Programi për Investime Primare Mjedisore ne Evropën Juglindore ...
Programi për Investime Primare Mjedisore ne Evropën Juglindore ...
Programi për Investime Primare Mjedisore ne Evropën Juglindore ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Programi</strong> <strong>për</strong> <strong>Investime</strong> <strong>Primare</strong> <strong>Mjedisore</strong> <strong>ne</strong> <strong>Evropën</strong> <strong>Juglindore</strong> – PEIP<br />
Punëtoria Kombëtare :<br />
Zhvillimi i projekteve <strong>për</strong> infrastrukturë mjedisore në sektorin e mbeturinave në Kosovë UNSCR<br />
1244<br />
24 Shkurt 2009, Hotel AFA, Prishtinë, Kosovë<br />
Përmbledhje e <strong>për</strong>gjithshme<br />
Draft Minutat e Takimit<br />
Punëtoria kombëtare <strong>për</strong> zhvillimin e projekteve <strong>për</strong> infrastrukturë mjedisore në sektorin e<br />
mbeturinave në Kosove UNSCR 1244* u zhvillua më 24 Shkurt 2009 në Prishtinë. Objektiva kryesore e<br />
punëtorisë ishte të prezantohet lista e PEIP dhe të adresohen sfidat e zhvillimit të projekteve <strong>për</strong><br />
investime në fushën e mbeturinave në Kosovë, te sprovuara nga kompanitë e mbeturinave dhe<br />
autoritetet kombëtare e ndërkombëtare. Ne këtë punëtori u mblodhën kompanitë <strong>për</strong> menaxhim të<br />
mbeturinave, kuvendet komunale dhe autoritetet lokale si dhe institucio<strong>ne</strong>t e donatoreve dhe<br />
<strong>për</strong>faqësuesit e REC. Prezantimet e punëtorisë kishin cak kornizën strategjike dhe ligjore të sektorit<br />
të mbeturinave, draftimin e strategjisë kombëtare <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave e cila është në<br />
proces, <strong>për</strong>gatitja e investimeve mjedisore <strong>për</strong> te cilat mund te gjinden fonde, si dhe mundësitë <strong>për</strong><br />
financimin e investimeve <strong>ne</strong> sektorin e mbeturinave. Prezantimi <strong>për</strong>fshin dy instrumente te BE‐se;<br />
Instrumenti <strong>për</strong> Para‐Vlerësim (IPV) dhe Projekti <strong>për</strong> Objektet Infrastrukturore të Ballkanit<br />
Perëndimor (IPF). U dhanë edhe raste studimi nga IRJ e Maqedonisë dhe Kroacia.<br />
Moderator: Z. Ruslan Zhechkov<br />
Sesioni hyrës<br />
Fjali hyrëse Z. Mahir Yagcillar, Ministër i mjedisit dhe planifikimit hapësinor<br />
Z. Yagcillar <strong>për</strong>shëndeti iniciativën e punëtorisë së PEIP dhe uroj një punë produktive. MMPH është<br />
<strong>për</strong>gjegjëse <strong>për</strong> implementimin e legjislacionit të mbeturinave në Kosovë. Z. Yagcillar dha një pasqyre<br />
<strong>për</strong> legjislacionin lidhur me menaxhimin e mbeturinave. Përveç disa ligjeve <strong>ne</strong> proces të draftimit,<br />
shumica e kornizës ligjore <strong>për</strong> menaxhim të mbeturinave është aprovuar. Ligji <strong>për</strong> mbeturina do të<br />
ndryshohet në një të ardhme te afërt. Ligji <strong>për</strong> VNM është aprovuar javën e kaluar dhe së shpejti do<br />
të filloj zbatimi i tij. Gjithashtu, edhe disa ligje suplementare janë <strong>ne</strong> <strong>për</strong>gatitje e si<strong>për</strong>. Z. Yagcillar<br />
tërhoqi vëmendjen <strong>ne</strong> strategjinë e mbeturinave e cila është <strong>ne</strong> proces te draftimit dhe planifikohet<br />
te <strong>për</strong>fundojë gjate v.2009. Në v.2008, MMPH <strong>për</strong>fundoj projektin e rehabilitimit të tre deponive në<br />
Ferizaj, Gjilan dhe Prishti<strong>ne</strong>. Gjate vitit në vijim, një nga prioritetet është zhvillimi sistemit de<br />
pozitues <strong>për</strong> mbeturinat spitalore. Paraprakisht <strong>ne</strong>vojitet pëlqim nga ministria relevante lidhur me<br />
lokacionin.<br />
Sipas z.Yagcillar, prioritet i larte është edhe integrimi më i mire i aquis së BE. Pajtueshmëria do të<br />
arrihet <strong>për</strong>mes zbatimit të legjislacionit të aprovuar mjedisor si dhe të caktohen standarde në<br />
<strong>për</strong>puthje me normat e BE‐së. Pas miratimit të kushtetutës kombëtare, në një të ardhme të afërt,<br />
duhet të bëhet harmonizimi adekuat ndërmjet administrimit lokal dhe atij qendror. Mbeturinat dhe<br />
uji do të mbesin në kompetencë të komunave.<br />
1
Z. Yagcillar potencoi <strong>ne</strong>vojën <strong>për</strong> zhvillimin e sistemit <strong>për</strong> mbledhjen e mbeturinave. Nevojitet krijimi<br />
i më shume sanksio<strong>ne</strong>ve të ashpra të cilat do të ndihmonin në implementimin e kornizës ligjore<br />
Prandaj ministria dhe institucio<strong>ne</strong>t e saj, e shohin menaxhimin e mbeturinave si një sfide drejt një<br />
mjedisi të pastër, e cila do të ndihmonte ngritjen ekonomike.<br />
Fjalë hyrëse Iva Stamenova, Zyra Ndërlidhëse e Komisionit Evropian<br />
Zonja Stamenova nënvizoj rëndësinë e shënjimit të menaxhimit të mbeturinave në Kosovë.<br />
Menaxhimi i mbeturinave është një çështje e ndërlikuar e cila kërkon shumë mund. Zonja Stamenova<br />
i referohet planit të 6të të veprimit nga Komuniteti Evropian i cili identifikon mbeturinat si një nga<br />
katër top prioritetet. Porosi kyçe janë mos‐pengimi i mjedisit në ngritjen ekonomike, si dhe<br />
shfrytëzim më i mirë i resurseve duke bërë një ndryshim në konsumin dhe prodhimin e<br />
qëndrueshëm. Zonja Stamenova theksoi rëndësinë e hierarkinë e BE‐së <strong>për</strong> mbeturina dhe nënvizoj<br />
se preventiva e mbeturinave duhet te jete faktor kyç <strong>ne</strong> çdo strategji te mbeturinave.<br />
Zonja Stamenova theksoj se aquis e BE <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave është investim i shtrenjte dhe<br />
duhet të bëhet sa me herët që është e mundur në mënyrë që të krijohet një proces koherent i<br />
implementimit si dhe t’i shmangemi investimeve te mëdha <strong>ne</strong> fazën e vonshme. Zonja Stamenova<br />
potencoi se Komisioni Evropian ka ofruar rreth 60 milionë EUR <strong>për</strong> sektorin e mbeturinave <strong>ne</strong><br />
Kosove. Zyra ndërlidhëse e Komisionit Evropian <strong>ne</strong> Kosove i ofron asistence MMPH <strong>ne</strong><br />
implementimin e prioriteteve te tyre <strong>për</strong> sektorin e mbeturinave.<br />
Fjalë hyrëse Z. Ruslan Zhechkov, Ekspert Senior, Menaxher i Projektit PEIP, REC<br />
Vet prezenca e Ministrit sot, dëshmon se çështja e mbeturinave është prioritare në Kosovë. Progresi<br />
<strong>ne</strong> draftimin e strategjisë <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave është njëra nga arsyet se në këtë punëtori<br />
preket çështja e mbeturinave. Z. Zhechkov shkurtimisht prezantoj projektin e PEIP si dhe qëllimet<br />
kryesore të cilat do të ndihmojnë vendet e Evropës Jug Lindore (EJL) në planin kombëtar <strong>për</strong> investim<br />
mjedisor, <strong>për</strong>mes fuqizimit institucional dhe zhvillimit te kapaciteteve. PEIP i ndihmon vendet te<br />
identifikojnë projekte të zbatueshme si dhe ndihmon <strong>ne</strong> progresin e investimeve te financuara. PEIP<br />
synon të ofroj një lidhje me komunitetin e donatoreve dhe institucio<strong>ne</strong>ve ndërkombëtare <strong>për</strong><br />
financim (IFI‐të) <strong>për</strong>mes sh<strong>për</strong>ndarjes së informatave <strong>për</strong> vendet që ka<strong>ne</strong> <strong>ne</strong>voje <strong>për</strong> investime<br />
mjedisore. Aktivitete konkrete <strong>për</strong>fshijnë freskimi i listës se projekteve prioriatare <strong>për</strong> investim në<br />
infrastrukture, punëtoritë kombëtare dhe takime rajonale.<br />
Z. Zhechkov informoj pjesëmarrësit <strong>për</strong> dy doracakë të cilët do të zhvillohen në kuadër te projektit.<br />
Doracaku <strong>për</strong> mbeturina “ Përshpejtimi i investimeve në sektorin e mbeturinave”, aktualisht<br />
<strong>për</strong>gatitet nga REC dhe do t’u sh<strong>për</strong>ndahet të gjithë pjesëmarrësve pas finalizimit në pranverë 2009.<br />
Doracaku “ Reformimi i shërbimeve te ujit” është në proces të finalizimit.<br />
Sesioni 1: Korniza strategjike dhe ligjore <strong>ne</strong> sektorin e mbeturinave, Lista e PEIP<br />
Prezantimi 1.1.: Korniza strategjike dhe ligjore e BE‐së në sektorin e mbeturinave, Zonja Iva<br />
Stamenova, Zyra Ndërlidhëse e Komisionit Evropian<br />
Zonja Stamenova dha një <strong>për</strong>mbledhje <strong>për</strong> kornizën ligjore të BE‐së në sektorin e mbeturinave. Zonja<br />
Stamenova prezantoi Direktivën e Kornizës së Mbeturinave (DKM) dhe Direktivën <strong>për</strong> deponi si dhe<br />
objektivat dhe masat kryesore. DKM paraqet politikë moder<strong>ne</strong> dhe të thjeshtëzuar <strong>për</strong> mbeturina<br />
bazuar në një qasje të bazuar në ndikim. Zonja Stamenova theksoi hierarkinë <strong>për</strong> mbeturina e cila<br />
paraqet një rregull prioritar <strong>ne</strong> legjislacionin dhe politikën <strong>për</strong> parandalimin dhe menaxhimin e<br />
mbeturinave. a) preventiva; b) <strong>për</strong>gatitja <strong>për</strong> ri‐<strong>për</strong>dorim; c) riciklimi d) rigje<strong>ne</strong>rime tjera, p.sh.<br />
rigje<strong>ne</strong>rimi i rrymës dhe e) disponueshmëria. Synohet që deri me 2020 50% e mbeturinave duhet te<br />
2
iciklohen. Direktiva <strong>për</strong> deponi identifikon eliminimin e deponive të pakontrolluara si prioritet<br />
primar. Përshtatja me kërkesat ligjore duhet të arrihet gjatë 2009‐tës. Zonja Stamenova potencoi disa<br />
objektiva kryesore në legjislacio<strong>ne</strong> tjera <strong>për</strong> mbeturina në lidhje me automjetet vjetra, mbeturinat<br />
nga rryma dhe pajisjet elektronike, bateritë dhe paketimi.<br />
Zonja Zhechkov shtoi se në DKM, mbeturinat shihen si resurs. Sasia e madhe e mbeturinave qe<br />
qarkullojnë <strong>ne</strong> sistemin industrial mund te jete jashtëzakonisht <strong>për</strong>fituese. Mr. Zechkov theksoj se<br />
duke ju <strong>për</strong>mbajtur direksio<strong>ne</strong>ve, duhet të arrihet rikthim i plotë i shpenzimeve si dhe taksat duhet të<br />
reflektojnë shpenzimet e menaxhimit të mbeturinave.<br />
Prezantimi 1.2. Projektet Prioritare te Mbeturinave <strong>ne</strong> listën e PEIP. Zonja Ellen Baltzar, Qendra<br />
Rajonale e Mjedisit per Evropen Jug‐Lindore<br />
Zonja Elen Baltzar prezantoj projektet prioritare <strong>për</strong> mbeturina <strong>ne</strong> listën e PEIP. Kriteret e aplikuara<br />
<strong>ne</strong> liste, <strong>për</strong>fshijnë:<br />
• Strategjike: te lidhura me acquis te BE, prioritet nga pikëpamja kombëtare, ndikimi regjional<br />
• Gjeografik – hotspotet, vendet e ulëta<br />
• Shëndeti dhe mjedisi – popullata e ndikuar<br />
• Ligjore – pronësia e zgjidhur<br />
• Teknike – shkalla e modernitetit teknologjik<br />
• Social – pjesëmarrja publike<br />
• Ekonomike dhe financiare – bashkëfinancimi: sa me shume aq em mire<br />
• Zhvillimi i projektit – shkalla e idese, studim i realizueshmërisë, implementimi<br />
Tre projekte <strong>për</strong> mbeturina <strong>për</strong>fshihen <strong>ne</strong> listen e mbeturinave;<br />
• Rehabilitimi i shtratit te lumit Lepenc per reduktimin e ndotjes nga mbeturinat e<br />
kontaminuara me asbest. Kosto e <strong>për</strong>gjithshme: 2 milion EUR.<br />
• Expansioni i infrastrukturës <strong>për</strong> mbledhjen e mbeturinave në shtëpitë rurale. Kosto e<br />
<strong>për</strong>gjithshme: 10 Milion EUR<br />
• Rehabilitimi dhe mbyllja e zonës së mihjes në Parkun Industrial të Mitrovicës. Kosto e<br />
<strong>për</strong>gjithshme: EUR 4.5 milion.<br />
Te gjitha projektet janë <strong>për</strong>fshire si prioritare <strong>ne</strong> Planin e Kosovës <strong>për</strong> Veprim <strong>ne</strong> Mjedis 2006 – 2010.<br />
Asnjë nga tre projektet e listuara nuk ka siguruar fonde. Lista e PEIP do të freskohet gjate pranverës<br />
së v.2009.<br />
Zonja Stamenova pyeti <strong>për</strong> qartësime lidhur me procesin e procedurës se listës dhe se a është kjo<br />
liste e aprovuar nga MMPH.<br />
Z. Zheckov tha se projektet janë identifikuar <strong>për</strong>mes pikave fokale të zgjedhur në MMPH dhe se<br />
është aprovuar nga MMPH. Projektet e iniciuara të cilët ka<strong>ne</strong> një strukture financiare të qartë por<br />
nuk kanë mungese fondesh, janë prioritare.<br />
Pyetje: a ka ndonjë afat të caktuar kohor <strong>për</strong> projekte?<br />
Z. Zhechkov u <strong>për</strong>gjigj se nuk ka ndonjë kufizim kohor. Lista i është prezantuar KE dhe IFI si dhe<br />
perfaqeson je <strong>për</strong>pjekje per te mbledhur projekte prioritare dhe te regjistroje progresin e tyre si dhe<br />
te prezantohen në një format më efikas . PEIP do te <strong>për</strong>fundojë në Gusht 2009, por do të<br />
zëvendseohet nga Rrjeti Rajonal i Mjedisit <strong>për</strong> Hyrje (RENA).<br />
3
Z. Zeqir Veselaj: Sugjerime te reja <strong>për</strong> projekte mund te dorëzohen në MMPH. Qendrat rajonale <strong>për</strong><br />
menaxhim te mbeturinave aktualisht mungojnë në këtë listë. Për t’iu shmangur <strong>për</strong>kimit te<br />
pjesërishëm me listën e KE, kjo listë do të duhej të aprovohej nga KE.<br />
Prezantimi 1.3: Korniza strategjike kombëtare, ligjore, dhe institucionale <strong>ne</strong> sektorin e<br />
mbeturinave. Situata aktuale <strong>ne</strong> sektorin per menaxhimin e mbeturinave. Përgatitja e strategjisë<br />
kombëtare <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave, Z. Tafë Veselaj, Agjencioni Kosovar <strong>për</strong> Mbrojtje te<br />
Mjedisit (MMPH)<br />
Z. Veselaj bëri një prezantim i cili mbuloj kornizën ligjore <strong>për</strong> mbeturina, planin strategjik <strong>për</strong><br />
menaxhimin e mbeturinave dhe gjendjen e mbeturinave në Kosovë. Korniza ligjore <strong>për</strong>behet nga:<br />
• Plani Strategjik <strong>për</strong> Menaxhimin e Mbeturinave në Kosovë ( Hartuar nga ministria – <strong>ne</strong><br />
proces)<br />
• Plani Lokal per Menaxhimin e mbeturinave (hartuar nga Komuna)<br />
• Plani <strong>për</strong> objektet <strong>për</strong> mbeturina (ndërmarrjet)<br />
• Plani Operues <strong>për</strong> Operatoret e Mbeturinave (operatoret)<br />
Plani strategjik do te <strong>për</strong>fshijë qëllimet dhe masat <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave masat <strong>për</strong><br />
menaxhimin e mbeturinave te rrezikshme, trajtimin e mbeturinave bazuar <strong>ne</strong> parimet <strong>për</strong> mbrojtje<br />
mjedisore dhe institucio<strong>ne</strong>t me dispozite <strong>për</strong> mbeturina si dhe <strong>ne</strong> sigurimin e masave <strong>për</strong> menaxhim<br />
te mbeturinave<br />
Z. Veselaj ka <strong>për</strong>shkruar situatën aktuale në fushën e mbeturinave, e cila karakterizohet me mungesë<br />
të mbledhjes dhe trajtimit adekuat te mbeturinave, mungese e strukturës <strong>për</strong> ndarje te mbeturinave<br />
dhe mungese të menaxhimit te koordinuar te mbeturinave. Sistemi menaxhues i mbeturinave nuk<br />
ofron te dhëna te mjaftueshme <strong>për</strong> sasinë e mbeturinave te gje<strong>ne</strong>ruara, të mbledhura, trajtuara dhe<br />
të shkatërruara. Z. Veselaj potencoj vështirësitë në gjetjen e këtyre te dhënave te sakta. Ne<br />
prezantimin e bere u ofruan fotografi te cilat shpjeguan situatën problematike <strong>ne</strong> deponi dhe <strong>ne</strong> disa<br />
vende industriale <strong>ne</strong> Kosove. Disa nga deponite janë privatizuar <strong>për</strong>derisa disa akoma mbeten pro<strong>ne</strong><br />
publike. Pronarët janë te obliguar të <strong>për</strong>mirësojnë degradimin ambiental që e kanë shkaktuar por<br />
shpesh pronaret e industrive nuk janë në dijeni se ku t’i sistemojnë mbeturinat dhe në shumë raste<br />
kjo shpien deri tek probleme të shumta mjedisore.<br />
Prezentimi 1.4: Pasqyre rreth prioriteteve <strong>për</strong> investime dhe kërkesat financiare në sektorin e<br />
mbeturinave, Z. Enver Tahiri, Zyrtarë i lartë në MMPH<br />
Z. Tahiri dha një prezantim lidhur me kërkesat dhe mundësitë <strong>për</strong> financimin e projekteve prioritare<br />
<strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave në Kosovë. Për të zgjedhur situatën problematike në sektorin e<br />
mbeturinave në Kosovë, është e domosdoshme që të kompletohet infrastruktura e domosdoshme<br />
ligjore, të krijohet një sistem me funksional organizativ <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave dhe të<br />
ofrohen mjete teknike dhe <strong>për</strong>krahje financiare. Nevojat <strong>për</strong> financim në sektorin e mbeturinave<br />
<strong>për</strong>fshijnë këto investime prioritare:<br />
• Përkrahje komunave dhe kompanive publike <strong>për</strong> mbeturina,<br />
• Sigurim i automjeteve, 4130 kontenierëve, veglave punuese dhe investimeve kapitale,<br />
• Rehabilitimi i deponive rajonale të mbeturinave <strong>ne</strong> Gjilan, Obiliq, Podujevë, Prizren, stacionin<br />
e transferimit të mbeturinave në Ferizaj<br />
• Rehabilitimi i deponive komunale <strong>ne</strong> Mitrovicë dhe Pejë<br />
• Zhvillimi i planit <strong>për</strong> realizueshmëri dhe zgjedhja e lokacionit <strong>për</strong> deponinë rajonale në<br />
Prishtinë,<br />
• Identifikimi dhe rehabilitimi i qindra deponive ilegale,<br />
• Zhvillimi i planit <strong>për</strong> krijimin e rrjetit të pikave grumbulluese komunale <strong>për</strong> mbeturina dhe<br />
stacio<strong>ne</strong>ve transferuese,<br />
4
• Projekte të vazhdueshme <strong>për</strong> rehabilitimin, mbylljen dhe rivendosjen e deponive te vjetra<br />
komunale,<br />
Z. Tahiri theksoi se qeveria nuk mund të alokojë fondet e duhura nga buxheti kombëtarë. Ndërkaq,<br />
kompanive rajonale, sipas planit te tyre vjetor <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave iu <strong>ne</strong>vojiten 6 milion<br />
EUR.<br />
Z. Uzunov pyeti sa është investuar në sektorin e mbeturinave nga buxheti i Kosovës në v.2008 dhe sa<br />
është paraparë të investohet në vitin 2009.<br />
Z. Tahiri u <strong>për</strong>gjigj se nuk ka <strong>ne</strong> dispozicion ndonjë shume specifike. Gjatë viteve të kaluara<br />
Agjencioni Evropian <strong>për</strong> Rindërtim (AER) ka bërë investimet më të mëdha me një shume të <strong>për</strong>afërt<br />
rreth 30 milion EUR. Në vazhdimësi kemi edhe <strong>për</strong>krahje nga donatorë të tjerë si p.sh. nga Banka<br />
Botërore dhe Qeveria Holandeze. Ministria është duke <strong>për</strong>krahur sektorin privat <strong>për</strong>mes mënyrave të<br />
ndryshme si p.sh <strong>për</strong>krahja e OJQ‐ve të cilat punojnë në projekte të ndryshme si p.sh. riciklimi.<br />
Zonja Petrovska kërkoj te qartësohet definicioni i “hot spots”, zotërimi i deponive rajo<strong>ne</strong> dhe pyeti së<br />
pse gje<strong>ne</strong>ruesit e mbeturinave nuk duan te japin informata rreth sasisë se mbeturinave te gje<strong>ne</strong>ruar.<br />
Z. Tahiri u <strong>për</strong>gjigj se hot spotet u referohen hapësirave qe ka<strong>ne</strong> trashëguar nga e kaluara dhe<br />
<strong>për</strong>fshijnë ndotje industriale, deponi ilegale, hapësira pa zotërim apo hapësira te cilat nuk janë<br />
rehabilituar.<br />
Kur flasim <strong>për</strong> zotërim, Kosova ka adoptuar <strong>ne</strong> v2003 parimet e deponive rajonale pasuar me<br />
ndërtimin e deponive të reja në BE <strong>për</strong>mes AER. Deponitë janë nën zotërimin e institucio<strong>ne</strong>ve<br />
qendrore por te menaxhuara nga si<strong>për</strong>marrja e <strong>për</strong>bashkët e quajtur Kompania <strong>për</strong> Menaxhimin e<br />
Deponive të mbeturinave në Kosovë (KLMC). Z. Tahiri rreth çështjes së ndarjes së informatave shtoi<br />
se gje<strong>ne</strong>ruesit e mbeturinave nuk janë të informuar sa duhet <strong>për</strong> ligjin dhe inspektoret nuk kanë<br />
qenë në gjendje te vizitojnë dhe të japin informata te gjithë gje<strong>ne</strong>ruesve. Një projekt në vazhdimësi<br />
rreth ngritjes së kapaciteteve në komuna lidhur me mbeturinat sanitare, klinike, mjekësore është<br />
duke u menaxhuar nga Eptisa.<br />
Diskutime:<br />
Z. Dëfrim Byqmeti , KLMC ngriti çështjen rreth normës së vogël së mbledhjes se faturave. Z. Bqmeti<br />
tha se deponitë rajonale të Prishtinës, Gjilanit dhe Ferizajit , të ndërtuara nga 2003 – 2006 <strong>për</strong>mes<br />
<strong>për</strong>krahjes së AER janë nga kualitete te ndryshme dhe kanë mangësi. Investimi total ishte rreth 29<br />
milion EUR. Problemi kryesor lidhur me menaxhimin e deponise në Prishtinë korrespondon me mos‐<br />
pagesën e faturave nga PUC‐i <strong>për</strong>gjegjës <strong>për</strong> transportimin e mbeturinave <strong>ne</strong> deponi. Kjo rezulton <strong>ne</strong><br />
një situate shume te vështire <strong>për</strong> KLMC e cila rezulton <strong>ne</strong> një kapacitet te dobët <strong>për</strong> te operuar<br />
plotësisht deponite. Pasi qe KLMC është kompani e vetë‐qëndrueshme, problemi kryesor është<br />
<strong>ne</strong>glizhenca dhe mos pagesa nga kompanitë.<br />
Z. Afrim Lajçi, Zyra Rrgullative <strong>për</strong> Ujera dhe Mbeturina (ZRUM) komenton se Kosova është duke u<br />
<strong>për</strong>ballur me polemika <strong>për</strong> shkak te diskrepancës në dy ligjet te cilat rregullojnë menaxhimin e<br />
mbeturinave: ligjin <strong>për</strong> mbeturina dhe ligjin <strong>për</strong> “<strong>për</strong>gjegjësitë e ndërrmarjeve publike”, që i vënë në<br />
pah kompanitë <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave si dhe i <strong>për</strong>cakton tarifat <strong>për</strong> konsumatorë. Per t’iu<br />
shmangur konfuzionit, diskrepancat e tilla duhet te rregullohen. Ekziston <strong>ne</strong>voja qe komunat<br />
tërësisht te menaxhojnë mbeturinat në territoret e tyre si dhe të rrisin tarifën <strong>për</strong> grumbullim. Një<br />
mënyrë <strong>për</strong> të qenë më efikas grumbullimi i faturave është kalimi i <strong>për</strong>gjegjësive tek komunat. Për<br />
më shumë, është shumë e <strong>ne</strong>vojshme që të definohen dhe ndahen qartë <strong>për</strong>gjegjësitë në mes të<br />
institucio<strong>ne</strong>ve të involvuara <strong>ne</strong> menaxhimin e mbeturinave.<br />
Z. Zhechkov pyeti nëse qeveria është duke punuar rreth gjetjes se zgjidhjes.<br />
5
Z. Lajçi u <strong>për</strong>gjigj se është një çështje e transformimit ligjor. Harmozimi është i vështirë por ZRUM<br />
vazhdon të adresojë këto çështje dhe shpreson të <strong>për</strong>krahet nga qeveria. Duhet punuar më shume<br />
<strong>për</strong> të kompletuar transferimin e <strong>për</strong>gjegjësive. Në të kaluarën të gjitha menaxhimet ishin të<br />
centralizuara <strong>ne</strong> Agjencinë Kosovare <strong>për</strong> Mirëbesim (AKM), ndërkaq komunat akoma nuk e<br />
<strong>për</strong>ceptojnë menaxhimin e mbeturinave si një <strong>për</strong>gjegjësi te tyre.<br />
Z. Kadri Ratkoceri, Kompania rajonale <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave “Pastrimi”, komentoj se është<br />
e rëndësishme të analizohen justifikimet <strong>për</strong> investimet e bëra <strong>ne</strong> Kosovën e pas‐luftës, problemet e<br />
ngritura si dhe te mësojmë nga ato. Z. Ratkoceri dha një shembull te hapjes se deponise “Mirage” , e<br />
cila nuk është ndërtuar sipas standardeve te duhura. Egziston një brenge gje<strong>ne</strong>rale se investimet nuk<br />
ka<strong>ne</strong> sjelle ndonjë ndryshim pozitiv, por akoma është e rëndësishme të shohim se çfarë ka<strong>ne</strong> sjell<br />
këto investime. Një brenge është se kompania <strong>për</strong> menaxhimin e deponive është formuar para<br />
kompletimit te kornizës institucionale dhe se mungon kapaciteti <strong>për</strong> menaxhim. Z. Ratkoceri<br />
argumentoj se qeveria duhet te marrë <strong>për</strong>gjegjësi rreth shpenzimeve te pambuluara <strong>për</strong> shkak të<br />
mbledhjes se pakët të faturave, e cila <strong>ne</strong> rastin to<strong>ne</strong> është vetëm 50%.Kompania nuk është në<br />
gjendje te paguaj pagat. Z. Ratkoceri nënvizoj se asnjëra kompani rajonale <strong>për</strong> menaxhim te<br />
mbeturinave nuk e ka formuar “bordin” e <strong>ne</strong>vojitur.<br />
Z. Lajçi shtoj se deponia e Prishtinës ka marr dhjetë kamionë të rinj të cilët nuk mund te <strong>për</strong>doren <strong>për</strong><br />
shkak te detyrimeve ekonomike te kompanisë.<br />
Përfaqësuesi i kompanisë lokale <strong>për</strong> mbeturina <strong>ne</strong> Malisheve tha se po qe se shfrytëzimi i<br />
mbeturinave do te behej si burim atëherë do te mund te rritej pavarësimi i kompanive <strong>për</strong> menaxhim<br />
të mbeturinave. Andaj, është e domosdoshme te sigurohen te ardhura <strong>për</strong> riciklimin e mbeturinave.<br />
Për një proces te suksesshëm është e domosdoshme të punohet me të gjitha palët e involvuara <strong>ne</strong><br />
zinxhirin e menaxhimit te mbeturinave. Fuqizimi i kapaciteteve tona do të mundësojë një rritje të<br />
nacionalizimit të burimeve dhe si pasojë do të reduktojë ndërvarësinë. Përfaqësuesi shfaqi interes<br />
<strong>për</strong> të marr pjesë në projekte <strong>për</strong> ngritje te kapaciteteve dhe <strong>për</strong> krijim të shoqërisë recikluese.<br />
Z. Tahiri pyeti <strong>për</strong> strukturën menaxhuese të kompanive pas transferimit të <strong>për</strong>gjegjësive të AKM‐<br />
se.<br />
Z. Lajçi u <strong>për</strong>gjigj se sipas ligjit, komunat janë pronare te aseteve te mbeturinave. Ato janë të<br />
obliguara te hartojnë politikat dhe të formojnë bordin. Sidoqoftë, këto borde akoma nuk janë<br />
formuar.<br />
Sesioni 2: Sfidat e menaxhimit te mbeturinave dhe <strong>për</strong>gatitjeve <strong>për</strong> investimeve mjedisore që mund<br />
të sigurojnë fonde<br />
Prezantimi: Përvojat nga ish RJ e Maqedonisë. Përgatitja e studimit <strong>për</strong> realizueshmëri <strong>për</strong><br />
Menagjimin Rajonal te Mbeturinave <strong>ne</strong> Polog dhe Strumnicë – Rajoni Redovis. Z. Danco Uzunov,<br />
ProPoint Consulting dhe Zonja. Kor<strong>ne</strong>lija Radovanovic, REC CO e Maqedonisë<br />
Z. Radovanovic prezantoj procesin e rajonalizimit <strong>ne</strong> ish RJ te Maqedonisë. Brengat kryesore <strong>për</strong><br />
rajonalizim <strong>për</strong>fshijnë: reduktimin e deponive jo bindëse dhe deponive ilegale. Z. Radovanovic foli<br />
<strong>për</strong> objektivat e rajonalizimit, procesin dhe qasjen e zbatuar, formimin e standardeve të caktuara dhe<br />
situatën aktuale te menaxhimit te mbeturinave (MM) <strong>ne</strong> ish RJ të Maqedonisë. Procesi <strong>për</strong>fshinë<br />
definimin e standardeve te reja dhe reflektimi i tyre <strong>ne</strong> regullativat komunale si dhe <strong>ne</strong> pla<strong>ne</strong>t e MM<br />
rajonale dhe komunale; duhet të percaktohet pronësia e deponive ilegale, implementimi i mjeteve<br />
financiare si dhe themelimi i bashkëpunimit ndërkomunal si dhe aplikimi i avantazheve që kompanitë<br />
mund të kenë në uljen e shpenzimeve gjatë zgjerimit të tyre në krijimin e sistemeve të integruara <strong>për</strong><br />
menaxhimin e mbeturinave. Prioritet është themelimi i taksave uniforme <strong>për</strong> mbeturina në nivel<br />
6
ajonal dhe mbledhja e tyre nga <strong>për</strong>doruesit e shërbimeve. Rajo<strong>ne</strong>t <strong>për</strong> menaxhim te mbeturinave<br />
janë identifikuar por procesi <strong>për</strong> rajonalizim pritet te filloje.<br />
Z. Uzunov prezantoj rezultatet e një projekti në zhvillim e si<strong>për</strong> lidhur me <strong>për</strong>gatitjet e pre – studimit<br />
<strong>për</strong> realizueshmëri <strong>për</strong> menaxhimin e integruar të mbeturinave <strong>për</strong> Simnicë – Rajoni i Radovises dhe<br />
Pologut. Projekti i <strong>për</strong>krahur nga Ministria <strong>për</strong> punë të jashtme të Norvegjisë, <strong>për</strong>fshinë aktivitete<br />
menaxhuese, ngritje kapacitetesh dhe <strong>për</strong>gatitjen e pre – studimit <strong>për</strong> realizueshmëri <strong>për</strong> dy rajo<strong>ne</strong>t.<br />
Prezantimi i z. Uzunov <strong>për</strong>fshinë konceptin e sistemit te menaxhimit rajonal te mbeturinave ,<br />
rezultatet e analizave bashkë‐<strong>për</strong>fituese të bëra <strong>për</strong> rajo<strong>ne</strong>t si dhe hapat e ndryshëm <strong>për</strong> planin e<br />
zbatimit.<br />
Pyetje: Si kaloj procesi i transformimit nga deponitë ekzistuese në ato rajonale?<br />
Z Uzunov u <strong>për</strong>gjegj se deponitë akoma nuk janë transferuar dhe nuk janë konform standardeve te<br />
BE‐se, mirëpo janë identifikuar deponite të cilat do të transferrohen.<br />
Pyetje: si planifikoni te arrini cakun e mbledhjes e 90% te faturave?<br />
Z. Uzunov tha se hapi i parë është <strong>për</strong>mirësimi i shërbimeve. Zbatimi duhet të bëhet hap pas hapi<br />
dhe qëllimi është të arrihet një <strong>për</strong>mirësim prej 60% deri 90% gjate shtate viteve. Fushata <strong>për</strong><br />
vetëdijesimin e publikut do te shërbej <strong>për</strong> të fituar pranimin nga qytetaret.<br />
Z. Lajçi konkludoj se rajonalizimi dhe ndërtimi i deponive i cili planifikohet <strong>ne</strong> ish RJM tanimë është<br />
arritur në Kosovë, por në Kosovën e ngutshme. Ka shume boshllëqe dhe dobësi në sistem dhe se<br />
çështja kryesore <strong>për</strong> realizimin e mbledhjes së tatimeve ka dështuar. Përqëndrimi i madh në fushatën<br />
<strong>për</strong> vetëdijesim të publikut nuk do te ishte shume efikas pasi qe zgjedhja kryesore <strong>për</strong> Kosovën do të<br />
ishte qe komunat te mbledhin te holla nga konsumatoret dhe te sigurojnë një tarifë të larte <strong>për</strong><br />
grumbullim<br />
Pyetje nga Z. Tahiri: a keni per qellim te rajonalizoni MM sipas administrimit rajonal?<br />
Z. Uzunov I kthehu se kjo akoma nuk eshte qartesuar. Rajo<strong>ne</strong>t e treguara ja<strong>ne</strong> rajo<strong>ne</strong> statistikore dhe<br />
jo domosdoshmerisht rajo<strong>ne</strong> te menaxhimit te mbeturinave si dhe aniza te tjera ja<strong>ne</strong> te <strong>ne</strong>vojshme<br />
para se te behen investimet.<br />
Z. Zhechkov pyeti <strong>për</strong> ndryshimet kryesore ndërmjet Kosovës dhe ish RJM.<br />
Z. Uzunov tha se ka disa ngjashmëri po ndryshimi kryesor është se Kosova ka startuar me investimet<br />
dhe ndërtimet aktuale pa pasur <strong>për</strong>gatitjet e domosdoshme dhe kornizën institucionale <strong>për</strong>derisa ish<br />
RJM është akoma mbrapa sa i <strong>për</strong>ket investimeve.<br />
Prezantim: Përvoja <strong>ne</strong> <strong>për</strong>gatitjen e studimit <strong>për</strong> realizueshmëri <strong>për</strong> financimin e projekteve <strong>për</strong><br />
menaxhimin e mbeturinave në Kroaci, Z. Danko Fundurulja, IPZ Uniproject, Kroaci<br />
Z. Fundurulja bëri prezantimin e zhvillimeve të menaxhimit të mbeturinave në Kroaci dhe gjendjen<br />
aktuale si dhe u diskutua <strong>për</strong> sfidat dhe arritjet. Ligji i parë mbi mbeturinat u aprovua më 1996. Ligji u<br />
ndryshua me 2004 në <strong>për</strong>puthje me aquis të BE. Z. Fundurulja theksoi se problemi me i madh është<br />
marrëveshja lidhur me lokacionin e ËMC. Z. Fundurulja prezantoj mënyrat e mundshme <strong>për</strong><br />
financimin e projekteve <strong>për</strong> menaxhimin e mbeturinave dhe rehabilitimin dhe ndërtimin e deponive<br />
të reja, si dhe format e financimit <strong>për</strong>fshirë ratën e kompenzimit <strong>për</strong> shtëpiakët.<br />
Z. Zhechkov pyeti nëse janë prezantuar kushte të reja pas dispozicionit te fondeve te IPA.<br />
Z. Tahiri pyeti se çfarë ka <strong>për</strong>fituar Kroacia nga fondet e IPA‐se.<br />
Z. Fundurulja u <strong>për</strong>gjigj se dokumentacioni <strong>për</strong> fondin e TPA akoma nuk është kompletuar. VNM i<br />
detyrueshëm i cili sipas z. Fundurulja zgjat <strong>për</strong>afërsisht 2 vite, është duke e ngadalësuar procesin.<br />
7
Mr. Zhechkov komentoj se fondi mjedisor i Kroacisë luan një rol të rëndësishëm në <strong>për</strong>gatitjen e<br />
projektit. Ai tha se të ardhurat e fituara nga pagesat e ndotësve derdhen tek fondet dhe se shuma<br />
me e madhe e këtij fondi alokohet <strong>ne</strong> sektorin <strong>për</strong> mbeturina.<br />
Prezantimi 2.4: Strategjia Kombëtare <strong>për</strong> Investim të Mbeturinave (SKIM) <strong>për</strong> Maqedoni. Përvojat<br />
në hartimin dhe prioritetet në mbeturina, Zonja Ana Petrovska, REC Zyra <strong>ne</strong> Maqedoni<br />
Zonja Petrovska prezantoj projektin në zhvillim e si<strong>për</strong> të SKIM. SKIM u iniciua <strong>për</strong>mes kërkesës nga<br />
BE dhe <strong>për</strong>fshin kohën prej 2009‐2013. Është financuar nga Agjencioni Austriak <strong>për</strong> Zhvillim dhe<br />
Ministria per mjedis dhe planifkim fizik. Objektivat kryesore te strategjisë janë krijimi i një tubacio<strong>ne</strong><br />
projektesh bankare dhe <strong>për</strong>fshinë një listë të projekteve prioritare të cilët do të <strong>për</strong>mbajnë kritere te<br />
cilat sigurojnë të drejte financimi. Fondet do të jenë në dispozicion nga qeveria , gjithashtu edhe<br />
fonder nga IPA dhe donatorët bilateral.<br />
Zonja Petrovska dha një pasqyre gje<strong>ne</strong>rale të procesit te rajoanlizimit <strong>ne</strong> IRJM, paraqiti sektorët dhe<br />
alokimet buxhetore te planifikuara në SKIM, sfidat institucionale, aranzhimet institucionale dhe<br />
sistemin e zbatimit të kualitetit menaxhues. Zonja Petrovska theksoj se është e rëndësishme krijimi i<br />
nje linku ndërmjet qeverise dhe autoriteteve lokale. Alokimi i fondeve do të bëhet në<strong>për</strong>mjet një<br />
konkursi, i stimuluar nga qeveria, i bazuar në modelin e standardeve <strong>për</strong> ngritjen e incentivave të<br />
itharëve të projekteve. Iper te siguraur zbatimin e SKIM, do të formohet Agjencia per investime<br />
mjedisore (AIM)<br />
Sesioni 3: <strong>Investime</strong>t financiare <strong>ne</strong> sektorin e mbeturinave<br />
Prezantimi 3.1: Përgatitja e Objekteve Infrastrukturore në Ballkanin Perëndimor, Mr. Alush Grosha,<br />
Menaxher, Projekti <strong>për</strong> Objektet Infrastrukturore të Ballkanit Perëndimor (IPF)<br />
Z. Grosha prezantoj Projekti <strong>për</strong> Objektet Infrastrukturore (IPF). IPF është projekt i financuar nga KE i<br />
cili është krijuar <strong>për</strong> të <strong>për</strong>krahur zhvillimet në infrastrukturë në shtatë vende të Ballkanit<br />
Perëndimor: Shqi<strong>për</strong>i, Bosnjë dhe Hercegovinë, Kroaci, ish RJM, Kosovë , Mal të Zi dhe Serbi.<br />
Objektive e IPF është të <strong>për</strong>krah <strong>për</strong>gatitjen e projekteve të cilat mund të financohen <strong>për</strong>mes<br />
granteve apo kredive te ofruara nga (p.sh) burimet e IFI, IPA, donatoreve bilateral apo vendeve<br />
<strong>për</strong>fituese Z. Grosha prezantoj kriteret <strong>për</strong> zgjedhjen e projekteve. Kriteret <strong>për</strong> zgjedhjen e<br />
projekteve në sektorin e mjedisit <strong>për</strong>fshijnë:<br />
• Pjesë e Strategjisë Kombëtare<br />
• Në <strong>për</strong>puthje me aquis mjedisore<br />
• Përfshirje në naftësjellës/gazsjellës rajonal<br />
• Plotsueshmëri me Programet Kombëtare te IPA<br />
• Niveli i gatishmërisë<br />
• Ndikimi <strong>ne</strong> ekonomi, mjedis, te drejta njerëzore, shoqëri<br />
Ne ciklin e pare, një projekt nga Kosova është aprovuar në sektorin e mbeturinave e cila ka të bëjë<br />
me Kompaninë <strong>për</strong> furnizimin me ujë në Prishti<strong>ne</strong>. Cikli i ri <strong>për</strong> aprovim është çdo gjashte muaj. Z.<br />
Grosha tha se <strong>për</strong> shkak të ndryshimeve të fundit <strong>ne</strong> Agjencionin <strong>për</strong> integrime evropia<strong>ne</strong> në kuadër<br />
të zyrës së kryeministrit, njësi e cila është <strong>për</strong>gjegjësi <strong>për</strong> dorëzimin e aplikacio<strong>ne</strong>ve, procesi <strong>për</strong><br />
dorëzimin e projekteve është ngadalësuar.<br />
Z. Sohail Hassan u prezantua si ekspert kyç mjedisor <strong>ne</strong> IPF. Z, Hassan nënvizoj se një nga projektet<br />
kyçe të dorëzuara është furnizimi me ujë në Prishtinë. Për këtë projekt IPF është duke <strong>për</strong>gatitur një<br />
studim <strong>për</strong>gatitor. Qëllimi është që të rritet furnizimi me ujë në Prishti<strong>ne</strong> <strong>për</strong>mes sjelljes se burimeve<br />
te reja <strong>për</strong> ujë.<br />
8
Prezantimi 3.2: Mundësitë <strong>për</strong> financim të projekteve <strong>për</strong> infrastrukturë mjedisore në Kosovë në<br />
kuadër të Instrumenteve të BE‐se më para vlerësim (IPA), Z. Gazmend Selimi Zyra Ndërlidhëse e<br />
Komisionit Evropian<br />
Z. Selimi dha një pasqyrë gje<strong>ne</strong>rale te instrumentit te IPAsë dhe zbatimin e tij <strong>ne</strong> Kosovë. Kosova<br />
është i pranuëshëm <strong>për</strong> dy nga pesë kompo<strong>ne</strong>ntët e IPA; I‐ Asistence tranzicioni dhe ndërtim i<br />
institucio<strong>ne</strong>ve dhe II – Bashkëpunim <strong>për</strong>tej kufinjve.<br />
Zyra ndërlidhëse e komisionit evropian është <strong>për</strong>gjegjëse <strong>për</strong> zbatimin e programit vjetor te IPA‐se.<br />
Alokimi financiar i IPA‐se <strong>për</strong> Kosovën <strong>për</strong> periudhën 2007‐2010 është sh<strong>për</strong>ndarë si vijon:<br />
2007 68.3 (<strong>ne</strong> milionë € )<br />
2008 124.7<br />
2009 66.1<br />
2010 67.3<br />
Vlera e <strong>për</strong>gjithshme e alokimit <strong>për</strong> Kosovën është 326.4 milion Euro. Z. Selimi prezantoj kornizën<br />
institucionale <strong>për</strong> menaxhimin e fondeve te IPAsë në Kosovë e cila <strong>për</strong>behet nga Agjencioni <strong>për</strong><br />
Integrime Evropia<strong>ne</strong> (<strong>Programi</strong>mi, koordinimi, <strong>për</strong>cjellja dhe caktimi i caqeve strategjike), Zyra e<br />
kryeministrit dhe ministritë <strong>për</strong>katëse (<strong>Programi</strong>mi (SPOs), koherenca me EPAP dhe zbatimi) dhe<br />
Ministria e Financave (programimi dhe dedikueshmëria <strong>për</strong> bashke‐financim).Z. Selimi prezantoj<br />
projektet e financuara nga IPA 2008 dhe 2009<br />
Prezantimi 3.3: <strong>Investime</strong>t e IFIse dhe donatorëve në Sektorin <strong>për</strong> administrimin e mbeturinave <strong>ne</strong><br />
Kosovë, Zonja Florije Tahiri, Ministria <strong>për</strong> mbrojtje të mjedisit dhe planifikimit hapësinor<br />
Z. Tahiri beri një prezantim <strong>për</strong> <strong>për</strong>krahjen financiare <strong>ne</strong> sektorin <strong>për</strong> administrimin e mbeturinave <strong>ne</strong><br />
Kosovë, ofruar nga IFIs dhe institucio<strong>ne</strong>ve te donatoreve. Sektori <strong>për</strong> administrimin e mbeturinave<br />
kryesisht <strong>për</strong>krahet nga investitor te jashtëm. BE <strong>për</strong>mes AER, gjatë shtatë viteve te fundit ka<br />
financuar rreth 30 milion euro <strong>për</strong> projekte të ndryshme, <strong>për</strong>fshirë ndërtimin e deponive dhe<br />
furnizimin me pajisje të reja <strong>për</strong> mbledhjen e mbeturinave, konteniereve të mbeturinave, etj. Zonja<br />
Tahiri ofroj një pasqyrë të detalizuar <strong>për</strong> projektet e investuara te realizuara <strong>ne</strong> Kosove nga AER dhe<br />
nga donator te tjerë. Zonja Tahiri dha një pasqyrë të shkurtër <strong>për</strong> disa projekte te zbatuara <strong>ne</strong><br />
sektorin e mbeturinave<br />
• Projekti <strong>për</strong> pastrimin e tokës dhe rehabilitimin në KEK – Obiliq (financuar nga BB dhe qeveria<br />
Holandeze)<br />
• Projekti <strong>për</strong> rehabilitimin e deponive të vjetra komunale të mbeturinave (financuar nga IPA)<br />
• Rehabilitimi i deponive sterile në Artanë dhe Kelmend (financuar nga IPA)<br />
Z. Zhechkov mbylli punëtorinë dhe falënderoj të gjithë pjesëmarrësit dhe folësit. Ai falënderoj KE <strong>për</strong><br />
<strong>për</strong>krahjen financiare dhe Zyrën e REC në Kosovë <strong>për</strong> organizim. Te gjithë pjesëmarresit do te marrin<br />
nga kopje te manualit te REC <strong>për</strong> investime në mbeturina, pas finalizimit.<br />
Shënim: Të gjitha prezantimet mund ti gjeni <strong>ne</strong> uebfaqen e PEIP.<br />
http://ëëë.rec.org/REC/Programs/REREP/PEIP/peip2007.html<br />
* * *<br />
Minutat janë <strong>për</strong>gatitur nga:<br />
Ekipi i projektit PEIP/REC<br />
Shkurt 2009<br />
9
Change language