magdalena urbaniak analiza porównawcza zawartości dioksyn i ...

1. WSTĘP
WPROWADZENIE
WSTĘP
Postępująca degradacja środowiska to wynik działań człowieka towarzyszący
ogromnemu postępowi technicznemu. Z danych ONZ wynika, iż 73% powierzchni kuli
ziemskiej jest zmienione w wyniku gospodarki ludzkiej (CRUTZEN, 2002; MEYBECK,
2003). W Polsce takich obszarów jest 61% (ZALEWSKI, 2007). Głównymi czynnikami
generującymi to niekorzystne zjawisko są: postępująca urbanizacja (obecnie ocenia się,
iż ponad 50% społeczeństwa to mieszkańcy miast), intensywna eksploatacja dóbr
naturalnych, produkcja przemysłowa oraz intensyfikacja rolnictwa i związany z nią
wzrost zużycia nawozów sztucznych i środków ochrony roślin (CRUTZEN, 2002;
MEYBECK, 2002; MARSHALL, 2005; MEYBECK I VOROSMARTY 2005; ZALEWSKI, 2007).
W efekcie do środowiska naturalnego dostaje się szereg substancji, w tym Trwałe
Zanieczyszczenia Organiczne (TZO) (ang. POPs - Persistent Organic Pollutants).
Pod względem chemicznym związki te należą do grupy halogenowanych
węglowodorów aromatycznych i obejmują m.in. polichlorowane dibenzo-para-
dioksyny (PCDD), polichlorowane dibenzofurany (PCDF) i polichlorowane bifenyle
(PCB). Ze względu na trwałość w środowisku, zdolność do kumulacji w glebach
i osadach dennych, wodnych i lądowych łańcuchach troficznych oraz wysoką
toksyczność, związki te stanowią długoterminowe zagrożenie dla środowiska
i człowieka. Uważa się, że w środowisku globalnym związki te utrzymują relatywnie
niezmienny od dziesięcioleci poziom, głównie wskutek stałego przemieszczania się
z zasobów glebowych oraz nieustannej dyfuzji z produktów i terenów je zawierających,
np. z obszarów zurbanizowanych. Mogą też być asymilowane przez rośliny
i spożywane przez zwierzęta i ludzi, w wyniku czego dochodzi do ich bioakumulacji
w tkankach i biomagnifikacji w łańcuchu troficznym (KOCAN, 2004).
Pomimo, iż większość PCDD, PCDF i PCB występuje w środowisku w małych
stężeniach, to jednak chroniczne narażenie, zdolność do bioakumulacji w tkankach
i szkodliwość sprawiają, iż stanowią one szczególne zagrożenie dla organizmów
żywych, w tym człowieka.
Następstwem narażenia na ich toksyczne działanie są zmiany, które często
ujawniają się dopiero w kolejnych pokoleniach narażonych organizmów. Wyróżnić tu
można m.in. niekorzystny wpływ na płodność, feminizację samców, maskulinizację
- 8 -