magdalena urbaniak analiza porównawcza zawartości dioksyn i ...

DYSKUSJA
5.3. WPŁYW FORM INTENSYWNOŚCI UŻYTKOWANIA ZLEWNI NA STĘŻENIA PCDD,
PCDF I DL-PCB ORAZ POZIOM TOKSYCZNOŚCI PRÓB OSADÓW DENNYCH
Proces urbanizacji nasila się w ostatnich latach, jednakże z punktu widzenia
wpływu tego nowo powstałego zurbanizowanego ekosystemu na losy, dystrybucję
i stężenia substancji chemicznych wiemy bardzo mało. W miastach koncentruje się
większość materiałów, produktów oraz dóbr pochodzących z różnych rejonów kraju
i świata, determinując w ten sposób funkcję terenów zurbanizowanych jako źródła
uwalniającego do otaczającego środowiska ogromną ilość substancji chemicznych
(HORSTMANN I MCLACHLAN, 1995; CRUNKILTON I DEVITA, 1997). Dodatkowo (jak już
wspomniano w podrozdz. 5.1. Dyskusji) tereny zurbanizowane charakteryzują się
dużym uszczelnieniem powierzchni zlewni, minimalnym stopniem pokrycia terenu
zielenią oraz zmianą reżimu hydrologicznego na bardziej dynamiczny, co przyspiesza
spływ powierzchniowy i zwiększa ładunek zanieczyszczeń dostających się do
ekosystemów wodnych (PRIEMER I DIAMOND, 2002). Tym samym tereny
zurbanizowane pełnią funkcję punktowego źródła zanieczyszczeń, które następnie są
transportowane na średnie i długie dystanse (PREMIER I DIAMOND, 2002).
Z kolei obszary rolnicze generują duże ilości zanieczyszczeń wprowadzanych doń
podczas nawożenia i oprysków (LIN I IN., 2005; KOBASIĆ I IN., 2008). W efekcie
zanieczyszczona gleba staje się długookresowym źródłem uwalniającym PCDD, PCDF
i dl-PCB do wód gruntowych, a następnie m.in. wód rzecznych. Jak podaje KOBASIĆ
I IN., (2008) odcieki wód z gleby zanieczyszczonej PCB mogą zawierać od 500 do 2600
ng PCB w litrze wody.
Stąd, charakter zlewni (zurbanizowana lub rolniczo-leśna) może w znaczący
sposób determinować zakres notowanych stężeń PCDD, PCDF i dl-PCB w zbiornikach
zaporowych. Dzieje się tak głównie ze względu na duży stosunek powierzchni zlewni
rzeki powyżej zbiornika do powierzchni samego zbiornika, co warunkuje znaczny
udział zanieczyszczeń pochodzących z terenów lądowych (szczegóły w podrozdz.
1.6. Wstępu) (SCHINDLER, 1971; ENGSTROM, 1987; SCHINDLER I IN., 1992). Stąd wielu
badaczy wiąże stopień użytkowania zlewni (głównie jej zurbanizowania) ze stopniem
zanieczyszczenia zbiornika, wskazując analizy pokrycia zlewni jako praktyczne
narzędzie badania jakości ekosystemu zbiornika (PAUL I IN., 2002; STRAYER I IN., 2003;
HALE I IN., 2004; VAN SICKLE I IN., 2004). Przykładem mogą tu być notowane w latach
90-tych poziomy zanieczyszczeń organicznych w wodach jezior oraz tkankach okoni -
- 172 -