magdalena urbaniak analiza porównawcza zawartości dioksyn i ...

DYSKUSJA
Wpływ dynamiki związków biogennych na sezonową zmienność stężenia
PCDD, PCDF i dl-PCB w osadach dennych miejskich zbiornikach małej
retencji na rzece Sokołówce
Rozpatrując sezonowe zmiany stężenia i toksyczności badanych związków
należy również uwzględnić rolę substancji biogennych, a co z tym związane statusu
troficznego, badanych zbiorników. Jak podaje ROESSINK I IN., (2008) wzrost zawartości
zarówno substancji biogennych jak i związków chloroorganicznych w wodzie, może
wywoływać efekty, których nie jesteśmy stanie przewidzieć na podstawie analizy
każdego z nich osobno. Dlatego też dyskusja otrzymanych wyników stężenia PCDD,
PCDF i dl-PCB powinna uwzględniać interakcje pomiędzy nimi a zawartością
nutrientów w zbiornikach i ich sezonową dynamiką. ROESSINK I IN., (2008) wyróżnili
4 możliwe typy interakcji pomiędzy mikro-zanieczyszczeniami a statusem troficznym
ekosystemu wodnego: I) akumulacja mikro-zanieczyszczeń przez biomasę, II) wpływ
na transport i krążenie zanieczyszczeń pomiędzy wodą, biomasą a osadami dennymi,
III) interakcje bezpośrednie i IV) interakcje pośrednie.
Z I typem interakcji mamy do czynienia wówczas, gdy mikro-zanieczyszczenia
są akumulowane przez lub adsorbowane na organizmach wodnych, np. fitoplanktonie.
Dochodzi wówczas do zmniejszenia stężenia mikro-zanieczyszczeń w wodzie na rzecz
wzrostu stężenia w organizmach wodnych. Efektem tego jest czasowe „oczyszczenie”
wody w czasie gwałtownego wzrostu np. fitoplanktonu i mniejsza depozycja mikro-
zanieczyszczeń w osadach dennych.
Typ II z kolei, występuje wówczas, gdy intensywny wzrost fitoplanktonu zostaje
zahamowany poprzez wykorzystanie zasobów tlenu lub zmniejszenie temperatury
wody, czego konsekwencją jest masowe obumieranie komórek i ich sedymentacja oraz
depozycja wraz z zakumulowanymi lub zaadsorbowanymi mikro-zanieczyszczeniami
w osadach dennych. Mechanizm ten jest najprawdopodobniej odpowiedzialny za
wyższe stężenia PCDD i PCDF w osadach dennych w okresie jesiennym w zbiornikach
SJG, SJD i SZZ (szczegóły na Rys. 32 i w Załączniku 4). Potwierdzeniem mogą być
badania BERGLUND I IN., (2001) prowadzone na 19 szwedzkich jeziorach o różnym
statusie troficznym, oraz prace KOWALEWSKIEJ, (1999) i KOWALEWSKIEJ I IN., (2003)
prowadzone w dorzeczu rzeki Odry i basenie Morza Bałtyckiego. Dodatkowo, jak
podaje KOWALEWSKA, (1999) i KOWALEWSKA I IN., (2003) akumulacja mikro-
zanieczyszczeń takich jak PCB czy PCDD i PCDF jest wprost proporcjonalnie zależna
od zawartości lipidów w komórkach fitoplanktonu, a ta, z kolei, wzrasta w miarę
- 156 -