vendit të ngjarjes dhe për personat të
cilët i përpunojnë dhe analizojnë gjurmët materiale me prejardhje
biologjike në laboratorë.
12. 1. 4. Komunikimi në vendin e ngjarjes.
Komunikimi është çelësi i suksesit. Paramendoni te gjendeni në vendin
e ngjarjes disa minuta pas vrasjes. Njerëzit fillojnë të dalin nga
ndërtesat e afërta, krijohet tollovi e madhe. Ata janë të parët në vendin
e ngjarjes. Njerëzit e zakonshëm të cilët janë gjendur në afërsi, fillojnë
ta ndihmojnë viktimën të cilit i duhet ndihma. Këta njerëz gjithashtu i
japin edhe informatat e para. Vërehet huti dhe panik kur vijnë policët e
parë në vendin e ngjarjes. Është fat që policia të arrijë para
përfaqësuesve të medieve.
Me atë rast në vendin e ngjarjes, të gjithë anëtarët e ekipit i përgjigjen
udhëheqësit të sigurimit të vendit të ngjarjes, i cili ua përcjellë të gjitha
informatat e nevojshme, kështu që edhe e kanë parasysh dhe dinë çfarë
pyetjes të parashtrojnë. Komunikimi efikas është e qartë nuk është i
mundur nëse çdo anëtar i ekipit nuk di saktë se çka duhet biseduar me
bashkëpunëtorët e tij. Me atë rast mund të shfrytëzohen metoda të
ndryshme komunikimi duke filluar nga lëkundja joformale e kokës, e
deri te dokumentet e shkruara zyrtare.
Disa nga këto metoda përfshijnë:
1.gjestet, siç është lëkundja e kokës dhe format tjera të ngjashme;
2.shenjat me duar;
3.korriejerët të cilët bartin porosi të shkruara dhe me gojë;
4.toki voki, etj.
237

të gjitha këto metoda mund të shfrytëzohen ose të përdorën gjatë
shikimit të vendit të ngjarjes si me rastin e sigurimit të vendit ashtu
edhe gjatë kryerjes së shikimit, por edhe gjatë dhe pas përpunimit
kriminalistik, sepse fakti më i rëndësishëm të cilën duhet mbajtur në
mend është” që vetëm ekipi i informuar mirë është i sigurt në punën e
tij”.
12.2. Kryerja e shikimit (inspektimit) të vendit të ngjarjes.
Kryerja e shikimit është një aktivitet shumë i rëndësishëm hetimor,
kriminalistik. Për kryerjen sa më profesionale dhe sa më të plotë të tij,
është e domosdoshme përbërja e ekipit, gjegjësisht që ai të jetë në
pajtim me dispozitat procedurale dhe rregullat kriminalistike, prandaj
atë duhet ta përbëjë: prokurori publik, ose zëvendësi i tij, kriminalisti
(hetuesi), i cili punon në luftimin e delikteve të gjakut, tekniku i
kriminalistikës, mjeku specialist i mjekësisë ligjore dhe ekspertë tjerë,
varësisht nga mjetet e kryerjes (eksperti i balistikës, eksperti i
mbrojtjes kundër diversive, biokimisti, etj.).
Personi përgjegjës i cili ka marrë pjesë në sigurimin e vendit të
ngjarjes e informon prokurorin, gjegjësisht kriminalistin (udhëheqësin
e shikimit) për faktet e mbledhura dhe rrethanat e kryerjes së vrasjes,
për gjendjen e gjetur dhe ndryshimet eventuale në vendin e ngjarjes.
Në vendin e rrethuar të ngjarjes në aspektin kriminalistik është mirë që
të parët të futen teknikët e kriminalistikës dhe ekspertët e fushës
përkatëse në mënyrë që paraprakisht t’i shënojnë gjurmët dhe
ndërmarrin masa që të mos shkelet mbi sipërfaqen e caktuar ku
logjikisht supozohet se në fazën dinamike të shikimit do të gjenden
mikrogjurmët. Është krejtësisht e gabueshme praktika që vendet e
ngjarjes së pari t’i vizitojnë anëtarët e ekipit inspektues, kurse pastaj të
fillohet me shikimin, sepse kjo mund të sjell ndryshime apo asgjësime
të gjurmëve dhe krijimin e gjurmëve të reja jo relevante.
Gjatë shikimit të vendit të ngjarjes duhet përpjekur që të merren
përgjigje në sa më shumë pyetje të arta kriminalistike dhe të ndriçohen
të gjitha rrethanat dhe faktet e rëndësishme. Gjithsesi, shikimi i kryer
profesionalisht ishte dashur të jap përgjigje në pyetjet esenciale
kriminalistike – taktike siç janë:
a paraqet ngjarja kriminale vepër penale të vrasjes, ose fjala është
për vetëvrasje, fatkeqësi apo vdekje natyrale;
238

në ç’kohë dhe në ç’vend është kryer vrasja?
Në ç’mënyrë dhe me çfarë mjeti është kryer vrasja?
Të vërtetohet identiteti i viktimës;
A ka qenë një apo më shumë kryerës?
Rruga e ardhjes, lëvizjes, dhe mënyra e sjelljes në vendin e
ngjarjes, si dhe rruga e shkuarjes së kryesit?
Cilat janë vendet apo pikat prej nga kanë mundur të shihen apo
dëgjohen disa manifestime të jashtme ose të dëgjohen ato që e
kanë përcjellë kryerjen e vrasjes?
Cili është motivi i kryerësit;
Kush janë të dyshimtit?
Vëmendje të posaçme duhet drejtuar vërtetimit të fakteve: a është
vendi i gjetjes së kufomës vend i vërtetë i kryerjes së vrasjes, dhe me
ndihmën e ekspertit të mjekësisë ligjore të provohet përcaktimi i
përafërt i kohës së vdekjes, sepse, dhënia e përgjigjes sa më të saktë në
këto dy pyetje të arta kriminalistike (vendi dhe koha), e mundëson
edhe vërtetimin më të lehtë të alibisë së të dyshuarit.
Gjatë shikimit të vendit të ngjarjes është e rëndësishme përpjekja për
sqarimin e disa pyetjeve tjera me rëndësi kriminalistike siç janë:
Pozita e viktimës dhe kryerësit në momentin e vrasjes;
Konstruksioni forenzik i kryerësit të veprës penale dhe pamja
fizike e viktimës;
Cilat gjurma krejt ka mundur t’i lë i vrari te kryerësi;
A është lënduar kryerësi dhe në cilat pjesë të trupit;
Mos iu ka grisur atij ndonjë pjesë e gardërobës;
A ka kërkuar kryerësi objekte të caktuara, të holla, apo
dokumente;
A i ka njohur kryerësi rrethanat;
A ka shfrytëzuar veturë, e të ngjashme.
Pra, varet nga secili rast konkret i vrasjes se cilat nga këto fakte do të
ndriçohen dhe konstatohen veç e veç, gjë që gjithsesi çon në
përfundim se shikimi te vrasja nuk guxon të bëhet në rrethin e ngushtë
të vendit të ngjarjes ku është gjetur kufoma, por është e nevojshme të
kryhet kontrollimi sistematik dhe i hollësishëm i rrethinës së gjerë, me
qëllim të gjetjes së gjurmëve dhe objekteve lidhur me vrasjen dhe
kryerësit e saj dhe të vërtetohen faktet dhe rrethanat tjera të
rëndësishme.
239

12.2.1. Fazat e kryerjes së shikimit të vendit të ngjarjes.
Si në teorinë vendore, ashtu edhe atë ndërkombëtare nuk ekziston
unitet në aspektin e fazave të zbatimit të shikimit të vendit të ngjarjes.
Qëndrimet e autorëve të cilët mendojnë se janë faza (statike dhe
dinamike), gjegjësisht tri faza (informative, statike dhe dinamike), nuk
janë të pranueshme nga aspekti i shkencës moderne kriminalistike.
Mirëpo, shikimi i vendit të ngjarjes në kuptimin teorik mund të ndahet
në pesë faza, kurse “në zbatimin praktik, në të shumtën e rasteve fazat
e shikimit të vendit të ngjarjes, në zhvillim e sipër” gërshetohen
reciprokisht dhe kryhen drejtpërsëdrejti (D. Modly, 1990; fq. 132).
Këto faza janë:
1. faza informative – orientuese dhe organizative apo përgatitore;
2. faza statike – identifikuese apo pasive;
3. faza dinamike apo aktive;
4. faza kontrolluese dhe;
5. faza finale apo përfundimtare.
Ndarja e këtillë plotësisht mund të pranohet, sepse kur qëndrimi i
këtillë teorik sjelljet në funksion me zbatimin praktik të shikimit, është
e qartë se çdo fazë teorike mban një fazë të punës së organit inspektues
në vendin e veprës penale. Interaksioni i tillë edhe është treguesi më i
mirë, gjegjësisht verifikim i qëndrimeve teorike në punën praktike.
12.2.1.1. Faza informative – orientuese dhe organizative apo
përgatitore e shikimit të vendit të ngjarjes.
Supozojmë se vendi i ngjarjes është siguruar nga policia, që është në
pajtim me rregullat kriminalistike, por ekzistojnë situata kur sigurimi i
vendit të ngjarjes mungon ose është shumë i rrallë. Kjo zakonisht
mund të ndodh kur në territorin e një administrate policore gjatë
sigurimit të disa vendeve të ngjarjeve, për shkak të ngarkesës së madhe
me punë, policia nuk ka mundësi që njëkohësisht t’i mbulojë të gjitha
lokalitetet. Në rastet e tilla është vështirë të bëhet selektimi se cilat
ngjarje janë të rënda, e cilat të lehta, sepse ishte dashur të punohet
sipas radhitjes së paraqitjes apo të kuptuarit e veprës penale. Në rastet
e tilla kujdestari operativ i cili pranon informatën duhet që qytetarëve
apo të dëmtuarve të cilët e lajmërojnë ngjarjen tu jap udhëzime rreth
sigurimit të përkohshëm derisa policia arrin në vendin e ngjarjes. Pra,
240

ekziston mundësia që organi i inspektimit të vendit të ngjarjes i cili e
bën shikimin, vjen në vendin e ngjarjes i cili nuk është i siguruar në
pajtim me rregullat e kriminalistikës, mirëpo, në këtë punë ne do të
fillojmë nga supozimi se vendi i ngjarjes së veprës penale ka qenë i
siguruar nga policia. Sipas Pavishiqit dhe Modlyt, (1990; fq. 223), me
ardhjen e organit të shikimit të vendit të ngjarjes në vendin e kryerjes
fillon faza e shikimit. Organi i shikimit (me duar në xhepa, apo pas
shpine) orientohet për vendin dhe kohën e shikimit të vendit të ngjarjes
(orientimi për vendin dhe kohën). Në këtë fazë organi i shikimit
pranon informatat nga policia nëse janë të siguruara në vendin e
ngjarjes ose kryen biseda me persona tjerë të cilët e kanë siguruar
vendin e ngjarjes ose kanë ndonjë njohuri lidhur me ngjarjen penale.
Parimisht duhet vizituar vendi i ngjarjes, por pa hyrë në territorin e tij.
Territori i vendit të ngjarjes varësisht nga vlerësimi i organit të
shikimit dhe anëtarëve të ekipit mund të rritet dhe të zvogëlohet. Pastaj
autorët e njëjtë theksojnë se vëmendje e posaçme i kushtohet marrjes
së njohurive për ndryshimet e mundshme në vendin e ngjarjes pas
kryerjes së veprës penale (cilat gjurmë dhe objekte janë dëmtuar apo
asgjësuar, kontaminuar, apo gjeneruar). Mblidhen të dhënat edhe për
kushtet atmosferike (koha e kryerjes së veprës dhe shikimit);
Vërtetohen kushtet klimatike (lloji i të reshurave, era, temperatura dhe
të dukshmëria).
Organi i shikimit në këtë fazë nxjerrë vendim se si duhet kryer shikimi
nga perimetri i jashtëm dhe drejt qendrës dhe anasjelltas, varësisht nga
situata në vendin e ngjarjes. Në rastet kur ngjarja është e ndërlikuar,
është e dëshirueshme të bëhet plani me shkrim për zbatimin e shikimit
të vendit, me theks të posaçëm në radhën e zbatimit të disa masave dhe
aktiviteteve kriminalistike – taktike dhe përcaktimi kush dhe me çka
do t’i zbatojë. Gjithashtu mund të merret vendimi edhe për zgjerimin
eventual të ekipit të shikimit, ose për pjesëmarrjen e personave tjerë
profesional apo ekspertëve. Në këtë fazë veprojnë të gjithë anëtarët e
ekipit të shikimit, nën udhëheqjen e të parit të ekipit, sepse organi i
shikimit nuk mundet kurrë vet të përcaktojë rrethin e vendit të ngjarjes.
Pas përcaktimit të vendit të ngjarjes merret vendim për kryerjen e
shikimit, kurse më vonë edhe plani i punës së mëtejme në bazë të
konsultimeve me anëtarët e ekipit inspektues, me brifing të rregullt,
sepse si në këtë fazë, ashtu edhe në fazat tjera të gjithë anëtarët e ekipit
duhet të jenë “mish e thua”. Udhëheqësi i organit të inspektimit që nga
fillimi shënon informatat e mbledhura në kuptim të mbajtjes së
procesverbalit mbi shikimin e vendit të ngjarjes. Ky shënim mund të
241

ëhet në disa mënyra siç janë: diktimi procesmbajtësit, diktimi në
diktafon, ose të shkruarit e të dhënave dhe tezave të caktuara. Diktimi
në diktafon është më efikas, mirëpo, kjo nuk përjashton edhe të
shkruarit të tezave të caktuara, për shkak të prishjes eventuale të
diktafonit.
12.2.1.2. Faza statike identifikuese ose faza pasive e shikimit të
vendit të ngjarjes
Kjo fazë pason pas fazës organizative informative dhe në esencë ka të
bëjë me kontrollin e vendit të ngjarjes dhe përcaktimin e kushteve të
përgjithshme në të cilat ka ndodhur ngjarja. Me këtë rast bëhet
kontrolli i vet vendit të ngjarjes, por edhe i rrethit të gjerë. Në këtë fazë
caktohet vendi i saktë i ngjarjes, hulumtohen dhe kërkohen gjurmët
dhe objektet lidhur me veprën penale, por pa i prekur fare dhe pa i
lëkundur nga vendi, si dhe pa ua ndërruar pozitën. Me rastin e ardhjes
në vend të ngjarjes, organi i inspektimit duhet t’i përcaktojë vijat e
përkufizimit pastaj si duhet tu afrohet, të konstatoj se a ekzistojnë
prova që mund të thyhen të cila do të kërkon veprim të shpejtë.
Gjurmët dhe objektet shënohen në procesverbal, me numra ose fjalë
(markimi), maten, konstatohet largësia midis tyre, analizohen,
interpretohen, fotografohen në tërësi dhe në detaje. Përcaktohen
marrëdhënia e tyre dhe ndërlidhja me gjurmët dhe objektet tjera dhe
shënohet në skicën e vendit të ngjarjes.
Shënjimi i objekteve të gjurmëve të identifikuara (markimi), bëhet me
numra ose me fjalë, por sipas renditjes së caktuar logjike. Nuk bënë
dhe nuk guxohet që numrat dhe fjalët e tilla të shkruhen në mënyrë të
dyshimtë. Renditja e tyre duhet të paraqitet një rrjedh logjike të
ngjarjes sipas fazave të kryerjes së veprës penale. Kjo gjë arrihet
vetëm me rikonstruktimin ideor i cili bazohet në rezultatet e
informatave të mbledhura nga të pranishmit dhe në lidhjet logjike të
objekteve dhe gjurmëve të identifikuara. Nganjëherë është vështirë që
kjo të arrihet, por gjithmonë duhet të bëhet rikonstruktimi ideor dhe të
formohen versionet e mundshme që në të vërtetë paraqet planin
orientues të punës në vendin e ngjarjes. Kjo është forma e vetme që
edhe vetë procedura e shënjimit të zhvillohet sipas një renditje logjike.
E konsiderojmë si të vetmen të mirë që procedura e identifikimit dhe e
shënjimit të bëhet njëkohësisht në mënyrë që dëmtimi ose shkatërrimi i
objekteve të mos ndodhë nga pakujdesia, sidomos dëmtimi i gjurmëve
242

do të reduktohej në masën më të vogël të mundshme. Kjo pastaj
nënkupton veprimin e përbashkët të udhëheqësit të shikimit të vendit
të ngjarjes dhe teknikut të kriminalistikës, po që se nuk është e
nevojshme prania e personave tjerë në vendin e ngjarjes 67 .
Faktet e vërejtura duhet objektivisht të konstatohen dhe fiksohen.
Vazhdimisht duhet pasur kujdes që të ndahen faktet e perceptuara nga
mendimet dhe konstatimet. Duhet të përshkruhen objektivisht
rezultatet e perceptimeve të ndjeshme pa gjykuar personalisht, si dhe
pa mendimin e të tjerëve. Rezultatet duhet të përshkruhen me një
saktësi dhe qartësi të madhe në mënyrë që më lehtë pastaj të dallohen
nga konstatimet e mëvonshme në fazën dinamike të shikimit.
Në këtë fazë synohet sintetizimi i njohurive të mbledhura në fazat e
mëparshme të procedurës: dalja në vendin e ngjarjes dhe sigurimi i tij,
masat e ndërmarrjes së parë dhe faza orientuese informative e shikimit.
Gjatë kësaj faze krijohen një plan i punës për stadin dinamik që pason.
Fjala është për kontrollin e përgjithshëm gjatë të cilit merren përgjigje
për morfologjinë e ngjarjes konkrete penale ose për faktet të cilat
duhen të sqarohen. Fjala është për përcaktimin e bazës fillestare dhe të
detyrave konkrete. Organi i shikimit dhe anëtarët e ekipit të tij i
parashikojnë masat dhe aktivitetet konkrete të cilat duhet ndërmarrë
dhe përmbajtjen dhe renditjen e tyre. Me këtë rast duhet pasur kujdes
për aspektet metodike të shikimit të vendit të ngjarjes. Këtu
përcaktohet pika fillestare (zero) e matjes, kurse sipas nevojës vendi i
ngjarjes bastiset në bazë të metodës e cila varet nga madhësia,
lokaliteti dhe kompleksiteti i vendit të ngjarjes.
12.2.1.2.1. Ku fillon kontrolli i vendit të ngjarjes
Kërkimi i provave fillon me izolimin dhe mbrojtjen e vendit të
ngjarjes. Personi i cili e bënë kontrollin duhet të jetë i sigurt se vendi
është i siguruar dhe duhet të filloj me rikonstruktimin ideor të ngjarjes
e cila ka ndodhur para ardhjes së tij aty. Është e qartë se vendi më i
mirë për gjetjen e provave është vendi më i afërt ku është zhvilluar akti
kritik, si p.sh, afërsia më e madhe e viktimës së vrarë.
Megjithatë nuk bën të lihen anash as vendet tjera në vendin e ngjarjes,
siç janë:
67 Krivokapić, V., (1997), Kriminalistika Taktika III. Beograd.
243

1. vendi i hyrjes së dhunshme;
2. dalja për ikje;
3. i dyshuari (rrobat, duart, trupi, flokët...);
4. vendi ku është gjetur ose do të gjendet arma;
5. vendi i banimit të të dyshuarit;
6. vendi në të cilin ka ndodhur sulmi që ka rezultuar me vdekje;
7. vendi prej nga është bartur trupi.
Para afrimit vendit të krimit, organi i inspektimit duhet t’i përcaktojë
kufijtë e tij, të definojë si tu qaset, të konstatojë a ekzistojnë prova të
thyhen ose shkatërrohen që kërkojnë veprim të menjëhershëm dhe pas
kësaj të fotografohet dhe skicohet skena. Kriminalistët gjithmonë
duhet ta kenë në mendje që teoria e tyre mbi krimin të jetë
profesionale.
Nëse ndonjë provë tregon se duhet ndryshohet mënyra e hetimit,
kriminalistët duhet të jenë të gatshëm ta ndryshojnë apo ta përshtatin
teorinë e tyre mbi krimin për shkak të paraqitjes së fakteve të reja.
Teoritë fillestare të krimit vazhdimisht ndryshojnë. Është kryesore me
qenë fleksibil. Është e nevojshme që të konstatohet me mendjen e
shëndoshë e jo tu përmbahemi teorive dhe spekulimeve hipotetike.
Shpesh përgjigja është para “hundëve”. Problemi është se kanë
ndodhur shumë gjera dhe nganjëherë lehtë devijon observimi i
thjeshtë. Nuk duhet përjashtuar instinkti, sepse ai shpesh mund të na
sjellë në realitet dhe të na drejtoj në situatën të cilën përndryshe do ta
kishim harruar.
Kriminaliteti apo dhuna sikurse edhe vrasja zakonisht përfshinë ndonjë
lloj lufte, përdorim armësh, përdorim të forcës fizike apo ndonjë
kontakt midis kryerësit dhe të vdekurit. Për këtë arsye ekziston
mundësia që prova të gjendet dhe të zbulohet.
Gjithmonë duhet të kihen në mendje “teoritë bazike për transferin
dhe shkëmbimin”.
Në formulimin e planit të kontrollit ekzistojnë vende të caktuara të
cilat duhet mbuluar menjëherë, vetëm shtrohet pyetja çka duhet të jetë
provë e çka nuk është e domosdoshme. Në kriminalistin nuk bënë të
ndikoj raporti origjinal, ftesa e policisë apo çfarëdo deklarate. Duhet të
merren parasysh ato informata, por është e dëshirueshme që vet ta
nxjerrin vendimin i cili do të bazohet në të gjitha informatat.
244

Duhet të mbahen në mend pyetjet në vijim:
1.a është shkaktuar vdekja me vrasje; vetëvrasje, fatkeqësi; vdekje
natyrore;
2. vendi, faktet, deklaratat dhe provat materiale a e përmbajnë këtë
sqarim?
3.nëse vdekja është shkaktuar me vrasje: me çka është kryer vrasja?
A ka qenë vrasja e arsyeshme dhe a ekziston shpjegim? A është
bërë diç aty me qëllim të lajthimit të policisë si p.sh, a) depërtimi i
simuluar,b) vjedhja;
4.a duket vrasja si vetëvrasje (rastet e sigurimeve): a ekzistojnë
shumë shkaktarë të vdekjes? A ka deklarata të dëshmitarëve dhe
a përputhen me faktet? Elementi i kohës (motit)a përputhet me
gjendjen në vendin e ngjarjes? a) a janë njollat e gjakut të thara
apo të freskëta? b) gjendja e trupit (e ngrohtë, e mavijosur,)?
5.armët/ arma?
a. Është përdorur më shumë se një armë?
b.Në çka orienton?
c. A ka qenë arma e atij vendi apo lokali?
d.A është arma e zjarrit?
e. A ka vrima predhash në mur, dysheme apo plafon?
f. A është arma nën trupin e të vdekurit?
g.A ka qenë i vdekuri i armatosur?
Gjatë pyetjeve të tilla kryqëzore bëhet evaluimi final, sepse vetëm
atëherë formohet teoria e cila ndihmon planifikimin e përpunimit të
mëtejmë kriminalistik. Megjithatë, duhet me kujdes të analizohet koha
dhe vendi i krimit. Duhet pasur ide të përgjithshme për numrin e
provave që planifikohen të mblidhen. Kjo fazë kërkon punë të madhe,
kujdes dhe përfundime të shëndosha.
12.2.1.3. Faza dinamike apo aktive e shikimit të vendit të ngjarjes
Faza dinamike është faza e tretë dhe pjesa qendrore e hulumtimit të
vendit të ngjarjes. mënyra e zhvillimit të saj imponohet si nga
dimensionet ashtu edhe nga konfiguracioni i terrenit (aspekti
topografik). Kur është fjala për vendet e hapura ose diskontunitetin
dhe dispersionin eventual të vendit të ngjarjes, dhe për kushtet e
kushtëzuara me vet natyrën dhe rrjedhën e ngjarjes kriminale. Njësoj
vlen edhe për enterierët ku është fjala për sipërfaqet e mëdha, p.sh,
hallat e fabrikave, etj. Mirëpo, në rastet e gjurmëve të përkohshme apo
245

kalimtare, shikimi fillon me fazën dinamike, p.sh, gjurma në borë e
cila mund të shkrihet, gjurma e pneumatikut të lagur në asfalt gjatë
verës, etj.
Në këtë fazë të shikimit ekipi është më dinamik, më aktiv, kërkon,
zbulon, dhe fikson disa gjurmë dhe objekte për të cilat konsiderohet se
kanë lidhje me ngjarjen penale dhe marrëdhëniet midis tyre. Në këtë
fazë lejohet të bëhen ndryshimet e nevojshme dhe të zhvillohet
hulumtimi i disa gjurmëve dhe objekteve duke pasur kujdes që të mos
shkatërrohen, kontaminohen, ose të dëmtohen gjurmët ekzistuese,
gjegjësisht, të mos formohen gjurmë të reja. Mënyra e kontrollit
zakonisht përcaktohet me teorinë e krimit ose hipotezën që e
përcaktojnë kriminalistët e që bazohet në observimet e tyre fillestare të
vendit të krimit. Fjala është për diagnozën diferenciale kriminalistike.
Teoria e krimit kërkon një grup supozimesh të tipit të nëntë pyetjeve të
arta kriminalistike, p.sh: si dhe përse ka ndodhur vrasja, si dhe
sekuencat e ngjarjes që kanë pasuar. Prandaj çdo gjë e gjetur në atë
vend duhet të trajtohet si provë derisa të mos vërtetohet e kundërta.
Kjo fazë ka një karakter të theksuar hulumtues. Në këtë fazë
përcaktohet origjina e gjurmëve dhe objekteve të gjetura dhe shikohet
mundësia e nxjerrjes së përfundimit në bazë të kësaj në raport me
veprën penale dhe shkaktarët e saj. Ky edhe është qëllimi dhe caku i
shikimit të vendit të ngjarjes në kuptimin traseologjik.
Faza statike dhe dinamike e shikimit të vendit të ngjarjes nuk mund të
ndahen dhe nuk guxojnë të ndahen mekanikisht në praktikë, sepse jo
rrallë në rrjedhë e sipër të shikimit gërshetohen siç e kërkon këtë edhe
gjendja traseologjike në vendin e shikimit (hapësira e madhe, largësitë
e mëdha, situata të shumta të nyjave traseologjike, etj). Prandaj,
kujdesi për këto dy faza kyçe të shikimit ka rëndësi shumë të madhe,
sepse mundëson që në vendin e shikimit në çdo kohë mund të
rikonstruktohet situata çfarë ka ndodhur në kohën e kryerjes së veprës.
Përcaktimi i drejtë i vendit të shikimit dhe fiksimi adekuat i gjendjes
faktike mundësojnë krijimin e pasqyrës apo shfaqjes së gjallë mbi
ngjarjen. Në këtë fazë mund të merren objektet me dorë të lëkundën
dhe të shikohen duke pasur kujdes që të mos shkatërrohen gjurmët
ekzistuese, sidomos ato latente ose të mos kontaminohen dhe të mos
gjenerohen të rejat. Në këtë fazë sidomos duhet pasur kujdes për
katalogimin e objektit të shikuar 68 .
68
U osnovi svodi se na uspostavljanje odnosa važnosti, sortiranju prema grupnoj
246

Hulumtimi i vendit të ngjarjes në fazën dinamike të shikimit, në të
vërtetë, ka të bëjë me përshkrimin e hollësishëm me incizim paralel,
sukcesiv dhe me matje paralele të distancave, dimensioneve dhe
veçorive të shtrirjes së gjurmëve dhe objekteve. Nganjëherë është e
nevojshme edhe të maten me peshore objektet. Detyrë qendrore e
hulumtimit të vendit të ngjarjes në këtë fazë të shikimit është
përpunimi i gjurmëve (gjetja apo mos gjetja e gjurmëve të pritura,
matja, analizat e strukturës dhe përkatësisë, analiza e hollësishme,
incizimi, skicimi, etj). Metodat dhe mjetet e teknikës kriminalistike
japin përgjigje në çështjet e detektimit, konservimit, aservimit, dhe
interpretimit të gjurmëve apo objekteve. Kontrollimin i vendit të
shikimit në fazën statike dhe dinamike të shikimit, e realizon organi i
inspektimit përmes dy mundësive: që me perceptim të drejtpërdrejtë të
përcakton
12.2.1.3.1. Pajimet për shikimin e vendit të ngjarjes.
Për të qenë kontrolli i suksesshëm është e nevojshme dhe pajisja e
caktuar dhe mbështetja logjistike. Shumë pjesë në vendin e krimit i
sjellë ekipi forenzik i cili është i aftë prë punë në krimet e rënda dhe i
cili posedon pajisje të sofistikuara të nevojshme për kontrollin detaj të
vendit të ngjarjes. rekomandohet që njësitet të kenë pajime të
lëvizshme apo mobile për rastet e vrasjeve, me pajisje e cila është e
nevojshme për mbledhjen dhe dokumentimin e provave.
Pajisja praktike është tepër e nevojshme. Pajisja e mirë duhe të të
përfshijë:
hartën e vendit të krimit;
kompasi shkollor;
qese të letrës;
pambuku;
metri për matje;
fshesa (shpuza);
pliko (kuti);
traka ngjithëse;
traka vetngjitëse;
dorëzat e kirurgjisë;
pripadnosti i sl. predmeta vještačenja. Riječ je o standardnom obilježavanju uz
vođenje računa o navedenim kriterijima.
247

dorëzat e pambukta;
litari;
pasqyra;
thjerrëza;
vazhduesi manjetik;
acidi i kripës dhe fasha e pambuktë;
një kuti me gozhda;
epruvetat për mostra;
gërshërët;
traka e çeliktë;
markicat ngjitëse për prova;
letra grafike, lapsi dhe markerët;
qeset e najlonit me mbyllës me patent;
kasetofon / rekorder me mikrofon dhe bateria;
kaseta të zbrazëta;
letër e zakonshme;
llambë;
foto kamerë;
film;
telefon;
termometër;
llamba 12 volt;
kablo vazhduese e xhepit;
tretës;
çekan;
thika dhe skallperë;
thikë me shumë tehe;
gërshërë për tel;
paloma;
gasmaska;
gërshërë të rëndomta;
librin e emrave të rrugëve;
gjilpërë për qepje;
thikë;
ndërpres, etj.
248

12.2.1.3.2. Vërejtjet krahas kontrollit të shikimit të vendit të
ngjarjes
Teknika e cila konsiderohet e dobishme është që në vendin e ngjarjes
të gjendet personi i cili e njeh vendin dhe i cili do të qëndrojë aty,
fizikisht dhe ta shoh. Kusht është që të mos preket asgjë dhe të mos
punohet me dyshime. Ai person mund të pohoj pozitën e zakonshme të
gjerave në vendin e ngjarjes. Pastaj mund ta bëjë kontrollin e vendit.
Është e nevojshme të jepen instruksione dhe të dëgjohen mendimet
dhe të dihet a ekzistojnë mospërputhje dhe a ka materiale të jashtme në
vendin e ngjarjes të ashtuquajtura fakte negative. Nga ata persona
kërkohet që të përshkruajnë pozitën e zakonshme, p.sh, perdja, roletat,
fotografia, statuja, tabla e duhanit, etj. Kërkoni raport të hollësishëm.
Mbase nevojitet që ata persona ta shikojnë vendin e ngjarjes së bashku
me kriminalistin me qëllim që të mund të tregojnë për njollat e reja,
shenjat e çrregulluara dhe për çdo faktorë tjetër që nuk përputhet me
stilin e jetës së të vdekurit. Situata ideale në kontrollimin e vendit të
ngjarjes është prania e një tekniku kriminalistik i cili ka për obligim
“kontrollin” dhe përgjegjësia e të cilit është kontrolli dhe marrja e
provave.
Kriminalistët tjerë mund të ndihmojnë duke hartuar procesverbalin për
pozitën e objekteve të gjetura në vendin e ngjarjes. Megjithatë, ata
policë që i ndihmojnë udhëheqësit të ekipit operativ nuk bënë t’i
prekin provat. Në vend të kësaj ata mund të paralajmërojnë
udhëheqësin e ekipit për ndonjë objekt të caktuar i cili mund të
shërbejë si provë. Kjo procedurë e kufizon vargun e marrjes së
provave dhe dëshmitë e shënuara i uniformon dhe i bënë më
profesionale.
Meqenëse objektet mund të bien në tokë, sidomos në situatat e
dhunshme gjatë mbrojtjes, dyshemeja është edhe vendi për fillimin e
kontrollit, e pastaj trupi. Sipas renditjes logjike, kontrolli bëhet nga
dyshemeja drejt lartësisë së shtatit të trupit dhe pastaj nga lartësia e
trupit drejt plafonit. Vendi i kontrollit varet edhe nga lloji i vrasjes.
Nëse vrasja ka qenë rezultat i grabitjes apo i depërtimit me dhunë
duhet ta kontrolloni tërë banesën apo shtëpinë dhe anekset ku mund të
gjenden gjërat me vlerë. Nëse vrasja ka qenë rezultat i shkrepjeve me
armë, duhet të kontrollohen muret dhe plafoni që të gjenden vrimat e
predhave dhe gëzhojat, duhet të ngritën edhe tepihët.
249

Nëse vrasësi e ka pastruar terrenin pas vetes, atëherë mund të
kontrollohen edhe lokalitetet shtesë, siç janë mbeturinat. Nëse ekziston
mundësia që të jenë të përfshirë edhe narkotikët, atëherë duhet të
kontrollohen edhe vendet e fshehta. Mund të ndodh që vrasësi i ka
përgatitur vetës diç për të ngrënë, ose ka marrë diç nga frigoriferi. A e
ka ndezur apo fikur dritën? A duket vendi sikur të ishte i përgatitur? A
kanë qenë dyert e mbyllura me çelës apo jo? A kanë qenë dritaret të
hapura apo të mbyllura? Ku është vendi i hyrjes? Këto pra janë pyetjet
të cilat kriminalisti duhet t’ia shtroj vetës. Ta përkujtojmë vazhdimisht
teorinë e shkëmbimit apo transferit! Lokalitetet ku mund të gjenden
çfarëdo provash apo gjurmësh fizike varen nga ngjarja individuale apo
nga hapat e të dyshuarit dhe mund të jenë të ndryshme nga vendi në
vend.
Megjithatë vëmendjen duhet përqendruar gjithmonë në vendet dhe
objektet e caktuara si vijon:
nën tepih dhe staza;
nën draperi;
dyert, llambat, pas draperisë dhe perdeve;
hedhurinat dhe thasët me mbeturina;
kontejnerët e mbeturinave;
grumbulli i plaçkave (rrobave);
taketuket;
plafoni;
muret;
nën karriga;
nën krevat;
pasqyra;
telefoni;
xhami;
shkallët;
kalimet;
kopshti;
pas kutizave dhe kartoneve të ndryshme;
lifti;
sipërfaqet e ormanit apo kabinetit;
oxhaqet (tymtarët);
frigoriferi;
statuja;
prapa pikturave dhe prapa orës së murit;
250

lavamani;
kanalizimi;
ventilacioni;
pas tavolinave të fiksuara për muri;
ormanët;
furra e shporetit;
brendia e ormanit;
dorëzat dhe fshesat e kuzhinës;
lavamani i tualetit dhe kada;
sporteli;
dritaret;
vendet rishtazi të dëmtuara;
kutia postare.
Mundësia e zbulimit të provave në vendin e ngjarjes është parakusht i
hetimit të suksesshëm. Ekspertiza e hetimit të vrasjes dhe ekspertizat
tjera me siguri do të konstatojnë se cilat prova janë gjetur. Në këtë fazë
të hetimit mund të paraqitet nevoja për bashkëpunim të ngushtë midis
kriminalistit dhe ekspertit – forenzikës. Është imperativ që
kriminalistët të cilët e kryejnë përpunimin kriminalistik të kenë
përvojë pune me prova (Vermon. J. Geberth 1996).
12.2.1.4. Faza kontrolluese e shikimit të vendit të ngjarjes
Pak autorë flasin për fazën kontrolluese të shikimit që është diçka e
pazakonshme, sepse në fazën dinamike nuk gjendet përmbajtja që i
përgjigjet fazës kontrolluese, për këtë arsye vëmendjen e posaçme
duhet kushtuar punimit të profesorit D. Modly; (1999;21), ku flet për
fazën kontrolluese të shikimit të vendit të ngjarjes. esenca e fazës
kontrolluese qëndron në atë se të gjithë anëtarët e ekipit të shikimit të
vendit të ngjarjes i rezymojnë rezultatet e shikimit dhe i kërkojnë
lëshimet eventuale të cilat duhet të korrigjohen duke i përsëritur masat
dhe aktivitetet e caktuara taktike – teknike. Nga kjo fjali shihet qartë se
asnjë shikim i vendit të ngjarjes nuk bënë të kaloj pa fazën
kontrolluese. Lëshimet gjithmonë janë të mundshme, sidomos kur
është fjala për shikimet kompleke ku ka viktima dhe kur shpesh herë
duhet shmangur nga metodologjitë e standardizuara. Atëherë nuk
shihet qartë dhe paraqiten lëshime të ndryshme të cilat mund të
eliminohen vetëm para se të përfundojë shikimit. Në të kundërtën
mundësia e tillë përjashtohet. Mirëpo, mund të mos jenë vetëm
lëshimet klasike në pyetje. Është e mundur që me rastin e
251

umbullakësimit të rezultateve të shikimit të vendit të ngjarjes të vijë
deri te përfundimi që vendi i ngjarjes të zgjerohet, ose personat e
caktuar që janë hasur në vendin e ngjarjes, kurse paraprakisht nuk kanë
qenë të dyshuar për këtë, megjithatë duhet marrë në pyetje, gjegjësisht
arrestuar. Për këtë arsye në këtë fazë të shikimit duhet shmangur
rikonstruktimit ideor të ngjarjes, gjë që do të mund të ndihmonte
eliminimin e lëshimeve eventuale.
Në fazën kontrolluese praktikisht rishikohet rrjedha e deritashme e
shikimit, bëhet analiza e shkurtër e punës së kryer dhe eventualisht
merret vendimi për ndërmarrjen e ndonjë mase dhe aktiviteti tjetër.
Nganjëherë paraqitet nevoja për përsëritjen e ndonjë aktiviteti, prandaj
kjo bëhet mu në këtë fazë. Në fillim është vështirë që të planifikohet
në mënyrë të saktë tërë rrjedha e shikimit të vendit të ngjarjes. ky plan
fillimisht është orientues dhe fleksibil që është krejt arsyeshme. Vetëm
pasi që të kryhet puna e madhe mund të vlerësohet se a duhet të
punohet edhe diç që nuk është planifikuar, gjegjësisht që nuk ka
mundur të parashikohet si p.sh, a janë gjetur dhe mbledhur të gjitha
gjurmët, sidomos gjurmët të cilat dërgohen në ekspertizë; pastaj, a
është i nevojshëm angazhimi i specialistëve dhe ekspertëve në vendin
e ngjarjes. në këtë mënyrë jemi të sigurt se do të shmangen lëshimet e
shumta dhe shikimi i vendit të ngjarjes do të jetë më efikas (Petroviq.
B. 2001;fq. 382). Krejtësisht në fund fjala është për zbatimin e parimit
të rëndësishëm kriminalistik të verifikimit të masave dhe aktiviteteve
të ndërmarra me përsëritjen eventuale të ndonjërës prej tyre, kur kjo
është e mundur ose e nevojshme.
12.2.1.5. Rikonstruktimi ideor
Rikonstruktimi ideor është aktivitet në kuadër të së cilit
rikonstruktohet tërë rrjedha e ngjarjes ose disa faza të saj me qëllim të
zbulimit të gjurmëve dhe objekteve të veprës penale, përcaktimit të
mekanizmave të shkaktimit të saj dhe rrethanave të cilat kanë sjellë
aty, si dhe nxjerrjen e konstatimeve për të gjitha rrethanat tjera
relevante të kryerjes së veprës penale. Rikonstruktimi ideor i bërë mirë
i rrjedhës së veprës penale, rrugëve hyrëse dhe dalëse të kryerësit,
lëvizjes së tij nëpër vendin e ngjarjes, aktivitetet e tij në vendin e
ngjarjes, mjetet dhe mënyra e kryerjes, etj. ka rëndësi të madhe për
zbulimin e mikrogjurmëve sepse me ndihmën e tij mund të vërtetohet
vendi dhe objektet (bartësi i gjurmëve) për të cilat supozohet se i ka
kontaktuar kryesi dhe në to gjenden gjurmët e tij. Duke filluar nga
252

mikrogjurmët e vërejtura në bazë të ligjeve të natyrës dhe rregullave të
përvojës mund të nxirret përfundimi për rrethanat që i kanë shkaktuar
gjurmët dhe për vendet ku mund të gjenden mikrogjurmët. Në bazë të
rikonstruktimit ideor nxirren përfundimet për drejtimet e veprimit të
shkaktarit të gjurmës, pozitës, qëndrimit dhe pozitës së ndërsjellë të
kryerësit dhe të objektit të sulmuar në kohën e kryerjes së veprës, për
distancën midis tyre, etj. në esencë rikonstruktimi ideor zhvillohet në
dy faza. Në fazën e parë zbulohen të gjitha gjurmët, kurse në të dytën
verifikohen provat e siguruara.
12. 2. 1. 6. Faza përfundimtare e shikimit të vendit të ngjarjes
Fazën përfundimtare sikurse edhe atë të mëparshmen e shtjellon një
numër i vogël i autorëve. Në fazën përfundimtare apo finale vendoset
për fatin e “corpora deliktit”, në kuptim të arkivimit dhe ruajtjes së
tyre, dërgimit në ekspertizë, etj. Gjithashtu në këtë fazë duhet të
shkruhet procesverbali i cili mbahet gjatë tërë shikimit, të bëhen skicat
dhe fotoelaboratet. (D. Modly; N. Korajliç; 2002; fq. 752).
Në këtë fazë të shikimit udhëheqësi i ekipit dhe tekniku i
kriminalistikës kanë shumë punë. Udhëheqësi i ekipit të shikimit ka
për detyrë ta përpilojë procesverbalin mbi shikimin në bazë të tezave,
shënimeve apo vërejtjeve gjatë shikimit. Çdo vonesë e kësaj pune
është e papranueshme, si nga aspekti kriminalistik, ashtu edhe nga
aspekti juridik – ligjor. Mirëpo, nëse rrethanat lejojnë është mirë që
procesverbali po në këtë fazë edhe të shtypet, sepse për këtë ka shumë
arsye, por praktika e deritashme flet se procesverbali shtypet në lokalet
zyrtare, dikur madje edhe pas disa ditësh dhe javësh, gjë që gjithqysh
nuk është mirë, dhe këtë praktikë duhet ndryshuar.
Obligimet e teknikut të kriminalistikës kanë të bëjnë me punimin e
skicave të vendeve të ngjarjes, sepse kjo nuk mund të bëhet në kushtet
e terrenit. Atëherë, në të vërtetë punohen të ashtuquajturat skica
“kroki”, për marrjen e masave të nevojshme në mënyrë që në fazën
finale pas të gjithë parametrave të mund të bëhet skica e vendit të
ngjarjes penale. Pastaj në lokalet zyrtare bëhet zhvillimi i filmit,
punohen fotografitë dhe fotodokumentacioni. Gjithashtu për gjurmët
dhe objektet e caktuara bëhet kërkesa për ekspertizë dhe të gjitha së
bashku i dërgohen laboratorit kompetent. Shpesh në ekspertizë
dërgohen vetëm pjesët e materies së gjetur, mostrat, kurse pjesët tjera
ruhen në kasaforta zyrtare, frigorifer, apo lokale tjera për këtë
253

destinim. Siç po shihet në fazën përfundimtare kryhen shumë aktivitete
pa të cilat nuk është e mundur kryerja e drejtë e shikimit të vendit të
ngjarjes (Petroviq. B. 2001;fq.333). Tërë kjo që u cek deri më tani
rreth shikimit të vendit të ngjarjes tregon se është krejtësisht e
arsyeshme që shikimi të ndahet në pesë faza, sepse koncepcioni i
deritashëm prej dy, gjegjësisht tri fazave është tejkaluar dhe nuk e
shpreh gjendjen reale të gjërave në terren.
12. 2. 2. Plotësimi i shikimit të vendit të ngjarjes
Di të ndodh nganjëherë që në operacionin e parë të mos kryhet
shikimit në të gjitha lokacionet e nevojshme për shkak se në momentet
e para nuk kanë qenë të njohura të gjitha rrethanat e vrasjes, si dhe
pamundësia e qasjes objekteve, personave dhe vendeve, prandaj kur
paraqiten njohuritë dhe gjurmët, gjegjësisht objektet e reja, atëherë
është e nevojshme edhe perceptimi i drejtpërdrejtë i organit të
inspektimit. Atëherë bëhet plotësimi i shikimit sipas rregullave të
njëjta, sikurse shikimi. Ka shumë situata kur është i nevojshëm
plotësimi i shikimit të vendit të ngjarjes. Ato janë situata kur janë
gjetur disa gjurmë që kanë lidhje me vrasjen, me kontrollin e banesës
së viktimës ose kryerësit, kontrollimin e terrenit, lumenjve, ose ndonjë
vendi tjetër ku kryesi i ka hedhur mjetet e kryerjes, kontrollimit të
automobilave të cilët i ka shfrytëzuar kryesi për kryerjen e veprës, ose
brenda tyre ka kryer veprën penale.
Ky shikim i mëvonshëm është treguar si problematik, sepse për shkak
të kalimit të kohës në vendin e ngjarjes lindin ndryshime të ndryshme
të cilat e zvogëlojnë përmbajtjen e informatave të gjurmëve dhe
objekteve (entropia e informatave). Në shqyrtimin kryesor mbrojtja
mund të paraqet kundërshtimin e saktësisë së gjendjes në vendin e
ngjarjes. Për këtë arsye krahas këtyre që u ceken duhet kushtuar
vëmendje edhe konstatimit të ndryshimeve të lindura dhe ato të futen
në procesverbalin e shikimit të vendit të ngjarjes.
12.2.3. Gjurmët dhe objektet në vendin e kryerjes së vrasjes
Varësisht nga mënyra, mjetet, vendi dhe koha e kryerjes si dhe lëvizja
dhe sjellja e kryerësit para vrasjes, gjatë kohës së vrasjes dhe pas saj si
dhe varësisht nga fakti se a është bërë rezistencë nga ana e viktimës,
gjegjësisht a ka pasur luftë reciproke në vendin e ngjarjes, mund të
gjenden gjurmë dhe objekte të llojllojshme të cilat mund të rrjedhin
254

nga kryesi, mjeti i kryerjes dhe nga viktima. Se cilat gjurmët do të
hasen në vendin e ngjarjes, në çfarë gjendje dhe në çfarë shkalle
relevante varet nga kalimi i kohës prej momentit kur është kuptuar se
është vrarë ndonjë njeri, pastaj nga dalja në kohën e duhur në vendin e
ngjarjes dhe ndërmarrja e masave për ruajtjen e tyre, gjegjësisht
pengimin e ndryshimit të tyre dhe shkatërrimit eventual të tyre.
Arsyet e cekura kryesisht ndikojnë në atë se cilat gjurmë dhe objekte
do të gjenden në vendin e ngjarjes, por, në praktikë më së shpeshti
mund të gjenden gjurmët e kryesit në vijim:
gjurmët e gjakut;
sperma;
qimet;
pështyma;
jashtëqitja;
tajime tjera (gjurmë biologjike);
vijat papilare;
shputat dhe thonjtë;
dhëmbët;
dheu;
pluhuri;
ngjyra;
llaku;
rrobat;
fijet (stofi)
aroma, etj.
te veprat penale të vrasjes, sikurse edhe te veprat tjera të grupit të
deliktit të gjakut më së shpeshti janë të pranishme gjurmët e gjakut të
viktimës, por ato mund të jenë edhe të kryesit nëse ai ka qenë i lënduar
dhe mund të gjenden në trupin e viktimës, kryesit, në mjetin e kryerjes
dhe në objektet tjera në vendin e ngjarjes të cilat paraqiten si bartëse të
tyre si dhe në rrugën nga ka shkuar kryesi, prej vendit të ngjarjes.
Gjurmët e gjakut kanë shërbyer si gjurmë eliminuese deri në zbulimet
e reja dhe futja e gjenetikës në kriminalistikë, gjegjësisht zbulimi i
mundësisë së shfrytëzimit të testit të ADN-së, i cili paraqet gjurmë
gjenetike të një personi dhe mundëson identifikimin e tij njësoj sikurse
edhe shenjat e vijave papilare, prandaj, për këtë arsye edhe quhet
“shenjë gjenetike e gishtërinjve”. Nga mostra e gjakut ose sperma
(spermatozoidet) mund të përcaktohet struktura unike gjenetike e
255

ndonjë personi dhe shkencëtarët përjashtojnë mundësinë që të dy
persona të paraqitet strukturë e njëjtë gjenetike, përveç në rastet kur
janë binjakë të një qelize. ADN-ja, gjendet në kromozomet e çdo
qelize trupore dhe te çdo njeri është e ndryshme e që paraqet bazën që
edhe gjurma e gjakut të jetë gjurmë e identifikuar.
Përveç gjurmëve në vendin e ngjarjes mund të gjenden edhe objekte të
ndryshme të kryesit me të cilat nuk është kryer vepra penale por janë
fakte materiale indiciale me rëndësi esenciale kriminalistike, sidomos
sa i përket formimit të versioneve për të dyshuarin. Këto objekte nuk
ndërlidhen me veprën penale, as me kryesin në bazë të gjurmëve, por
në bazë të vetive të posaçme dhe të marrëdhënieve ndaj kryesit. Në të
vërtetë kryesi në vendin e vrasjes, në të shumtën e rasteve, nganjëherë
me vetëdije, sepse e pengojnë, nganjëherë i hedhë ato me qëllim ose i
harron, kështu që në këtë moment ai nuk është i vetëdijshëm që në disa
objekte të tij kanë mbetur në vendin e ngjarjes. Më së shpeshti këto
janë objekte që i përdorë kryesi (shkopi, çanta, ombrella); sendet për
përdorim personal (kamishi, sheshimi, sakoja, guna, dorëzat); këpucët
(patikat, çizmet), (pjesë të rrobave dhe këpucëve), (pullat, pjesë e
shqyrë e stofit nga rrobat, pjesë të gjonit nga këpuca, lëkura apo skaji),
si dhe sende tjera (letra, kaseta, dokumentacioni i ndryshëm, etj).
Varësisht nga lloji i mjetit të kryerjes, në vendin e ngjarjes mund të
gjenden edhe disa gjurmë apo pjesë dhe mjete me të cilat është kryer
vrasja.
Nëse vrasja është kryer me armë zjarri, aty mund të gjenden gjurmët e
barotit, blozës, flakës, predhës, gëzhojave, kurse në disa raste edhe vet
arma e zjarrit prej të cilës është shkrepur. Këto janë sidomos të
rëndësishme predhat e shkrepura dhe gëzhojat e tyre, sepse gjurmët e
brendisë së tytës të cilat mbeten në predhë me rastin e shkrepjes dhe
gjurmët e gjilpërës goditëse në gëzhojë të predhës, janë gjurmë
identifikuese, meqenëse me ekspertizën përkatëse balistike mund të
vërtetohet arma konkrete prej të cilës është shkrepur dhe me të cilën
është kryer vrasja.
Gjurma e viktimës në vendin e ngjarjes më së shpeshti është gjaku që
mund të gjendet në vet viktimën, në objektet për rreth, mure, dysheme
dhe plafon si dhe në kryesin. Përveç kësaj në vendin e kryerjes së
vrasjes mund të gjenden edhe dhëmbët, qimet, fijet e ndryshme dhe
shenjat papilare të cilat janë të viktimës, por kanë rëndësi relevante të
256

posaçme nëse ato gjenden te i dyshuari.
Disa gjurmë që janë të kryesit mund të gjenden edhe te viktima.
Krahas gjurmëve të gjakut të tilla mund të jenë edhe qimet, dhëmbët,
thonjtë, fijet e ndryshme, etj. Por ekzistojnë edhe gjurmët nga mjeti i
kryerjes në trupin e viktimës të cilat mund të jenë të ndryshme,
varësisht për çfarë mjeti konkret është fjala.
Te viktima dhe kryesi mund të gjenden edhe mikrogjurmët specifike të
cilat mbeten nën thonj, të cilat rrjedhin nga indi ose rrobat e kryesit,
gjegjësisht viktimës e që prapë ka lidhje kauzale me mënyrën e vrasjes
dhe me zhvillimin e rrjedhës së ngjarjes kriminale. Gjurmët e gjetura
në vendin e kryerjes së veprës penale të vrasjes me shfrytëzimin e tyre
profesional dhe logjistikë, duke marrë parasysh edhe faktet negative që
ekzistojnë në vendin e ngjarjes, kanë rëndësi të jashtëzakonshme
kriminalistike – operative, sepse paraqesin bazë indiciale për formimin
e versioneve adekuate dhe planifikimin e rrjedhës së mëtejme të
përpunimit kriminalistik.
Do ta ilustrojmë këtë me shembullin në vijim:
Policisë i është paraqitur se në fshatin fqinjë, në një përroskë gjendet
një kufomë e panjohur mashkulli me pjesën e përparme të trupit i
zhytur në ujë. Punëtorët e policisë të cilët kanë dalë menjëherë në
vendin e ngjarjes për ndërmarrjen e masave kanë vërejtur se çizmet që
i ka mbajtur kufoma të cilat kishin mbetura jashtë ujit nuk kanë qenë të
përlloçur, ndonëse rruga deri në atë vend ka qenë mjaftë me lloç.
Kështu që kufoma nuk ka mundur kurrsesi të ketë ardhur deri te ai
vend e të mos ishin përlloçur çizmet. Kështu që kanë formuar
versionin se personi nuk është mbytur këtu, por kufoma është sjellë
dhe është hedhur në përroskë. Gjurmët e këmbëve dhe të karrocës së
dorës janë gjetur nga vendi ku ka qenë kufoma e deri te shtëpia e afërt
ku kishte jetuar një vejushë e moshës mesatare. Me obduksionin e
kufomës është konstatuar se vdekja nuk ka qenë e dhunshme, por
shkaku i vdekjes ka qenë infarkti, në bazë të së cilës menjëherë është
konstatuar se nuk është fjala për veprën penale të vrasjes, mirëpo rasti
është dashur të ndriçohet plotësisht që të mund të eliminohen të gjitha
ndryshimet eventuale. Gjurmët e gjetura kanë mundësuar formimin e
versioneve se e veja ka pasur lidhje të caktuara me këtë rast, ose ka
njohuri me faktet esenciale. Versioni ka rezultuar i bazuar dhe e veja
ka treguar se i ndjeri ka qenë dashnor i saj dhe se natën kritike ka
ardhur te ajo dhe gjatë marrëdhënies intime befas ka vdekur. Ajo nga
257

frika që të mos fajësohet për vdekjen e tij dhe për t’iu shmangur turpit,
kufomën ka qitur në karrocë dore dhe e ka hedhur te përroska, në
vendin ku është gjetur. Versioni i saj është vërtetuar edhe nga gjurmët
e gjetura në karrocën e dorës dhe në këpucët e saj si dhe në deklaratat
e fqinjëve të afërt.
12.2.3.1. Trupi i vdekur (kufoma)
Dëshmia më e rëndësishme e cila padyshim tregon se është kryer
vepër penale është “trupi i vdekur” dhe se me rastin e gjetjes së tij
duhet kushtuar vëmendje e posaçme. Më së shpeshti këtë e hasim në
vendin e vrasjes, por ndodh për shkak të ofrimit të ndihmës bartet deri
në entin shëndetësor ku vdes rrugës ose në entin shëndetësor si dhe në
vendet tjera me qëllim të shkatërrimit apo fshehjes së provave. Nëse
trupi pas ofrimit të ndihmës mjekësore gjendet në spital, kjo
konstatohet dhe është e dëshirueshme që t’i bëhet shikimi, gjë që në
praktikë është rast i rrallë.
Prandaj nga aspekti kriminalistik është shumë e rëndësishme të bëhet
përshkrimi i hollësishëm dhe kontrollimi i kufomës gjatë shikimit,
sepse mund të ofrojë shumë informata të dobishme operative.
Përshkrimin e kufomës e bënë mjeku specialist i mjekësisë ligjore,
kurse kontrollin e jashtëm të kufomës me qëllim të gjetjes së gjurmëve
dhe të përcaktimit të mënyrës dhe të mjeteve të vrasjes, krahas mjekut
të mjekësisë ligjore e bënë edhe tekniku i kriminalistikës dhe ekspertët
tjerë, varësisht nga mjeti me të cilin është bërë vrasja (balistiku,
traseologu, biokimisti, etj). Të gjitha faktet e gjetura gjatë kontrollit
dhe përshkrimit të kufomës fiksohen me procesverbal mbi shikimin
dhe fotografohen. Sidomos është e rëndësishme që pamja e jashtme e
kufomës hollësisht të konstatohet në mënyrë që të mos ndodh që gjatë
transportit të kufomës për obduksion të shkatërrohen ose të
ndryshohen gjurmët relevante të cilat nuk janë gjetur gjatë shikimit,
ose madje edhe të krijohen gjurmë të reja që nuk kanë të bëjnë me
veprën penale të vrasjes dhe kryesin e saj, sepse mund të shprehet
negativisht në efikasitetin e rrjedhës së mëtejme operative, sidomos me
rastin e formimit të versioneve.
Në vendin e ngjarjes ndërmerren masa adekuate për përcaktimin e
identitetit të kufomës në pajtim me rregullat kriminalistike taktike dhe
teknike, meqenëse fakti gjithashtu është i rëndësishëm për formimin e
versioneve dhe planifikimin e mëtejmë të përpunimit kriminalistik.
258

Vendi i gjetjes së kufomës duhet të fiksohet saktë në procesverbalin e
shikimit të vendit të ngjarjes, me skicim dhe fotografim të vendit të
ngjarjes, në mënyrë që të mos paraqitet kurrfarë problemi në
rikonstruimin eventual të ngjarjes kriminale. Është i nevojshëm edhe
përshkrimi i hollësishëm i pozitës në të cilën është gjetur kufoma, duke
pas kujdes për pozitën e duarve dhe të këmbëve dhe për atë se a ka
mbajtur në dorë kufoma ndonjë send apo ndonjë përmbajtje tjetër si
dhe gjendjen e rrobave dhe këpucëve në kufomë. Pasi që të fiksohet
me procesverbal pozita e kufomës, tekniku i kriminalistikës do ta
fotografoj atë në kuadër të tërë vendit të ngjarjes. Pastaj fotografohet
edhe pamja e kufomës me gjurmët e dukshme, duke pasur kujdes që
gjurmët të fotografohen me profil proporcional.
Përshkrimi i kufomës bëhet sipas rregullave kriminalistike teknike,
kurse gjithsesi përfshinë gjininë, madhësinë, moshën dhe formën e
flokëve, qerpikët, hundën, vetullat, sytë dhe veshët. Qëllimi i
kontrollimit të kufomës është gjetja e mikrogjurmëve dhe gjurmëve
tjera dhe kjo bëhet në fazën dinamike të shikimit. Vëmendjen sidomos
duhet drejtuar në gjetjen e gjurmëve të kryesit dhe në gjurmët e dheut
në këpucë, shuplaka të duarve dhe në rrobat e viktimës, me qëllim që
të vërtetohet se a është vendi i vrasjes aty ku është gjetur kufoma.
Mjeku specialist i mjekësisë ligjore i përshkruan hollësisht të gjitha
lëndimet e dukshme në trupin e kufomës dhe gjendjen e saj në aspektin
e njollave të vdekjes dhe shtangësisë. Varësisht nga mënyra e vrasjes,
duart e viktimës mund të jenë burim i rëndësishëm informativ, pa
marrë parasysh se a është fjala për gjurmë nën thonj apo për ndonjë
mikrogjurmë tjetër që rrjedhin nga kryesi, e që vërteton edhe
shembulli në vijim:
“Kryesi i panjohur e ka mbytur një grua të vjetër. Nën thonjtë e të
mbyturës janë gjetur mikrogjurmët e fijeve, e që është edhe më e
rëndësishme në dorën e saj të majtë janë gjetur fijet të cilat kanë qenë
të një rëndësie të jashtëzakonshme kriminalistike, pikërisht për shkak
të vendit ku janë gjetur. Në bazë të fijeve të gjetura është formuar
versioni mbi dukjen e rrobave. Me një punë këmbëngulëse operative
janë mbledhur edhe faktet indiciale në bazë të së cilave ka mundur të
formohet versioni për personin e dyshimtë i cili ka bartur sako stofi
dhe fijet i janë përgjigjur saktësisht sakos së tij, gjegjësisht me
ekspertizë është konstatuar përputhja e padyshimtë e fijeve nga dora e
të mbyturës me materialin e sakos. Ndonëse gjurmët e fijeve nuk janë
gjurmë identifikuese, faktet tjera kanë treguar për shkallën e dyshimit
259

në raport me atë person dhe e kanë ndihmuar në eliminimin e
personave tjerë me sako të të njëjtit material, kurse rezultatet e
ekspertizës së fijeve, e kanë vërtetuar bazueshmërinë atij dyshimi,
prandaj edhe i dyshuari është arrestuar. Gjatë bisedës i dyshimti e ka
pranuar vrasjen dhe ka pohuar faktin se e mbytura derisa ai e ka mbytë
me dorën e majtë e ka kap fortë për mangët e sakos, gjë që edhe kanë
mbetur gjurmët e fijeve të cilat kanë ndihmuar zbulimin e kryesit”.
Në mbeturinat nën thonj mikrogjurmët janë kryesisht të mbrojtura
mirë, kurse në pjesë tjera të kufomës mund të humben, shkatërrohen
apo ndryshohen lehtë gjatë transportit të kufomës, prandaj insistohet
në kontrollimin e hollësishëm të kufomës në vendin e kryerjes së
veprës penale. Mjeku specialist i mjekësisë ligjore, për shkak të
ndryshimeve të caktuara të jashtme në kufomë mund të deklarohet
edhe për kohën e përafërt të vdekjes që ka rëndësi esenciale për
planifikimin e aktiviteteve të mëtejme operative. Dihet se kufoma
ftohet pas vdekjes për çdo orë nga 1 gradë celsius, por kjo ndodh deri
në momentin e barazimit të temperaturës së trupit me ambientin e
jashtëm.
Njollat e vdekjes përfshinë tërë sipërfaqen e trupit 34 orë pas vdekjes,
kurse gjurmët e ndrydhjes paraqiten 10 – 12 orë pas vdekjes. Shtangia
e kufomës zakonisht paraqitet 24 orë pas vdekjes, kurse plotësisht ajo
është e shprehur 8 – 10 orë, gradualisht e lëshon prej 24 – 48 orë,
kurse pas 3 deri në 4 ditë eliminohet plotësisht shtangia. Me
obduksionin e kufomës merren përgjigjet në këto pyetje:
cili është shkaktari i vdekjes dhe a ka qenë ajo e dhunshme?
Çfarë lëndimesh të tjera gjenden në të, përveç atyre
vdekjeprurëse?
Me çfarë mjeti janë shkaktuar lëndimet?
Cilat lëndime janë bërë për së gjalli e cilat pas vdekjes?
Kur ka ndodhur vdekja?
A ka lëndime për të cilat mund të konstatohet se janë rezultat i
mbrojtjes?
A ka qenë i vrari në gjendje të dehur?
A ka lënguar i vrari nga ndonjë sëmundje tjetër dhe nëse po
ndikimi i saj në shkakun e vdekjes?
A ka mikrogjurmë nën thonjtë e viktimës dhe në duart e saj?
260

A ka lëndime specifike në viktimë apo ndryshime të cila mund të
jenë indikative në raport me kryesin, gërvishtjet me thonj,
kafshime me dhëmbë, floku i nxjerrë, fijet e mjekrës, etj?
Në situatat e caktuara duhet të bëhen edhe ekspertiza të
mëvonshme nëse dyshohet se vrasja është kryer me helmim,
atëherë me ekspertizë dërgohen disa organe dhe pjesë të
organeve të kufomës me qëllim të konstatimit të llojit të helmit
dhe të fakteve tjera të hollësishme.
Nga fillimi i shikimit deri në përfundimin e përpunimit kriminalistik,
udhëheqësi i përpunimit kriminalistik duhet ta realizoj bashkëpunimin
e plotë me ekspertin e mjekësisë ligjore si dhe me ekspertët tjerë dhe
me teknikun e kriminalistikës i cili duhet të jetë anëtar i ekipit i cili
është duke bërë ndriçimin e vrasjes konkrete. Rezultatet e përpunimit
kriminalistik, konstatimet dhe mendimet e ekspertit të mjekësisë
ligjore dhe ekspertëve tjerë vazhdimisht plotësohen. Me këtë
ekspertizë kjo i jep sidomos dimension kriminalistik, prandaj është
praktikë e gabueshme kur ky bashkëpunim ndërpritet menjëherë pas
obduksionit, a në fakt qëndron konstatimi se ai duhet të vazhdojë edhe
pas përfundimit të obduksionit gjatë realizimit të përpunimit
kriminalistik. Bashkëpunimi reciprok sidomos duhet të jetë i theksuar
në situatat kur gjatë ndërmarrjes së masave dhe aktiviteteve operative
taktike dhe hetimore është e nevojshme verifikimi i versioneve, të
dhënat e mbledhura dhe informatat e tilla të cilat nuk përputhen
plotësisht me konstatimin mjekoligjor ose të ndonjë eksperti tjetër, ose
kur obducenti gjatë obduksionit nuk ka mundur të deklarohet për
mënyrën e shkaktimit të lëndimeve vdekjeprurëse.
Para se të largohet kufoma nga vendi i ngjarjes së pari duhet me ngjyrë
apo me shkumës, ose me ndonjë material të përshtatshëm në tokë të
skicohet pozita e trupit, me qëllim që të shihen konturat e trupit dhe
ekstremitetet, pastaj përshkruhet vendi ku është gjetur kufoma,
drejtimi nga ka qenë koka e kthyer, kurse nëse në vendin e ngjarjes ka
më shumë se një trup në afërsi, atëherë është mirë që të ceken pozitat e
trupave në vendin e ngjarjes. problem të posaçëm paraqet, siç thekson
T. Markoviq, kufomat e fshehura, sepse zakonisht ato gropohen, ku
praktika kriminalistike njeh raste të groposjes madje edhe nën
autostradë, në themelet e ndërtesave, e vende tjera. Kërkimi i
kufomave të tilla jo rrallë përfundon pa sukses.
Meqenëse kufoma me rastin e dekompozimit liron temperaturë prej
261

disa dhjeta gradë celsiusë është i mundur edhe zbatimi i “termo
vizionit”, ose termografisë. Fjala është për metodën e thjeshtë:
zbulohen ekzemplarë të temperaturës së caktuar dhe jepen qoftë në
formë fotografie ose filmi. Këto ekzemplarë quhet termograf dhe
paraqesin profilin e temperaturës së objektit. Termografia është degë e
radiometrisë infra të kuqe e cila mat dhe shënon rrezet infra të kuqe të
emetuara nga drejtimi i objektit. Qëllimi themelor është regjistrimi i
rrezeve. Disa objekte absorbojnë sasi të madhe të energjisë infra të
kuqe, por edhe e emetojnë atë energji në të njëjtën masë siç e
absorbojnë. Kjo mundëson matjen e energjisë së liruar dhe sjelljen e
saj në lidhje me temperaturën e objektit. Me këtë veprim mund të
konstatohet p.sh, se a është nxjerrë rishtazi automobili nga parkingu, a
gjendet në vendin e caktuar apo ka qenë kufoma e larguar. Mund të
kërkohen sipërfaqe të ujit edhe në bazë të ndryshimeve të temperaturës
të konstatohet se ku gjendet në fund të ujit kufoma, sepse temperatura
është më e ngritur për shkak të proceseve të kalbjes.
Si një nga mënyrat e zbulimit të vendit ku gjendet kufoma është edhe
analiza e tokës dhe analizat e shkaqeve gjeormorfologjike. Këto dy
metoda varen nga interpretimi i ndryshimeve apo mungesa e
ndryshimeve në strukturën e tokës, kurse probabiliteti i analizës varet
nga profesionalizmi i personit i cili e bënë atë. Gjithashtu është e
mundur edhe zbatimi i radarit nëntokësor i cili është mjet i sofistikuar i
zbulimit të varrezave të fshehura. Ky është përdorur në Britani, ShBA,
dhe Australi, dhe shfrytëzohet ashtu që e cakton vendin ku ka ardhur
deri të çrregullimi i tokës. Në kriminalistikë rasti më i ndërlikuar
konsiderohet copëtimi i kufomës, e që nuk është i shpeshtë dhe kryhet
nga motivet krejtësisht tjera (urrejtja, xhelozia patologjike, çrregullimi
shpirtëror). Në situata të tilla mund të shtrohen pyetje të caktuara
kriminalistike – taktike: pjesët e trupit a i takojnë një apo më shumë
kufomave; cili është shkaktari i vdekjes; kur dhe ku është shkaktuar
vdekja; kur është bërë copëtimi i kufomës; mosha e kufomës, gjinia,
me çfarë mjeti është bërë copëtimi i kufomës; a e ka njohur anatominë
e njeriut kryesi dhe teknikën e obduksionit; pjesët e kufomës a flasin
për personalitetin e kryesit dhe specifikat tjera. Në këto dhe pyetjet
tjera përgjigjen na jep eksperti i mjekësisë ligjore me të cilin policia që
nga fillimi bashkëpunon ngushtë.
262

12. 2. 3. 1. 1. Identifikimi i viktimave
Në këtë pjesë do të flasim për metodat kriminalistike të identifikimit,
sidomos kur janë në pyetje katastrofat më të mëdha dhe specifikat e
identifikimit të viktimave 69 eksplodimet, me ç’rast paraqitet nevoja
për identifikimin e numrit më të madh të kufomave dhe personave të
lënduar.
Identifikimi i personave në përgjithësi është procedurë me të cilën
vërtetohen dhe krahasohen karakteristikat ligjore, faktike dhe
biologjike sipas të cilave një person e dallojnë nga tjetri.
Karakteristikat ligjore çdo person i merr në bazë të dispozitave ligjore
(emri, mbiemri, statusi martesor, shtetësia, vendbanimi, etj). Këto
karakteristika mund të ndryshohen në të njëjtën mënyrë sikurse që
merren, ndërkaq karakteristikat faktike njeriu i fiton në momentin e
lindjes, (data e lindjes, vendi i lindjes, nacionaliteti, etj) dhe ato janë
plotësisht të pavarura nga vullneti i njeriut.
Në kutptimin kriminalistik rolin më të madh e luan definomi apo
përcaktimi i njeriut në kuptimin biologjik përmes të ashtuquajturit
identitet biologjik. Vetitë e karakterit biologjik janë përmbajtje
materiale e identitetit të individit dhe themel i identitetit të tij. Ndonëse
nocioni identitet në vetvete përfshinë tërësinë e të gjitha vetive të një
personi në procesin e identifikimit kriminalistik nuk mirren parasysh të
gjitha vetitë por vetëm ato që janë të mjaftueshme që në mënyrë të
saktë të përcaktohet identiteti i një personi, gjegjësisht ajo në bazë të
së cilës një person dallohet prej tjetrit. Ekzistojnë tri mënyra themelore
të identifikimit kriminalistik të personave siç janë:
1. Evidentuese 70 ,
2. Hetimore 71 dhe
3. Identifikimi me ekspertizë 72 . Mirëpo, sotme rol të posaçëm luan
përcaktimi i identitetit të personave me analizën e ADN-së 73
69
„Me viktimë të ngjarjes kriminale konsiderojmë të gjithë personat të cilët kanë
pësuar individualisht ose kolektivisht dëm, duke përfshirë edhe dëmtimet fizike dhe
mentale, vuajtjet shpirtërore, humbjet ekonomike ose rrezikim esencial të të drejtave
të tyre me veprimet dhe lëshimet që paraqesin shkelje të kodit penal“.
70
Identitet se utvrđuje putem raspoloživih evidencija.
71
Identitet se utvrđuje npr. putem prepoznavanja po fotografiji ili “uživo”.
72
Identitet se utvrđuje putem vještačenja.
73
DNK i daktiloskopija, ukoliko se imaju nesporni uzorci, su za sada najsigurniji
načini utvrđivanja identiteta neke osobe, a samim tih i nepoznatog mrtvaca.
263

Ndërkaq, në rastet kur gjendet kufoma situata është shumë më e
vështirë sesa identifikimi i personave të gjallë sepse vetëm në disa
raste te identifikimi i personave të gjallë ky paraqitet si detyrë e
vështirë, derisa tek zbulimi i kufomës 74 pothuaj gjithmonë është
detyrë e vështirë dhe gjithmonë është i domosdoshëm obduksioni. Kjo
do të thotë se me rastin e obduksionit duhet të ndërmerren masat e
nevojshme për tu përcaktuar identiteti i kufomës. Ky obligim mbetet
edhe atëherë kur është i ditur identiteti. Gabimet më të shpeshta me
rastin e identifikimit shkaktohen për shkak të ndryshimeve në kufomë,
sepse fytyra më nuk e ka as mimikën as pantomimën, ajo është vetëm
një lloj maske, ngjyra është tjetër, kufoma merr një pozitë të cilën nuk
e ka njeriu i gjallë. Për këtë arsye parimi i kriticitetit këtu është me
rëndësi të madhe për shkak të të ashtuquajturit “njeri i tretë”. Prandaj
për këto shkaqe është krijuar rregulli kriminalistik – taktik që çdo
kufomë për identitetin e së cilës ekziston qoftë edhe pasiguria më e
vogël duhet të trajtohet si kufomë e panjohur. Me këtë rast është me
rëndësi që të bëhet përshkrimi sipas rregullave të kriminalistikës,
sidomos vëmendje duhet kushtuar veçorive (lythat, tatuazhet,
gërvishtjet, etj.). Vëmendje të posaçme duhet pasur ndaj nofullave për
arsye se dhëmbët janë shumë të qëndrueshëm, madje edhe në zjarr dhe
dy njerëz kurrë nuk i kanë të njëjtat karakteristika dhëmbë. Në situata
të tilla ndihma e stomatologut është e çmueshme. Fotografimi i
kufomës së panjohur është i domosdoshëm edhe për arsye të
publikimit në mjetet e informimit. Kur gjenden mbetjet mortore,
skeleti, etj të paidentifikuara kurse metodat klasike të identifikimit nuk
japin rezultate, ekziston mundësia e shfrytëzimit të teknikës së
rikonstruktimit 3D facial.
Procedura e rikonstruktimit fillon me mbledhjen e informatave
fillestare për rastin ku janë gjetur mbetjet postmortore, rrobat që i ka
bartur personi, pamja e vendit të ngjarjes, gjurmët materiale të gjetura,
etj. pastaj me analizën antropologjike përcaktohet mosha, gjinia, shtati
dhe raca, pas së cilës i hyhet modelimit. Kafka vendoset në shtyllë,
krijohet qafa e improvizuar, pastaj në bazë të informatave të
74
Identifikaciju mrtve osobe možemo podijeliti na: 1. Potvrđivanju identiteta poznatih mrtvaca i 2.
Identifikaciju nepoznatih.
264

improvizuara me anë të hulumtimeve antropometrike në kafkë
vendosen markerët sipas të cilëve pastaj në tërë sipërfaqen hedhet
plastelina. Në bazë të këtyre të dhënave profesionistët, zakonisht
skulptorët që kanë shkathtësi nga antropologjia forenzike i përcaktojnë
konturat e fytyrës, formën, thellësinë dhe gjatësinë e hundës, gjerësinë
e gojës dhe pozitën e syve. Pas përpunimit të skulpturës në kokë
vendoset paruka, gjatësinë dhe gjerësinë e së cilës e përcakton
skulptori sipas vullnetit të tij. Pas përfundimit skulptura fotografohet
dhe shpallet në media dhe përdoret për qëllime operative të
identifikimit të kufomës (Pavliçek, 2002). Sot duke iu falënderuar
shkencës ekzistojnë teknika të ndryshme me të cilat mund të
rikonstruktohet pamja e personit në bazë të kafkës së gjetur gjë që
shumë ndihmon në identifikimin e shpejtë dhe kualitativ të kufomave
të panjohura 75 . Fjala është për metodat e drejtpërdrejta identifikuese
dhe me rastin e zbatimit të ndonjërës nga ato nuk është e
domosdoshme të zbatohen edhe të tjerat nëse janë fituar rezultate së
sakta. Një prej këtyre metodave është edhe “superimpozicioni digjital”
e cila ka të bëjë me përdorimin e mundësisë kompjuterike nga ana e
antropologëve me rastin e identifikimit të kufomës së panjohur, ashtu
që fotografia e personit, përmes kompjuterit bashkërenditet, vijë pas
vije e fytyrës me kafkën e gjetur. Madje edhe nëse nuk mund ta japim
përputhshmërinë e plotë, me këtë rast mundemi në mënyrë të sigurt t’i
përjashtojmë disa mundësi të cilat janë të rëndësishme në rrugën e
mëtejme.
Identifikimi i viktimave të eksplodimeve të forta paraqet vështirësi të
caktuara sepse nganjëherë në rrethana jashtëzakonisht të vështira dhe
të rrezikshme duhet të identifikohet një numër i madh i viktimave,
kufomave të cilat shpesh janë të gjymtuara, karbonizuara, të copëtuara
ose janë në gjendje të dekompozuara, kështu që njohja e tyre është
shumë e vështirësuar madje edhe e pamundur.
Për ta bërë identifikimin e suksesshëm në rastet e tilla janë të
nevojshme ekipet speciale të përbëra nga teknikët e kriminalistikës,
fotografët, mjeko-ligjorët, ekspertët e gjenetikës, antropologët, etj.
75
Me qëllim të identifikimit të kufomës në kriminalistikë shfrytëzohen metodat:
kontrolli i jashtëm i kufomës dhe krahasimi i shënimeve me shënimet e evidencave
të personave të zhdukur, daktiloskopimi i kufomës dhe krahasimi me shenjat e
pakontestueshme të gishtërinjve, njohja „për së gjalli“ ose përmes fotografisë,
identifikimi ontologjik me krahasimin e statusit të dhëmbëve, analiza e skeletit me
anë të shenjave genome, animacioni kompjuterik, superimpozicioni
265

Këto ekipe duhet të jenë në lidhje të ngushtë të bashkëveprimit me
ekipet e shpëtimit 76
Njohja e kufomave të panjohura bëhet pas klasifikimit të tyre dhe
përshkrimit të hollësishëm nga bashkëfamiljarët. Vetëm kur kjo bëhet
dhe kur përshkrimi personal përputhet me kufomën e caktuar atëherë
kufoma i tregohet anëtarëve të familjes me qëllim që ai ta njohë. 77 Në
njohjen e objekteve dhe personave vlejnë pothuajse të njëjtat rregulla
sikurse edhe në kaptinën “Njohja taktike e personave dhe objekteve”.
Kur është fjala për eksplodimet supozohet se pjesët e trupit janë të
shkapërderdhura, prandaj së pari duhet të vërtetohet forca dhe përmasa
e fatkeqësisë me qëllim që të përkufizohet terreni në të cilin duhet të
kërkohen kufomat dhe pjesët e tyre dhe pas gjetjes së tyre të veçohen
lokalitetet e sakta të gjetjes. Të lënduarit të cilët janë ende të
vetëdijshëm dhe mund të ofrojnë të dhëna për identitetin e tyre, duhet
me kujdes dhe në mënyrë të përshtatshme të pyeten.
12.2.3.2. Kontrollimi kriminalistik-teknik i pjesëmarrësve të
ngjarjes
Me rastin e kontrollimit kriminalistik-teknik të pjesëmarrësve në
ngjarje është me rëndësi të thuhet se rrobat që ata i kanë pasur veshur
me rastin e shoqërimit duhet të sigurohen. Nëse ka kaluar kohë e gjatë
nga vepra penale këpuca është e vetmja që mund të shërbejë. Mirëpo,
nëse ekziston dyshimi se rrobat të cilat i ka bartur në momentin e
shoqërimit janë të njëjta që kanë qenë edhe në momentin e kryerjes së
veprës penale atëherë është e nevojshme që ato të dërgohen në
76 Krahas pajisjes përkatëse ekipet duhet të disponojnë me laborator të improvizuar,
sallë për kontrollin e kufomave (këto mund të jenë garazha, strehimore dhe lokale
tjera të përshtatshme), me kartonat për identifikim, me qese të mëdha mundësisht të
tejdukshme për transport të kufomave të karbonizuara shumë dhe me mbështjellës të
vegjël për vendosjen dhe ruajtjen e stolive dhe sendeve tjera të cilat mund të
lehtësojnë identifikimin.
77 Çdo kufomë e gjetur e panjohur duhet të shënohet me numër të shkruar në karton i
cili lidhet me penj në qafën e kufomës. Gjithashtu duhet që çdo kufome t'i hapet
kartoni identifikues i cili mban të njëjtin numër sikurse ai në kufomë, pastaj bartet në
vendin e paraparë. Kur të gjitha kufomat e panjohura barten në vendin e caktuar nëse
është e mundur duhet të klasifikohen sipas gjinisë, moshës, madhësisë, rrobave dhe
shenjave tjera individuale dhe me këtë kursehen familjet e tyre që të mos i shohin
kufomat tjera.
266

laborator për ekspertizë. Çdo pjesë e rrobës si edhe këpucët duhet të
trajtohen me kujdes dhe paketohen ndaras. Personat e dyshimtë duhet
zhveshur krejtësisht dhe duhet të vishen me kombinezon letre. Pas
marrjes së rrobave të të dyshuarit nëse diktojnë rrethanat e rastit, është
e nevojshme, nëse kjo mund të bëhet, të mblidhen dëshmitë materiale
dhe të dërgohen në laboratorin kriminalistik-teknik, siç janë mostrat e
gjakut dhe qimet e të dyshuarit dhe materiali tjetër bioptik; përmbajtja
e nënthonjëve grimcat e barotit, nëse është e nevojshme; shenjat e të
gjithë gishtërinjve dhe të shuplakave të duarve. nëse shenjat dhe
shtypjet e shputave janë gjetur në vendin e ngjarjes atëherë merren
edhe shenjat e shputave të të dyshuarit.
Përfundimisht rezultati i përpunimit kriminalistik shpesh varet nga
kualiteti i punës së teknikut të kriminalistikës i cili i mbledhë provat.
Fushat e mbledhjes së provave janë të ndryshme dhe shpesh i ngjajnë
një mozaikut të vogël, sepse mund të ndodhë që mblidhen shumë
pjesëza të provave të dyshimta të cilat në fund nuk përputhen. Por,
sido që të jetë, kur shikojmë ekipin e tërë që përfshihet në përpunimin
kriminalistik, procedurën gjyqësore, aktgjykimin, etj. kjo është për
shkak se tekniku i kriminalistikës e ka zbuluar, siguruar, fiksuar dhe
dokumentuar provat të cilat janë përputhur në atë “mozaik modest”.
12.2.3.3. Kontrollimi i veshjes dhe mbathjes
Sendet e veshjes si të viktimës ashtu edhe të të dyshuarit dhe të
personave të tjerë janë interesant për përpunimin kriminalistik sidomos
për zgjedhjen e “mozaikut modest”, sidomos kur mendojmë në
“teorinë e kontaktit”, gjegjësisht “teorinë e transferim”.
Përshkrimi i veshjes në viktimë nëse ka qenë e veshur bëhet nga emri,
gjendja, madhësia, ngjyra, veçoritë e dëmtimit, a ka qenë i veshur mirë
apo mbrapsht, si dhe gjurmët tjera të cilat gjenden në to, por gjithmonë
duke pasur kujdes që përshkrimi të shkojë nga koka deri në këpucë.
Nëse përshkruhet veshja pas kontrollimit mjekësor, kjo duhet të
konstatohet, kurse sipas mundësisë është e dëshirueshme të bëhet edhe
skica e veshjes në të cilën do të futeshin edhe pozitat e dëmtimeve më
të mëdha të përcjella me fotodokumentacion.
Kontrollimin e veshjes dhe mbathjes duhet kryer në fazën dinamike
kur trupi i të vdekurit bartet në pëlhurë të pastër ose foli PVC në
mënyrë që të mbeten të ruajtura gjurmët të cilat eventualisht mund të
267

jenë të pranishme në viktimë, predhat që do të mund të bien nga trupi
apo edhe kanë qenë nën rroba me ç’rast bëhet kontrollimi detaj i
veshjes dhe përmbajtja që gjendet në xhepa. Sendet e gjetura
përshkruhen dhe regjistrohen dhe sipas nevojës i përpunon i njëjti
teknik i kriminalistikës me qëllim të gjetjes së provave në to.
Gjithashtu është shumë e rëndësishme që shënimet me rastin e gjetjes
së stolive të arit e stolive tjera si dhe përshkrimi i vendit ku janë gjetur
duke i hequr ato. Tek përshkrimi i orës së dorës duhet të shkruhet koha
e cila është në atë moment me qëllim të konstatimit eventual të kohës
së vdekjes.
Të gjitha sendet e veshjes që gjenden në viktimë dhe afër saj dhe në
vendin e ngjarjes duhet të merren të përshkruhen pa marrë parasysh a
ka gjurmë në to. Ato pastaj paketohen posaçërisht me kujdes të shtuar
për dokumentacionin i cili e përcjellë ato sende, si dhe për ambalazhin
me të cilin do të transportohen. Gjithmonë duhet pasur kujdes për
gjurmët në ato sende deri tek shenjat e gishtërinjve. Nëse veshja ka
qenë e hequr nga vendi i ngjarjes ose në morg duhet të përshkruhen
lëndimet e dukshme, etj. me përshkrim sa më të saktë të vendeve të
tyre dhe të shënohen në skicë në mënyrë që të mund të bëhet krahasimi
i plagëve në trup dhe gjurmëve që gjenden në gardërobë. Sa për
ilustrim lidhur me bartjen e materialit argumentues mund të shërbejë
shtojca numër 4 “Procesverbali mbi bartjen e materialit të provave”.
12.2.3.4. Faktet negative
Faktet dhe rrethanat negative apo mohuese janë fakte dhe rrethana të
tilla të veprës penale të cilat në rastin konkret nuk ekzistojnë, ndonëse
ishte dashur në bazë të situatës konkrete sipas rendit të zakonshëm ose
sipas versioneve të formuara ishte dashur të ekzistojnë. Ky nocion
përfshinë edhe ato situata kriminalistike-taktike kur fakte dhe rrethana
të caktuara ekzistojnë, ndonëse sipas rendit të zakonshëm dhe rrjedhjes
së ngjarjes kriminale si dhe të versioneve të formuara nuk ishte dashur
të jenë të pranishme. Zakonisht ekzistimi ose mosekzistimi i
rrethanave të tilla tregon për mundësinë e simulimit. Fjala është jo
rrallë për gabimet e kryesit dhe për gabimet e teknikut, gabimet logjike
apo të karakterit psikologjik. Shpjegimi me metodën e difundimit sipas
disa autorëve “me fiksimin e rrethanave mohuese dëshmojmë se
shikimi është bërë profesionalisht, saktësisht dhe në mënyrë të
gjithanshme pa asnjë ndryshim. Sa për ilustrim do ta cekim një
shembull: “në tavan gjendet një dalje. Sipas të gjitha gjasave kryesi ka
268

ardhur përmes asaj gavre. Nëse ka ardhur andej atëherë është dashur të
mbahet për tavoline, ormani dhe të kërcejë, mirëpo në të gjitha këto ka
ra pluhuri njësoj. Nuk ekzistojnë as gjurmët e shputave në pluhur të
cilat do të ishte dashur të jenë sikur kryesi të kishte depërtuar përmes
tavanit”. Kjo flet për faktin se shikimi kohëpaskohe duhet të ndërpritet
me qëllim që të bëhet pauza ideore gjatë shikimit 78 , si dhe për shkak
të faktit se pa ndarjen e fazës statike dhe dinamike nga shikimi, faktet
negative shpesh humbin nga sytë. Në rastet e cekura nuk ka elemente
të lidhjes së natyrshme shkakore.
12.2.4. Dokumentimi i gjendjes në vendin e ngjarjes
Dokumentimi i situatës në vendin e ngjarjes është shumë i
rëndësishëm për rrjedhjen e mëtejme të procedurës parapenale dhe
penale. Kuptimi qëndron në atë se dikush që në ndonjërën nga fazat e
procedurës do ta udhëheqë rastin do të jetë në gjendje të fitojë një
pasqyrë sa më të mirë të vendit të ngjarjes si dhe që gjurmët materiale
të gjetura në vendin e ngjarjes të dokumentohen drejtë. Sa do të jetë
sasia e shënimeve të dokumentuara varet nga rasti konkret. Këtu do të
përpunojmë 3 aspekte kryesore të dokumentimit të situatës në vendin e
ngjarjes: shënimin, skicën dhe fotografinë, të cilat pastaj do ti
bashkëngjiten procesverbalit dhe do të shërbejnë si përkujtues për
hartimin e procesverbalit mbi shikimin e vendit të ngjarjes.
12.2.4.1. Shënimet
Shënimet i përpilon kriminalisti në vendin e ngjarjes dhe janë
perceptime personale kurse më së shpeshti të dhënat e rëndësishme për
rrjedhën e mëtejme të përpunimit kriminalistik. Zakonisht shënimet e
paqarta ose fjalët e ndara janë përkujtues lidhur me atë ngjarje dhe
atëherë ato e marrin kuptimin e tyre të plotë dhe të vërtetë. Nuk
ekziston asnjë rregull që do të mund të zbatohej për metodën e
përpilimit të këtyre shënimeve. Mirëpo, detyra themelore është që të
bëhet shënimi në mënyrë të qartë edhe disa muaj pas ngjarjes. Shpesh
ndodhë që një shënim i tillë menjëherë pas përshkrimit është i qartë
78
Pauzat ideore gjatë shikimit të vendit të ngjarjes janë pushime në punën e organit
të shikimit kur mendohet dhe analizohet intensivisht për gjendjen faktike të
deriatëhershme dhe masat dhe aktivitetet e ndërmarra kriminalistike-teknike. Fjala
është për procesin permanent të rikonstruktimit ideor dhe trasimin e rrugës për
vazhdim të mëtejmë. Ato shfrytëzohen për ndryshimin dhe plotësimin e planit të
zbatimit të shikimit të vendit të ngjarjes.
269

kurse pas një kohe të caktuar i pakuptueshëm. Mbajtja e shënimit
fillon nga momenti i ngarkimit të kriminalistit me rastin për
përpunimin kriminalistik dhe vazhdon deri në përfundimin e tij.
Natyrisht nëse është e nevojshme të gjitha këto shënime duhet të
mbështeten në fotografi, skica dhe vizatime. Të gjitha shënimet duhet
të mbahen sipas rendit kronologjik, prandaj nuk është e nevojshme që
të jenë të radhitura sipas një logjike. Është me rëndësi që ato vetëm të
jenë të kompletuara në këtë fazë të procesit të dokumentimit.
Kriminalisti me rastin e hartimit të raportit do ta bëjë domosdo
ndryshimin e shënimeve. Regjistrimi i cili pason përmban elementet
esenciale të informatave të cilat kriminalisti duhet ti futë në shënimet e
tij. Mirëpo, në këtë regjistrim nuk e kemi përfshi të gjitha kategoritë e
të dhënave të cilat mund të jenë të dobishme e të cilat ishte dashur të
evidentohen data, koha dhe vendi. Data dhe koha kur kriminalisti ka
filluar të punojë në rastin e caktuar, personi nga i cili e ka marrë
detyrën dhe mënyra se si i është dhënë detyra. Koha e saktë e ardhjes,
vendi i saktë i ngjarjes, ndriçimi, kushte klimatike, emrat e policëve
me të cilët ka kontaktuar dhe të personave tjerë që janë hasur në
vendin e ngjarjes kriminale në momentin e ardhjes së kriminalistit të
ngarkuar me detyrën e udhëheqjes së përpunimit kriminalistik:
a. përshkrimi i hollësishëm i viktimës dhe gardërobës. Emri, mosha,
madhësia, pesha,
ngjyra e lëkurës, ngjyra e flokëve dhe syve, numri i amzës (nëse
është e mundur) dhe data e lindjes së viktimës. Me llojin dhe ngjyrën
e rrobave nënkuptohet përshkrimi i hollësishëm i të gjitha objekteve
të veshjes.
b.Lëndimet e marra të viktimës. Vendi i saktë i plagës apo lëndimit,
natyra e lëndimit,
madhësia dhe ngjyra, nëse është mavijosje. P.sh. përshkrimi i plagës
së shkaktuar me plumb në pjesën e kokës; “plaga nga predha,
dimensioni 6,5mm në drejtim të hundës dhe 2,5cm mbi vijën e
vetullave. Rrethi i errët i dimensioneve rreth 1,75cm rreth plagës”.
c. Përshkrimi i përgjithshëm i vendit të ngjarjes. Të veçohet çdo
dëmtim i objektit, çdo
pjesë e luajtur e orendive ose të objektit tjetër dhe prezenca e çdo
objekti për të cilin ekziston dyshimi se i takon vendit të ngjarjes.
270

d.Lloji i fotoaparatit dhe filmit të shfrytëzuar për fotografimin e
vendit të ngjarjes. Pas çdo
filmimi shënohet “f” dhe shkruhet “stop” (ndjeshmëri e filmit,
shpejtësia e hapjes së blendës, largësia, drejtimi i fotografimit, blici
(nëse është shfrytëzuar), objekti i fotografuar ose vendi dhe koha e
fotografimit, p.sh. “1-f22,1/100: 5m., verilindje, blic, pamja e
korridorit nga dyert e pasme në drejtim të dhomës së fjetjes ku është
gjetur viktima; 9.02h”
e. Të shkruhet emri i laboratorit që e zhvillon filmin dhe i punon
fotografitë.
f. Zbulimi i çdo objekti të rëndësishëm për prova. Përshkrimi i
objektit, koha e gjetjes personi që e ka gjetur, personi që e ka gjetur,
vendi i saktë, shenja, lloji i kutisë ku është vendosur, mënyra e
vulosjes dhe veçimi i kutisë, si dhe destinimi. P.sh.:
“revolver, kalibri 0,38mm, prodhimi..., trupi dhe gypi i pistoletës; i kaltër, çelik dhe
dorashkë druri, gypi 2”, numri serik...; i gjetur në këndin prej 36 shkallë në veri
lindje nga këndi i dhomës së fjetjes, kurse 43 shkallë në perëndim nga ana veriore e
dyerve të lindjes. Shenja JD nga pjesa e brendshme e gavrave të cilindrit, paketuar në
qeska të vogël për prova, me trakë ngjitëse, shenja në qese “6JD6/6/71 në 0.23h
dorëzuar policit J.B. Balistikut të laboratorit, në 14h, 6/6/71 JD”.
g.Mundësia e përcaktimit të vendit të objektit. Mungesa e objektit i
cili zakonisht duhet të
jetë i pranishëm në këtë lloj vepre penale, me këtë vend të ngjarjes
ose me këtë viktimë. Shembull për këtë do të ishte mungesa e
rrobave në trupin e viktimës, lokaliteti i të cilës nuk mund të
vërtetohet në atë vend të ngjarjes.
12.2.4.2. Zbatimi praktik i shënimeve nga ana e kriminalistit
Siç është e ditur çdo polici, kriminalisti, shënimet i duhen shumë jo
vetëm si mjet ndihmës me rastin e ndriçimit të ngjarjes në procesin e
dëshmimit në gjykatë, por paraqesin edhe konceptin për raportin e
shkruar për atë rast. Është me rëndësi të ceket se ky raport zyrtar në
formë të shkruar nuk përmban atë nivel të hollësive dhe informatave
që është i nevojshëm në gjykatë me rastin e dëshmimit.
Në praktikën e policisë në territorin e FBH që e kam vërejtur edhe vet
përmes përvojës sime të kaluar në polici, ekziston një numër i policëve
që ka një shprehi shumë të keqe, se shumë pak marrin shënime të cilat
271

si në përpunimin kriminalistik ashtu edhe në fazat e mëvonshme do të
kishin rëndësi vendimtare për zgjidhjen e rastit. Zakonisht janë të prirë
që t’i mbajnë në mend disa detaje të cilat me rastin e paraqitjes së
informatave të reja harrohen dhe vjen deri tek “ngatërrimi” i të
dhënave nga objektet e ndryshme. Gjithashtu kam vërejtur se shënimet
dhe raporti që i përpunon polici mbajnë mjaft të dhëna të
parëndësishme, duke u përpjekur që të shkruajnë sa më tepër e
harrojnë kualitetin dhe kuptimin e informatës. Arsyeja për këtë
qëndron në faktin se policia nga viti 1992 sidomos ajo kriminalistike
në BeH ka kaluar në një periudhë kur nuk kanë pasur mundësi të
arsimohen dhe aftësohen, sepse studentët e parë të diplomuar të
fakultetit të shkencave të kriminalistikës në Sarajevë kanë dalë në vitin
1998, të cilët momentalisht janë më kompetentët për punë të
ndërlikuara policore, kështu që në periudhën vijuese pritet një
përmirësim kualitativ i shënimeve, procesverbaleve, raporteve, etj.
Padyshim i një rëndësie të vogël është edhe notesi në të cilin mbahen
shënime dhe pse kjo nganjëherë shkakton pakënaqësi. Ndonëse për
çdo rast, shfrytëzohet notes i veçantë, shumë më i përshtatshëm është
ai nga i cili mund të hiqen lehtë fletët nga ato me lidhje të fortë të
fletëve. Nëse në një notes futen shënimet nga disa shikime dhe ai i
paraqitet gjykatës për përpunim të mëtejmë, atëherë ekziston mundësia
e përhapjes së paautorizuar të informatave të cilat nuk janë të lidhura
për rastin. Kurse, kush shënimet mbahen në notes nga i cili lehtë mund
të hiqet fleta e që kanë të bëjnë me atë rast, atëherë edhe mundësia
është më e vogël për përhapjen e informatave të paautorizuara. Kjo që
u cek supozon faqet e numëruara, pra që secila faqe nga e para deri tek
e fundit ta kenë numrin e vet.
Këto shënime duhet të ruhen gjatë në vend të sigurt sepse mbajnë
informata të cilat gjithmonë mund të nevojiten, madje edhe nëse
personi është i dënuar dhe i dërguar për vuajtje të dënimit, gjithmonë
ekziston mundësia që për shkak të ankesës ose të ndonjë kontesti tjetër
civil, ky polic të gjendet në gjykatë dhe shënimet e tilla të jenë të
nevojshme me qëllim të përkujtimit, por edhe si provë në kuptimin
joformal.
Pa marrë parasysh tërë këtë, polici duhet të mbajë shënime për të
gjitha veprimet që i ndërmerr, mirëpo në situatat e vështira kur
mblidhen shumë prova fizike, kurse vendi i krimit është analizuar
hollësisht dhe gjatë, shfrytëzimi i diktafonit ka rol të posaçëm.
272

Incizimi i tërë asaj që është perceptuar dhe zbuluar nga ana e
kriminalistit mund të përfshijë shumë më tepër shënime sesa në notes.
Mungesa e këtij përshkrimi të incizuar është procesi i vështirë i
konsultimit, gjegjësisht është vështirë të përdoret si përkujtues.
Kryesisht përshkrimi i incizuar transkriptohet dhe në atë formë
shërben si përkujtues në gjykatë. (Richard H. Fox, Carl L. Cunnigham,
1997).
12.2.4.3. Skicimi i vendit të ngjarjes
Skicimi i vendit të ngjarjes është pasqyrë grafike e vendit të ngjarjes
në dimensionet e zvogëluara. Skica më së shpeshti dhe më së thjeshti
paraqet përshkrimin e truallit (e ashtuquajtura “perspektiva e zogut”).
Sipas nevojës punohen edhe skica diametrale ose skica të zhvilluara (të
ashtuquajtura “rrënim muresh”). Me të parat tregohet gjerësia dhe
gjatësia e hapësirës së caktuar apo e objektit. Skica e diametrit tregon
lartësinë dhe gjerësinë apo gjatësinë, kurse skica e zhvilluar i pasqyron
të tri dimensionet (D. Modly; N. Korajliq, 2002, fq.558). Skicat janë
mjet i posaçëm i të shprehurit. Skicat e punuara drejtë mund të
shfrytëzohen gjatë marrjes në pyetje të personave në fazën e përgatitjes
së raportit për përpunimin dhe prezantimin e informatave në gjykatë.
Skicat janë të mbështetura në fotografi dhe shënime të marra gjatë
kërkimit në vendin e ngjarjes. përparësia e skicës qëndron në
pasqyrimin e ilustruar të vendit apo ngjarjes dhe eliminojnë lehtë
detajet e panevojshme kurse i portretizojnë elementet esenciale të atij
vendi të krimit dhe të gjitha marrëdhëniet në atë vend. Ekzistojnë disa
metoda me të cilat mund të vendosen provat dhe elementet tjera të
rëndësishme të ngjarjes. gjithashtu është e rëndësishme të ceket se
vlera e skicës është portretizimi i saktë i informatave me ç’rast ana
artistike e skicës nuk luan kurrfarë roli që do të thotë që kriminalisti
nuk është e domosdoshme të ketë shkathtësi të mëdha vizatuese që ta
punojë skicën adekuate për vendin e ngjarjes. skicat sot punohen me
teknikën kompjuterike, me kamera digjitale.
Skica nuk mund të ketë shumë informata por vetëm ato esenciale,
sikurse me rastin e marrjes së shënimeve dhe ato elemente nuk duhet
të jenë të shumta por të rëndësishme, pra ato të cilat kriminalisti mund
t’i futë në skicë. Më e rëndësishmja është që skica të jetë e qartë për
secilin që e shikon pa ndonjë analizë të hollësishme. Nëse skica është e
përmbushur me detaje, atëherë e humbë përparësinë në raport me
fotografinë.
273

Skica duhet të përmbajë informatat në vijim:
h.Emrin dhe mbiemrin e kriminalistit;
i. Data, koha, klasifikimi i veprës penale dhe numri i rastit;
j. Emri dhe mbiemri i personit që ka marrë pjesë gjatë matjeve;
k. Adresa e vendit të ngjarjes, lokaliteti i saktë në objekt, orientimi
hapësinor dhe kompasor;
l. Vizatimi me përmasat nëse ekziston;
m. Provat e rëndësishme fizike të vërejtura dhe karakteristikat kyçe
të vendit të krimit. Të shënohet distanca e atyre provave duke
shfrytëzuar së paku dy orientues të fiksuar ose duke zbatuar një
prej metodave të cilat do t’i cekim në tekst.
n. Legjendën apo shpjegimin e simboleve të shfrytëzuara në skicë
me qëllim të kuptimit më të lehtë. Me laps tjetër ngjyre mund të
ceken disa objekte apo veçori, mirëpo, përdorimi i tepërt i
ngjyrave mund të shkaktojë konfuzion dhe ta zvogëlojë
dukshmërinë e skicës.
Është me rëndësi që matjet e dhëna në skicë të jenë sa më të sakta dhe
të kryera sipas një metode, e të shënuara me të njëjtën mënyrë. Nëse
një segment i skicës është dhënë saktë, p.sh. dimensionet e lokalit në të
cilin është gjetur trupi, kurse pozita e ndonjë objekti në rastin më të
keq është dhënë e shtrembëruar për ngjarjen, ajo skicë bëhet e
parëndësishme. Është me rëndësi që koordinatat e hapësirës të ndonjë
objekti të fitohen me matjet e të njëjtës metodë.
Mjeti më i mirë për matje në procesin e hetimit është metri klasik i
metaltë. Nëse në skicë zbulohet së paku një distancë e matur
gabimisht, atëherë shumë vështirë mund të shpjegohet dhe arsyetohet
kjo dhe automatikisht të gjitha tjerat vihen në dyshim, madje edhe tërë
shikimi i vendit të ngjarjes. Lloji i skicës e cila do të shfrytëzohet në
rastin konkret varet nga vendi i ngjarjes (në kuptimin topografik), për
gjurmët dhe objektet si korpora delikti në vendin e ngjarjes dhe në vet
situatat e ngjarjes kriminale. Skicat mund të punohen me dorë,
autograf në bazë të incizimeve me stereokamerë dhe me kompjuter.
274

Në skicë futen dimensionet e matura, kurse është e dëshirueshme të
inkorporohen edhe pozitat nga të cilat është bërë fotografimi. Në këtë
rast nuk guxohet të humbet pamja dhe qartësia e të lexuarit 79
Teknikat për përpunimin e skicës në vendin e ngjarjes janë:
1.Metoda e përcaktimit të koordinatave;
2.Metoda e trekëndëshit;
3.Metoda e vijave kryqëzore;
4.Skicat e përpunuara dhe të vrazhda (D. Modly, N. Korajliq, 2002,
fq. 588)
Kriminalisti me këtë mund të japë tërë atë që konsiderohet e
domosdoshme, thënë shkurt skica e përpunuar mirë është ajo skicë e
kompletuar. Zakonisht punohet me përmasa dhe në bazë të skicës së
vrazhdë, kështu që është e domosdoshme që me numra të shënohen
largësitë, mirëpo, nëse kjo skicë nuk punohet me përmasa, atëherë
vlerat numërike duhet të shkruhen. Këtë skicë të punuar mund ta bëjë
kushdo në bazë të skicës së vrazhdë, mirëpo, kriminalisti duhet të jetë
personi i vetëm që do ta verifikojë atë.
Ndërkaq, siç thekson R. Maksimoviq dhe U. Todoroviq (1995, fq.
160); “Plani përfundimtar i situatës në bazë të të dhënave nga skica,
hartohet në zyrë, gjegjësisht në lokalet e policisë së kriminalistikës
teknike. Vizatimi i planit situacional është shumë kompleks dhe punë
profesionale e cila mësohet në kurse e teknikëve të kriminalistikës”.
Në praktikën kriminalistike dhe gjyqësore është vërejtur se gjendja
faktike përveç në proces verbal zakonisht fiksohet edhe me skicë dhe
fotografi. Është i gabuar mendimi që të skicohet vetëm atëherë kur nuk
mund të bëhet fotografimi. Të dy këto teknika të fiksimit të vendit të
ngjarjes nuk përjashtohen së bashku, përkundrazi këto plotësohen,
sepse çdo mënyrë e fiksimit të fakteve i ka përparësitë e veta, sikurse
që i ka edhe të metat.
79
Ka të bëjë me incizimin e vendit të ngjarjes, e më vonë fotografitë bashkohen në
tërësi, kurse është e mundur të bëhet në dy mënyra; lineare dhe qarkore.
275

12.2.4.4. Fotografimi dhe videoincizimi i vendit të ngjarjes
Thënia e njohur: “Një fotografi është më e vlefshme se një mijë fjalë”
mund të jetë e saktë por nuk është e domosdoshme, mirëpo është e
qartë se fotografia e punuar drejtë është mjeti më i vlefshëm ndihmës
për përpunimin e vendit të ngjarjes, por edhe për nevojat tjera
operative. Fotografinë e mirë të vendit të ngjarjes mund ta bëjë edhe
amatori. Në këtë kaptinë do t’i japim shkurtimisht teknikat dhe parimet
e fotoraportimit për vendin e ngjarjes, mirëpo nuk do të përfshihen
edhe teknikat e manipulimit me aparatet fotografike dhe pajisjet
shtesë.
Fotografi për përpunimin kriminalistik është çdo përshkrim fotografik
për objektin dhe ngjarjen ose më saktë çdo mjet ndihmës që shërben
për ndriçimin e elementit të caktuar që i përket objektit gjatë
përpunimit të vendit të ngjarjes. Kryesisht fotografitë për përpunim
kriminalistik punohen në laboratoret kriminalistike pasi që të jenë
fotografuar në vendin e ngjarjes. Në to bëjnë pjesë të ashtuquajturat
regjistrime teknike. Ato duhet të jenë të integruara në aktivitetet e
shikimit sidomos të natyrës traseologjike, në përpunimin e
makrosituatës, matjes, etj., kurse, lidhja duhet të realizohet në shkallë
të caktuar dhe në aspektin formal ashtu që përshkrimi i fakteve me
fjalë në procesverbalin e shikimit duhet të përcillet me fotografi dhe
çdo seksion duhet të shënohet qartë.
Fotografia e shikimit të vendit të ngjarjes është dokument i posaçëm
procedural i natyrës teknike. Ajo sikurse edhe incizimet teknike është
e pavarur si provë procedurale sui generis. Përmbajtja e incizimeve të
tilla është burim i dëshmive të argumentimit, gjegjësisht formë e cila
përmban faktet që janë objekt i argumentimit. Nëse pranohet
përmbajtja e fotografisë, atëherë ajo bëhet provë. Në kuptimin e gjerë,
fotografia në rastin e shikimit të vendit të ngjarjes është dokument
teknik ose material argumentues sui generis. Fotografitë i bashkohen
procesverbalit dhe së bashku e përbëjnë tërësinë. Fotografitë duhet të
jenë teknikisht të punuara qartë, të dukshme, të kuptueshme dhe të
qëndrueshme (Modly; Korajliq, 2002, fq. 129).
Fotografitë në vendin e ngjarjes duhet të japin pamjen e vendit në
pajtim me mënyrën e shikimit të njeriut, prandaj edhe filmimi duhet të
jetë dy llojesh: fotografi panorame (Pavishiq, D. Modly, 1999, fq. 257)
276

dhe fotografi përmasash 80 (Pavishiq, D. Modly, 1999, fq. 257).
Elementi më i rëndësishëm tek ky lloj fotografimi është perspektiva.
Perspektiva e drejtë e fotografimit realizon të njëjtën përshtypje për
marrëdhëniet e gjërave në hapësirë dhe madhësitë e tyre sikurse të
shiheshin me syrin e njeriut nga një kënd i caktuar. Çdo shmangie e
konsiderueshme nga kjo perspektivë do ta zvogëlojë apo eliminojë
plotësisht vlerën evidente të fotografisë. Duhet theksuar se nga
fotografia i shohim dy dimensione dhe skica e vendit të ngjarjes me
shumëçka e plotëson mungesën e dimensionit të tretë duke i dhënë
rëndësi të posaçme me rastin e shfrytëzimi të fotografisë. Autenticiteti
i fotografisë gjithmonë ka të bëjë me shkallën e prezantimit të formës,
pamjes dhe ngjyrës së objektit të kontestueshëm dhe përmasave. Me
shfrytëzimin e objektivëve special fitojmë përshkrim filmik të saktë të
objekteve dhe vendeve të fokusuara, mirëpo nuk do të tregohen
distancat e tyre reciproke dhe as në perspektivën adekuate për shkak se
janë jashtë cakut të perimetrit të fokusimit. Në situata të këtilla skica e
vendit të ngjarjes dhe shënimet e kriminalistit luajnë rol shumë të
madh, mirëpo, zakonisht konsiderohet se negativi i filmit është provë e
mjaftueshme për ta hedhur poshtë cilëndo padi se fotografia është e
montuar.
Për shkak të rëndësisë së dimensionit, largësia dhe perspektivave me
rastin e interpretimin e fotografive të bëra në vendin e krimit,
rekomandohet që filmi ta përfshijë dimensionin apo ndonjë sistem
tjetër sa herë që është e mundur. Për të pasur fotografia vlerën
evidentuese duhet ta tregojë në mënyrë të saktë vendin e ngjarjes,
personin apo objektin.
Gjithashtu, rëndësi të jashtëzakonshme dhe vlerë ka
stereofotogrametria 81 (Pavishiq B., Modly D., 1999, fq. 257) si dhe
teknikat TV dhe teknikat kinofilmike 82 (Pavishiq B., Modly D., 1999,
fq. 257). Prandaj, roli i fotografisë është i pakompenzueshëm në
80
Predstavlja način fotografisanja koji omogućava mjerenje pojedinih veličina na
fotografiji poslije uviđaja.
81
Kjo është metodë me të cilën me ndihmëne stereofotogrametrisë bëhet matja. Tërë
sistemi i ka dy pajisje të posaçme: stereokamera dhe autografi. Stereokamera është
një komplet prej dy kamerave të sinkronizuara mes veti plotësisht të njëjta të fomatit
të mesëm të cilat vendosen në mbështetëse të përbashkët me konstruksion të
përbashkët.
82
Vitet e fundit për fiksimin e gjendjes faktike në procedurë, sidomos në rastet e
rënda gjithnjë e më tepër shfrytëzohet teknika. Fiksimi i fakteve me këto mjete është
më i mirë, më autentik dhe më plastik sesa me shkresat klasike ose magnetofonët.
277

përpunimin e vendit të ngjarjes që do të thotë se fotografia nuk guxon
të uzurpohet nga prezenca e policisë dhe pajisjeve.
Ruajtja e fotografive duhet të bëhet me kujdes. Nëse filmi dërgohet me
postë në ndonjë laborator komercial ose personalisht e dërgon policia
(nëse nuk ka laborator të vetin në kolor), domosdo duhet të ruhet
vërtetimi për dërgesën rekomande me shenjën me kthesë dhe fatura.
Gjithashtu në teknikën kriminalistike është e nevojshme që negativi
për vendin e ngjarjes të ruhet në vend të sigurt, gjatë dhe kriminalisti
në shënimet e tij ta futë çdo informatë lidhur me aspektet teknike të
fotografisë e cila është shënim afatgjatë për rastin. Nga
dokumentacioni përcjellës sikurse edhe tek provat tjera duhet të shihet
rruga e manipulimit me negativin para së gjithash për shkak të ruajtjes
së fshehtësisë të vendit të ngjarjes.
Koha gjithashtu luan rol të jashtëzakonshëm prandaj fotografia shumë
shpesh i mbulon disa aspekte tjera të përpunimit kriminalistik të vendit
të ngjarjes. objektet nuk mund të largohen ose të përpunohen hollësisht
derisa të mos bëhet fotografimi nga të gjitha këndet e nevojshme. Kjo
për shkak se ka situata në të cilat objekti me interes u nënshtrohet
ndryshimeve të rëndësishme nën ndikimin e kohës dhe në atë rast ka
rëndësi që pajisja për fotografim gjithmonë të jetë në dispozicion.
Në skicën e vendit të ngjarjes duhet të shënohen vendet prej nga është
fotografuar kurse kjo gjë bëhet me matjen e vijave prej objektivit deri
te mjeti i fiksuar. Vendi i krimit në hapësirën e mbyllur duhet të
fotografohet plotësisht, kurse kjo arrihet me sistemin e fotografive “të
përputhura” (fotografimi segment për segment, në mënyrë që në fund
të fitohet filmi i vendit të plotë të ngjarjes i ashtuquajturi strip
fotografi). Me rastin e këtij sistemi të fotografimit nëse nuk përdoret
mbështetësi më së miri është që aparati të mbahet në nivelin e syve.
Rregulli tjetër i fotografimit është: Kamera të mbahet në këndin e
drejtë në raport me muret e lokalit ose në kushtet e vendit të hapur në
raport me objektet e fiksuara siç janë drunjtë. Me rastin e fotografimit,
që të mos shkaktohet huti se si dhe në ç’mënyrë është fotografuar
ndonjë pozitë dhe veçoritë tjera, është me rëndësi të mbahen shënime
për të.
278

Për shkak të rasteve gjithnjë e më të shpeshta me gjendje komplekse
faktike ku nga skicat dhe fotodokumentacioni si dhe videofilmat nuk
mund të fitohet pamje e drejtë si për ngjarjen ashtu edhe për vendin e
ngjarjes, shumë e dobishme është edhe përpunimi i maketit të posaçëm
të vendit të ngjarjes. maketi e tregon situatën në vendin e ngjarjes në
mënyrë shumë plastike. Me rastin e përpunimit të maketit duhet pasur
parasysh përpjesëtimet ashtu që të ruhet gjendja e vërtetë në vendin e
ngjarjes sepse maketi përmban të tri dimensionet dhe është shumë
bindës. Në praktikën tonë kriminalistike kjo është gjë shumë e rrallë.
12.2.4.4.1. Kërkesat specifike të fotografimit
Me rastin e fotografimit të vendit të ngjarjes ekzistojnë specifika të
caktuara të cilat i shohim përmes fotografisë, prandaj nuk është e
tepërt të përmendet edhe:
o. qasja e vendit të ngjarjes;
p. rrethi i afërt (oborri i shtëpisë ku është zbuluar vrasja, vendi rreth
vendit të ngjarjes),
q. fotografitë e mëdha duhet të bëhen nga hyrja dhe dalja e vendit të
ngjarjes dhe nëse këto nuk mund të përcaktohen atëherë nga ato
pika që supozohen;
r. të fotografohet në makroplan viktima në raport me lokalin ose
me vendin ku është gjetur;
s. së paku dy fotografi të viktimës nga ana e përparme dhe nga
pjesa anësore. Aparati duhet të mbahet lartë rreth 1,50m me
fokusin e drejtuar poshtë, drejt viktimës;
t. sa më tepër fotografi me detaje të lëndimeve dhe plagëve në trup
dhe të armëve që gjenden në afërsi dhe në rrethin e afërt;
u. pas largimit të të gjithë trupave dhe provave, të fotografohen
vendet ku kanë qëndruar nëse kanë mbetur gjurmë, njolla apo
ndonjë ndryshim tjetër.
v. Të gjitha shenjat e gishtërinjve të cilat nuk mund të merren.
Sipërfaqet në të cilat janë zbuluar shenjat e gishtërinjve me
qëllim të përcaktimit të lokalitetit nëse kjo sipërfaqe nuk është
fotografuar;
w. Njollat e gjakut me lokalitetin e tyre. Është e dëshirueshme të
përdoret filmi kolor por gjithashtu të punohen edhe me teknikën
bardhë-zi;
x. Pas fotografimit të vendit të ngjarjes, gjurmët e objektit
incizohen edhe me videokamerë;
279

12.2.4.4.2. Videofilmi nga vendi i ngjarjes
Pas fotografimit të vendit të ngjarjes është e dëshirueshme që gjurmët
dhe objektet të incizohen edhe me videokamerë. Janë ideale rastet kur
në përpunimin e vendit të ngjarjes marrin pjesë shumë teknikë të
kriminalistikës kështu që paralelisht me fotografimin bëhet edhe
videofilmimi. Videofilmimi ofron një pamje më reale të vendit të
ngjarjes sepse fitohet ndjenja për vendin dhe marrëdhëniet e disa
objekteve. Krahas videopërshkrimit bëhet edhe përshkrimi tonik,
prandaj është e nevojshme të kihet kujdes për komunikimin e
brendshëm gjatë incizimit. Gjatë incizimit duhet incizuar sekuencat më
të mëdha me sa më pak ndërprerje sepse kështu shmangen kalimet e
mëdha. Me rastin e incizimit duhet të vazhdohet nëpër vendin e
ngushtë të ngjarjes duke incizuar nga largësia e pastaj duke iu afruar
detajeve e deri tek incizimet e mëdha të detajeve.
Videoshiriti sikurse edhe fotodokumentacioni përbën pjesën e
pandashme të procesverbalit nga shikimi i vendit të ngjarjes, mirëpo
në procesverbal duhet të futen karakteristikat e caktuara teknike si të
videokamerës ashtu edhe të videoshiritit. Për nevojat e operativës do të
ishte i dobishëm incizimi edhe me kamerë digjitale 83 sepse ky
material do të ishte shumë i dobishëm për përpunimin e mëvonshëm
planifikues të ngjarjes si dhe për njohje me ndodhitë tjera operative që
do të përfshihen në planifikimin operativ.
Procesverbali për shikimin e vendit të ngjarjes
Pavarësisht nga ajo se procesverbali mbi shikimin e vendit të ngjarjes
është shënim dhe dokument zyrtar ai vetvetiu nuk ka kurrfarë fuqie
argumentuese në procedurë por as përmbajtja e tij nuk është e
përjashtuar nga procedura e rregullt e vlerësimit të provave. Ai duhet
ta ketë forcën e dëshmisë së pamposhtur në bazë të esencës dhe
përmbajtjes së tij kurse këto janë faktet e vërtetuara objektive përmes
perceptimit të drejtpërdrejt të organit të procedurës dhe të anëtarëve të
ekipit të inspektimit gjatë shikimit të vendit të ngjarjes. faktet e
fiksuara drejtë objektive dhe të konstatuara me procesverbal është
vështirë të hidhen poshtë përveç në rastet kur ka fakte të cilat i hedhin
83
Fotoaparati digjital e ruajnë filmin në memorie. Fotografitë lehtë shikohen në
ekranin e vogël të tij. Fotografitë mund të fshihen dhe të lirohet memoria për foto të
reja. Kur fotografitë hudhen në kompjuter menjëherë ato janë të gatshme për
manipulim të çfarëdo lloji.
280

poshtë këto të argumentuarat fillimisht. Kjo aq më tepër nëse vendi i
shikimit është fiksuar njëkohësisht me mënyrat teknike, grafike dhe
mënyrat tjera.
Nuk ekzistojnë dispozita të posaçme të cilat e trajtojnë vetëm
procesverbalin e shikimit të vendit të ngjarjes. Meqenëse në
procedurën penale ndërmerren shumë aktivitete ato është e nevojshme
të fiksohen në procesverbal.
Procesverbali i punuar në zyre për shikimin, mund të përpilohet në
bazë të metodës së pyetësorit, listës, pra shkallës së pyetjeve,
formularit anketues ose në formë të lirë pa e rubrikuar përmbajtjen.
Fjala është për përmbajtjen substanciale të njohjes që paraqet
minimumin e pjesëve formale të parapara me ligj. Nuk mund të
pranohet si rregull e përgjithshme në mënyrë krejtësisht të lirë hartimi
i procesverbalit mbi shikimin. Me këtë do të zvogëlohej përdorimi në
procedurë p.sh. për shkak të hulumtimit të tërësisë tematike ku
përpunohet njësia e caktuar tematike. Procesverbalet do të ishin tepër
të mëdha (grumbullim jo kritik i informatave – regjistrimeve) ose e
kundërta, të ngushtuar me mundësi të lëshimeve të fakteve të
rëndësishme (“rrethanave të dukshme”).
Përmbajtja e procesverbalit e drejton mënyrën e hulumtimit, të
shpjegimit të llojit të caktuar të deliktit dhe dikton përmbajtjen e
kallëzimit penale të organit të punëve të brendshme (kallëzimi zyrtar
penal). Kjo përmbajtje duhet të jetë rezultat objektiv për çështjet dhe
faktet, gjendjet dhe lëvizjet etj, gjegjësisht për situatën në vendin e
ngjarjes. në procesverbal nuk guxon të ketë hipoteza (supozime,
mendime, gjykime konstatime) të organit i cili e bën shikimin ose të
anëtarëve të ekipit të tij. Për këtë duhet të përpilohet shënimi i
posaçëm me shkrim (formal ose formal-procedural) siç janë raportet,
etj, sepse kjo që u cek mund të shërbejë në procedurën e mëvonshme.
Në procesverbal nuk futen as versionet as dyshimet për shkallën e
kontributit të bashkëpjesëmarrësit në delikt ose për fajësinë e tij
eventuale. Procesverbali tematik duhet të përmbajë kryesisht rrethanat
që janë të rëndësishme për shpjegimin e dinamikës dhe shkaqeve,
rrethanave të cilat e kanë përcjellë deliktin, modus operandi teknik i
veprës së kryer penale.
Modeli i pjesëve standarde të procesverbalit të shikimit të vendit të
ngjarjes në esencë përbën si vijon (D. Modly, N. Korajliq, 2002, fq.
281

747):
1. Pjesën hyrëse (formale) – kjo është pjesë rreptësisht standarde
me renditje të të dhënave të cilat janë të paraparë me dispozita
ligjore për organin, rastin, personat e pranishëm, kohën dhe
përmbajtjen e njohurive fillestare, daljen në vendin e ngjarjes,
kohën e fillimit të aktivitetit, kushtet e përgjithshme në të cilat
zhvillohet shikimi dhe rrethanat e posaçme. Ndonëse dispozitat
ligjore nuk parashohin konstatime për sigurimin e vendit të
ngjarjes, për këtë insistojnë rregullat kriminalistike. Këtu bëjnë
pjesë të dhënat në raport me paprekshmërinë, mosndryshimin ose
ndryshimin në vendin e ngjarjes para fillimit të shikimit të tij.
2. Pjesa e përgjithshme – me paraqitjen e gjendjes së përgjithshme
në vendin e ngjarjes konstatimin e elementeve qenësore të
makrosituatës, gjendjes së gjurmëve dhe objekteve tjera,
klasifikimin e vendit të ngjarjes në disa sektorë, ndërmarrja e
masave urgjente për sigurimin e gjurmëve dhe të të dhënave tjera
në fazën statike të shikimit. Kjo pjesë e procesverbalit duhet të
përmbajë lidhjen precize me incizimet përcjellëse dhe
pasqyrimin e gjendjes së gjetur dhe shenjat e qarta të programit
të analizimit të vendit të ngjarjes.
3. Pjesa qendrore e procesverbalit – përmban konstatimet e fazës
dinamike të shikimit (hulumtimi i rrethanave në vendin e
ngjarjes) të cilat duhet të jenë të përshkruara në mënyrë të thuktë,
të hollësishme dhe detaje me ç’rast vëmendje të posaçme duhet
kushtuar renditjes së paraqitur. Evidentimi i objekteve të
shikuara i cili është bërë në pjesën paraprake, tani duhet të
plotësohet me klasifikimin metodologjik dhe paraqitjen e
mënyrës së matjes, veçimit, sigurimit, ndërmarrjen e përkohshme
të të gjitha masave në vendin e ngjarjes dhe shpjegimin e disa
çështjeve. Të gjitha masat duhet të merren me një sinkronizim të
rreptë me incizimin, skicimin, format grafike, teknike dhe format
tjera të fiksimit, por gjithsesi me plan.
4. Pjesa përfundimtare – përveç përmbajtjes gjegjëse formale
sidomos duhet ta ketëpërshkrimin detaj dhe pasqyrën e të gjitha
shtojcave të procesverbalit për shikimin e vendit të ngjarjes,
shenjat e dukshme dhe lidhjet e tyre me disa pjesë të tekstit të
procesverbalit. Nëse procesverbali i plotëson të gjitha kërkesat
282

procedurale në pikëpamje të formës dhe kërkesat kriminalistike
në pikëpamje të përmbajtjes atëherë ai është provë e pamposhtur
e llojit të vet në aspektin e fakteve që i përmban ai.
12.3. Kontrollimi i personave (bastisja)
Kontrollimi i personave së bashku me bagazhet nga aspekti formal
mund të jetë aktivitet hetimor që ndërmerret me qëllim të zbulimit të
gjurmëve dhe objekteve të veprës penale ose të objekteve të
rëndësishme për procedurën penale, mirëpo mund të jetë edhe si masë
operative-taktike e sigurisë ose masë preventive që ndërmerret jashtë
procedurës penale. Duke filluar nga supozimi se çdo person i
autorizuar zyrtar e di dhe duhet ta dijë bazën ligjore, kushtet formale
dhe kufizimet lidhur me kontrollin, këtu nuk do të merremi me anën
formale juridike të kontrollimit të personave dhe as me bazat ligjore
(kontrolli sipas urdhrit të organit kompetent shtetëror, kontrolli pa
urdhëresë, kontrolli me pjesëmarrje të domosdoshme të dëshmitarëve,
kontrolli pa dëshmitarë, etj), por do të kufizohemi vetëm në rregullat
dhe masat taktike të kujdesit të shtuar të cilave duhet t’u përmbahemi
me rastin e kontrollit të personave. Duhet vetëm të përkujtohemi se në
aspektin formal procedural nuk konsiderohet kontroll i personave
kontrollimi i jashtëm i rrobave i cili bëhet me qëllim të vërtetimit se a
bartë armë ai person apo eksploziv ose mjete dhe vegla tjera të
përshtatshme për sulm, as kontrolli i bagazhit personal, prandaj këtu
edhe nuk vijnë në konsiderim kufizimet formale të parapara për
kontroll si masë hetimore. Mirëpo, rregullat dhe masat elementare
taktike të kujdesit të shtuar vlejnë njësoj për të gjitha këto forma,
prandaj do t’i shtjellojmë në tërësi duke i cekur edhe specifikat e tyre
në disa situata taktike.
Nga aspekti taktik, qëllimi i kontrollit të personave mund të bëhet:
a) me qëllim që të gjinden dhe merren sendet e përshtatshme për
sulm (arma e zjarrit, shpata, thika, boksi e mjete tjera shpuese);
b) me qëllim që të gjinden dhe merren objektet që shërbejnë si mjet
për kryerjen e veprës penale apo kundërvajtje (veglat për thyerje,
arma, mjetet e ndryshme, mjetet eksplozive, pajisjet për
falsifikime, etj)
c) me qëllim që të gjenden dhe merren objektet e fituara me vepër
penale, gjegjësisht që mund të shërbejnë si provë (sendet e
tjetërsuara apo të vjedhura, të hollat, monedhat e falsifikuara,
narkotikët, etj);
283

d) me qëllim që të gjenden, fiksohen dhe merren gjurmët e veprës
penale (njollat e gjakut, gjurmët e barotit, pluhuri, pluhuri i
ngjitur, zhuli, qimet, grimcat e fijeve, xhamit, ngjyrat e llakut,
gjurmët e luftimit, kafshimet, goditjet, therjet, etj);
e) me qëllim që të gjenden dhe merren objektet të cilat do të mund
të shfrytëzoheshin për ikje ose lehtësim të arratisjes së personave
të arrestuar ose për vendosjen dhe mbajtjen e kontakteve dhe
lidhjeve të fshehta të të ndaluarve, paraburgosurve ose personave
të dënuar qofshin ato midis tyre apo nga personat e jashtëm
(arma e fshehur, thika, shkresa, porositë e shifruara, e vegla të
tjera të ngjashme);
f) me qëllim që të gjenden dhe merren objektet dhe gjërat që mund
të shërbejnë për vetëlëndim ose vetëvrasje të personave të
arrestuar (zhiletë, helme, mjetet për shkaktimin e sëmundjeve me
qëllim të shkuarjes në spital – me qëllim të arratisjes, etj)
Duke pasur parasysh shkakun, qëllimin dhe përmasat e drejtpërdrejta
të kontrollit, nga aspekti taktik dallojmë:
a) kontrollin paraprak (të pjesërishëm) të personave;
b) kontrolli i plotë i mëvonshëm i personave;
c) kontrolli i personave në kuadër të zbatimit të regjimit të
paraburgimit, ndalimit apo të mbajtjes së dënimit.
Kontrolli i pjesërishëm i personave është ai me të cilin nuk
hulumtohen detajisht të gjitha pjesët e trupit, rrobave dhe këpucëve
dhe ku personi i kontrolluar nuk zhvishet i tëri lakuriq, por vetëm
kontrollohen pjesët e caktuara të trupit, rrobave dhe këpucëve si dhe
pjesa e jashtme e rrobave. Krejt kjo varet prej llojit dhe madhësisë së
objektit që kërkohet. Kontrollimi paraprak i pjesërishëm i personave
kryhet gjithsesi dhe pa kurrfarë përjashtimi edhe me rastin e arrestimit,
shoqërimit dhe paraburgimit me qëllim të marrjes së objekteve të
përshtatshme për sulm dhe për zbulimin eventual dhe marrjen e
objekteve dhe gjurmëve të veprës penale, pastaj me rastin e bastisjes së
banesës dhe lokaleve tjera të mbyllura (sepse nuk do të ishte në rregull
sikurse të dyshuarit t’i bastisej banesa e jo edhe ai vet, gjë që për fat të
keq nganjëherë ndodh). Pastaj në situata shumë të ndryshme në rastet e
zbulimit dhe të vërejturit të personave të dyshimtë për të cilët ekziston
dyshimi i bazuar se mund të kenë objekte të destinuara për kryerjen e
veprës penale ose objekte të fituara me vepër penale, me rastin e
racisë, bllokadës dhe masave të ngjashme, me rastin e kontrollit të
284

sforcuar të udhëtarëve dhe bagazheve të trenit, në aeroporte, etj. Kur
kontrolli i tillë ka karakter joformal të jashtëm dhe kontrollimi i
bagazheve dhe kur sipas përmasave i ofrohet kontrollit të plotë detaj –
gjithmonë varet nga situata konkrete me qëllim të bastisjes. Bastisja jo
e plotë dhe e rastësishme në pikëpamje taktike kushtëzohet nga
pamundësia e zhvillimit të bastisjes së plotë (p.sh. për shkak të vendit
të papërshtatshëm, urgjencës, etj) që do të thotë se gjithmonë duhet
kërkuar që bastisja paraprake e pjesërishme të jetë sa më e plotë nëse
kjo në situatën konkrete është e mundshme dhe në aspektin taktik
është e përshtatshme dhe natyrisht nëse ka bazë.
Qasja personave të rrezikshëm të cilët duhet kontrolluar, ndalimi i tyre,
çarmatimi, kryhet me masa përkatëse të kujdesit të shtuar – ngjashëm
me legjitimimin dhe arrestimin e personave të rrezikshëm potencial
dhe të armatosur. Në kontrollin e personave sipas mundësisë duhet
gjithmonë të marrin pjesë së paku dy persona zyrtarë të autorizuar –
njëri bën kontrollin kurse tjetri e siguron dhe mbikëqyrë çdo lëvizje të
atij që kontrollohet.
Në bazë të teknikës së zbatimit të masave të kujdesit të shtuar dallohen
dy lloje të kontrollimit të personave: a) kontrollimi apo bastisja klasike
dhe b) kontrollimi “mbështetur për muri”. Tek lloji klasik i bastisjes së
personave me rastin e kujdesit të shtuar, urdhërohet personi që t’i
ngrisë duart mbi kokë, t’ia kthejë shpinën personit të autorizuar që e
kryen kontrollin, personi tjetër i autorizuar nga largësia 3-5 metra
mbikëqyrë. Me këtë rast mund të zbatohen edhe kombinime tjera të
ndryshme, p.sh. duke e urdhëruar të dyshimtin që t’i ngrisë duart lartë
dhe t’i hapë këmbët në mënyrë që ta ketë drejtpeshimin më labil.
Kontrolli “mbështetur për muri” që zbatohet ndaj personave të
rrezikshëm ose për të cilët supozohet se janë të armatosur dhe të
rrezikshëm ka të bëjë me kërkesën që i dyshuari të kthehet kah muri
dhe t’i afrohet murit së paku 1m, të ngrihet në maje të gishtërinjve të
këmbëve kurse me maje të duarve të mbështetet për muri me çka
arrihet pozitë shumë labile e drejtpeshimit. Personi i autorizuar zyrtar i
cili e kryen kontrollin me njërën këmbë mban afër këmbëve të të
kontrolluarit dhe për dyshimin më të vogël të sulmit apo rezistencës ia
shtyn këmbën, kështu që ai e humbë drejtpeshimin dhe bie në tokë.
Kontrolli “mbështetur për muri” i kriminelit të armatosur dhe të
rrezikshëm. Meqenëse kontrolli personal më së shpeshti kryhet nga 2
policë, patrullat ose mbajtësit e rendit – ata duhet paraprakisht të jenë
285

marrë vesh për renditjen taktike dhe ndarjen e roleve. Pa marrë
parasysh pozitën në të cilën sipas urdhëresës së prerë kryhet patrullimi
personi i autorizuar zyrtar i cili e kryen kontrollin duhet t’i afrohet të
dyshuarit, të merr pozitën nga ana e pasme ose anësore e të dyshuarit
me një hap përpara duke pasur kujdes për pozitën e trupit që të mos e
pengojë për intervenim eventual të nevojshëm shokun e tij i cili është
duke siguruar. Me rastin e bastisjes së pari konfiskohen objektet e
rëndësishme për sulm (arma, thika, sëpata, boksi, shkopi, kama, etj) e
pastaj kërkohen dhe konfiskohen edhe sendet tjera. Bastisja apo
kontrolli bëhet sipas sistemit dhe radhës së caktuar, p.sh. prej lart
poshtë: së pari i hiqet kapela, kontrollohet, preket pjesa e epërme e
trupit deri tek brezi, kontrollohen duart mbi bërryla, mbi gjunjë dhe
nën gjunjë, së jashtmi dhe së brendshmi, nën bark kontrollohet brezi,
kontrollohen dhe zbrazen gjepat e jashtëm dhe të brendshëm të palltos
dhe pantallonave duke përfshirë edhe gjepat e vogël, kihet kujdes për
gjepat e fshehtë, kontrollohet me kujdes pjesa në mes të këmbëve,
pastaj të dy këmbët deri në zog, pjesa e poshtme e pantallonave,
çorapet, këpucët, etj. Dimensioni dhe intensiteti i kontrollit apo
bastisjes, siç u theksua gjithmonë varet nga rrethanat e çdo rasti
konkret, gjithmonë duhet pasur kujdes që kriminelët përpiqen para
kontrollit t’i hedhin sendet komprometuese me ç’rast disa prej tyre
posedojnë shkathtësi të lakmueshme, prandaj krahas vëzhgimit të
kujdesshëm të çdo lëvizjeje të të dyshuarit, duhet kontrolluar edhe
vendin ku është vërejtur, ndaluar dhe kontrolluar ai dhe sipas nevojës
edhe afërsinë e vendit.
Kontrollimi i plotë i mëvonshëm i personave bëhet pas shoqërimit të
personave të arrestuar ose personave tjerë të dyshimtë në lokalet
zyrtare ose në objektet tjera të përshtatshme kur me bazë supozohet se
personat e tillë me vete mund të mbajnë objekte të fshehura ose gjurmë
të veprës penale e që nuk ka qenë e mundur të gjinden me kontroll të
pjesshëm. Kontrolli bëhet në lokal të mbyllur në të cilin futen personat
një nga një të cilët duhet të kontrollohen. Kontrollimin e bëjnë së paku
2 persona të autorizuar zyrtarë dhe nëse është e nevojshme marrin
pjesë edhe më shumë persona zyrtarë me qëllim të sigurimit dhe
ndërmarrjen e masave të posaçme të kujdesit të shtuar. Në rastet e
caktuara, sidomos kur është i domosdoshëm kontrollimi detaj fizik,
kontrollimi i zbrastësive të trupit me qëllim të zbulimit eventual të
objekteve dhe gjurmëve është e preferueshme të angazhohet edhe
mjeku. Personi i cili kontrollohet zhvishet i tëri dhe zbathet dhe vesh
penjarin e përgatitur për të, pastaj kontrollohet detajisht, çdo pjesë e
286

trupit, e rrobave dhe e këpucëve, krejt kjo varësisht nga lloji dhe
madhësia e objektit i cili kërkohet ose supozohet që mund të gjendet
tek i dyshuari.
Kontrollin e tillë të femrave gjithmonë duhet ta bën femra. Kontrolli
paraprak i pjesshëm i femrave të cilin e kryejnë personat zyrtarë
meshkuj është i kufizuar pikërisht për shkak të gjinisë, vetëm në pjesët
e jashtme të rrobave, me qëllim të konfiskimit të armëve, eksplozivit,
etj., si dhe të çantës personale dhe të bagazhit, prandaj edhe kjo është
arsye që ajo duhet të shkojë në kontroll të plotë të mëvonshëm. Me
rastin e shoqërimit të personit femër me qëllim të kontrollit të plotë
duhet pasur kujdes të veçantë që gjatë rrugës fshehurazi të mos i hedhë
gjërat komprometuese.
Me rastin e kontrollimit të trupit dhe të zbrastësirave të trupit duhet
pasur kujdes që kriminelët profesionalë, kryesit e specializuar të
veprave penale, kontrabandistët, etj, i fshehin objektet në mënyrat më
të ndryshme dhe në vendet më të zakonshme: në flokë të shkarravitura
(femrat) dhe në frizura të rregulluara mirë, në mjekër dhe në flokë
(meshkujt), në zgavrën e gojës, nën bark, nën gji (gratë më të plota),
në grusht të dorës, nën organet gjenitale dhe brenda në to, nën gishtat e
këmbëve, etj. Nuk duhet harruar se disa kriminelë qofshin femra apo
meshkuj bartin paruka dhe nën të fshehin sende.
Janë shënuar shumë raste që nën bandazhet ortopedike, nën flasterë,
nën fashën e allçisë së thyerjes së simuluar, fshehin armën,
eksplozivin, argjendin, drogat narkotike, etj. Në rast dyshimi për
heqjen e flasterëve dhe fashave duhet angazhuar punëtori shëndetësor
dhe mjeku.
Rrobat e hequra kontrollohen pjesë pjesë. Nga rrobat nxirren dhe
kontrollohen sendet (pajisjet personale, ora, kutia e cigareve, faculeta,
llulla, shkrepësa, pudriera, letrat e ndryshme, noteset, llogaritë, etj).
Me rastin e kontrollimit të rrobave duhet pasur kujdes në brendinë e
kapelës; mbrojtësin e kasketës apo kapelës, shallit, manshetave dhe
xhepave të këmishës; xhepat, tubat, rripin, krahët, patentën dhe fundi i
pantallonave; brendia e kravatës, astari, thembrat e këpucëve, shtrojat
e këpucëve, brendia e këpucëve dhe e çizmeve, palët e ndryshme të
rrobave, xhepat e fshehtë, astari i fustanit, kostumi, rrobat e
brendshme.
287

Kontrolli i personave me rastin e paraburgimit dhe ndalimit bëhet me
qëllim të gjetjes dhe konfiskimit të objekteve të cilat gjatë mbajtjes në
paraburgim ose gjatë ndalimit personat e arrestuar mund t’i përdorin
për sulm (arma e zjarrit, thika, etj), për arrati (turjelat e ndryshme,
limat, çelësat e ndrequr, gërryesit, pajisja e ndrequr për mihje, për
prerje, etj), objektet ose sendet me të cilat mund të bëhet vetëlëndimi
ose vetëvrasja (zhileti, helmi, etj), pajisja e përgatitur për vënien dhe
mbajtjen e kontakteve të fshehta (pasqyra, llamba me bateri, letra,
porositë e koduara si dhe në objekte të ndryshme) por edhe objektet
dhe gjurmët të veprës penale që më parë nuk janë gjetur.
Për të njëjtin qëllim duhet pasur kujdes ndaj kontrollimit të letrave,
ushqimit, paketave, etj, të cilat personat e arrestuar i marrin, i pranojnë
ose i dërgojnë. Çdo kontrollim sipërfaqësor dhe çdo lëshim gjatë
kryerjes së kontrollit, sidomos kur është fjala për kriminelët e rafinuar,
mund të ketë pasoja të dëmshme të papërmirësueshme.
12.4. Bastisja e banesës dhe lokaleve tjera
Bastisja e banesës dhe lokaleve tjera bën pjesë në mesin e aktiviteteve
më të rëndësishme hetimore me të cilat arrihet deri tek provat dhe
indicet materiale (objektet dhe gjurmët e veprës penale) ose megjithatë
zbulohen dhe kapen kryesit e veprave penale dhe personat tjerë të cilët
kërkohen. Nuk bëhet fjalë vetëm për zbulimin e provave direkte
materiale për deliktin tashmë të kryer, por mund të gjinden edhe
objekte të ndryshme dhe gjurmë të cilat si indice materiale mund të
shërbejnë si udhërrëfyes për ndriçimin e veprave tashmë të paraqitura
dhe të regjistruara, për zbulimin e veprave të cilat fare nuk janë të
paraqitura, për pengimin e veprave të përgatitura, etj. Me bastisjen e
banesës dhe lokaleve tjera mund të realizohen zbulimet e ndryshme
operative për prirjet dhe mënyrën e jetesës së personit të dyshimtë, për
gjendjen e tij materiale, për planifikimin e veprimtarisë kriminale dhe
veprimtarisë tjetër të dëmshme, për rrethin e personave me të cilët
korrespondon dhe shoqërohet (kontrollimi i korrespodencave me
shkrim, etj). Për këtë arsye në bastisje të banesës dhe të lokaleve tjera
gjithmonë duhet të shkohet, kur në aspektin ekspozues arrihet baza
operative (probabiliteti se me aktivitetin e tillë mund të gjendet objekti
apo gjurma e veprës penale ose personi i cili kërkohet), si dhe kur
plotësohen kushtet ligjore (për anën ligjore dhe formale të bastisjes
këtu nuk po flasim për arsye të cilat janë thënë që në fillim).
288

Përgatitja e planit të bastisjes. Për çdo bastisje të banesës dhe
lokaleve tjera duhet të bëhen përgatitjet adekuate dhe të hartohet plani
i bastisje, natyrisht nëse këtë rrethanat konkrete të rastit e lejojnë (rasti
urgjent nuk duron kurrfarë pritje as vonese). Dimensioni i përgatitjeve
dhe i planit varet nga kompleksiteti i rastit, gjegjësisht prej asaj se çka
kërkohet krejt nga bastisja, nga koha në dispozicion dhe rrethanat tjera,
mirëpo edhe në rastet urgjente nuk përjashtohet mundësia dhe nevoja
që së paku pjesshëm të bëhen përgatitje të improvizuara dhe plani i
shpejtë me qëllim të përshtatjes urgjente situatës së lindur taktike. Në
të kundërtën mund të ndodhin gabime, lëshime dhe shmangie të
mëdha.
Në kuadër të përgatitjeve dhe planeve të bastisjes ndër të tjera
duhet të ndërmerret:
a. mbledhja e sa më shumë të dhënave për objektin e bastisjes
(numri, kati, sistemimi i dhomave, lokalet ndihmëse, bodrumi,
tavani, ndërtesat bujqësore, etj),
b. sipas mundësisë sigurimi i planit të ndërtesës ose të bëhet skica e
truallit të lokaleve ku kryhet bastisja;
c. mbledhja e informatave për atë se kush krejt dhe në çfarë kohe
gjendet në banesë apo në objektin tjetër ku duhet të bëhet
bastisja;
d. të mblidhen dhe të analizohen informatat dhe shënimet për vetitë
e personit te i cili duhet të bëhet bastisja e banesës, ose lokaleve
tjera dhe për sjelljen e mundshme të atij personi (rezistenca
eventuale fizike, trikat e ndryshëm të mundshëm) me qëllim të
zbatimit të masave adekuate të kujdesit të shtuar;
e. të definohet kë duhet kërkuar (kryesi apo grupi i fshehur,
pjesëmarrësit, etj), gjegjësisht të bëhet lista ose plani operativ çka
duhet kërkuar krejt (armë, eksploziv, të holla të vjedhura,
monedha të falsifikuara, pajisje për falsifikim, valuta të huaja,
monedha të arit, narkotikë, thika e përgjakur, veglat për thyerje,
materiali i shtypur armiqësor), kurse paraprakisht të parashihet
dhe definohet çka duhet kërkuar dhe cilat objekte mund të
paraqiten përveç atyre që kërkohen;
289

f. të definohet ku duhet kërkuar të gjitha (mundësia e fshehjes) dhe
sa duhet shkuar larg në çmontimin e mobileve, mihje, etj;
g. të vlerësohet dhe të definohet se tek kush duhet të bëhet ende
bastisje e banesës dhe lokaleve tjera (sinkronizimi i shumë
bastisjeve);
h. të caktohet koha më e volitshme e bastisjes (dita, ora, minutat), të
sigurohet pajisja e nevojshme për kryerjen e suksesshme të
bastisjes (pajisja për blombim, dritat, qeset, mbështjellësit dhe
pajisja tjetër për paketimin e gjurmëve dhe objekteve tjera,
shufrat e metalta, çekani, darët, çelësat e ndryshme dhe pajisje
tjetër për hapje, shtypje, shpime, etj, detektor për metale, pajisje
për shkrim, fotoaparat, etj);
i. të caktohet numri dhe struktura e ekipit operativ që do ta kryejë
bastisjen, përcaktohet udhëheqësi i ekipit, të bëhet ndarja e
detyrave të punës mes tyre (bllokada e jashtme dhe e brendshme,
vrojtimi i anëtarëve, të shtëpisë, kontrolli i menjëhershëm).
Sidomos duhet paralajmëruar se të gjitha masat dhe aktivitetet që
duhet të ndërmerren në kuadër të planifikimit dhe përgatitjes së
bastisjes deri në fund duhet të mbeten fshehtësi. Prandaj, të vërejturit
eventual paraprak dhe shënimi i objektit të bastisjes përjashtohen nëse
me këtë nuk mund të ruhet fshehtësia. Çdo bastisje duhet kryer
befasisht, sidomos nëse me të kërkohen personat ose dëshirohet që ata
të kapen në flagrancë, si dhe kur tek kriminelët profesional dhe grupet
e organizuara kriminale kërkohen objektet dhe gjurmët e veprave
penale), sepse në të kundërtën krimineli me përvojë i cili përcjellë me
vigjilencë dhe kujdeset për çdo hap të personave të autorizuar zyrtarë
shpejtë ndërmerr kundërmasa dhe e pamundëson çfarëdo suksesi të
bastisjes.
Me bastisjen mund të kombinohen edhe vëzhgimi, prita, racia dhe
masa të ngjashme që varen nga kompleksiteti i rastit konkret.
Vëzhgimi p.sh. mund të bëhet para bastisjes (sidomos gjatë kohës së
përgatitjes dhe planifikimit të bastisjes), gjatë dhe pas bastisjes,
sidomos kur është fjala për grupin e organizuar kriminal të
kontrabandës, banditëve, elementeve armiqësore, etj. Prandaj çdo
bastisje duhet të përshtatet me planin e gjerë të kontrollit dhe
përpunimit operativ, sidomos me rëndësi me rastin e përcaktimit të
kohës së fillimit të bastisjes.
290

Në aspektin e zgjedhjes së kohës së bastisjes, gjithmonë duhet të kihet
kujdes që bastisja të mos jetë e parakohshme dhe as e vonuar. E
parakohshme mund të bëhet nëse ekziston interesi që personi i dyshuar
në asnjë mënyrë të mos e kuptojë se në të dyshohet (derisa gjatë
vëzhgimit ose në mënyra tjera të mos vërtetohet rrethi i personave me
të cilët ai takohet dhe vepron në bashkësi). Bastisja vetvetiu
paralajmëron në mënyrë drastike personin e tillë se është i dyshuar.
Bastisja e vonuar do të ishte në rastin e disa ditë pas bastisjes së kryer
te bashkëpjesëmarrësi i tij në të njëjtin vend. Kjo nuk do të thotë se
nëse është vonuar duhet të hiqet dorë nga bastisja (sepse kurrë nuk
mund të caktohet që në fillim mënyra e reagimit dhe sjelljes së dikujt).
Mirëpo, duhet përpjekur që të mos ndodhë vonesa. Në shembullin e
përmendur është e nevojshme bastisja e sinkronizuar e njëkohshme e
banesave të kriminelëve të ndërlidhur reciprokisht, gjegjësisht
personave të dyshuar. Sa i përket kohës së ditës duhet tërhequr
vëmendjen se nga aspekti taktik (jo vetëm ligjor), zakonisht më mirë
është të bëhet bastisja ditën sesa natën. Ditën shihet më mirë, është
mundësia më e vogël e rezistencës së fshehtë dhe sulmit të papritur,
është e zvogëluar mundësia e vetëvrasjes, arratisë, etj. Natën më lehtë
hidhen dhe fshihen sendet komprometuese. Pastaj, natën shumë fakte
të rëndësishme mbeten të pavërejtura. Drita artificiale (reflektorët, etj)
kurrë nuk mund ta zëvendësojnë dritën e diellit, mirëpo në rastet
urgjente, kur çdo vonesë mund të jetë e dëmshme për suksesin, bastisja
kryhet edhe natën, kurse në çdo rast bastisjen e filluar më mirë është të
përfundohet natën sesa të ndërpritet dhe të vazhdohet ditën tjetër.
Mënyra e zbatimit të bastisjes. Bastisja e banesës dhe lokaleve tjera
gjithnjë duhet të bëhet sistematikisht sipas një rendi të caktuar, në
pajtim me planin e përpunuar paraprakisht me ndarje të qartë të roleve
të anëtarëve të ekipit operativ i cili e bën bastisjen, mirëpo pa marrë
parasysh dimensionin dhe hollësitë e planit dhe përgatitjeve paraprake
gjithmonë duhet përshtatur situatës konkrete që do të thotë se detyrat e
planifikuara dhe të përpunuara dhe renditjen dhe rrjedhën e tyre nuk
duhet kuptuar si shabllone të ngushta por sipas nevojës ato duhet
përmirësuar dhe duhet të kërkohen mënyrat më oportune të veprimit
konkret. Në të njëjtin kuptim duhet të kuptohen edhe këto rregulla
taktike që rekomandohen me rastin e bastisjes:
a. Në pajtim me parimin e cekur taktik të befasisë duhet befasisht pa
u vërejtur t’i afrohemi objektit (banesës apo lokaleve tjera) të cilat
kontrollohen. Kontrollit paraprak duhet t’i paraprijë bllokada e
291

menjëhershme shumë e shpejtë me të cilën sigurohet vëzhgimi dhe
kontrolli i daljeve, daljeve ndihmëse, daljeve për nevojë, dritareve,
tavaneve, bodrumeve, daljeve të pasme, objekteve bujqësore, etj.
Nuk guxojmë që të lejojmë që ne të hyjmë nga njëra derë kurse
nga dera tjetër të arratiset personi që kërkohet ose për dritare ta
hedhë objektin që kërkohet. Forca e bllokadës varet nga rasti
konkret dhe shkalla potenciale e rrezikut nga rezistenca, sulmi,
arratia, fshehja ose hedhja e sendeve ose nga vet kompleksiteti dhe
pesha e veprës penale me rastin e së cilës bëhet bllokada me qëllim
të sigurimit të bastisjes së suksesshme.
b.Nëse janë të pranishëm dy qytetarë të moshës madhore në rastin
konkret detyrimisht ata qytetarë nuk guxojnë t’u nënshtrohen
rreziqeve fizike ose rezistencës së armatosur, gjegjësisht sulmit.
Nëse pritet rezistencë ose sulm dëshmitarët e bastisjes vijnë vetëm
pas kryerjes së rezistencës dhe sulmit dhe kur pa rrezik mund të
prezantojnë.
c. Kur supozohet me arsye ose pritet rezistencë apo sulm i armatosur
në banesën ekriminelëve të rrezikshëm hyhet me kujdes të
posaçëm. Me atë rast ndërtesa bllokohet sipas planit të veçantë. Në
lokal hyhet vetëm pasi që të gjithë pjesëmarrësit e bllokadës ti
kenë zënë pozitat e veta, me ç’rast duhet pasur sidomos kujdes që
të mos gjenden në vijat e zjarrit, në rast të përdorimit të armëve të
zjarrit dhe njëkohësisht ta dominojnë situatën dhe ti mbajnë nën
mbikëqyrje të gjitha daljet që të mos mund të ikë askush. Në derë
trokitet dhe menjëherë zihet strehimi pas murit nga të dy anët e
derës dhe delinkuenti (banori i banesës) ftohet ta hapë derën ose
sipas rrethanave të rastit dera hapet me ndihmën e rojës apo të
ndonjë personi tjetër, kurse nuk paralajmërohet ardhja e personave
zyrtarë. Nëse në këtë mënyrë nuk është e mundur të hyhet në
banesë ose të bastiset ajo, atëherë veprohet në të njëjtën mënyrë
sikurse kur kriminelët e rrezikshëm barikadohen (për çka flitet më
tepër në shpjegimin e veprave taktike të arrestit).
d.Pas hyrjes në banesë apo në lokalin tjetër së pari duhet të bëhet
kontrolli i personave të dyshimtë me qëllim të konfiskimit të
armëve dhe mjeteve tjera të përshtatshme për sulm sa herë që një
gjë e tillë pritet, si dhe me qëllim të konfiskimit të objekteve tjera
që kërkohen.
292

e. Dritaret dhe dyert e banesës dhe lokaleve tjera me rastin e bastisjes
duhet mbyllur sepse kështu në njëfarë mase pamundësohet hedhja
e sendeve. Rregull është që askush të mos lejohet të dal nga banesa
kurse hyrja nga jashtë nuk ndalohet, por të ardhurit legjitimohen
dhe mbahen nën kontroll. Sipas nevojës edhe ata kontrollohen.
Nëse dikush nga anëtarët e familjes duhet të dalë (fëmija në
shkollë, ambulancë, etj) duhet të kontrollohen dhe tu sigurohet
përcjellja eventuale. Në të kundërtën në të vërtetë mund të ndodhë
që personi që del i paralajmëron bashkëpjesëmarrësit, ndihmësit
dhe të tjerët që të largohen, ose të hedhin apo shkatërrojnë sendet
që gjenden në ndonjë vend tjetër të fshehura jashtë shtëpisë ose
banesës. Për arsye të njëjtë personat të cilët kontrollohen dhe
anëtarët e familjes së tyre lejohen ta përdorin telefonin për biseda
mes veti, të lëvizin brenda lokalit pa kontroll, etj.
f. Lokalet kontrollohen një nga një. Nëse janë më shumë të tilla
rekomandohet siç u tha më herët të bëhet skica ose të sigurohet
plani i ndërtesës. Lokalet e kontrolluara pas bastisjes mbyllen që të
mos lejohet futja e objekteve të kërkuara në to dhe fshehja e tyre.
Brenda një lokali zakonisht kërkohet nga këndet prej të majtës në
të djathtën ose e kundërta, prej së larti poshtë dhe pas kontrollimit
të mureve dhe objekteve (mobileve) kontrollohen edhe muret. Nga
muret kontrollohet mesi i lokalit. Në fund me kujdes kontrollohet
dyshemeja. Renditja natyrisht mund të jetë e ndryshme por është
me rëndësi të mbahet një rend i caktuar, ashtu që të mos kalohet as
harrohet asgjë.
g.Ndonëse me rastin e bastisjes e dimë çka kërkojmë gjegjësisht çka
duhet, para së gjithash gjithmonë duhet pasur kujdes edhe objektet
që tregojnë ekzistimin e ndonjë vepre tjetër penale si dhe objektet
të cilat në kuptim të dispozitave të ligjit penal, duhet të
konfiskohen. Sa u përket pyetjeve ku duhet kërkuar të gjitha,
parimisht mund të thuhet: Duhet të kërkohen gjithkund, gjithsesi,
me kujdes për llojin dhe dimensionin e objektit që shërohet, por me
atë rast si udhërrëfyes i caktuar mund të shërbejë profesioni, zanati,
prirjet e veçanta dhe vetitë personale të personit të dyshuar. Çdo
njeri në mënyrë të pavetëdijshme është i ngarkuar me profesionin
dhe prirjen e tij që mund të shprehet edhe në zgjedhjen e vendit për
fshehjen e objektit. Kështu p.sh. muratori objektin sigurisht do ta
fshehë në mur, zdrukthëtari në tavolinë apo në pjesë tjera të
mobileve, amvisja në rroba dhe në orman, në jastëk, etj. Megjithatë
293

udhërrëfyesi i tillë nuk guxon të na shmangë dhe të kërkojmë
vetëm atje ku sipas profesionit apo rrethanave të posaçme mund të
pritet, por duhet kërkuar më këmbëngulësi çdo gjë dhe gjithkund
sendet e kërkuara ose derisa të mos përjashtohet mundësia se ato
ekzistojnë në banesë ose në lokalin tjetër. Me këtë rast nuk duhet
harruar se objektet e kërkuara mund të gjenden edhe atje ku më së
paku pritet. Mjaft ilustrues për këtë është një rast nga praktika:
Ekipi i operativistëve shumë detajisht e ka kontrolluar banesën e
personit të dyshuar për keqpërdorim të shumës së madhe të të
hollave. Fillimisht janë kërkuar të hollat. Ekipi nuk ka gjetur asgjë
ndonëse i ka kontrolluar të gjitha përveç një vendi të vetëm i cili ka
qenë shumë i dukshëm dhe nuk është dyshuar se aty mund të lihen
të hollat. Të hollat e keqpërdorura kanë qenë në një pliko të madhe
mbi tavolinën e kuzhinës! Askujt nga ekipi nuk i shkuar mendja që
në atë vend të kërkohen ato.
h.Pra, rol shumë të madh me rastin e kontrollimit ka personi i
autorizuar zyrtarë i cili e vëzhgon të dyshuarin dhe anëtarët e tij
gjatë bastisjes. Vëzhguesi duhet të bisedojë me personin tek i cili
bëhet bastisja sepse frika, shqetësimi, relaksimi apo droja mund të
përcillen edhe me ngjyrën e zërit, belbëzimi, ngatërrimi i fjalëve
etj. Ndryshimet e tilla ndodhin edhe me ndërrimet fiziologjike
(zbehja, djersitja, dridhja,etj). Vëzhguesi i kujdesshëm do t’i vërejë
reagimet e personave të tillë të pandërgjegjshëm gjatë çdo
mundësie të gjetjes së objektit të kërkuar. Pa marrë parasysh që
personat e tillë përpiqen ta aktrojnë gjakftohtësinë ata nuk mund ta
fshehin shqetësimin kur vendi “i nxehtë” është në pikën kritike, pra
ku janë sendet e fshehura, por gjithashtu nuk mund ta fshehin edhe
lehtësimin e tyre kur kontrolluesi i largohet vendit të tillë gjë që të
gjithë operativistëve me përvojë do të mund t’u lehtësohej gjetja e
objekteve të kërkuara.
i. Midis kryesve të drejtpërdrejt të bastisjes dhe vëzhguesve duhet të
ekzistojë një mënyrë e të kuptuarit paraprakisht e dakorduar sepse
bisedat e hapura do t’i kuptonin edhe personat tjerë ku bëhet
bastisja me ç’rast do të shkaktohej dëm i caktuar taktik.
j. Nëse përmes informatorit kuptohet se ku gjenden objektet e
fshehura (shënimi i saktë istrehimit të tyre) për shkaqe taktike nuk
bën të shkohet drejt në atë vend, por bastisja fillon si zakonisht
294

sipas sistemit të rëndomtë në mënyrë që të mos zbulohet
informatori.
k.Bastisja bëhet në të gjitha lokalet që i përkasin të dyshuarit
(pronarit ose bartësit të të drejtës së banimit ose lokalit afarist).
Mirëpo, nëse ekziston dyshimi i bazuar se objektet e kërkuara janë
strehuar tek farefisi, miku apo shoku ose ortaku, atëherë bastisja
zgjerohet edhe në lokalet e tyre. Prandaj, në kuadër të përgatitjeve
dhe planifikimit siç është cekur gjithmonë krahas vlerësimit ku
duhet kërkuar duhet të vlerësohet dhe definohet tek kush duhet
kërkuar.
l. Me rastin e bastisjes duhet pasur kujdes për mundësinë e fshehjes
së objekteve në strehimet ekzistuese potenciale, zbrastësirat, etj, si
dhe në vendet e fshehta, speciale të përshtatura.
Strehimet e mundshme pa përshtatje të posaçme. Mundësitë e
fshehjes në banesë dhe në lokalet tjera duke i shfrytëzuar lokalet që
tashmë janë të përshtatshme, zbrastësirat, etj, pothuajse janë të
pakufizuara e që varet krejtësisht nga aftësia e të dyshuarit dhe nga
lloji dhe dimensioni i objektit që fshihet, sepse sa më të vegjël të jenë
objektet aq më lehtë është që të fshihen. P.sh. do të cekim se në çka
duhet përqendruar vëmendjen me rastin e bastisjes.
Objektet e ndryshme (varësisht prej veçorive, madhësisë dhe
strukturës) mund të fshihen prandaj duhet të kërkohen me kujdes të
posaçëm:
Në mure dhe mbi mure (pas pasqyrës, pas pikturës, pas
kalendarit; etj)
Në kornizat e fotografive dhe pikturave, pas pasqyrave,
diplomave, pikturave të shenjtëve, etj;
Në mobile dhe në orendi (në ormane, vitrina nate, shtretër,
komode, rregall, rafte, tavolina, karriga, fotele, etj.)
Në pjesën e poshtme të karriges, tavolinës, etj, me ngjitje (me
ngjitës, kit, trakë ngjitëse, etj)
Në zbrastësirat e mobileve të punuara me gypa, zbrastësira të
këmbëve të karrigeve, tavolinave, etj.
Në pjesët e varëseve, në paradhomë ose orman, në zbraztësirat e
varëseve, ombrella, etj;
295

Në rrobat e hekurosura, të papastra (në kofinin e rrobave ose në
lavatriçe), në jastëk, jogi, jorgan, dhe shtroja tjera, etj;
Në legen të WC-së, në gypat e ngrohjes qëndrore, të plinit, luster
dhe të qirinjëve, etj;
Në bombola dhe në enë të kuzhinës (tasat, tenxheret, bombolat e
kompotit, në kripë, sheqer, etj);
Në instrumentet muzikore (piano, kuti violine, kitarë, harmonikë,
etj);
Në vendet dhe zbrastësirat e TV, radioaparatit, magnetofonit,
transistorit, frigoriferit, etj;
Në lodrat e fëmijëve,
Në libra
Në vazo, tasa dhe sanduk lulesh
Në trofe dhe rekuizita sportive;
Në vende shumë të dukshme, p.sh. mbi tavolinë të kuzhinës, nën
gazetën ditore (dihet nga psikologjia se gjërat më të dukshme
shpesh nuk vërehen);
Në shporet, kaminë, tymtar, hedhurina, hi, nën dru, nën thëngjill,
etj;
Në tavan, midis ose nën rroba të vjetra, në grurë, në miell, pas
trarit, etj
Në bodrum, shupë, pleme, etj.
Strehimorja e ndërtuar speciale ose e përshtatur speciale e fshehtë
Strehimoret e fshehta mund të jenë speciale të ndërtuara, të ndrequra
ose të meremetuara, të kamufluara “qorr”, hapësirat në banesë, në
ndërtesa afariste ose të banimit, ndërtesa bujqësore, etj. Edhepse
strehimoret e tilla në banesat dhe shtëpitë e sotme të ndërtuara serike
dhe të tipizuara nuk përjashtohet mundësia që ndonjë kriminel
profesional sidomos kontrabandistët që janë përcaktuar gjatë për
veprimtari kriminale ta planifikojnë edhe këtë veprimtari, atëherë
ndërtojnë strehimore të tilla dhe bunkerë. Prandaj në rast dyshimi
duhet të maten të gjitha muret (gjatësia dhe trashësia e tyre) dhe
sipërfaqja e lokalit dhe të krahasohen me planin e ndërtesës,
gjegjësisht lokalit. Kjo gjithashtu vlen edhe në aspektin e ekzistimit të
dyshemeve të dyshimta “qorre”. Dallimi në dimensione i mureve,
dyshemeve dhe ndërmjetësve si në kuadraturë ashtu edhe kubaturë në
krahasim me atë që është në përshkrim, gjegjësisht në plan e
arsyetojnë dyshimin se ekzistojnë ndërtime të fshehta brenda ose
296

unkerë. Zbrastësirat eventuale dhe daljet e kamufluara në mure mund
të konstatohen duke i goditur me çekan ose objekt tjetër të
përshtatshëm murin, me ç’rast zbaztësira jep tinguj kumbues. Bunkerët
e fshehtë dhe strehimoret nganjëherë mund të gjenden nën shkallë, mbi
furrat e murosura dhe në korridor.
Hyrjet e fshehta në ata bunkerë mund të jenë të kamufluara me ndonjë
varëse muri, orman, rrëgall të fiksuar, rafte, pasqyrë muri, shporet,
fotografi, tapeta muri etj, prandaj mobilet dhe sendet tjera jo vetëm që
duhet të kontrollohen por edhe të lëkunden nga muri, të largohen nga
një vend në tjetrin dhe sipas nevojës edhe shkoqen tapetat. Duhet pasur
kujdes që disa objekte mund të jenë edhe të groposura, të fshehura nën
parket, në tokë, në kopsht, në shupë, etj. Me një mbikëqyrje të
kujdesshme mund të vërehen shenja të caktuara dhe gjurmë të
fshehjeve të tilla. Nëse p.sh. ka vija në dërrasa ose nëpër kënde të
dyshemesë ose parketit që janë të freskëta, nëse edhe nuk ka në to
pluhur ose papastërti si në të gjitha të tjerat, nëse rishtazi është mbjellë
lulja jo vetëm në një vend, nëse rishtazi është gëlqerosur vetëm një
mur ose pjesë e tij, nëse tapetat janë ndërruar vetëm në një pjesë të
murit, nëse dheu në bodrum është i shprishtë dhe i freskët e i mihur,
etj, krejt kjo shërben si indikator ku duhet kërkuar.
Strehimoret e fshehta mund të jenë të ndërtuara në vende të posaçme
dhe në skaje të mobileve dhe objekteve tjera, p.sh. (fundi i dyfishtë në
tavolina, ormani i natës, sandukët e ndryshëm, pjesët e dyfishta të
mobileve, etj), për çka me rastin e bastisjes gjithashtu duhet pasur
kujdes. Vlen të kihet kujdes sidomos për atë që disa objekte shpesh
fshihen duke i qepur në rroba, shtroja, tapiceri të mobileve, etj. Disa
kriminelë i fshehin gjërat edhe në shtrojën e krevatit ku shtrihet i
sëmuri ose i sëmuri i simuluar, në rast nevoje dhe në raste të tjera
duhet thirrur mjeku.
Mjete ndihmëse për bastisje mund të konsiderohen detektorët për
metal dhe qentë gjurmues. Detektori për metal mund të shfrytëzohet
me sukses për gjetjen e objekteve të metalta me supozim se në atë
rreth nuk ka objekte tjera të metalta për bastisje. Kështu p.sh. është e
padobishme shfrytëzimi i detektorit për metal në ndërtesë me armaturë
dhe beton (sepse në beton ka hekur), pastaj në afërsi të instalimeve të
metalta, veglave, radio dhe TV antenave, enëve të metalta, etj. Qeni
gjurmues mund të shfrytëzohet me sukses me rastin e kërkimit të
personave, kufomave dhe narkotikëve, përndryshe rastin e bastisjes
297

shfrytëzohen edhe mjetet e ndryshme ndihmëse – varësisht prej llojit
dhe madhësisë së tyre dhe prej vendeve të mundshme të supozuara:
shufrat e metalta, çekan, lopatë, varreza, etj. deri tek buldozerët dhe
eskavatorët.
Në fund, lidhur me bastisjen e banesave dhe lokaleve tjera duhet të
përmenden edhe dy gjerë të cilat në aspektin taktik janë shumë të
rëndësishme.
Së pari, me rastin e përgatitjes dhe kryerjes së bastisjes duhet
udhëhequr edhe me parimin e proporcionalitetit. Midis vlerës dhe
rëndësisë së objektit të kërkuar ose personit dhe madhësisë dhe
gjerësisë së bastisjes duhet të ekzistojë baraspeshë e arsyeshme. Tjetër
duhet të jetë dimensioni i masave dhe veprimeve nëse kërkohet ndonjë
gjë e zakonshme, p.sh. biçikleta ose ora e vjedhur tek kryesi i
zakonshëm natyror i veprës penale, gjegjësisht i dyshuari, kurse
ndryshe nëse bastisja bëhet tek banditi i rrezikshëm – kontrabandisti i
drogës, falsifikuesi i parave, etj. Derisa në rastin e parë bastisjen mund
ta bëjnë gjithsej 2 persona zyrtarë, në rastet tjera më të ndërlikuara dhe
të rënda kërkohet numër më i madh i operativistëve. I njëjti kriter vlen
edhe në raport me dimensionin dhe gjerësinë e bastisjes në raport me
shpërndarjen, demontimin e mobileve, thyerjen, mihjen, etj. Mirëpo,
bastisja kurrë nuk guxon të bëhet sipërfaqësisht, sepse atëherë më
shumë mund të ketë dëm sesa dobi.
E dyta, bastisja e kryer një herë në banesë apo lokal nuk do të thotë të
mos përsëritet më. Bastisja duhet të përsëritet nëse për këtë ekzistojnë
arsyet taktike. Shpesh konsiderohet se banesa e bastisur është
strehimorja më e mirë, prandaj kriminelët e rryer i shfrytëzojnë me të
madhe. Situatën e tillë duke shfrytëzuar parimin taktik të befasisë
duhet shfrytëzuar edhe personat zyrtarë të autorizuar. Përveç kësaj,
nganjëherë rezultati i bastisjes është i lodhtë ose gjysmak, për arsye se
nuk kemi ditur çka duhet kërkuar krejt, dhe në çfarë duhet përqendruar
vëmendjen, prandaj përsëritja e bastisjes është e arsyeshme.
12.4.1. Kontrollimi i automjeteve të qarkullimit dhe i trenave
Mjetet e qarkullimit, të udhëtarëve, autobusët, automjetet komerciale
dhe trenat (transportues dhe të udhëtarëve) shumë shpesh shfrytëzohen
për veprimtari kriminale dhe tjetër të dëmshme shoqërore. Për bartje të
shpejtë, fshehje, arratisje të të dënuarve, kriminelëve profesional dhe
298

tjerë të rrezikshëm dhe të personave të dyshimtë, për fshehjen dhe
transportin e objekteve që janë fituar me vepër penale dhe kundërvajtje
ose shërbejnë si mjet për kryerjen e veprës penale ose kundërvajtjen.
Në disa forma të shfaqjes së veprimtarisë kriminale shfaqen automjetet
e qarkullimit dhe trenat si shumë të rëndësishme dhe nganjëherë kanë
rol vendimtar (format e ndryshme të kontrabandës me armë,
narkotikëve, valutat e jashtme, metalet e çmueshme, trashëgimitë,
pasuritë kulturore, sulmet e organizuara banditeske, vjedhjet, vjedhjet
me thyerje, vjedhjet e xhepave, etj, në seri të mëdha dhe me bartje të
shpejtë nga një vend në tjetrin).Automobilat e udhëtarëve, trenat dhe
mjetet tjera transportuese janë të përshtatshme për bartjen e materialit
progandues armiqësor, për bartjen e fshehtë të mjeteve, për akte
terroriste – diverzive, për bartjen e fshehtë të gjërave me prejardhje të
dyshimtë. Edhe këtu sikurse në lokale mund të shfrytëzohen
strehimoret ekzistuese në automjete, por mund të konstruktohen edhe
strehimore të fshehta dhe bunkerë. Prandaj edhe bastisja e mjeteve të
tilla të transportit nga paraqitet si veprim operativ taktik i ndërlikuar.
Bastisja apo kontrollimi i automjeteve të udhëtarëve. Siç është
cekur edhe në kreun për kontrollin dhe rregullimin e qarkullimit në
komunikacion, është e mundur dhe e nevojshme që në firmën e
kontrollit rutinor dhe kontrollit teknik të automjeteve si dhe të lejes së
qarkullimit dhe të patent shoferit shumë shpesh të realizohet njohuria
operative dhe qëllimi operativ tek i cili përndryshe arrihet me bastisje
formale si veprim hetimor, sepse veprimi i tillë nuk e meriton kushtin
formal dhe kufizimet që kanë të bëjnë me bastisjen si veprim hetimor
(urdhëresa, prania e dëshmitarëve, etj). Për kontrollin formal, për
dallim nga ai formal, bëhet fjalë kur kontrollimi i automjeteve duhet të
kryhet shumë detajisht, duke përfshirë edhe çmontimin e disa pjesëve
të automjetit me qëllim të gjetjes së strehimores së fshehtë. Mirëpo, pa
marrë parasysh se a është fjala për kontrollin joformal apo për
veprimin hetimor vlen t’i përmbahemi në esencë të njëjtave rregulla
taktike në aspektin e renditjes dhe mënyrës së kontrollimit në raport
me orientimin ku mund të gjenden strehimoret e fshehta, ku duhet
kërkuar, cilat janë pjesë të përshtatshme për fshehje, etj. vetëm se këto
rregulla të zbatohen me të njëjtin intensitet. Kur bëhet kontrolli detaj i
automobilit këtë duhet sipas mundësisë ta bëjmë në ndonjë vend të
përshtatshëm të mbyllur, në punëtori mbi kanal, ose duke shfrytëzuar
vinçin gjegjës në mënyrë që të mund të kryhet kontrolli edhe i pjesës
së poshtme të automjetit.
299

Për kontrollimin e suksesshëm të automjetit të udhëtarëve është me
rëndësi njohja e konstruksionit të tij me qëllim të gjetjes më të lehtë të
vendit dhe të zbrazësive që shërbejnë si strehimore të fshehta ose
mund të ndërtohen strehimore të tilla. Veçoritë konstruktive,
zbrazësitë, hapjet dhe vendet dallohen sipas llojit dhe tipit të
automjetit, për çka është e dobishme të sigurohet prospekti i
automjetit. Tek bastisjet detaje të automjeteve më së mirë është të
angazhohet automekaniku i policisë me pajisjet përkatëse dhe mjetet
për demontim të disa pjesëve të automjetit.
Në cilën pjesë të automjetit fillon kontrollimi dhe sipas cilës radhë
kryhet, çka kërkohet, cilat pjesë duhet çmontuar dhe kontrolluar – krejt
kjo varet nga situata konkrete dhe vlerësimi i personave zyrtarë të
autorizuar. Është e zakonshme që automobili së pari të kontrollohet së
jashtmi, me qëllim të perceptimit të gjurmëve eventuale ose çfarëdo
shenje që arsyeton dyshimin për fshehje. Mirëpo, sa herë që dyshohet
se në automobil mund të gjenden persona të rrezikshëm (kriminelë të
armatosur, persona nga të cilët pritet rezistencë) së pari duhet
ndërmarrë të gjitha masat e kujdesit të shtuar, duke përfshirë edhe
kontrollimin e personave; shoferit dhe udhëtarëve dhe bllokimin e
veturave.
Varësisht se çka kërkohet, çfarë dimensioni ka objekti, a kryhet
kontrollimi detaj me çmontim të disa pjesëve të automjetit ose bëhet
vetëm kontrollimi i pjesshëm ose joformal, si strehimore të fshehta të
mundshme kërkohen:
Me goditje të lehta me çekan gome në vende të caktuara, me
lëkundje të ngadalshme të automjetit, djathtas-majtas dhe poshtëlartë
verifikohet se a gjendet diçka në automjet dhe a vibrojnë
ato;
Vlerësohet se në çfarë mase është i ngarkuar automobili, p.sh. a
është pjesa e pasme e ulur ndonëse nga ngarkesa e dukshme nuk
ishte dashur të jetë aq e ulur. Sipas nevojës verifikohet vjetërsia e
amortizatorëve dhe përcaktohet se a janë të sforcuar ata për
mundësimin e ngarkesës së automobilit pa u vërejtur në
pneumatikë;
Kontrollohen mbrojtësit nga ana e brendshme;
Kontrollohet hapësira pas fareve;
Kontrollohet hapësira pas dritave të pasme;
Hiqen kapakët e rrotave;
300

Derisa automjeti është mbi kanal ose i ngritur me vinç lahet dhe
kontrollohet pjesa e poshtme e tij, kërkohen gjurmët e mbylljes
së mëvonshme të podit, pragjeve, etj, sipas nevojës hiqen edhe
pllakat mbrojtëse dhe llamarina me qëllim të kërkimit të
hapësirës prapa tyre;
Sipas nevojës (në rast dyshimi) u lëshohet ajri pneumatikëve dhe
kontrollohet brendia e tyre;
Në brendi të automjetit nxirren të gjitha karriget dhe
kontrollohen, hiqen dhe kontrollohen ndërresat e karrigeve,
tapiceria e dyerve dhe e kulmit dhe xhepat e ndryshëm të fshehtë
dhe të dukshëm;
Nxirren dhe kontrollohen shtrojat e automobilit;
Hapen dhe mbyllen dritaret me qëllim të kontrollimit të
zbrazësive, kontrollohet hapësira rreth e përqark dritave të
brendshme dhe prapa tyre;
Kontrollohen stabilimentet pranë timonit dhe hapësira nën
instrumente;
Hiqet dhe kontrollohet shtresa mbrojtëse e erës;
Kontrollohen zgavrat e ngrohjes dhe ventilacionit;
Kontrollohet hapësira prapa radiokasetofonit;
Hiqen pjesët zbukuruese të pragjeve dhe kërkohen gjurmët e
saldimit në ta dhe në dysheme;
Në vendin ku është vendosur motori krahasohen numrat e
motorit dhe shasisë me numrat e librezës së qarkullimit, kërkohet
vendi i mbylljes së tyre, gjurmët e gërryerjes dhe shtypjes së tyre
dhe të gjitha zbrazësitë;
Kontrollohet ena për pastrimin e mbrojtësve të erës;
Kontrollohet filtri i ajrit;
Rezervuari i derivatit dhe vendi për vaj verifikohen me shufra të
holla. Me çka konstatohet thellësia e tyre dhe niveli i derivatit,
pas së cilës krahasohet niveli i derivatit në gjendjen që e tregon
instrumenti në veturë për nivelin e derivatit në pllakën
komanduese (treguesi i nivelit të derivatit) sikurse edhe me
vëllimin që tregohet me prospekt. Gjithsesi mospërputhja e
përmasave kërkon kontroll detaj;
Kontrollohet dhe sipas nevojës çmontohet dhe analizohet
detajisht bateria (për shkak të mundësisë që bateria e vëllimit më
të vogël vendoset në kuti më të madhe të akumulatorit me qëllim
të shfrytëzimit të hapësirës brenda për fshehje të objekteve të
veprës penale;
Lëshohet ajri nga pneumatiku rezervë dhe kontrollohet;
301

Nga hapësira e bagazhit nxirren dhe kontrollohen të gjitha gjërat;
kërkohet dyshemeja e dyfishtë nën bagazh, si dhe eventualisht
ndërtimi i dyfishtë në pjesën e ulëseve të pasme;
Hiqen dhe kontrollohen pjesët zbukuruese të dritave të frenjave,
sipas nevojës nxirret tërë sistemi për ndriçim me qëllim të
zbulimit të vendeve të fshehta;
Kërkohen dhe hulumtohen gjurmët e saldimit rishtazi, shpimit,
kokat e vidave dhe indikatorët tjerë për bunkerë të fshehtë, etj.
Në praktikën e deritashme është konstatuar se ka mundësi të
mëdha për fshehje në automobilat e udhëtarëve të prodhimit
amerikan, pastaj “Mercedesi” (sidomos tipi i vjetër), “Citroeni”,
“Opeli”, etj. prandaj është shumë e dobishme që të përcillen
rregullisht të gjitha ndryshimet dhe zgjidhjet konstruktive të disa
tipave dhe llojeve të automobilave;
Kontrollimi i autobusëve. Kontrollimi i autobusëve bëhet sipas
rregullave të njëjta taktike që zbatohen tek kontrolli i automobilave të
udhëtarëve, por duhet të kihet kujdes për specifikat që rezultojnë nga
hapësira shumë më e madhe, ndërmjet hapësirave, zbrazësive dhe
elementeve konstruktive që mund të shërbejnë si strehime të
përshtatshme të fshehta afatgjate.
Dimensioni i kontrollit varet nga vlerësimi i një varg rrethanash siç
është shkalla e bazueshmërisë së dyshimit se në autobus fshihet dhe
transportohet sasia më e vogël ose më e madhe e mallit që rrjedh nga
vepra penale, objektet e destinuara për kontrabandë (armët, drogat,
etj), bazueshmëria e dyshimit se personi që e nget shfrytëzon strehime
të fshehta speciale të punuara ashtu që numri më i madh ose më i vogël
i udhëtarëve fshehë objekte të veprave penale. Sidomos janë interesant
autobusët e vijave ndërkombëtare për bartjen e udhëtarëve sepse nuk
pritet që organet doganore në kalimet kufitare të jenë në gjendje që çdo
autobus të dyshuar ta kontrollojnë detajisht.
Duhet të zgjidhet vendi i përshtatshëm për kontroll të autobusit të
dyshimtë me qëllim që të shmangen kureshtarët dhe ndërhyrjet anash
dhe pengimi i ekipit që bën kontrollin. Për kontrollim detaj të autobusit
nevojitet numër më i madh i personave të autorizuar zyrtarë. Një pjesë
e ekipit e kontrollon autobusin, kurse tjetra e inspekton dhe sipas
nevojës i kontrollon edhe udhëtarët. Udhëtarët dhe personeli i
autobusit përveç shoferit duhet të dalin jashtë autobusit së bashku me
bagazhin e tyre (përveç atij të cilin konduktori e ka vendosur në
302

hapësirën e posaçme të bagazhit). Edhe tek kontrollimi i autobusit
është e domosdoshme pjesëmarrja e profesionistëve (automekanikut)
me veglat e nevojshme. Me çfarë radhe do të bëhet kontrollimi
vendosë udhëheqësi i ekipit sipas rrethanave konkrete. Është me
rëndësi që kontrollimi të bëhet sistematikisht sipas një rendi të caktuar
të paramenduar ashtu që asgjë të mos lëshohet pa u kontrolluar.
Me rastin e kontrollimit, sidomos kujdes të posaçëm duhet kushtuar
karrigeve, mbulojave dhe tapicerisë, dyshemesë, tavanit, dyshemesë së
dyfishtë, radiatorëve, ventilatorëve, dritave, tabelës komanduese,
pjesës së përparme, timonit dhe kutisë së ndërruesit të shpejtësive,
zbrazësive të ndryshme, vendet për vendosjen e bagazhit, pjesëve
rezervë dhe veglave. Duhet të kërkohen anë të dyfishta siç është
dyshemeja, punimet speciale, etj. Shkurt duhet kontrolluar të gjitha ato
pjesë dhe vende e hapësira të zbrazëta sikurse tek automobili i
udhëtarëve, kurse pas tërë kësaj edhe ato që janë karakteristike për
autobusin. Me këtë rast nuk guxon të harrohet se pas pasqyrës,
pikturave dhe zbukurimeve të ndryshme mund të fshihen objektet e
dimensionit të vogël (të hollat, valutat e jashtme, narkotikët, argjendi,
etj). Nën autobus ndonjëherë lidhen paketa të tëra afër diferencialit të
rrotave të përparme dhe të pasme, kurse nën mbrojtësit e rrotave dhe
gjatë kthesave lidhen thasë të tërë. Në tavan të autobusit gjithashtu
mund të gjenden strehime të punuara dhe të përshtatura me shkathtësi.
Kontrollimi i frigoriferëve, cisternave dhe automjeteve tjera
transportuese. Kontrollimi i cisternave, frigoriferëve dhe kamionëve
me rimorkio dhe pa të, kombibusëve dhe automjeteve tjera qarkulluese
(komerciale) shpesh paraqitet si aktivitet mjaft kompleks operativtaktik.
Në kërkimin e tillë zakonisht duhet të marrin pjesë një numër
më i madh i personave zyrtarë, varësisht nga lloji dhe tipi i automjetit
dhe lloji i ngarkesës është e nevojshme që të angazhohet edhe profili
adekuat i profesionistëve (automekaniku, pirotekniku, inspektori
sanitar) me mjete dhe pajisje të nevojshme. Kur është fjala për
transportin ndërkombëtar duhet të vendoset bashkëpunimi i ngushtë
me organet doganore.
Me rastin e kontrollimit detaj të automjeteve komerciale motorike ndër
të tjera është e nevojshme të përqendrohet vëmendje e posaçme në:
- pjesët e karrocerisë (për shkak të mundësisë së ekzistimit të
nënkulmit të dyfishtë dhe të strehimeve të kamufluara;
303

- vendi i motorit dhe të gjitha zbrazësitë e konstruktuara, ndenjëset,
etj;
- hapësira në kabinë (pjesët e dyerve, karrigeve, hapësira nën
karrige, dyshemeje, kulmi, vendi nën dhe pas tabelës
instrumentale, pjesa e përparme rreth timonit, kutia e ndërruesit të
shpejtësive, boshti i ndërruesit të shpejtësive, etj);
- pjesa e poshtme e automjetit (pjesa e poshtme e dyshemesë, shasia,
lamelat mbrojtëse, kthesat, boshti i kardonit, rrota rezervë, etj);
- rrotat e automjetit;
- pjesa e përparme apo kutia për veglat dhe pjesët rezervë.
Është karakteristikë se pjesët e dyfishta të karrocerisë së kamionit
nganjëherë aq mirë kamuflohen nga ekspertët e ushtruar për
kontrabandë saqë fitohet përshtypja homogjene sikurse të ishte fjala
për një anë. Kjo gjithashtu vlen edhe për dyshemenë e karrocerisë,
prandaj në rast dyshimi ndër të tjera duhet të maten pjesët anësore dhe
dyshemeja (trashësia e tyre) dhe dimensionet e fituara të krahasohen
me dimensionet e prospektit të fabrikës. Çdo mospërputhje e shton
dyshimin që të bëhet kontrollimi i hollësishëm. Emblemat e doganave
në automjetet komerciale (blombat), sidomos në automjetet me të
ashtuquajturën TIR nuk paraqesin garanci se në automjetin e blombuar
nuk ka mall të kontrabanduar dhe të rrejshëm ose pjesë të tij, prandaj
kjo nuk është dëshmi e besueshme se në kamion gjenden mu ai mall
për të cilin shkruhet në dokumentin përcjellës, kurse në anën tjetër
edhe ato dokumente mund të jenë të falsifikuara. Në praktikë ka pasur
mjaft raste që transportuesit të merren krahas me kontrabandë, heqin
blombat me kujdes dhe e ndërrojnë ngarkesën ose një pjesë të saj dhe
blombën përsëri e vendosin në vendin e vet aq shkathët sa që nuk
vërehet asnjë ndryshim pa një analizë të kujdesshme. Natyrisht në të
gjitha rastet e tilla gjithashtu është i nevojshëm realizimi i
bashkëpunimit midis SJS-së dhe organeve të doganës. Kamionët
cisterna dhe frigoriferë ofrojnë mundësi për punimin e vendeve të
fshehta dhe bunkerëve dhe për transport të fshehur të mallit që ka
origjinë nga vepra penale ose është i destinuar për kryerjen e veprës
penale (armët, mjetet eksploduese, pijet alkoolike, kafja e narkotikët
tjerë).
Është paradoks që nga të gjitha automjetet komerciale pikërisht ato
automjete janë më të përshtatshme për kontrabandë me mallra të
ndryshme dhe me sasi të mëdha dhe në anën tjetër automjetet e tilla
shumë rrallë kontrollohen nga organet e punëve të brendshme, madje
304

më rrallë se çdo automjet tjetër. Kjo me siguri për shkak se kontrolli
dhe bastisja e kamionëve cisternë të jenë të mbushur me mjete ndezëse
dhe frigoriferët me ngarkesa që prishen lehtë (artikuj të përditshëm)
paraqet detyrë të rëndë dhe komplekse, kurse në aën tjetër kur është
fjala për transportin ndërkombëtar ekziston iluzioni se çdo automjet i
tillë do t’i nënshtrohet gjithmonë kontrollit detaj në kalimin kufitar.
Kjo natyrisht është gabim. Mirëpo, pesha dhe kompleksiteti i detyrës
nuk guxon të jetë pengesë dhe shtytje për pasivitet. Kontrolli i doganës
megjithatë pak a shumë në mënyrë selektive dhe të hollësishme i qaset
kontrollit vetëm në rastet e posaçme në bazë të shenjave të marra të
indikatorëve të ndryshëm dhe perceptimeve në vendin e ngjarjes.
Nga aspekti i realizimit të funksionit preventiv dhe represiv të
organeve të punëve të brendshme, kontrollin dhe bastisjen e cisternave
dhe frigoriferëve sikurse edhe të automjeteve komerciale gjithmonë
duhet bërë në kuadër të kombinimit të masave tjera operative e
kurrsesi në mënyrë të izoluar. Prandaj, kontrollimit eventual të
automjeteve të tilla duhet t’i paraprijë përcjellja, shfrytëzimi i
informatorëve dhe masat dhe aktivitetet e ngjashme nga sfera e
kontrollit operativ, kështu që kontrolli eventual të kryhet vetëm kur të
jenë pjekur bazat e mjaftueshme për dyshim se bëhet fjalë për veprën
penale. Sipas rrethanave të rastit kontrollimi mund të shtyhet deri në
kalimin kufitar dhe atëherë i hyhet kontrollit së bashku me organet
doganore, me pretekstin e kontrollit doganor kështu që doganierët të
jenë bartës të kontrollit (sepse ata kanë më tepër përvoja për këtë)
është me rëndësi që të realizohen në kohën e duhur njohuritë operative
që udhëzojnë në arsyeshmërinë dhe domosdonë e kontrollit dhe që në
organet e doganës të realizohet bashkëpunimi efikas. Kamionët
cisternë 4 ose më tepër dhomësh të cilat lidhen me një hapësirë të
vogël të përshtatshme për fshehje. Mbulojat e tyre me qëllim të barrës
së tyre të lëngët dhe duke pasur parasysh vendin e vendosjes, sidomos
në shtrojën e cisternës dhe në muret e saj. Për kontrollimin e
zbrazësive dhe zgavrave të ndryshme sidomos për kontrollimin e
brendisë së cisternës duhet shfrytëzuar pasqyrat speciale me llamba të
ndërtuara si dhe mjetet ndihmëse të duhura (me të cilat zakonisht
disponojnë doganat).
Kamionët frigoriferë kanë konstruktin e tillë që është ideal për
fshehjen e sasive të mëdha të mallit. Hapësira në mes mureve të
dhomëzës së frigoriferit është e gjerë 15cm dhe kur nxirret masa
izoluese fitohet strehimi në çdo pikëpamje. Objektet e veprës penale
305

shpesh fshihen edhe në vetë instalimet termike, kanalet për ajër dhe në
hapësirën e mekanizmit komandues.
Kontrollimi i trenave. Për mundësitë e ndryshme për fshehjen e
mallrave në trenat e udhëtarëve është bërë fjalë më herët. Trenat
ofrojnë aq mundësi për shfrytëzimin e strehimeve të fshehta sa që
është e pamundur të numërohen. Kontrollimi i trenave dukshëm dallon
nga kontrollimi i cilitdo mjet të transportit për shkak të një varg
specifikash që e karakterizojnë trenin si mjet shumë të madh dhe të
ndërlikuar për transport të përbërë nga një numër i vogël ose i madh
vagonësh. Kur në çdo automjet transporti gjenden sendet e fshehura
kryesisht dihet ose lehtë vërtetohet kujt i takojnë. Në tren përkundrazi
malli i dyshimtë i gjetur shpesh mbetet “mall pa pronar”. Kriminelët
profesional të shkathtë për kontrabandë pothuajse asnjëherë nuk rrinë
afër valixhes komprometuese, ata në aspektin forenzik ndahen nga
“barra e rrezikshme” me qëllim të shmangies së reagimit të vet me
ndryshime psikofizike. Krijojnë vend për fshehje sidomos me qëllim të
shmangies së identifikimit si pronar të malli të fshehur. Kontrollimi
paraprak dhe ai i vazhdueshëm është shumë i rëndësishëm të sigurohet
në përcjelljen diskrete të udhëtarëve.
Vendimi për kontrollimin detaj të trenit ose të ndonjë vagonete apo të
një pjese nxirret vetëm pas dërgesave paraprake sistematike dhe
përcjelljes së të gjitha specifikave të komunikacionit hekurudhor,
përcjelljeve dhe vlerësimeve të situatës në trenin konkret ose në disa
vagoneta apo pjesë që duhet të kontrollohen, të caktohet shkalla e
bazës për dyshim që në trenin e caktuar apo në vagonin e tij ose në
pjesën e tij gjenden objektet e fshehura të veprës penale. Dimensioni
dhe dinamika e kontrollimit duhet ti përshtaten kohës së ndaljes së
trenit në stacionin hekurudhor. Në këtë kuptim duhet të sigurohet
kuadër i mjaftueshëm operativ me qëllim të kryerjes së shpejtë të
kontrollit sistematik dhe efikas, kurse për mbajtjen më të gjatë të trenit
në stacion duhet të vendoset vetëm në rastet e jashtëzakonshme kur për
këtë ekzistojë arsyetimet e bazuara (dyshimi për përgatitjen e
diversionit, ekzistimi i mjeteve për akte diversive terroriste). Me rastin
e kontrollit të trenit gjithmonë duhet të bllokohet jo vetëm dalja por
edhe hyrja në vagonetë si dhe të gjitha daljet sekondare duke pasur
kujdes për mundësinë e kërcimit ose të hedhjes së gjërave, të ngritjes
mbi pullaz, etj. Sidomos si strehime të fshehta të mundshme duhet të
kontrollohen:
306

pjesa e rrotave dhe boshteve, hapësirat për vaj që shërbejnë për
lyerjen e rrotave (eksplozivi dhe bombat e kurdisura në vagonë
me 4 boshte) në mënyrën më efikase vendosen dhe fshihen mbi
boshte por edhe në vendet ku gjendet bateria;
Hapësirat, zbrazëtirat dhe elementet e konstruktuara nën dhe mbi
vagonë;
Muret e vagonit dhe parandërtimet e mureve, të kupeve (muret e
korridoreve nëpër të cilat hyhet në kupe kanë anë të dyfishta,
kurse zbrazësia fitohet në tërë vagonin);
Tavani i vagonit;
Ngjitësit e vagonëve;
Shkallët;
Korridoret (sidomos tepihët, radiatorët dhe tavane);
Karriget, hapësirat nën dhe pas karrigeve;
Hapësirat pas pasqyrave, fotografive, listës së inventarit, pjesët e
ngrohjes, lusterët, instalimi i ujësjellësit, etj;
Hapësirat e tualetit (ormani, lavamani, filxhani i WC-së, kova e
ujit, vendi pas pasqyrës, etj);
Rezervuari i ujit që gjendet në çdo vagon dhe mund të shërbejë
për strehim;
Hapësira në lokomotivën me avull (pjesë të ndryshme, sandukët,
thëngjilli, etj).
Automjeti postar dhe paketat;
Vagoneta e restaurantit dhe bufesë (vendi ku përgatitet ushqimi
dhe pijet, banaku, raftet, frigoriferi), etj.
Kusheti i fjetjes (shtretërit, shtrojat, vendi nën dhe pas
shtretërve, muret, dyshemeja, pllakarët, lavamani, dritat etj);
Nga mjetet teknike dhe ndihmëse me rastin e kontrollimit të trenit
shfrytëzohen garniturat e çelësave gjegjës (dorezat, bateritë, llambat e
dorës me bateri, sondniturat, llambat me kuarc, kaçavidat e zakonshme
dhe me bateri, detektori i vogël i dorës, pasqyrat speciale për
kontrollimin e pjesës së poshtme të trenit, fotoaparati, etj.)
12.4.2. Kontrollimi i terrenit
Kontrollimi i terrenit ndërmerret me qëllim të zbulimit të objekteve
dhe gjurmëve të veprës penale, zbulimit të viktimës së veprës penale
(kufomës së fshehur), me qëllim të zbulimit të personave të humbur
ose që e kanë humbur rrugën, personave të cilët kanë humbur jetën nga
fatkeqësitë elementare, etj. Kontrollimi i terrenit me qëllim të zbulimit
307

dhe kapjes së kryesit të veprës penale, të dënuarve të arratisur ose
personave të arrestuar dhe personave të organizuar me qëllim të
kryerjes së veprave penale, është pjesë e pandashme e ndjekjes si masë
komplekse operative – taktike, për të cilën vlen rregullat e caktuara
specifike taktike, prandaj kontrolli i tillë për arsye praktike posaçërisht
përpunohet te ndjekja, ndonëse gjithmonë duhet pas mendjen se
rregullat themelore taktike të kontrollimit të terrenit vlen njësoj pa
marrë parasysh se çka kërkohet me kontrollimin.
Kontrollimi i terrenit (vendit të hapur) për nga format dhe intensiteti
mund të jetë veprimtari operative – taktike e llojllojshme, mund të ketë
karakter të kërkimit operativ jo formal të personave dhe sendeve,
mund të jetë pjesë përbërëse e shikimit të vendit të ngjarjes si aktivitet
hetimor, mund të jetë pjesë e pandashme e racisë, e bllokadës, e
përcjelljes, etj, kurse mund të jetë edhe aktivitet i pavarur hetimor. Për
nga dimensioni dhe shtrirja kontrollimi i terrenit mund të jetë i
kufizuar në hapësirë relativisht të vogël (kopsht, livadh, arë, urë),
kurse mund të përfshijë edhe territore shumë më të mëdha (ara, pyje,
lumenj, liqe, etj). Së këndejmi është e pamundur që për situata të tilla
të ndryshme taktike t’i shkoqisim të gjitha rregullat dhe metodat
taktike të veprimit, por vetëm do të flasim për disa rregulla të
përgjithshme nga përvoja të cilave duhet përmbajtur me disa shmangie
më të vogla ose më të mëdha me rastin e çdo kërkimi të terrenit.
Në raport me llojet tjera të kontrollit, kontrollimi i terrenit i cili
ndërmerret me qëllim të zbulimit të objekteve dhe gjurmëve të veprës
penale, është specifik, për shkak se gjithmonë duhet vërtetuar dhe
dëshmuar se kujt i takojnë objektet dhe gjurmët e tilla, gjegjësisht prej
nga, ose nga kush e kanë origjinën, kurse kjo do të thotë se me rastin e
zbulimit të objekteve dhe gjurmëve të tilla duhet të kryhet edhe
shikimi i vendit të ngjarjes, e pastaj të ndërmerren masa dhe aktivitete
tjera operative me qëllim të identifikimit të kryesit ose viktimës së
veprës penale.
Kur kërkohen viktimat e veprës penale, personat që kanë pësuar ose
kanë humbur, personat e autorizuar zyrtar mund të kërkojnë edhe
pjesëmarrjen dhe ndihmën e qytetarëve për kërkimin e drejtpërdrejt të
tyre. Natyrisht ndihma e qytetarëve kërkohet edhe në raste tjera
(informata të dobishme, angazhimi i njohësve të mirë të terrenit),
mirëpo, sipas të gjitha gjasave ajo nuk mund të jetë ashtu e qartë dhe
308

masive sikurse në situatën e parë. Kontrollimi i terrenit mund të jetë
sidomos i vështirësuar me madhësinë, konfiguracionin dhe
llojllojshmërinë e territorit i cili duhet të kontrollohet. Territori mund
të jetë siç kemi parë, tokë, lumë, liqe, pyll, mal, moçale, këneta, etj.
Çdo vend i ka karakteristikat e veta dhe kërkon qasje të ndryshme
organizative dhe taktike. Ajo që në qasjen e tillë pak a shumë është e
përbashkët dhe së cilës duhet përmbajtur, ka të bëjë me:
Duhet të sigurohen sa më shumë informata dhe shënime për
karakteristikat e konfiguracionit, gjendjen paraprake, qasjen,
kufijtë natyror dhe artificial dhe karakteristikat tjera të territorit i
cili duhet të kontrollohen. Me këtë rast informatat duhet të
kërkohet nga njohësit e mirë dhe të besueshëm (rojet e pyjeve,
alpinistët, barinjtë, rojet e fushave, etj);
Varësisht nga madhësia dhe dukja e territorit, tërë territori duhet
të ndahet në territore më të vogla ose më të mëdha, në
kuadraturë, zona, etj. Me qëllim që kontrollimi të kryhet sipas të
planifikuar. Vetëm kontrollimi i tillë sistematik pa tejkalime të
gjërave dhe pa lëshime edhe të pjesës më të vogël, mund të sjell
deri te rezultatet pozitive. Nëse është fjala për territorin më të
madh, kufijtë e sektorëve, kuadraturave apo zonave, duhet të
shënohen me plan (më i miri është pjesa e hartës topografike)
dhe të veçohen.
Për kontrollimin e terrenit duhet angazhuar numër i mjaftuar
njerëzish. Persona të autorizuar zyrtarë sipas rendit të caktuar,
p.sh, në “numrin qitës”, duhet që kontrollimin ta kryejnë
sistematikisht dhe shumë me kujdes. Distanca ndërmjet
personave të autorizuar zyrtar të cilët e bëjnë kontrollimin dhe
nga madhësia e objekteve të cilat kërkohen. Në vendin e hapur
ku dukshmëria është e mirë, distanca mund të jetë më e madhe,
gjithsesi, nëse toka nuk kontrollohet me qëllim të zbulimit të
objekteve të imëta apo objekteve të mbuluara. Në pyll, dhe
kaçube distanca mund të jetë 4 deri 5 metra, nëse kërkohen
personat dhe objektet e mëdha, kurse në rastin e kërkimit të
objekteve të imëta kjo distancë nuk guxon të jetë më e madhe se
1 deri 2 metra.
Me rastin e kontrollimit të terrenit duhet të sigurohen mjetet e
nevojshme teknike dhe ndihmëse (detektorët, shufrat e metalta,
309

lopatat, ose qentë gjurmues, etj). Nëse me pamjen vizuale
vërehen indikatorët se objekti i kërkuar është i mihur në tokë –
(toka e mihur rishtazi), ose indikatorët e tillë konstatohen me anë
të detektorit apo qenit gjurmues, atëherë duhet me këmbëngulje
dhe me kujdes të mihet toka deri në një thellësi të caktuar, derisa
objekti i kërkuar të mos zbulohet ose derisa të mos përjashtohet
mundësia se është i mbuluar me dhe në atë vend.
Kur në vendin e hapur kërkohet kufoma e fshehur ose e mbuluar
me dhe, vendi i fshehjes nganjëherë i tërheqë sorrat, qentë
endacak, stërvinarët, etj, sidomos nëse kufoma është në pyll
vetëm sipërfaqësisht e mbuluar dhe e mbuluar me fleta ose me
degë. Derrat, dhelprat dhe grabitëçarët tjerë shpesh e zbulojnë
kufomën, por ajo mund të zbulohet edhe për shkak të erës së
rëndë.
Kur kontrollimi bëhet me qëllim të zbulimit të objekteve të
veprës penale për të cilat supozohet se janë të fshehura dikund në
vend të hapur, ose me qëllim të zbulimit të trupit të vdekur të
personit që ka qenë viktimë e veprës penale, bashkë me
kontrollimin duhet kombinuar edhe aktivitete dhe masa tjera të
ndryshme operative, siç janë pritat, përcjelljet, etj. dhe atë jo
vetëm para dhe gjatë kontrollimit, por edhe pas kontrollimit,
sidomos nëse kontrollimi ka qenë pa rezultate pozitive.
Kontrollimi i terrenit mund edhe të përsëritet për arsyet e njëjta
taktike për të cilat kemi folur në kapitullin për Kontrollimin apo
Bastisjen Banesave dhe Lokaleve tjera. (Periç. V. 1987; fq. 368 –
388).
12.5. Konfiskimi i përkohshëm
Ky veprim hetimor ka të bëjë me konfiskimin e përkohshëm,
gjegjësisht me marrjen e objektit:
1) i cili sipas kodit penal duhet të konfiskohen,
2) të cilat mund të shërbejnë si provë në procedurën penale;
3) të cilat janë përfitim ose pjesë e përfitimit material të fituara
me kryerje të veprës penale.
Meqenëse dispozitat e KPP nuk parashohin se për çfarë objektesh në
kuptimin fizik të fjalës bëhet fjalë, duhet të përfundohet se fjala është
310

para së gjithash për sendet e luajtshme, por nuk mund të përjashtohet
edhe zbatimi ideor i kësaj mase në relacion me objektet e paluajtshme.
Kjo masë realizohet si kufizim i disponimit të lirshëm dhe nënshtrimit
të atyre objekteve rojës së veçantë në bazë të vendimit të gjykatës.
Konfiskimi i përkohshëm i objekteve është veprim i marrjes në
kuptimin e vërtetë fizik dhe të ndërrimit të posedimit dhe marrje për
mbajtje fizike ose ruajtje në gjykatë, gjegjësisht për ndryshimin e
gjendjes së posedimit në mënyrën siç përmbarohet posedimi ndaj
paluejtshmërisë dhe objekteve të ngjashme me to, duke bashkëngjitë
atë personave tjerë. Pastaj, si detyrë korrelative me konfiskimin e
objektit parashihet edhe detyra e edicionit, gjegjësisht detyra e dhënies
së objektit, i cili sipas ligjit penal duhet të merret ose i cili mund të
shërbej me rastin e përcaktimit të fakteve në procedurën penale për
secilin që posedon objektet të tilla.
Sipas dispozitave të KPP, de fakto mund të konfiskohen tri lloj
objektesh, e këto janë: objektet e përdorura për kryerje të veprës
penale, objektet që kanë qenë të destinuara për kryerje të veprës
panele, ose objektet që janë fituar me vepër penale. Kësaj mund t’i
shtohen edhe objektet e fituara si shpërblim për vepër të kryer penale.
Sipas dispozitave të Nenit 247, par. 3, personi i cili posedon objektet
që mund të konfiskohen përkohësisht, është i detyruar që ato t’ia
dorëzojë gjykatës sipas kërkesës. Gjykata e lëshon kërkesën e tillë, në
bazë të propozimit me shkrim të prokurorit publik. Nëse personi i tillë
refuzon t’i dorëzojë objektet mund të gjobitet me të holla, kurse nëse
edhe pas kësaj refuzon t’i dorëzoj, atëherë mund edhe të burgoset.
Burgu zgjat derisa objektet të mos dorëzohen, ose deri në përfundim të
procedurës penale, por jo më gjatë se 1 muaj. Pastaj sipas dispozitës së
të njëjtit Nen, parag. 5. për objektet e konfiskuara duhet të ceket se ku
janë gjetur dhe të përshkruhen. Nga kjo përfundojmë se për këtë masë
hetimore mbahet procesverbal, sikurse edhe për masat tjera hetimore.
Natyrisht nëse konfiskimi është kryer në kuadër të kontrollimit apo
bastisjes, atëherë këto objekte përshkruhen në procesverbalin e
kontrollimit apo bastisjes së shtëpisë, banesës ose lokaleve tjera.
Gjithashtu, nëse identifikimi i këtyre objekteve është i domosdoshëm,
kjo do të sigurohet në mënyrë tjetër. Këtu mund të bëhet fjalë për
fotografimin e objektit pas gjetjes ose dorëzimit, pastaj për paketimin
edhe shënimin e tij, si dhe fotografimin pas paketimit. Në fund, për
objektet e konfiskuara lëshohet një vërtetim mbi konfiskimin e
përkohshëm.
311

Meqenëse është pak e besueshme që objektet do të dorëzoheshin
vullnetarisht, mund të përfundohet se do të ishte oportune që këtë
veprim hetimor ta kryejmë në kombinim para se gjithash me
kontrollimin. Natyrisht se kjo do të ishte efikase edhe në kombinim me
shikimin e vendit të ngjarjes, racinë ose arrestimin, varësisht prej
situatës konkrete. Me atë rast nuk do të mund të ndodhte që të mbetet
dilema se a i posedon personi i dyshuar të gjitha objektet apo vetëm
një pjesë të cilën nuk ka dashur që vullnetarisht ta dorëzojë.
Me dispozitat e KPP, është paraparë që policët, pa urdhëresë të
gjykatës, në rastet e caktuara mund ta bëjnë konfiskimin e përkohshëm
të objekteve, kjo ndodh p.sh, në rastet e kontrollimit pa urdhëresë të
gjykatës. Neni 248 i KPP, ka paraparë se cilat objekte nuk mund të
konfiskohen përkohësisht. Të tilla janë objektet në vijim:
1. letërkëmbimet dhe shënimet midis të pandehurit dhe personit i
cili me dëshminë e tij do ta shkelte obligimin e ruajtjes së sekretit
zyrtar apo ushtarak;
2. letërkëmbimet apo shënimet midis të pandehurit dhe mbrojtësit
të tij për gjërat të cilat i pandehuri ia ka besuar si mbrojtës;
3. letër këmbimi dhe shënimi midis të pandehurit dhe të
bashkakuzuarit gjatë procedurës së përbashkët;
4. letër këmbimi dhe shënimet midis të akuzuarit dhe bashkëshortit/
bashkëshortes, ose shokut apo shoqes jashtëmartesore;
5. letër këmbimet dhe shënimet midis të akuzuarit dhe të të afërmve
të tij të fajësuar, nga vija vertikale, kushërinjve në vijën anësore
deri në shkallën e tretë, si dhe kushërinjve nga gjinia e krushqisë
deri në shkallën e dytë;
6. letër këmbimet dhe shënimet midis të akuzuarit dhe njerkut të tij;
7. letër këmbimet dhe shënimet midis të akuzuarit dhe të
predikuesit të tij fetar;
8. letër këmbimet dhe shënimet midis të akuzuarit dhe avokatit,
këshilltarit, mjekut, punëtorit social, ose psikologut, lidhur me
atë se çka kanë kuptuar gjatë kryerjes së profesionit të tyre, kurse
janë të detyruar që ta ruajnë atë si fshehtësi profesionale;
9. shkresat dhe shënimet midis të akuzuarit dhe gazetarëve.
Kufizimet paraprake nuk zbatohen ndaj personave të cilët mund të mos
dëshmojnë (Neni 159 i KPP), ose nuk janë të detyruar të dëshmojnë
dhe kanë refuzuar të dëshmojnë (Neni 160 KPP), nëse janë të dyshuar
312

për shtytje, pjesëmarrje ose pengim të drejtësisë, ose marrja të mallit të
vjedhur, ose kur objektet përkatëse janë fituar me vepër penale, ose
janë shfrytëzuar, ose është dashur të shfrytëzohen për kryerje të veprës
penale, ose kur rezultojnë nga vepra penale.
12.5.1. Procesverbali mbi konfiskimin e përkohshëm
Në dispozitat e KPP-së, theksohet se me rastin e konfiskimit të objektit
do të ceket ku janë gjetur dhe do të përshkruhet ai, kurse sipas nevojës
do të sigurohet në mënyrë tjetër edhe identiteti i tyre. Edhepse kjo nuk
është paraparë në mënyrë eksplicite, mund të përfundohet pa hamendje
se ligjvënësi me këtë paragraf e ka paraparë hartimin e procesverbalit
për konfiskimin e përkohshëm të objektit.
Me dispozitat e KPP, është paraparë edhe përmbajtja e procesverbalit i
cili përpilohet me rastin e ndërmarrjes së aktiviteteve hetimore
argumentuese. Në këtë kuptim procesverbali mbi konfiskimin e
përkohshëm të objekteve duhet të përmbajë të dhënat; kur dhe çfarë
objekti është dorëzuar, gjegjësisht ku është gjetur me rastin e
konfiskimit të detyrueshëm, sipas cilës çështje penale dhe me çfarë
qëllimi, me përshkrimin e saktë të objektit, kurse sipas nevojës edhe
me sigurimin e identitetit të tij në mënyrë tjetër. Ky përshkrim hynë si
në procesverbal, ashtu edhe në vërtetimin mbi konfiskimin e
përkohshëm, gjegjësisht marrjen e objektit i cili i dorëzohet poseduesit
të tij. Pastaj përshkrimi duhet të jetë i tillë që sipas nevojës të mund të
shërbejë për identifikim dhe për pengimin e ngatërrimit të tij me
objekte tjera të ngjashme dhe krejt në fund, të mund të shërbejë si
provë, nëse personi prej të cilit është marrë kërkon kompensimin
material në rast të dëmtimit apo humbjes së atij objekti.
12.5.2. Vërtetimi për konfiskimin e përkohshëm
Nga shtjellimet paraprake padyshim rezulton se vërtetimi për
konfiskimin e përkohshëm të objektit është dokument zyrtarë i cili
shërben në procedurë si provë, dokument, kurse lëshohet kur është në
pyetje konfiskimi i përkohshëm i objektit. Siç kemi parë objektet
konfiskohen përkohësisht në kuadër të ndonjë aktiviteti hetimor kur
përpilohet edhe procesverbali për veprimin e kryer. Ajo që është e
rëndësishme të theksohet është fakti se në procesverbalin për veprimin
hetimor të kryer (konfiskim i përkohshëm i objektit, bastisje, shikim),
gjithmonë duhet të ceket numri i vërtetimit për objektin e konfiskuar
313

përkohësisht, sepse ky në të vërtetë është dokument i cili plotësohet.
Nga procesverbali për veprimin e caktuar të argumentimit dhe
vërtetimi për konfiskimin e përkohshëm të objektit duhet të shihet
qartë gjurma e lëvizjes së objektit të konfiskuar përkohësisht si dhe te
kush momentalisht objekti gjendet për mbajtje/ruajtje. Në ligin e
procedurës penale është paraparë se për objektet e konfiskuara
lëshohet vërtetim, por nuk flitet për formën dhe përmbajtjen e tij.
Mendimi ynë është se duhet të veprohet në mënyrë analoge sikurse me
procesverbalin e konfiskimin e objektit dhe ngjashëm me këtë duhet të
shkruhet edhe vërtetimi. Meqenëse vërtetimi gjithmonë është
dokument përcjellës i procesverbalit, konsiderojmë se ai nuk duhet të
përmbaj të gjitha elementet e procesverbalit, sepse kjo nuk do të ishte
oportune, por vetëm disa prej tyre. Siç theksuam tashmë në rastet e
bastisjes nuk mbahet procesverbal për konfiskimin e objektit të gjetur,
por procesverbal për bastisje. Në procesverbal ceken dhe përshkruhen
objektet e gjetura dhe të konfiskuara përkohësisht. Njësoj veprohet
edhe me objektet e konfiskuara përkohësisht (që është e logjikshme)
edhe me vërtetimin për konfiskimin e përkohshëm i cili është
dokument përcjellës i procesverbalit të bastisjes, porse një ekzemplarë
(origjinali) i dorëzohet personit të cilit përkohësisht i konfiskohen
objektet.
Thelbin e vërtetimit e përbën mënyra e përshkrimit të objektit i cili
konfiskohet përkohësisht. Me këtë rast mendojmë në individualizimin
e plotë të çdo objekti të konfiskuar. Kjo natyrisht nuk do të jetë
gjithmonë lehtë të kryhet, gjegjësisht nganjëherë do të jetë shumë
vështirë të përshkruhet në mënyrë të saktë objekti i konfiskuar.
Mendimi ynë është se as paketimet origjinale të barnave narkotike nuk
duhet a priori të konsiderohen si droga. Është e mundur që në
paketimet origjinale të gjenden substancat (tabletat) të ngjashme me
narkotikun origjinal dhe fare të mos bëhet fjalë për narkotikun.
Kriminelët e rryer në këtë mënyrë fillimisht i mashtrojnë narkomanët,
duke ua shitur drogën e rrejshme, natyrisht për shumën adekuate të
parave. Nuk përjashtohet mundësia që p.sh, në paketimin e morfinës të
gjendet heptanon, etj. Për këtë sidomos po tërheqim vëmendjen duke
pas parasysh gjithë dredhitë me të cilët shërbehen kriminelët. Nëse në
rastet e tilla në vërtetim shkruhet se është marrë droga e caktuar, p.sh,
morfinë, kurse më vonë konstatohet se fjala është për tjetër drogë ose
nuk është fjala fare për drogë, atëherë mund të vijë deri te problemet e
ndryshme si të karakterit ligjor ashtu edhe të natyrës kriminalistike.
314

Perceptimi i cekur paraprakisht, duhet të kuptohet si sugjerim i cili
është i domosdoshëm me rastin e konfiskimit të detyrueshëm të
drogave dhe objekteve tjera lidhur me narko kriminalitetin, gjegjësisht
me rastin e lëshimit të vërtetimit për konfiskimin e përkohshëm të
objektit në rastin e tillë të drogës. Për këtë arsye duhet të shkruhet në
mënyrë të saktë dhe të qartë, duke ju shmangur çfarëdo improvizimi
dhe përfundimi. Objektet të cilat konfiskohen duhet të regjistrohen apo
evidencohen sipas gjendjes momentale reale, duke respektuar me
konsekuencë parimet kriminalistike dhe ligjore të veprimit. Natyrisht
që situata është më delikate kur në vërtetim shënohen materiet për të
cilat konsiderohet se janë droga. Në rastet e tilla siç e cekëm më lartë,
kurrë nuk duhet të shënohet se fjala është për droga, por të thuhet
materie ose substanca të cilat i ngjajnë, ose për të cilat supozohet se
janë droga.
Pjesa më e rëndësishme e vërtetimit është pjesa përshkruese në të cilën
shënohen objektet e konfiskuara. Teksti i kompletuar para së gjithash
duhet të jetë pa gabime dhe nëse rastësisht është përmirësuar diçka,
atëherë ajo duhet të konstatohet, shënohet, në mënyrë që të eliminohet
dyshimi në autenticitetin e tekstit e me këtë edhe në vet dokumentin.
Çdo objekt i konfiskuar duhet të jetë i shënuar me numrin e posaçëm
rendor. Për fat të keq, në një numër të caktuar të vërtetimeve objektet e
konfiskuara evidentohen si droga, p.sh, “lloji i bimës kanabis”; “bari
kanabis”; “marihuana”, dhe disa vërtetime shënohen paqartë (në
mënyrë të palexueshme), kurse disa të tjera janë edhe të dëmtuara.
Natyrisht se veprimi i tillë është jo i mirë, sepse vetëm pas ekspertizës
vërtetohet se a është materia e konfiskuar drogë dhe çka është.
Materien e konfiskuar gjithsesi duhet përshkruar dhe duhet matur.
Prejudikimi identitetit të materieve të konfiskuara përkohësisht,
absolutisht është i papranueshëm, sepse, nëse me ekspertizë
konstatohet se ajo materie nuk është drogë e caktuar ose fare nuk është
drogë mund të lindin pasoja të dëmshme. Situata më e vështirë është
kur në ndërkohë, në bazë të fakteve se në vërtetim është konstatuar
konfiskimi i drogës, edhe pas hetimeve të filluara dhe aktiviteteve
tashmë të kryera të argumentimit ose veprimeve të posaçme hetimore,
konstatohet se megjithatë nuk është drogë. Nëse ky është i vetmi fakt
për veprimtari kundërligjore i të dyshuarit, është e pashmangshme
ndërprerja e hetimit. Parimisht duke shikuar objektin i cili e ka
etiketën, emblemën dhe numrin, është thjesht të shënohet, kurse shumë
çështje delikate është të shënohet materia në gjendje të lëngët apo të
ngurtë pa paketime origjinale si dhe objektet pa asnjë shenjë. Pikërisht
315

drogat bëjnë pjesë në objektet e tilla dhe për këtë arsye ato duhet në
mënyrë shumë të saktë të shënohen në vërtetimin për konfiskimin e
përkohshëm. Sipas mendimit tonë pas konstatimit se bëhet fjalë për
materie apo substancë për të cilën supozohet se është drogë e caktuar
(e jo se është droga në pyetje), duhet të shënohen edhe karakteristikat e
saj. Ato karakteristika do të ishin: sasia, gjegjësisht pesha, (të shënohet
a është matur dhe me çfarë terezie, ose është fjala për vlerësimin e
përafërt), në çfarë gjendje është (pluhur- pudër, ose pluhur i
kristalizuar, ose masë rrëshire, ose tableta apo lëngë), aroma (nëse ka),
ngjyra, mënyra e paketimit (edhe shenjat eventuale në paketim), ose e
pa paketuar, ose e përzier (p.sh, përzihen narkotikët në tableta me
kafen e fërguar), ku është gjetur (në kazan të ujit, në lavatriqe, në
piano), dhe si është siguruar (paketuar dhe shënuar).
Nëse ka më tepër objekte që konfiskohen, atëherë midis numrave
rendor nuk duhet të bëhet kurrfarë distance, përveç rrallores së
zakonshme kur shkruhet. Distanca më e madhe eventualisht do të
mund të shfrytëzohet për shënim të mëvonshëm dhe pa marrë parasysh
që vërtetimit shkruhet në shumë kopje, kjo do të mund të shkaktonte
vështirësi rreth autenticitetit të tekstit të vërtetimit, gjegjësisht
identifikimit të objekteve të konfiskuara.
Pas shënimit të të gjitha objekteve të konfiskuara, gjegjësisht pas
numrit të fundit rendor duhet të shënohet konstatimi se vërtetimi
përfundon me numrin e caktuar rendor me qëllim të shmangies së
mundësisë së falsifikimit. Nëse të gjitha objektet ose vetëm disa prej
tyre janë fiksuar në fotografim, kjo duhet të konstatohet në vërtetim.
Mendimi ynë është që objektet të cilat konfiskohen përkohësisht duhet
fotografuar dhe të kompletohet dokumentacioni i cili do të jetë pjesë
plotësuese së bashku me vërtetimin. Jemi të sigurt se kjo do të eliminoj
çdo dilemë nëse paraqitet dyshimi në identitetin e objektit të
konfiskuar përkohësisht. Kjo nënkupton se edhe në procesverbalin për
aktin e argumentimit, me rastin e të cilit janë konfiskuar me dhunë
objektet, duhet të shënohet se a janë fiksuar të njëjtit me fotografim
apo jo.
Më në fund, vërtetimin e nënshkruan pronari ose mbajtësi i sendit dhe
nëpunësi i cili i konfiskon. Konsiderojmë se, sidomos kur bëhet
bastisja në praninë e dëshmitarit, vërtetimin duhet ta nënshkruajnë
edhe dy dëshmitarë. Natyrisht, problemi lind te shikimi, mirëpo,
mendimi ynë është se edhe këtë akt të argumentimit, në raste të
316

caktuara duhet bërë në prani të dy dëshmitarëve, qoftë për hir të
ligjshmërisë, qoftë për hir të objektivitetit të punës së organeve
shtetërore (Petroviç. B 2006; fq. 109 – 114).
12.6. Vendosja e komunikimit me familjen e viktimës dhe
përjetimi i tyre si viktima sekondare
Caku dhe qëllimi i kësaj vepre është që ta theksojë përgjegjësinë
profesionale të kriminalistit kur e bënë informatën për vdekjen dhe
koncentrohet në dinamikën e punës me viktimat sekondare të vrasjes.
Viktimat sekondare janë ata persona të cilët kanë mbetur pas viktimës,
p.sh, kur burri, gruaja, fëmija, ose i dashuri tjetër, befasisht i zë vdekja
e hershme për shkak të vrasjes. Këta persona i quajmë persona në zi,
kurse kriminalisti ka detyrë dhe përgjegjësi të madhe për sjellje ndaj
familjes së të ndjerit në procesin e përpunimit kriminalistik të vrasjes.
12.6.1. Reagimet psikologjike të familjes në rastet e vdekjes
Tema e vdekjes është depresive dhe shumica e njerëzve i shmanget
mendimit ose bisedës për këtë temë. Në të vërtetë vdekja konsiderohet
e tmerrshme dhe e frikshme. Disa persona madje i shmangen edhe
varrimeve ose ceremonive tjera të varrimit “ mohime ”.
Personat që lëngojnë nga sëmundjet te pashërueshme zakonisht
dërgohen në spitale ose institucione të vdesin, kurse publiku është
rrallë i ekspozuar prezencës ose realitetit të vdekjes. Megjithatë, pjesa
jonë dërrmuese e ka përjetuar humbjen e personit më të dashur për
shkak të sëmundjes apo pleqërisë dhe pjesa jonë më e madhe ka kaluar
nëpër periudhat e humbjeve të mëdha. Megjithatë, vdekja është ngjarje
e pashmangshme për të gjithë ne, mirëpo, ne prapë zakonisht e
injorojmë këtë ose e mohojmë se kjo mund të na ndodh neve dhe
zakonisht mbetemi të papërgatitur për të.
Kur vdekja është e befasishme, ose në ndonjë mënyrë tjetër e papritur
të mbeturit tjerë gjenden nën sulmin e emocioneve dhe në pikëpamje
psikologjike të dezorientuar. Reagimi fillestar është skepsi, i përcjellë
me ndjenja të mërzisë, dhembjes, emocione dhe hidhërime. Pastaj
pason procesi i shërimit natyror dhe kthimi në procesin normal të
dhembjes.
317

Procesi i dhembjes i përcjellë me humbjen e personit të dashur fillon
me periudhën e topitjeve dhe shokut, dhe reagimi i parë zakonisht
është mohimi. Kjo fazë quhet fazë “akute”. Në këtë “fazë akute” e cila
pason pas lajmit të parë për vdekjen, personi zakonisht mërzitet
intensivisht. Qanë, bërtet, mohon, ka depresion. Për disa ditë ndjenjat
topiten dhe personi është në gjendje të një momenti gjysmë të
frikësuar të përzier me një hidhërim dhe ndjenjë të tepruar.
Kjo fazë fillestare zakonisht përfundon me varrimin i cili lehtësohet
me vaje dhe me ndjenjat e mërzisë. Prandaj, pason reagimi mjaftë i
theksuar i vuajtjes dhe dhembjes. Të lënit qajnë, mërziten, vazhdimisht
digjen nga malli për personin e humbur dhe shprehin keqardhjen që
nuk janë më në mesin e tyre derisa i dashuri ende është gjallë. I
mbeturi gjithashtu mund të merret edhe me kujtimet për personin e
vdekur.
Në periudhën prej disa ditësh, ose disa javësh, i mbeturi edhe më tutje
mbetet në një masë depresivë dhe pa vullnet duke shprehur ndjenjën e
zbrazësisë dhe në pikëpamje shpirtërore bëhet pasiv. Pas kësaj
periudhe të demoralizimit personi me siguri vuan nga pagjumësia,
sëmundjet psiko – somatike të brendshme, humbjes së apetitit,
shqetësim, dhe zakonisht është i ndjeshëm. Prirja për mohim mund të
zgjatë disa javë. Gradualisht, i mbeturi kalon përmes riorganizimit
psikologjik. Kalojnë orët, ditët, javët dhe muajt dhe vetëm atëherë i
mbeturi nuk dëshiron të mendoj për humbjen e tij dhe zhduket mërzia.
Përsëri do të jetë i aftë që t’i kthehet punës dhe t’i përtërij aktivitetet
ditore pas përafërsisht 2 apo 3 javë, por mund të vazhdojë që edhe të
mos marrë pjesë në aktivitetet e caktuara shoqërore. Pas 1 apo 2 muaj,
madje edhe simptomat më akute fillojnë të qetësohen ose megjithatë
mund të ketë ende dhembje, mall dhe mërzi të madhe gjatë muajve në
vijim. Megjithatë, gjithmonë do të ketë diçka që të mbeturin do ta
përkujtojë për humbjen. Kjo mund të jetë ditëlindja, viti jubilar, ose
madje edhe ndonjë ngjarje e parëndësishme e cila mund ta përkujtojë.
Tregimet nga gazetat, programet ose debatet papritmas mund ta
kthejnë prapa personin në përkujtimet e vdekjes. Mirëpo, intensiteti i
procesit të dhembjes bëhet më i shkurtë me kalimin e kohës duke u
zvogëluar gradualisht.
Prapë, mbase është më e rëndësishme karakteristika të cilën duhet ta
theksojmë se procesi i dhembjes përkundër edhe definimit të fazave
dhe ftesës për në “natyrë normale”, është unikate për çdo individ.
318

Njerëzit shprehin dhembjen në mënyra të ndryshme dhe në periudha të
ndryshme kohore. Në të vërtetë procesi i dhembjes shpesh është i
përfshirë gjatë tërë jetës së të mbeturit. Ekzistojnë dallime kulturore
dhe religjioze në të njëjtët masë sikurse që është dinamika individuale.
I mbeturi dukshëm e ndryshon sjelljen, kurse ekziston një fushë e gjerë
e përgjigjeve normale në mendime ndjenja dhe sjellje nga personi në
person.
Vrasja shkakton barrë të fuqishme psikologjike edhe më tepër sesa
vdekja e befasishme e pa dhunshme dhe e natyrshme. Familjet e
mbetura të viktimave të vrara befasisht janë të shtyra në realitetin e
tmerrshëm të humbjes së përmotshme të anëtarit të familjes në
rrethana të tmerrshme. Shoku fillestar është shkatërrues dhe i mbeturi
gjendet plotësisht i papërgatitur për tragjedinë. Humba e padrejtë
zmadhohet me lajmin se i dashuri i tyre kurrë më nuk do të ketë rast t’i
përjetojë rastet e veta në jetë, as anëtarët e familjes së tij të jenë në
mundësi t’ia thonë viktimës se sa shumë e kanë dashur atë. Rrjedha e
dhembjes në këto rrethana është shumë më e fortë dhe zakonisht
përcillet me emocione të fuqishme të hidhërimit dhe egërsimit si dhe
me ndjenjën e padrejtësisë dhe pafuqisë.
Vdekja e fëmijës në çfarëdo rrethanash është sidomos ngjarje tragjike
dhe e dhembshme. Vdekja shkakton emocione të fuqishme për shkak
se duket se po shkon kundër rrjedhave natyrore. Fëmijët zakonisht nuk
vdesin para prindërve dhe prindërit zakonisht nuk i varrosin e fëmijët e
tyre. Kur fëmija është i vrarë, prindi totalisht është i stepur. Kjo është
ashtu e papranueshme, e pazakonshme dhe e pashembullt, por, edhe e
pa natyrshme sa që prindi madje nuk mund të filloj as ta kuptojë se çka
ka ndodhur. Rezultat i kësaj është stresi i fuqishëm psikologjik i cili
quhet “humbje e madhe prindërore”.
Hulumtimet kanë treguar se mërzia e prindit është shumë më e fortë
sesa mërzia e çdo lloji tjetër. Dhembja dhe depresioni zgjasin në
periudha të gjata dhe hidhërimi është sidomos i madh për tu tejkaluar.
Vdekja e fëmijës e shkaktuar me vrasje, shpeshherë shkakton fajësi te
prindi i mbetur i cili fillon ta bind veten se mbase do të kishte mundur
ta pengonte vrasjen ose ta mbroj fëmijën e tij. Familja mbijeton
vështirësitë e mëdha personale të cilat mund të rezultojnë nganjëherë
edhe me ndarjen martesore. Kriminalistët ishte dashur të jenë të
vetëdijshëm se humbja e rëndë prindërore dhe mërzia e pazgjidhur
mund të kërkojnë intervenim profesional. (Verner. J. Geberth 1996).
319

Për këtë arsye është e dëshirueshme që prindërit të këshillohen me
ndihmën e dikujt nga familja të vizitohen edhe institucionet e caktuara
profesionale. Nga përvoja ime profesionale kam vërejtur që personat
që më tepër kanë besim, në një masë të konsiderueshme këtë humbe
ma lehtë e përjetojnë.
Vrasja e nëpunësit policor ka efekt psikologjik në tërë sektorin.
Ndonëse, vdekja dhe vrasja janë pjesë e punës së përditshme, shumica
e nëpunësve policore kur polici i afërt vritet në krye të detyrës e
konsiderojnë si realitet të tmerrshëm vdekjen e papritur që e ka qëlluar
policin. Duke folur për aspektin psikologjik, mendimi i gabuar i
paprekshmërisë përnjëherë luhatet me mendimin “ky kam mundur të
jam edhe unë”. Mund të ekzistojnë frikë dhe konfuzin te një pjesë e
caktuar e nëpunësve të afërt me forcat policore, sepse edhe ata kalojnë
përmes traumës së humbjes së kolegut të punës. Familja e nëpunësit
policor të vrarë në detyrë shpesh ndjehet e izoluar dhe e harruar nga
sektori i policisë pas varrimit për shkak se ata paraqesin “përkujtues të
keq” të forcave policore si viktimat më të mëdha. Shpesh mund të
dëgjohen policët kur thonë: “çdo herë kur e shoh atë familje, në një
farë mënyre sikur e shohë familjen time dhe rrëqethen në gjithë
trupin”.
Mbrojtja më e shpeshtë psikologjike dhe reagimi ndaj kësaj është
shmangia. Kjo mund të funksionoj mirë te kolegët, mirëpo, çka me
familjen e mbetur të nëpunësit policor? Karakteristikë e rëndësishme
të cilën duhet ta cekim këtu është se mashkulli apo femra në shërbimin
policor nuk janë imun ndaj vdekjes dhe procesit të dhembjes.
Kriminalistët që punojnë në rastet e vrasjeve të policëve duhet të jenë
të vetëdijshëm presionit të tillë dhe ishte dashur të jenë të përgatitur që
tu ndihmojnë përmes resurseve të sektorit të mbeturve, gjithashtu është
mirë që si shërbim të intervenohet. Në SHBA, ekziston organizata e
shkëlqyeshme nacionale e formuar për tu ndihmuar familjeve të
policëve të vrarë “Concerns of Police Survivors Cops”.
12.6.2. Rekomandimet dhe orientimet për informimin e drejtë për
vdekjen, familjen e mbetur të personit të vdekur.
Kriminalisti i cili punon në rastin bëhet pjesë përbërëse e rrjedhës së
dhembjes familjare. Si informojnë kriminalistët për vdekjen, informata
të cilën ata ia japin familjes së qëlluar me tragjedi dhe çfarë ndihme
dhe mbështetje ata ofrojnë, ekspertët nga fusha e terapive të vuajtjeve
320

të tilla kanë përcaktuar si më të rëndësishme të mundshme procesin e
shërimit. Shumica e ekspertëve pajtohen se informata për vdekjen nuk
ishte dashur të përcillet me telefon, përveçse nëse nuk ka ndonjë
mënyrë tjetër.
Me këtë rast komponentë e domosdoshme e informatës së tillë e
bashkuar me ndjenjën e dinjitetit dhe respektit duhet të jetë shprehja e
dhembshme e ngushëllimit familjes së mbetur. Ky kujdes në fund të
fundit do t’i ndihmojë familjes së mbetur që ta bashkëpërjetojnë
humbjen e madhe. Informata për vdekje është sidomos e rëndë edhe
për të mbeturit në dhembje, por edhe për nëpunësit policor.
Praktikisht, nuk ekziston mënyrë vërtetë “e mirë” për informimin e
familjes së mbetur në dhembje, se i dashuri i tyre është i vrarë.
Rekomandohet që informata për vdekjen në rastet e vrasjes duhet të
përcillet nga së paku dy policë. Nëpunësi i cili punon me rastin mund
t’ia kumtoj informatën, ndërsa, i dyti i vështron me kujdes reagimet e
të mbeturve. Disa mund të reagojnë në lajmin për vdekjen në mënyrë
të dhunshme, ose mund të përjetojnë ndryshime fizike të cilat kërkojnë
ndihmën e shpejtë të parë. Mund të vijë deri te situata e cila kërkon që
të informohen dy apo më tepër pjesëtarë të familjes së mbetur,
sidomos në atë mënyrë që ta pranojnë informatën e verifikuar dhe
mund të ketë indice që ndonjë anëtarë i familjes të jetë i përzier ose i
dyshuar për vrasje. Edhe në njërin, e edhe në tjetrin është me rëndësi ta
pranojnë dhe dëshmojnë me prova të gjitha pohimet e rëndësishme.
Kriminalisti i cili e kumton lajmin këshillohet që me vete ta ketë një
policë me uniformë kur e përcjellin informatën për vdekje. Prezenca e
nëpunësit në uniformë mund të ketë efekt qetësues i cili mund të
evitojë habinë. Këshillat dhe orientimet që pasojnë janë bazuar në
përvojën e Geberth. J. V. (1996) në krijimin e informatave për vdekjen
si vijon:
1.informata do të duhej të ishte e punuar personalisht nga ana e
kriminalistit të caktuar sa më parë që është e mundur pasi që të
jetë vërtetuar identiteti i viktimës.
2.në kurrfarë rrethanash të mos kërkohen këshillat e medieve për
identifikim, para se të informohet familja më e afërt e të vdekurit.
3.të sigurohet që kushëriri i moshës madhore më i afërm i tij i pari ta
pranojë informatën.
4.të merren sa më shumë informata për personin i cili duhet të
informohet si viktimë e mundshme. Informatat mjekësore siç
321

është gjendja e zemrës për personin që duhet të informohet
sidomos është e rëndësishme, nëse ka mundësi.
5.ta prezantoj vetën si kriminalist të cili i është caktuar rasti dhe ta
tregojë akreditimin e vet. Të kërkojë leje për të hyrë në shtëpinë
e tyre.
6.tu propozojë familjes së mbetur në dhembje të ulen dhe të uleni
edhe ju kur bisedoni me ta.
7.Të bindeni paraprakisht se nuk ekziston ndonjë objekt i rrezikshëm
afër. Kjo nënkupton gërshërët, thikat, objektet e rënda.
8.Informata e drejtë për vdekjen duhet të bëhet thjesht dhe direkt.
P.sh, “kam disa lajme të këqija për ju. Biri juaj është i vdekur” i
thoni familjes së të vdekurit se na vije keq për humbjen dhe u
shprehni atyre ngushëllime në mënyrë profesionale të thekuar.
9.të përgjigjeni në të gjitha pyetjet ngadalë dhe sinqertë pa e
rrezikuar hetimin kriminalistik.
10. të jeni të gatshëm të shpjegoni çka ka ndodhur, ku ka ndodhur,
ku ka ndodhur, dhe si ka ndodhur. Jeni të gatshëm të tregoni
provat pohuese dhe burimin e identifikimit të konstatuar në
mënyrë të qartë dhe bindëse, përkundër refuzimit.
11. pasi që familja e mbetur të shërohen nga shoku fillestar, tu
shpjegohet se duheni t’i pyetni disa pyetje të caktuar informative
për të ndjerin, sepse kjo është mënyrë që ta filloni hetimin dhe të
përpiqeni të shtroni pyetjet sa më të shkurta.
12. Pastaj duhet t’ua shpjegoni se do të jetë e domosdoshme që
anëtari i familjes ta identifikojë të vdekurin. T’i lejoni familjes që
vet ta caktojnë se kush do ta bëjë identifikimin.
13. T’ua siguroni transportin deri në spital apo morg dhe anasjelltas.
14. T’i informoni familjen se kërkohet obduksioni mjekësor i trupit,
me qëllim të vërtetimit të shkakut të vërtetë të vdekurit.
15. Të koncentroheni në nevojat momentale të të mbeturve. Tu
ofroni ndihmë në informata dhe kontakte me të tjerët, p.sh, a
është dikush të cilin do të mund ta thërrisja që ta shoh se a do të
mund të vijë këtu tashti.
16. të mos lihen vetëm familja e mbetur, derisa të mos arrij ndonjë
kushëri apo mik i caktuar.
17. t’ua shpjegoni se ju do të jeni të gatshëm dhe në dispozicion për
çfarëdo pyetjesh të tyre dhe t’ua jepni vizitkartën dhe numrin e
telefonit të zyrës.
18. tu ofroni informatën për shërbimin për ndihmë viktimave të
kriminalitetit, duke ua siguruar numrin e telefonit.
322

19. në qoftë se i mbeturi (ai ose ajo ) është në vendin e punës,
nëpunësi duhet ta ndërpresë procedurën atje, ta kontaktojë
eprorin e tij dhe të kërkojë nga ai që të bisedojë në katër sy me të
mbeturin me qëllim që të përcillet informata gjegjëse.
20. në disa raste të posaçme i mbeturi në rast të vdekjes së dhunshme
të papritur nuk është menjëherë në kontakt. Në rrethana të tilla
nëpunësit ishte dashur t’i pyesin fqinjët për ta ditur se kur kthehet
familja në shtëpi. Këtu shpjegohet se ka ardhur deri te
intervenimi i shpejtë mjekësor i të ndjerit, dhe kërkohet nga
fqinjët që t’i kontaktojnë kur të kthehen në shtëpi.
21. nëpunësit ishte dashur të kërkojnë nga fqinjët që të mos i japin
kurrfarë informate familjes më të ngushtë në aspektin e
intervenimit mjekësor, derisa të kontaktojnë me nëpunësit.
22. nëse anëtarët e familjes së mbetur nuk banojnë brenda territorit të
kompetencës gjyqësore për hulumtimin e vdekjes ose brenda
largësisë racionale nga ky territor, atëherë duhet kontaktuar
policinë kompetente me qëllim të informimit të asaj familje. Nga
policia ishte dashur të kërkohet që personalisht ta informojnë
familjen e mbetur në dhembje dhe t’i jepet familjes emri i
nëpunësit i cili është duke punuar në rastin. Cila polici dhe numri
i telefonit.
12.6.3. Ofrimi i informatave familjes së mbetur të të ndjerit
Ekzistojnë dallime të caktuara rreth mendimit se cilën informatë
munden dhe duhet t’ua ofrojnë familjes së të nderit në rastin e vrasjes.
Nëse ekziston probabiliteti se ndonjë anëtarë i familjes është i përzier
në vrasje, atëherë qartë çfarëdo publikimi i informatës së hetimit në
publik, do ta rrezikonte procesin e hetimit. Mirëpo, në të shumtën e
rasteve anëtarët e familjes së mbetur nuk janë të dyshuar dhe ata
shfaqin dëshirën dhe nevojën të dinë detajet e caktuara. Mërzia më e
madhe e të mbeturve është lëndimi fizik që i është bërë viktimës dhe
shkallët e ndryshme të traumës lidhur me vrasjen
„si është vrasë viktima?” „a ka vuajtur ?” „çka i ka bërë vrasësi
viktimës?” „kush e ka bërë atë?” (nëse dihet).
Në rastet kur i mbeturi i familjes së të ndjerit ka qenë dëshmitarë i
ngjarjes, ose në lidhje me vrasësin, atëherë dhembja është edhe më e
madhe. Mënyrat e caktuara të vrasjeve ose forma se si është vrarë
viktima shkaktojnë vuajtje edhe më të mëdha, p.sh, vrasjet e përcjella
323

me sulm seksual, masakrime dhe mundime, mund të shkaktojnë
thyerje psikike dhe psikologjike te të mbeturit, derisa mendojnë se
çfarë përuljesh dhe vuajtjesh viktima ka qenë e detyruar të durojë.
Vendimin se çfarë informate dhe sa hollësi duhet ofruar familjes së të
ndjerit duhet nxjerrë veçmas për çdo rast. Kriminalisti i cili punon në
vrasjen është në pozitën më të mirë që ta marrë këtë vendim në bazë të
natyrë së rastit dhe aftësive të familjes për pranimin e informatës. Në
fazat e mëhershme të analizave ekziston taktika dhe strategjia lidhur
me ruajtjen e informatave të caktuara të cilat i din vetëm policia dhe
vrasësi.
Kriminalisti ishte dashur ta këshilloj familjen në atë mënyrë që ta
kuptojnë përse policia nuk dëshiron t’i informojmë për të gjitha
hollësitë. Numri më i madh i tyre e miratojnë këtë shpjegim para
hetimit.
Megjithatë ajo që duhet të theksohet është se siç përparon rasti edhe
familja ishte dashur të furnizohet me sa më shumë informata. Nëse
arrestimi është realizuar, familja ishte dashur të informohet menjëherë
pas arrestimit, para se ta kuptojë nga mediet. Atëherë kur është
realizuar arrestimi, familjen duhet përgatitur për procesin e gjykimit.
12.6.4. Drejtimi i familjes së mbetur në sistemin penal – juridik.
Sistemi penal – juridik ndikon shumë në familjen e mbetur. Ndonëse
shoqëria është plotësisht e vetëdijshme për pabarazitë në sistemin
penal – juridik, shumica e njerëzve nuk është e gatshme për sistemin i
cili i dënon të pafajshmit për t’i mbrojtur fajtorët. Sipas disa
hulumtimeve të kryera nga Crime Victims and Research and Teatment
Center, of the Medical University of South Carolina, (Vernerm. J.
Geberth, 1996). “gjashtë nga dhjetë anëtarë të familjes (56%) mendon
se sistemi penal – juridik vepron më mirë ndaj fajtorëve sesa ndaj tyre
(viktimave), më shumë se 61% thotë se ndjehen plotësisht të
pafuqishëm dhe mbështetje derisa rasti është nën hetime.
Pjesa dërrmuese e të mbeturve përjetojnë përulje gjatë procesit të
gjykimit përmes sistemit i cili përpiqet të jetë i ndershëm ndaj të
akuzuarve, kurse e injoron plotësisht viktimën. Derisa gjyqtarët dhe
avokatët mendojnë shumë për çështjet teknike të rastit dhe për të
drejtat e të akuzuarit, familja e mbetur është shpesh e lënë padore, gjë
që vetëm i shton ndjenjat e frustrimit dhe të pafuqisë. Mund të vijë deri
324

te shtyrjet ligjore që zgjasin me muaj, madje edhe me vjet. Familjes
mund t’i ndalohet qasja në gjykatore që të mos ndikojë në porotën, ose
viktima mund të jetë e prezantuar keq nga mbrojtja me qëllim të
minimizimit të rëndësisë së vrasjes. Përgjegjësia që familjen ta
udhëheqë në këtë proces penal-juridik bie mbi kriminalistin i cili e
udhëheq rastin e vrasjes dhe ai duhet të jetë “avokati” i tyre.
Kështu p.sh, në Prill të vitit 1982 Stefani Roper, 22 vjeçe është
kidnapuar nga dy sulmues dhe është dhunuar brutalisht, munduar dhe
vrarë, brenda disa orësh. Vrasësit e saj janë arrestuar, sjellë në
gjykatore dhe dënuar. Megjithatë dënimi i shqiptuar ua ka mundësuar
amnistinë pas më pak se 12 vjet. Publiku është rrëqethur. Ropersonët
kanë menduar se familja e tyre do ta fitojë drejtësinë nga gjykata dhe
se të fajësuarit do të dënohen për atë që ia kanë bërë Stefanisë. Kanë
qenë të thyer me të kuptuar se të fajësuarit kanë pas më shumë të drejta
sesa viktima e pafajshme. Kanë vendosur të bëjnë diçka në aspektin e
sistemit penal-juridik, që të sigurohen se të drejtat e viktimës do të
garantohen. Familja e ka themeluar fondacionin me emrin “Stefani”,
dhe ky fondacion është bërë njëri nga më të fuqishmit për mbrojtjen e
viktimave dhe të qytetarëve.
Fondacioni përfshinë:
1. sigurimin e mbështetjes viktimave të kriminalitetit në procesin
gjyqësor.
2. sigurimin e respektimit të të drejtave ligjore të viktimës.
3. sigurimin e mbrojtjes për viktimën.
4. sigurimin e shërimit të familjeve të mbetura dhe viktimave të
mbijetuara, përmes shërbimit për ndihmë.
12.7. Verifikimi dhe vërtetimi i alibisë.
“shumë më lehtë është të zgjidhet mashtrimi sesa të zbulohet e vërteta.
Mashtrimi qëndron në sipërfaqe. Me te më lehtë ia dalim në krye. E
vërteta nis thellë, në thellësi dhe ndjekja e saj nuk është punë e
gjithkujt” Gette.
Hetimi i së vërtetës në procedurën parapenale dhe penale është shumë
i ndërlikuar dhe alibia (lat: diku tjetër), si institutë procedural penal
paraqet mbrojtje të rëndësishme për mbrojtjen e personave të
pafajshëm të dyshuar. Mirëpo, alibia mund të paraqet edhe mjet shumë
325

të përshtatshëm dhe dinak të kryesit të veprës penale me të cilën ai
dëshiron t’i shmanget dënimit të merituar (Baletiq. V. 1999; fq. 5).
Shumë ekspertë të njohur të shkencave penale – juridike dhe
kriminalistike kanë prezantuar mendime të ndryshme rreth nocionit
alibi. Ndër të tjerë D. Modly 84 konsideron se alibinë duhet konsideruar
si provë të pafajësisë. Me termin alibi duhet nënkuptuar si drejtimin e
caktuar dhe mënyrën e argumentimit ashtu edhe kundër provën në
sistemin e argumentimit brenda procedurës operative, gjegjësisht
penale dhe atë ekskluzivisht si provë në dobi të të dyshuarit. Ndërkaq,
ZH. Aleksiq, me alibi nënkupton provën e ndonjë personi se në kohën
e kryerjes së veprës penale ka qenë në një vend tjetër e jo në një vend
të kryerjes së veprës penale.
Pra mund të thuhet se alibia është provë e llojit të vet të pafajësisë së
ndonjë personi e cila vërteton se personi i caktuar në të cilin dyshohet
se ka kryer vepër penale, në kohën kur vepra është kryer ka qenë në
vend tjetër, e jo në vendin e veprës penale. “vërtetimi i alibisë ka
kuptim vetëm nëse paraprakisht është vërtetuar saktë koha dhe vendi i
kryerjes së veprës penale”. (O. Gjorgjeviq, 1986; fq. 8.).
Alibia e vërtetuar saktë është provë e pathyeshme se personi i caktuar
nuk e ka kryer veprën penale, kurse në anën tjetër alibia e rrejshme ose
e dyshimtë nuk është provë e fortë për të dyshuarin se nuk e ka kryer
veprën penale. Alibia e rrejshme mund të jetë edhe rezultat i hutimit
apo harresës së të dyshuarit. Të pafajshmit shpesh gënjejnë nga frika,
sepse, konsiderojnë se pafajësia e tyre nuk do të mund të vërtetohet.
Megjithatë, alibia e rrejshme në kontekst me faktet tjera të vërtetuara
mund të jetë indice e fortë e fajësisë.
Varësisht nga faza e procedurës, mënyra dhe organi i cili e konstaton,
alibia mund të jetë provë direkte dhe indirekte. Në suazat e taktikës
kriminalistike janë vërtetuar një varg faktesh të cilat dëshmojnë se
alibia mund të jetë e rrejshme ose pavetëdije e pasaktë. Policët
dyshojnë në saktësinë e alibisë, nëse ajo menjëherë, por pas një kohe të
caktuar. Është bindëse në pikëpamje logjike dhe psikologjike se
personi i cili në kohën e kryerjes së veprës penale nuk ka qenë i
pranishëm në vendin e kryerjes së saj, zakonisht menjëherë me
marrjen e parë në pyetje spontanisht ofron alibinë.
84 Modly, D., Kriminalni i procesni aspekti alibija, Zagreb, Priručnik.
326

Duhet pasur parasysh faktin se madje edhe më qëllimmirët dhe
dëshmitarët më të besueshëm me dredhi të ndryshme dhe trika mund të
jenë të lajthitur dhe në mirëbesim (bona fide) japin alibi të
pasaktë.Vlera dhe qëndrueshmëria e alibisë së vërtetuar si provë, ndër
të tjera, varet nga shkalla e saktësisë me të cilën janë konstatuar koha
dhe vendi i kryerjes së veprës penale.
Në rastin e verifikimit të alibisë shfrytëzohen të gjitha provat në
dispozicion, sidomos:
1. dëshmitë e dëshmitarit dhe të dëmtuarit;
2. gjurmët e lëna në vendin e kryerjes së veprës penale, ose
vendet që kanë lidhje me të;
3. gjurmët e bartura nga vendi i kryerjes së veprës penale;
4. gjurmët e lëna ose të bartura në dhe nga vendi i kryerjes së
veprës penale;
5. dokumentet dhe incizimet teknike;
6. dëshmia e të dyshuarit, respekti i të fajësuarit;
7. markimi nga ana e qenit gjurmues.
Me rastin e verifikimit të alibisë duhet pasur parasysh rrethanën se
dëshmitarët mund të mashtrohen në aspektin e vendit dhe kohës dhe
mund të jenë të bindur për të dhënë alibi të rrejshme, por, edhe për ta
rrënuar atë, që gjurmët të cilat flasin në dobi të të dyshuarit mund të
jenë të finguara, dhe dokumentet e falsifikuara.
Në suazat e taktikës kriminalistike janë zhvilluar rregullat për
përgatitjen dhe dëgjimit të dëshmitarit të alibisë. Me vet dëgjimin dhe
format tjera të vërtetimit të alibisë. Në zbatimin e provës me alibi
problem themelor është verifikimi i saj. Në verifikimin e alibisë janë
arritur shumë përvoja mbi të cilat mbështeten rekomandimet e taktikës
kriminalistike, ato janë:
• kur personi i dyshimtë pas kalimit të një kohe të gjatë nga
momenti i veprës penale deri në momentin e marrjes në pyetje
menjëherë dhe hollësisht jep alibinë e vet. Alibia e tillë
gjithmonë është e dyshimtë dhe duhet me kujdes të
verifikohet. Të pafajshmit shpesh vështirë e dëshmojnë alibinë
e tyre, sepse zakonisht nuk u kujtohen të gjitha hollësitë, kurse
fajtori i cili e ka planifikuar atë menjëherë e jep të tërën. Për
327

këtë arsye kërkesë themelore taktike është që alibia të
verifikohet sistematikisht dhe në të gjitha detajet.
• Që të mund të verifikohet alibia i dyshuari duhet të merret në
pyetje hollësisht për personat me të cilët ka qenë në kohën
kritike ( kush janë ata persona, si kanë qenë të veshur në kohën
kur ka kontaktuar me ta, çka kanë biseduar, çka ka ndodhur në
afërsi të tyre, etj.
• Nëse i dyshuari pohon se në kohën kritike ka qenë në ndonjë
objekt (kino, objekt hotelier, etj), duhet pyetur për përmbajtjen
e filmit, disa skena, çmimin e hyrjes, në cilin rresht ka qenë
ulur, kush ka qenë ulur afër tij, etj. Kur është fjala për objektin
hotelier duhet pyetur për enterierët, shërbimin, çka ka
konsumuar, a ka qenë vetëm apo me shoqëri, kush ka qenë
ulur me të, çka ka ndodhur, etj.
• Mbështetja e të dyshuarit në shokë, farefisni, anëtarë të
familjes si dëshmitarë të alibisë së tij, duhet të merret me
dyshim.
Marrja në pyetje e dëshmitarit të alibisë, duhet të jetë e hollësishme
dhe rekapituluese. Verifikimet duhet kryer shpejt dhe në mënyrë
operative për tu shmangur harresa, marrëveshja dhe format tjera të
ndikimit në dëshmitarë. Vërtetimi i alibisë së rrejshme është indice e
fortë për fajësi. Mirëpo, me këtë rast duhet pasur kujdes për të
ashtuquajturat rrena të pafajshme. Këto janë raste kur i dyshuari
vërtetë ka alibi, por nuk dëshiron ta thotë, sepse me të do ta
komprometonte vetën apo personin e tretë. Kriminelët profesional dhe
recidiv para kryerjes së veprës e përgatitin alibinë. Zakonisht ajo alibi
e tyre është shpesh logjike dhe verifikimet sipërfaqësore e konstatojnë.
Verifikimi i alibisë mund të jetë punë operative e policisë, por edhe
veprim procedural. Ndonëse, sipas të drejtës sonë procedurale penale
barra e provave nuk bie mbi të dyshuarin dhe sipas rregullit pajtohen të
japin alibi, sepse e din se në të kundërtën do të zgjojnë dyshim. D.
Modly, N. Koraljiç, 2002; fq. 16)
328

L I T E R A T U R A
Tekstet:
1. Aleksić Ž., 1982, Kriminalistika, Beograd.
2. Aleksić Ž., 1988., Praktikum iz kriminalistike, Naučna knjiga,
Beograd.
3. Aleksić Ž., Kostić R., 1983, Požari i eksplozije, Savremena
administracija, Beograd.
4. Aleksić Ž., Škuljić M., 2004., Kriminalistika, Dosije, Beograd.
5. Babić M., Filipović Lj., Marković I., i Rajić Z., 2005. KOMENTARI
krivičnih/kaznenih zakona u Bosni i Hercegovini, Savjet/Vijeće Evrope i
Evropska komisija, Sarajevo.
6. Basarić M., Vejzagić N., 1998, Kriminalistika II, Fakultet
kriminalističkih nauka, Sarajevo.
7. Basarić M., Vejzagić N., 2004, Istraživanje požara, paljevina i
eksplozija, Priručnik za istražitelje, Rukopis za knjigu, Sarajevo.
329

8. Bayer V., 1978, Jugoslavensko krivično procesno pravo, Knjiga
druga, Pravo o činjenicama i njihovom utvrđivanju u krivičnom
postupku, Drugo prerađeno izdanje, Zagreb.
9. Bayer V., 1980, Jugoslavensko Krivično procesno pravo, Pravo o
činjenicama i njihovom utvrđivanju u krivičnom postupku, Knjiga
druga, Informator, Zagreb,
10. Bayer, V., 1987. Zakon o krivičnom postupku Jugoslavije, s
komentarom i sudskom praksom, Zagreb.
11. Bernd G., Davor Š., Siegfried P. Wulff., 2004., Taktika policijskog
postupanja, Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Hrvatske,
Zagreb.
12. Beulke W, 1996, Strafprozeßrecht, Heidelberg.
13. Bolz F, Jr., Dudonis K., Schulz D., 1996., The Counter-terrorism
Handbook, Tactics, Procedures and Techniques, CRS Press,
Washington, D.C.
14. Bošković M., 1990, Materijalni dokazi u kriminalističkoj obradi,
Nova prosveta, Beograd.
15. Bošković, M., Banović B.,, 1995, Kriminalistička metodika, Viša
škola unutrašnjih poslova, Beograd.
16. Božić B., 1998, Miniranje u rudarstvu, graditeljstvu i geotehnici,
Geotehnički fakultet, Varaždin.
17. Brus, H., 2000., Unutrašnji terorizam, Narodna knjiga Alfa,
Beograd.
18. David R. Redsicker, John J. Ơ. Connor, 2000, «Practical Fire and
Arson Investigation» CRS Pres, Boca Raton, Florida.
19. DeHan J., D., 2002, Kirk s Fire Investigation, Pearson Education,
New Jersy, U.S.A.
20. Dolenc M., 1933, Teorija sudskog krivičnog postupka za
Kraljevinu Jugoslaviju (Sistemsko prikazivanje), Beograd.
21. Jonathan R. White, 2004., Terrorism, Alexandrija Press (prijevod s
engleskog), Beograd.
22. Jesika S., 2004., The Ultimate Terrorists, Alexandrija Press,
Beograd.
23. Fisher B., A., J., 2004., Techniques of Crime Scene Investiration,
Seven edition, CRS Press LLC, U.S.A.
24. Fox R. H., Cunningham C. L., 1997, Priručnik za pretragu mjesta
događaja i prikupljanje fizičkih dokaza, Ministarstvo pravosuđa
SAD, Državni institut za pravosuđe, U.S.A.
25. Genge N. E., 2002, “The Forensic casebook”, Ballentine Books,
New York.
330

26. Genge N. E., 2002, The forensic casebook, Published by The
Ballantine Publishing GroupNew York.
27. Grigoleit B., Štrk D., Wulff S. P., 2004., Taktika policijskog
postupanja, Ministarso unutrašnjih poslova Republike Hrvatske,
Policijska akademija, Zagreb.
28. Group of Authors, 1998., “The Role of Police in The Management
of a crisis Guide”, U.S. Department of State, Bureau of Diplomatic
Security, SAD.)
29. Grubač M., 2002, Krivično procesno pravo, Uvod i opšt dio,
Beograd.
30. Jakovljević D., 1997., Terorizam s gledišta krivičnog prava,
Novinsko – izdavačka ustanova Službeni list SRJ, Beograd.)
31. Jekić Z., 2001, Krivično procesno pravo, Beograd.
32. Jovanović K., 1966, Osnovi kriminalistike, Niš.
33. Halilović H; 2003, Prikriveni istražitelj-kriminalistički i pravni
pristup, Magistarski rad, Fakultet kriminalističkih nauka,
Sarajevo.
34. Kennedy P. M., Kennedy J., 1990., Explosion investigation and
analysis, Investigations Institute, Chicago.
35. Kleinknecht T, Meyer-Gobner L, 1997, Strafprozebordnung Mit
GVG und Nebengesetzen, München.
36. Kolar-Gregorić T., 1999., Praktikum kriminalističke tehnike,
Ministarstvo unutrašnjih poslova Hrvatske, Zagreb.
37. Korajlić N., 2003, Kriminalistička obrada kod ubistva, Magistarski
rad, Fakultet kriminalističkih nauka, Sarajevo.
38. Kovačević V., 2003., Metodika istraživanja imovinskih deliata,
Novi Sad.
39. Kreč D., Krečfild R., 1980, Elementi psihologije, Naučna knjiga,
Beograd.
40. Krivokapić V., 1987, Kriminalistička taktika, Viša škola
unutrašnjih poslova, Beograd.
41. Krivokapić V., 1984, Kriminalistička taktika, Viša škola
unutrašnjih poslova, Beograd.
42. Krivokapić V., Krstić O., 1999, Kriminalistička taktika, drugo
izmjenjeno i dopunjeno izdanje, Policijska akademija, Beograd.
43. Krivokapić, V., Žarković, Z.: 1995., "Kriminalistika taktika",
VŠUP, Beograd.
44. Krivokapić V., 2005., Kriminalistička taktika, Policijska
akademija, Beograd.
45. Krstić O., 1996., Simboli, znakovi i značenja u kriminalistici,
Zavod za uđbenike i nastavna sredstva, Beograd.
331

46. Krstić O., 2002, Zanimljiva kriminalistika, Zavod za uđbenike i
nastavna sredstva, Beograd.
47. Krstić O., 2005, Kriminalistička prevencija i prognostika, Visoka
škola unutrašnjih poslova, Banja Lika.
48. Lee H. C., 1998., .Materijalni tragovi, MUP Republike Hrvatske.
49. Lee., H. C., Jeri, L., 2002, Povratak na mjesto zločina, Zagreb,
Nakladni zavod matice Hrvatske.
50. Lipovac K., 1994., Uviđaj saobraćajnih nezgoda - izrada skica i
situacionih planova, Beograd.
51. Lipovac K., 2000, Uviđaj saobraćajnih nezgoda, elementi
saobraćajne trasologije, Beograd.
52. Locard E., 1928, Dust and its Analisys, Police Journal, London,
pp. 177-92., navedeno prema: P. B. Weston, K. M. Weells.
53. Louwage E. F., 1939., Police criminelle, technique et tactique,
Ninove.
54. Maksimović R., Todorović U., 1995., Kriminalistička tehnika,
Policijska akademija, Beograd..
55. Maksimović, R., Boškovič M., Todorović U., 1998, Metode fizike,
hemije i fizičke hemije u kriminalistici, Policijska akadekija,
Beograd.
56. Marković B., 1937, Udžbenik sudskog krivčnog postupka,
Kraljevine Jugoslavije, Beograd.
57. Marković T., 1972, Suvremena tehnika istraživanja krivičnih djela
(kriminalistika), Zagreb.
58. Masleša R., Terije i sistemi sigurnosti, Fakultet kriminalističkih
nauka, Sarajevo.
59. Milošević M., Stevanović Č., 1997., Krivično procesno pravo,
Beograd.
60. Milošević V., 1999, Naoružanje i oprema vojske i policije,
Beograd.
61. Milošević, S., 1997, Stručna lica u krivičnom postupku, Beograd.
62. Ministarstva pravde SAD, 1997, Kurs za stručnjake u vršenju
uviđaja mjesta krivičnog djela, izdanje, Međunarodni kriminalno
istražni program pomoći u obuci (ICITAP), IG 6-1.
63. Ministarstvo odbrane SAD, 1999., DOD 6055.9-STD: DOD
Ammunition and Explosives Safety Standards.
64. Ministarstvo pravde SAD, Novembar 1999, Međunarodni program
pomoći u kriminalističkoj obuci, ICITAP, Sarajevo.
65. Ministarstvo pravosuđa SAD-a, Uviđaj eksplozije bombe, FBI-
Laboratorijska divizija/Jedinica za eksplozive/Škola za uviđaj
eksplozija bombi, Kvantiko-Virdžinija.
332

66. Ministarstvo vanjskih poslova SAD, 1998, Ured za pomoć u borbi
protiv terorizma, Biro diplomatske sigurnosti, Kurs za vođenje
istrage nakon eksplozije.
67. Modly D., 1993, Osiguranje mjesta događaja, Ministarstvo
unutrašnjih poslova RH, Zagreb.
68. Modly D., 1998., Metodika istraživanja: ubojstava, samoubojstvo,
nesretan slučaj, silovanje, Fakultet kriminalističkih nauka,
Sarajevo.
69. Modly, D., 1990, Organi unutrašnjih poslova i primjena čl. 154.
ZKP-a, Zagreb, Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike
Hrvatske.
70. Modly, D., 2001, Osiguranje lica mjesta krivičnog događaja,
Sarajevo, Fakultet kriminalističkih nauka.
71. Modly, D.,1999., Metodika uviđaja, Fakultet kriminalističkih
nauka, Sarajevo.
72. Nešić Lj., 1984., Krivično pravo, Viša škola unutrašnjih poslova,
Beograd.
73. Pavišić, B., 2002., Uvod u kriminalisiku, Visika policijska škola,
Zagreb.
74. Pavišić, B., Modly, D., 1999, Kriminalistika, Pravni fakultet,
Rijeka.
75. Pavišić, B., 2001., Komentar Zakona o kaznenom postupku, drugo
izdanje, knjiga I., Pravni fakultet, Rijeka.
76. Pavliček, J., 2002, Specifičnosti kriminalističke obrade ubojstava
počinjenih vatrenim oružjem, Srtučni magistraski rad,
Poslijediplomski studij iz nasilničkog kriminaliteta, MUP RH,
Policijska akademija, Zagreb.
77. Perić V., 1987, Oblici operativne djelatnosti službe javne
sigurnosti, „Informator“, Zagreb.
78. Petrić B., 1988 Komentar Zakona o krivičnom postupku I Knjiga,
Treće izmenjeno i dopunjeno izdanje, Beograd.
79. Petrovič A., 1981, Kriminalistička metodika, Viša škola
unutrašnjih poslova, Beograd.
80. Petrović B. 2004, Narko kriminal, Krivičnopravni, kriminološki,
krivičnoprocesni i kriminalistički aspekti, Pravni fakultet, Sarajev.
81. Petrović B., 2001, Kriminalistički sadržaji anticipiranih istražnih
radnji iz područja kriminaliteta vezanog uz drogu, Doktorska
disertacija, Fakultet kriminalističkih nauka, Sarajevo.
82. Petrović B., 2006., Uvod u kriminalistiku s kriminalističkom
taktikom, AAB Univerziteri, Priština.
333

83. Petrović B., Jovašević D., 2005., Krivično pravo II, Pravni
fakultet, Sarajevo.
84. Petrović V., 1951, Predavanje iz krivičnog sudskog postupka,
Beograd.
85. Pfeiffer G., Fischer T., 1995, Strafprozebordnung Kommentar,
München.
86. Radmilac D., Jovanov R., 2004., Rasvjetljavanje uzroka požara i
eksplozija, Priručnik, Viša škola unutrašnjih poslova, Zemun.
87. Radulović D., 2002, Krivično procesno pravo, Podgorica.
88. Ramsland K., 2001., The forensic science of C. S. I., Published by
The Berkley Publishing Group, New York, SAD.
89. Reno J., 2000., Crime Scene Investigation, U.S. Department of
Justice, Office of Justice Programs, U.S.A.
90. Richard P., 2003, Crime Scene the Ultimate Guide to Forensie
science, DK Publishing, London.
91. Richard, H. Fox, Carl, L. Cunningham, 1997, Istraga mjesta
zločina i priručnik za prikupljanje fizičkih dokaza, Sarajevo,
Ministarstvo pravosuđa SAD-a, Međunarodni istražni program
pomoći u obuci (ICITAP ) policije u BiH.
92. Roberg R., 2004, Police & Society 2 ND Edition, OFFICE OF
PUBLIC AFFAIRS EMBASY OF THE UNITED STATES OF
AMERICA, Sarajevo.
93. Roso, Z., 1995, Informativni razgovor i intervju, Ministarstvo
unutrašnjih poslova Republike Hrvatske, Zagreb.
94. Roso, Z., 1987., Poligraf u kriminalistici, Zagreb.
95. Saferstain, R., 1998., “Criminalistics An introduction To forensic
Sciencie” Sixth edition, Prentice Hall, New Jersey.
96. Savić P. L., 1886, TeoriLa sudskih dokaza u krivičnim delima,
Beograd.
97. Seiler S., 1999. Starfprozebrecht, Wien.
98. Sijerčić-Čolić, H., Vuleta, D., Hadžiomeragić, M., 1999., Komentar
Zakona o krivičnom postupku, Sarajevo, OSCE - Ured za
demokratizaciju.
99. Sijerčić-Čolić H., Hadžiomeragić M., ...., 2005, KOMENTARI zakona
o krivičnom/kaznenom postupku u Bosni i Hercegovini, Savjet/Vijeće
Evrope i Evropska komisija, Sarajevo.
100. Sijerčić-Čolić H., 2005, Krivično procesno pravo, Knjiga I, Pravni
fakultet, Sarajevo.
101. Sijerčić-Čolić H., 2005, Krivično procesno pravo, Knjiga II, Pravni
fakultet, Sarajevo.
102. Simonović B., 2004, Kriminalistika, Pravni fakultet, Kragujevac.
334

103. Sokolović S., Krajina B., 1981., Komentar krivičnog zakona,
Veselim Masleša, Sarajevo.
104. Stern Dž, 2004, „Ekstremni terizam“, Alexandria Press,
Beograd.
105. Stevanović T., Petrović S., 1987, Priručnik minsko-eksplozivnih
sredstava i njihova primena, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva, Beograd.
106. Stjepan G., 2001, Pretraga stana prema odredbama zakona o
kaznenom postupku, Hrvatsko udruženje za kaznene znanosti i
praksu, MUP Republike Hrvatske, Zagreb.
107. Swanson, R..Ch,. Chamelin, N. C., Terito, R.:, 2003 “Criminal
Investigation”: Mc Graw Hill, New York, USA.
108. Škulić M., 1998., Uviđaj i kriminalističke verzije, Pravni fakultet,
Beograd.
109. The Police Executive’s Role in Combating Transnational
Terrorism,: Strategic Planning, Diplomatic security service, SAD,
Module 7.
110. Vasiljević T.‚ 1981, Sistem krivičnog procesnog prava SFRJ‚
Treće izmenjeno i dopunjeno izdanje‚ Beograd.
111. Vernon J. Geberth, 1996, Practical homicide investigation,
Boston, London, New York, Washington, D.C. CRC Press Boca
Raton.
112. Vodinelić V., 1984., Kriminalistika, Savremena administracija,
Beograd.
113. Vodinelić V., 1985, (1) Kriminalistika otkrivanje i dokazivanje
Teoretski i praktični kriminalistički i dokazni problemi, Skoplje.
114. Vodinelić V., 1985, (2) Kriminalistika otkrivanje i dokazivanje,
Fakultet za bezbednost i opštenstvenu samozaštitu, I Тоm‚ Skopje.
115. Vodinelić V., i grupa autora, 1986, Saobraćajna kriminalistika,
Beograd.
116. Vodinelić, V., 1977, Revidirani pojam uviđaja – uvjet uspješne
forenzične djelatnosti. JRKK, 3.
117. Vodinelić, V., 1996, Kriminalistika, Sedmo izmenjeno izdanje,
Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd.
118. Vodinelić, V.,. Aleksić, Ž., 1990, Kriminalistika, Informator,
Zagreb.
119. Weston P. B., Weells K. M., 1997, Criminal investigation: basic
perspectives, – 7th ed., Simon & Schuster, New Jersey, U.S.A.
120. Yallop H.J., 1980, Explosion investigation, The Forensic Science
Society, Edinburgh, Scotland.
335

121. Zečević D., i saradnici, 1989, Sudska medicina, III izdanje,
Zagreb.
122. Žarković M., 2005, Doktorska disertacija, Beograd.
123. Žarković M.‚ Banović B.‚ Stupar LJ.‚ Ivanović V.‚ 1997,
Kriminalistika‚ Beograd.
Članci
1. Aranđelović M., 1996. Primena fotografije u kriminalistici,
Bezbednost, br. 4 Beograd.
2. Babić M., 2003.,Osvrt na neka rješenja krivičnog zakona Bosne i
Hercegovine, Drugo godišnje savjetovanje, Reforma krivičnog
zakonodavstva u Bosni i Hercegovini, Neum.
3. Barry R., Martin G., 1983., Žrtve zločina kao svjedoci: točnost i
vjerodostojnost njihovih uskaza, Izbor, broj 3/83., Zagreb.
4. Bilješke sa kursa KDZ-a, 1985, Institut za bezbednost, Beograd.
5. Bjelovuk I; Stupar Lj; 2005; Forenzička obrada materijalnih
tragova nakon eksplozje nepoznate naprane, Savjetovanje,
Policijska akademija, Banja Luka.
6. Disaster victim identification – guide.
7. Dvoršek A., 2002., Značaj kriminalističke strategije za prevenciju
kriminaliteta, Zbornik radova Mjesto i uloga policije u prevenciji
kriminalteta, Policijska akademija, Beograd.
8. Dželilović M., 2004, Specifičnosti uviđaja na mjestu eksplozije
nepoznatog sredstva, Diplomski rad, Fakultet kriminalističkih
nauka, Sarajevo.
9. Emergency Medicine, Fourth Edition, produced by the American
College of Emergency Physicians and edited by Judith Tintinalli,
M.D.
10. Fisher B., A., J., 2004., Techniques of Crime Scene Investiration,
Seven edition, CRS Press LLC, U.S.A..
11. Flasinski, S., Stenpien, T., 1986, Iz problematike uviđaja mjesta
zločina (prevod), Izbor, 2. Zagreb.
12. Garrison D. H., 1994, Protecting the Crime Scene, FBI Law
Enforecement Bulletin, U.S.A.
13. ICITAP, 1998, Bilješke sa predavanja pripadnicima policije u BiH,
od strane pripadnika Ministarstvo pravde SAD-a, Sarajevo.
14. Ilić G., Žarković M., Bjelovuk I., 2003, Pojmovno određenje
uviđaja u svjetlu savremenih metoda utvrđivanja činjenica u
krivičnom postupku, Expertus forensis, Godina I, Broj 1, Sveska 2,
Podgorica.
336

15. Incident Response to Terrorist Bombings, produced by the New
Mexico Institute of Mining and Technology – Energetic Materials
Research and Testing Center.
16. Jagačić B., 2001., Četveronožni detektori za eksploziv, Vjesnik,
Zagreb.
17. Jeremić R., 2004., Neki aspekti primjene različitih
metodaispitivanja eksplozivnih materija, Vojnotehnički glasnik
2/2004, Beograd, UDC: 621.1/4 :620:181.4.
18. Jim Weiss, Mary Dresser, 2002; Bomb Threat Recognitio,
Criminal Justice Periodicajs, 50, 1; Law & Order.
19. Klikovac Lj., 1992, Uviđaj nakon eksplozije, Bezbednost, br.5.,
20. Klikovac, Lj., 1993, Detekcija eksploziva, Bezbednost, br. 1.,
Beograd.
21. Kolar-Gregorić, T. 1993, Mjere zaštite od AIDS-a za djelatnike
ministarstva unutrašnjih poslova”, Policija i sigurnost, MUP RH,
broj 2., Zagreb.
22. Korajlić N., 2001. “Upustvo za rad inspektora koji rade na
istraživanju i razjašnjavanju eksplozija“, Seminarski rad, Fakultet
kriminalističkih nauka, Sarajevo.
23. Korajlić N., 2003, (1), Mjere prve intervencije policije u slučaju
ubistva, Perjanik, broj 1., Ministarstvo unutrašnjih poslova Crne
Gore, Podgorica, UDC 377.5:351.74 (497.16) (082).
24. Korajlić N., 2003, (2), Obezbjeđenje lica mjesta kod pronalaska
leša, Suzbijanje kriminaliteta-decenija poslije smrti profesora
Vodinelića, pravni fakulte, Kragujevac, ..Viša škola unutrašnjih
poslova, Zemun.
25. Korajlić N., Bojanić N., Marjanović D., Muratbegović E., 2004,
Zaštita života organa postupka, Expertus Forensis 3 (II),
Udruženje sudskih vještaka Crne Gore, UDC 357.75., Podgorica,
26. Korajlić, N., Bojanić., N., (2003), Izvještaji ovlaštenih službenika
policije, Dnevi Varstvoslovja, Bled, Visoka policijsko-varnostna
šola.
27. Krstić O., Bezbjednost, Policiska akademija, Beograd.
28. Krstić O., 1998., Neka zapažanja u vezi s obrascima
kriminalističko-operativne obrade, Bezbednost 3/98., Ministarstvo
unutrašnjih poslova Republike Srbije, Beograd.
29. McCarvel R., T., 1995., Digital Photography as Legal Evidence,
U.S.A.
30. Modly D., Šuperina, M., 1999., Prikaz djelatnosti redarstvene
vlasti tijekom policijskih izvida kao osnovica za operativno
337

planiranje, Krimarak 7, Ministarstvo unutrašnjih poslova
Republike Hrvatske, Zagreb.
31. Modly, D., 2001, Funkcija policijskog poligrafskog ispitivača,
Međunarodni seminar za poligrafske ispitivače, Pula.
32. Novak Z., Dejanović R., Očevid na mjestu eksplozije, Uputstvo za
rad, Policija sigurnost, MUP-a Republike Hrvatske.
33. Ostojić, N., Knežević P., Bez alata nema zanata, Bezbednost u
službi života, br. 2., Dnevnik, Online.
34. Schott, J. G., Upravnik FBI službe za zdravstvo i sigurnost na radu
Odjeljenje za upravu.
35. Simonović B., 2002., Kompjuterski sistemi registracije,
klasifikacije i komparacije klasičnih tragova krivičnih dela,
Zbornik radova nastavnika i saradnika VŠUP-a, br.4, Beograd.
36. Skiba, B. I., 1986, Kriminalistička problematika uviđaja mjesta
događaja (prevod), Izbor, br. 1., Zagreb.
37. Stewart A., 1997., Digital Photography is the Next Best Thing,
Fortune.
38. Stojanović Z., 1998., Terorizam i srodna krivična djela, Časopis
Pravo-teorija i praksa, „Pravo”, Novi Sad.
39. Stupar LJ., Aranđelović M., 1996., Značaj fotografisanja
saobraćajnih nezgoda, 3. jugoslovenski simpozijum sa
međunarodnim učešćem "Prevencija saobraćaja na putevima"
Novi Sad.
40. Vladimir Vodinelić, 2004, Zaprimanje prijave o sumnjivoj ili
nasilnoj smrti, „Suzbijanje kriminaliteta-decenija posle smrti
profesora Vodinelića, Pravni fakultet u Kragujevcu, Kragujevac.
41. Vodinelić, V., 1972, Kriminalistička obrada ubistva i teških
tjelesnih povreda, SSUP-a., Beograd.
42. Vrdoljak A., Palečat R., Zorić Z., 1997, Tragovi na mjstu događaja
eksplozije eksplozivne naprave, Policija i sigusrnost, broj 1-2.,
MUP R Hrvatske, Zagreb.
43. Written Documentation at a Crime Scene,
44. Žarković M., Stupar LJ., Đorđević I., 2002., Neophodni preduslovi
za izradu multimedijske uviđajne dokumentacije saobraćajnih
nezgoda, Zbornik radova drugog naučno-stručnog skupa Medicina
u pravosuđu, Budva.
Internet
1. Internet; 2005; Mirisi tela kao indikator prisustva neprijatelja.
2. www.BombDetection.com, dostupno 4/8/2006 12:31 AM
338

3. www.cdc.gov/masstrauma/preparedness/primer.pdf, dostupno,
9.4.2006, "Explosions and Blast Injuries A Primer for Clinicians"
4. www.crime–scene-investigator.net, dostupan 25.10.2004.
5. www.crime-scene-investigator.net, dostupno 24.10.2004. Ruslander H.
W. "Rus", Searching and Examining a Major Case Crime Scene,
6. www.crime-scene-investigator.net, dostupno 25.10.2004. Aranđelović
M., 1996, Primena fotografije u kriminalistici, Bezbednost, br. 4
Beograd.Schiro G., Examination and Documentation of the Crime
Scene, posted on
7. www.crime-scene-investigator.net, dostupno 25.10.2004. Byrd M.,
Unearthing New Technology in Crime Scene Responses with Forensic
Mapping,
8. www.crime-scene-investigator.net, dostupno 25.10.2004. Schiro G.,
Protecting the Crime Scene.
9. www.crime-scene-investigator.net, dostupno 25.10.2004.Schiro G.,
Examination and Documentation of the Crime Scene, posted on
10. www.crime-scene-investigator.net, posted 03.02.2002, dostupan
25.10.2004.Byrd M., Duty Description for the Crime Scene
Investigator.
11. www.crime-scene-investigator.net, posted 05.02.2001, dostupno
25.10.2004 S. B. Staggs, The Admissibility of Digital Photographs in
Court, Crime Scene and Evidence Photographer's Guide,
12. www.crime-scene-investigator.net, posted on 30.7.2001, dostupan
25.10.2004P. W. Thomas, Video guide for evidence scenes,.
13. www.crime-scene-investigator.net, posted on 30.7.2001, dostupno
25.10.2004Thomas P. W., Video guide for evidence scenes,.
14. www.crime-scene-investigator.net/hazards.html ,10.06.2003.
15. www.deaf.50megs.com
16. www.en.wikipedia.org/wiki/Alfred_Nobel, dostupno 22.12.2005.
17. www.feinc.net/biosktch, last updated 03.2000, dostupno 25.10.2004.
Baldwin H. B., Crime Scene Processing Protocol,
18. www.feinc.net/biosktch.htm, dostupno 25.10.2004., H. B. Baldwin,
Crime scene units: a look to the future, Created September 1990.
19. www.gomr.mms.gov/homepg/offshore/safety/acc_repo/2003-046.pdf,
dostupno, 09/04/2006., "Investigation of Flash Explosion and Injuries"
20. www.indopedia.org/Suicide_bombing.html, 7.4.2006 15:58)
21. www.indopedia.org/Suicide_bombing.html, dostupno 7.4.2006 15:58.
22. www.intpro.co.uk/images/scanna.jpg, dostupno 16.03.2005.
23. www.kimsoft.com/polwar.htm, dostupno, 11/03/2006 19.57.
24. www.lawandordermag.com
25. www.medicina.hr/rjecnik/i-pojam.htm, dostupno 25. 02. 2004.
339

26. www.ojp.usdoj.gov/nij/pubs-sum/181869.htm,dostupno 01.09.2005,
27. www.ojp.usdoj.gov/nij/pubs-sum/181869.htm,dostupno 01.09.2005.
Vodič za istraživanje eksplozije i mjesta bombaškog napada,
Ministarstvo pravde Sjedinjenih Američkih Država,
28. www.okruznisudbg.org.yu/content/2005/publikacije/bilten66/attachme
nt, dostupno dana 26.12.2005. godine.
29. www.oqp.med.va.gov/cpg/BCR/G/Blasts.pdf
30. www.photopixel.net, dostupno 9.4.2006, Roderick T. McCarvel, 1995.,
Digital Photography as Legal Evidence, U.S.A.
31. www.scopes.com
32. www.znanje.org/i/i19/99iv04/99iv0425/99iv0425.htm,-dostupno
20.2.2005.
Rječnici i leksikoni
1. Abazović M., 2002., Fakultet kriminalističkih nauka, Sarajevo.
2. Aleksič Ž., Škulić M., Žarković M., 2004., Leksikon kriminalistike,
Beograd.
3. Aleksić Ž., Milovanović Z., 1993, Leksikon kriminalistike, Vrelo,
Beograd.
4. Beridan I., Tomić I. M., Kreso M., 1996, Stručni leksikon, Generalštab
ARMIJE BiH, Sarajevo.
5. Duško M., Nedžad K., 2002, Kriminalistički rječnik, Centar za kulturu i
obrazovanje, Tešanj.
6. Đorđević, O., (1986), Leksikon bezbednosti, Partizanska knjiga,
Beograd.
7. Modly D., 1998., Priručni kriminalistički leksikon, Fakultet
kriminalističkih nauka, Sarajevo.
8. Pravna enciklopedija, 1989., Savremena administracija, Beograd.
Z a k o n i
1. Komentar krivičnog zakona SFRJ, 1978., (grupa autora) Savremena
administracija, Beograd.
2. Krivični zakon Federacije Bosne Hercegovine, Službene novine FBiH, br.
36. od 29. 07. 2003. god.
3. Krivični zakon i Zakon o krivičnom postupku Bosne i Hercegovine, 2003,
Američko udruženje pravnika, Pravna inicijativa za centralnu Europu i
Euroaziju (ABA/CEELI), Program za karivično pravo, Sarajevo.
4. Službeni Glasnik br:3/03.
5. Strafprozeβordnung vom 1. Februar 1877 (RGBl. 253; BGBl. III 312–2)
idF vom 7. April 1987 (BGBl. I 1074, 1319), letztes ÄndG vom 11.
October 2002 (BGBl. I 3970).
340

6. Zakon o krivičnom postupku BiH
7. Zakon o krivičnom postupku RS, „ Službeni glasnik RS“, br. 58/04
8. Zakon o krivičnom postupku SRJ, „Službeni list SRJ“, 68/02
9. Zakon o krivičnom postupku SRJ, „Službeni list SRJ“, br.70/01,
10. Zakon o zaštiti svedoka pod prijetnjom i ugroženih svejdoka.
Ostalo
1.Modly D., 2005, Predavanja, Fakultet kriminalističkih nauka,
Sarajevo.
2.Modly D., Neki aspekti operativnog rada organa unutrašnjih
poslova u svjetlu odredaba ZKP-a, Sarajevo.
3.Veiz A., 2006., Terorizam i BiH – pogled iznutra, Seminarski rad,
Postdiplomski studij, Fakultet kriminačlističkih nauka, Sarajevo.
4.Dnevni avaz, 06. 12. 2005. godine, Sarajevo.
341