Shtojca 1 - UNDP Kosovo

Projekti Konservimi i Biodiversitetit dhe Menaxhimi i Shfrytëzimit të Qëndrueshëm të 

Tokës në Dragash 

Raporti i Progresit për vitin 2011 

SHTOJCAT 

(1 – 23) 

Përgatitur për 

Qeverinë e Finlandës dhe Komitetin Drejtues të Projektit 

Përgatitur nga 

Maria Elena Zuniga – Menaxhere e projektit 

Janar 2012 

Faqe 1 nga 229

Përmbajtja 

Shtojca 1 Statusi i hartave AzhQ dhe Strukturës së AZhQ ....................................................... 3 

Shtojca 2 Punëtoria e Vizionit .................................................................................................. 8 

Shtojca 3 Analizë e çështjeve kryesore .................................................................................. 86 

Shtojca 4 Shënim për Planet Lokale të Veprimit në Mjedis ................................................. 126 

Shtojca 5 VSM-PVLM-PZhK .................................................................................................. 127 

Shtojca 6 PLANI I PUNËS – Master Plani per Ujë, Ujëra të Zeza dhe Kanalizim ................... 129 

Shtojca 7 Planifikimi i Menaxhimit për Parkun Nacional të Sharrit ..................................... 130 

Shtojca 8 Rekomandimet për planifikimin e menaxhimit të PNSh ...................................... 137 

Shtojca 9 Planet e Menaxhimit dhe të Biznesit për Zonat e Mbrojtura .............................. 141 

Shtojca 10 KeP për Studim të Vlerësimit Ekonomik për ZM .................................................. 144 

Shtojca 11 Aktivitete të Udhëhequra nga Gratë për Iniciativa të Fuqizimit të Komunitetit .. 147 

Shtojca 12 Krijimi i mundësive të biznesit me Punëdore për gratë ....................................... 149 

Shtojca 13 Kapacitetet e bazuara në komunitet për prodhim të fidaneve dhe fidanishte .... 152 

Shtojca 14 Punëtori mbi Zinxhirin e Produkteve Vendore në Dragash .................................. 164 

Shtojca 18 Mbi Hidrocentralet e Vogla .................................................................................. 168 

Shtojca 18 b Lokacioni i HC të Vogla ......................................................................................... 171 

Shtojca 19 Analizë e Potencialit Turistik të Dragashit ............................................................ 172 

Shtojca 20 Draft Strategjia për Turizëm - PZhK ...................................................................... 191 

Shtojca 21 Shtegu për Shetitje te Liqeni Shutman në Brod: Studim ...................................... 205 

Shtojca 22 Aplikacioni për ushtrimin për planifikim pjesëmarrës për Fshat ......................... 211 

Shtojca 23 Raport i implementimit të përbashkët 2011 Art Gold Dragash ............................ 214 

Faqe 2 nga 229

Shtojca 1 Statusi i hartave AzhQ dhe Strukturës së AZhQ 

Hartat janë pjesë e tekstit të Atlasit të Qëndrueshmërisë (shih Shtojcën Error! Reference source not 

found.). 

Kodi Hartat me informacione bazë Statusi më 30 nëntor 2011 

B1 Harta topografike me kufijtë administrativë, 

vendbanimet, rrjedhat e ujit dhe rrugët 

B2 Infrastruktura dhe popullsia (një sërë 

hartash të vogla) 

E përfunduar 

Të përfunduara – janë të nevojshme korrigjime të vogla 

për shkak të paraqitjes së vonuar të të dhënave – të 

dhënat për popullsinë nga regjistrimi i fundit akoma 

nuk janë në dispozicion. 

B3 Gjeologjia dhe mineralet E përfunduar dhe e gatshme për faqosje përfundimtare 

B4 Toka (dheu) E përfunduar dhe e gatshme për faqosje përfundimtare 

B5 Mjedisi (klima) E përfunduar dhe e gatshme për faqosje përfundimtare 

B6 Burimet ujore E përfunduar dhe e gatshme për faqosje përfundimtare 

B7 Harta e shfrytëzimit real të tokës E përfunduar 

B8 

dhe 9 

A1 

dhe 

A2 

Pa 

Nr. 

Burimet e biosferës – Vegjetacioni dhe 

Fauna 

Hartat vlerësuese 

Vlerësimi i Biodiverzitetit – Vegjetacioni dhe 

Flora 

Propozimet e kufijve dhe zoonimit të Parkut 

Nacional 

A3 Vlerësimi i burimeve të ujit – Cilësia, 

Furnizimi, Kanalizimi 

A4 Vlerësimi i Rreziqeve Natyrore – Rreziqet 

nga erozioni dhe zonat e pritura për 

përmbytje 

Të përfunduara dhe të gatshme për faqosje 

përfundimtare 

2 Harta: Drafti i përfunduar 

E përfunduar 

Në proces drejt përfundimit – Afishja për punëtoritë 

dhe diskutimet në fshatra e gatshme – inputi nga ana e 

ekspertit të kanalizimeve në proces 

Drafti është përfunduar – dizajni përfundimtarë është 

në proces 

A5 Vlerësimi i bujqësisë dhe pyjeve Në proces të përfundimit - Afishja për punëtoritë dhe 

diskutimet në fshatra e gatshme, inputi nga eksperti i 

Faqe 3 nga 229

ujqësisë / dherave është i gatshëm në draft. Hartat që 

sugjerojnë të mbjellura më të përshtatshme dhe kullosa 

nuk janë të gatshëm (përfundim i vonuar nga ana e 

ekspertit) 

A6 Vlerësimi i mbetjeve të ngurta Në proces të përfundimit - Afishja për punëtoritë dhe 

diskutimet në fshatra e gatshme, inputi nga ana e 

specialistit për mbeturina akoma nuk është 

përfundimtarë 

A7 Vlerësimi i trashëgimisë kulturore dhe 

potencialeve turistike 

Gati i përfunduar – janë përfshirë disa të dhëna shtesë 

nga fshatrat 

Pa Nr Hartat e shtigjeve për ecje Është përfunduar dhe në proces të shtypjes për 

udhërrëfyesin për ecje 

A8 Vlerësimi i shërbimeve shëndetësore dhe 

mjekësore 

Gati i përfunduar – janë përfshirë disa të dhëna shtesë 

nga fshatrat 

A9 Vlerësimi i edukimit Gati i përfunduar – janë përfshirë disa të dhëna shtesë 

nga fshatrat 

A10 Vlerësimi i ekonomisë dhe infrastrukturës Gati i përfunduar – janë përfshirë disa të dhëna shtesë 

nga fshatrat 

A11 Vlerësimi i furnizimit me energji Planet e hidrocentraleve të planifikuara të vogla të 

gatshme, versioni në draft është në proces (do të 

përfundohet pas pyetësorit të energjisë) 

Hartat udhëzuese 

Hartat udhëzuese varen nga hartat vlerësuese përfundimtare - kjo është një detyrë për vitin 2012 

(hartat e para udhëzuese mund të jenë në dispozicion në fund të janarit 2012 – AzhQ – ja në 

format të shtypur mund të jetë gati deri në qershor 2012). Janë planifikuar hartat dhe tekstet si në 

vijim 

G 1- 9 Natyrë e mbrojtur 

Pyje 

Bujqësi 

Ujë / kanalizime 

Infrastrukturë 

Turizëm 

Shëndetësi 

Faqe 4 nga 229

Edukim 

Biznes (afarizëm) 

G10 Udhërrëfyesi i konsoliduar i zhvillimit 

Faqosja përfundimtare e të gjitha hartave është një nga hapat tjerë dhe do të përfundohet nga ana e 

ekipit të GIS-it në Dhjetor 2011. 

Atlasi i qëndrueshmërisë / struktura 

Në këtë raport është paraqitur vetëm përmbajtja. Dokumenti i plotë do t’i ketë përafërsisht 200 faqe 

duke përfshirë rreth 30 harta. Një draft I këtij dokumenti është në dispozicion në një skedarë të veçantë. 

AZhQ mund të jetë i gatshëm në një version të shtypur në qershor të vitit 2012, ndërsa hartat në 

formatin draft nga muaji shkurt e tutje. 

Përmbajtja 

1. Shkurtesat 

2. Fjalët udhëzuese 

3. Hyrje 

4. Koncepti dhe metodologjia 

4.1. Koncepti 

4.2. Hapi 1 – Vlerësimi i burimeve bazë 

4.3. Hapi 2 – Objektivat e zhvillimit hapësinorë 

4.4. Hapi 3 – Identifikimi i mjeteve zhvillimore 

4.5. Koncepti i zoonimit 

4.6. Përfundim 

5. Hartat bazë 

5.1. Pasqyrë e përgjithshme e komunës së Dragashit 

5.2. Popullsia dhe infrastruktura 

5.3. Gjeologjia dhe burimet minerale 

5.4. Dheu 

5.5. Klima 

5.6. Burimet e ujit 

Faqe 5 nga 229

5.7. Përdorimi real i tokës 

5.8. Burimet e biosferës – vegjetacioni 

5.9. Burimet e biosferës –fauna 

6. Hartat vlerësuese 

6.1. Vlerësimi i biodiverzitetit – Vegjetacioni dhe Flora 

6.2. Vlerësimi i biodiverzitetit - Fauna 

6.3. Vlerësimi i burimeve të ujit – Cilësia, Furnizimi, Kanalizimi 

6.4. Vlerësimi i rreziqeve natyrore – Rreziqet nga erozioni dhe zonat e pritura për përmbytje 

6.5. Vlerësimi i bujqësisë dhe pyjeve 

6.6. Vlerësimi i mbetjeve të ngurta 

6.7. Vlerësimi i shërbimeve shëndetësore dhe mjekësore 

6.8. Vlerësimi i trashëgimisë kulturore dhe potencialit turistik 

6.9. Vlerësimi i edukimit 

6.10. Vlerësimi i ekonomisë dhe infrastrukturës 

6.11. Vlerësimi i furnizimit me energji 

7. Udhëzimet zhvillimore 

7.1. Objektivat dhe parimet e zhvillimit të qëndrueshëm komunal 

7.2. Parimet zhvillimore udhëheqëse për Dragashin 

7.3. Përmbajtja e Planit Zhvillimor të Qëndrueshëm Komunal 

7.4-12. Hartat drejtuese (në 2012) 

8. dhe 9 Udhëzimet zhvillimit të integruar dhe mjetet (2012) 

10. Fjalor 

11. Referencat 

12. Shtojcat 

12.1. Një sërë ligjesh, rregullash, rregullore 

12.2. Lista e llojeve të bimëve 

Faqe 6 nga 229

12.3. Lista e llojeve të bimësisë 

12.4. Lista e gjitarëve 

12.5. Lista e zogjve 

12.6. Lista e fluturave 

12.7. Lista e amfibeve 

12.8. Lista e zvarranikëve 

12.9. Listat e insekteve 

12.10. Llojet e mjediseve jetësore 

12.11. Përdorimi Corine i tokës (përshtatur) 

12.12. Modeli për Rrezik të Erozionit 

12.13. Vlerësimi i cilësisë së ujit 

Faqe 7 nga 229

Projekti i UNDP-së për zhvillim të qëndrueshëm në Dragash – Kosovë 

Shtojca 2 Punëtoria e Vizionit 

për 

Planin Zhvillimor të Komunës së Dragashit – Kosovë 

Përmbledhur nga: 

Peter Bank 

Këshilltarë i lartë i UNDP-së për ambientin dhe moderues 

Ulqin, Mali i Zi, 5 – 8 shtator 2011 

Faqe 8 nga 229

Projekti i UNDP-së në Dragash - Mbrojtja e Biodiversitetit dhe Menaxhimi i Qëndrueshëm i Shfrytëzimit të Tokës 

Punëtoria për vizionin e PZHK-së së Dragashit, 5 – 8 shtator 2011 

Raport 

Përmbajtja 

0 Mirënjohje ...................................................................................................................... 10 

1 Përmbledhje ................................................................................................................... 12 

2 Shpjegim i arsyeshmërisë së punëtorisë ........................................................................ 15 

3 Metodologjia .................................................................................................................. 15 

3.1 Qasja e përgjithshme .................................................................................................................. 15 

3.2 Qasja pjesëmarrëse ..................................................................................................................... 16 

3.2.1 Grupet punuese .................................................................................................................. 16 

3.2.2 Gjuhët e punës .................................................................................................................... 16 

3.2.3 Roli i anëtarëve vendor dhe ndërkombëtar të ekipit ......................................................... 17 

3.2.4 Trajnimi në praktikë për moderatorët vendorë .................................................................. 18 

3.2.5 Dokumentimi ...................................................................................................................... 19 

4 Rezultatet ....................................................................................................................... 20 

4.1 Prezantimet hyrëse ..................................................................................................................... 20 

4.1.1 Hyrje në punëtori ................................................................................................................ 20 

4.1.2 Hyrje në Planin Zhvillimorë të Komunës së Dragashit ........................................................ 21 

4.2 Ekspozimi i Afisheve .................................................................................................................... 22 

4.2.1 Biodiverziteti ....................................................................................................................... 23 

4.2.2 Shfrytëzimi i Tokës dhe Pylltaria ......................................................................................... 25 

4.2.3 Burimet ujore ...................................................................................................................... 28 

4.2.4 Menaxhimi i mbeturinave ................................................................................................... 30 

4.2.5 Energjia ............................................................................................................................... 32 

4.2.6 Turizmi................................................................................................................................. 35 

4.2.7 Përmbledhje për ekspozimin e afisheve (posterëve).......................................................... 37 

4.3 Rrëfimi i tregimeve ...................................................................................................................... 38 

4.3.1 Detyra .................................................................................................................................. 38 

4.3.2 Grupi 1 ................................................................................................................................. 38 

4.3.3 Grupi 2 ................................................................................................................................. 40 

4.3.4 Grupi 3 ................................................................................................................................. 42 

4.3.5 Grupi 4 ................................................................................................................................. 44 

4.3.6 Grupi 5 ................................................................................................................................. 46 

4.3.7 Grupi 6 ................................................................................................................................. 47 

Faqe 9 nga 229 

c:\users\admin\desktop\per web faqe\dragash year 2011 report annexes_abanian final.doc



Raport 

4.4 Analizat SWOT dhe zhvillimi i vizionit ......................................................................................... 49 

4.4.1 Qasja.................................................................................................................................... 49 

4.4.2 Grupi 1: Fshatrat Blac/Bljac, Brezne/Brezna, Brrut/Brut dhe Buzez/Buzez ........................ 49 

4.4.3 Grupi 2: Fshatrat Brod/Brod, Dikancë/Dinkance, Kuk/Kukovec, Kuklibeg/Kukljibeg, 

Leshtan/Lestane, Lubivishte/Ljuboviste, Radeshë/Radesa................................................................. 54 

4.4.4 Grupi 3: Fshatrat Mlike/Mlike, Rapce/Rapca, Restelice/Restelica, Vranisht/Vraniste ....... 57 

4.4.5 Gruip 4: Fshatrat Buqe, Dragash, Pllavë, Shajne ................................................................. 62 

4.4.6 Përmbledhje e vizioneve të grupeve .................................................................................. 66 

4.4.7 Përmbledhje e analizave SWOT të grupeve ........................................................................ 66 

4.4.8 Përmbledhje e çështjeve urgjente të identifikuara nga grupet .......................................... 69 

4.5 Nga vizioni në veprime ................................................................................................................ 71 

4.5.1 Detyra .................................................................................................................................. 71 

4.5.2 Rezultatet ............................................................................................................................ 71 

5 Vlerësimi i punëtorisë nga ana e pjesëmarrësve ........................................................... 73 

6 Hapat tjerë ...................................................................................................................... 75 

6.1 Rishikimi i informatave të dhëna ................................................................................................ 75 

6.2 Finalizimi i vizionit ....................................................................................................................... 75 

6.3 Dokumentet planifikuese ............................................................................................................ 75 

6.4 Zhvillimi i kapaciteteve ............................................................................................................... 75 

6.5 Zhvillimi ekonomik / projektet për fshatin ................................................................................. 75 

6.6 Gjinia ........................................................................................................................................... 76 

7 Shtojcat ........................................................................................................................... 77 

7.1 Shtojca 01: Rendi i ditës (Agjenda) ............................................................................................. 77 

7.2 Shtojca 02: Lista e pjesëmarrësve dhe grupet punuese ............................................................. 78 

7.2.1 Lista e pjesëmarrësve .......................................................................................................... 78 

7.2.2 Grupet punuese për ekspozimin e afisheve dhe të rrëfimit të tregimeve ......................... 78 

7.2.3 Grupet punuese për vizionim .............................................................................................. 79 

7.3 Shtojca 03: Detyrat e anëtarëve të ekipit gjatë punëtorisë ........................................................ 80 

7.4 Shtojca 04: Inventari i materialit dokumentues ......................................................................... 83 

7.5 Shtojca 05: Shembull i dokumentit karakterizues të fshatit ....................................................... 84 

Mirënjohje 





Raport 

Kryerja me sukses e punëtorisë për vizionin nuk do të mund të ishte e mundur pa angazhimin, 

përkushtimin dhe devotshmërinë e shumë personave dhe institucioneve. Që të gjithë kanë bërë dhe 

akoma bëjnë një punë të shkëlqyer. Mirënjohje të shumta duhet t’u shprehen të gjithë këtyre aktorëve: 

Qytetarëve pjesëmarrës nga Dragashi të cilët ia përkushtuan njohurinë e tyre, kujtesën, 

zemrën dhe kohën për të kontribuar në zhvillimin e komunitetit të tyre. 

Komunën e Dragashit që mbështeti fazën përgatitore, organizimin, implementimin dhe 

që dha kontribut të qëndrueshëm për rezultatet e punëtorisë përmes përfaqësueseve 

pjesëmarrës . Në veçanti e çmojmë lartë mbështetjen e Bashkërenduesit të Grupit 

Punues Komual, z. Avni Nebiu, Drejtor i Administratës Komunale dhe Kryetarin e 

Komunës së Dragashit, z. Salim Jenuzi. 

Ministrinë e Ambientit dhe Planifikimit Hapësinorë, Institutin e Planifikimit Hapësinorë 

dhe Departamentin e Planifikimit Hapësinorë për mbështetjen e përgatitjeve dhe 

dërgimin e përfaqësuesëve të cilët kanë mbështetur ekipin e UNDP-së me një angazhim 

të çmueshëm, njohuri dhe përkushtim nëpërmjet ofrimit të të dhënave dhe lehtësimin e 

punës në grupe. 

UN-HABITAT-in për ndarjen me ne të metodës së qasjes të zhvilluar dhe përdorur nga 

ta në Programin Mbështetës të Planifikimit Hapësinorë Komunal. 

Fotografia 1: Pjesëmarrësit e punëtorisë për vizionin 





Raport 

Ekspertët vendorë dhe anëtarët e ekipit të UNDP-së të cilët dedikuan të gjithë energjinë 

e tyre për suksesin e kësaj punëtorie dhe nuk hezituan të lehtësojnë punën e grupeve 

përkundër përvojës së pakët të mëparshme në këtë aspekt. 

Përkthyesit tanë siguruan në vazhdimësi diskutime të lehta dhe të qarta në grup dhe në 

seanca plenare, ku pa njohuritë dhe aftësitë e tyre punëtoria nuk do të ishte e mundur të 

mbahej. 

Anëtarët ndërkombëtarë të ekipit të cilët mbështetën punën në grupe me ekspertizën 

dhe njohuritë e tyre dhe moderatorët me këshilla praktike. 

Menaxheren e projektit të UNDP-së, Znj. Maria Elena Zuniga e cila e ka bërë të mundur 

të gjithë këtë organizimi dhe për udhëheqjen e projektit përkundër shumë problemeve. 

UNDP-në për mbështetjen e projektit me burimet e saja. 

Dhe së fundi, por jo më pak e rëndësishme, Qeverinë e Finlandës për mbështetjen 

financiare të projektit. 

Të gjithë ata të cilët kanë dorëzuar aplikacionet për të qenë pjesë e punëtorisë por që 

nuk ka qenë e mundur të përzgjidhen për shkak të mundësive tona të kufizuara. 

Përmbledhje 

Objektivat kryesore të Punëtorisë për Vizionin ishin që të ngrihet marrja e përgjegjësive nga ana e 

shoqërisë civile, sektorit privat dhe komunës për Planin Zhvillimor të Komunës, dhe të fuqizohet dialogu 

dhe bashkëpunimi në mes të aktorëve dhe palëve të ndryshme të interesit. Është pritur që përmes 

punëtorisë të zhvillohet një draft vizion për Komunën e Dragashit dhe që të ofrohen të dhëna dhe 

udhëzime për PZHK-në. 

Metodologjia e punëtorisë ka ndjekur një qasje të zbatuar nga UN Habitati në projekte tjera të PZHK-ve 

dhe përmbushi kërkesat e vendosura me Ligjin për Planifikim Hapësinorë në Kosovë. Koncepti ishte 

mjaftë pjesëmarrës duke u bazuar në 4 – 6 grupe punuese në gjuhën shqipe dhe atë serbe dhe në 

prezantime të shkurtra në njësi të shkurtra hyrëse. Kjo qasje ka kërkuar angazhimin e 12 – 15 

moderatorëve vendorë dhe përkthyesve të mbështetur nga anëtarët ndërkombëtarë të ekipit të UNDPsë. 

Para mbajtjes së punëtorisë moderatorët kanë bërë një trajnim praktik në fushën e lehtësimit të 

punës në grupe, menaxhim dhe dokumentim. Hapat kryesorë të punës së punëtorisë kanë qenë: 

Situata e tanishme 

1 Të dhëna nga ekipi i projektit Prezantim i rezultateve preliminare të UNDP-së nëpërmjet 

afisheve (posterëve) tematike; 

Historia / zhvillimet historike 

2 Rrëfimi i Tregimeve nga 

pjesëmarrësit 

Pjesëmarrësit treguan histori dhe kujtime nga rajoni i Dragashit, 

historinë e tij, trashëgiminë dhe peizazhet e rëndësishme të tij; 

Gjithashtu u bënë parapërgatitje për punën e mëvonshme në 

grupe; 

3 Analizat SWOT Pjesëmarrësit analizuan situatën e tanishme në fshatrat e tyre; 

Zhvillimet e ardhshme 

4 Ushtrime për vizionin Pjesëmarrësit diskutuan dhe zhvilluan vizione / qëllime për 

fshatrat e tyre dhe për Dragashin. Puna e tyre u udhëhoq nga 

pyetjet si në vijim: 

Cilat janë vlerat që duhet të ruhen dhe të mbrohen në 

të ardhmen? 





Raport 

Cilët janë asetet që duhet zhvilluar dhe mbështetur në 

të ardhmen? 

Cilat janë mangësitë të cilat duhet të adresohen në të 

ardhmen? 

Cilat zhvillime duhet shmangur? 

5 Nga vizioni në veprime Pjesëmarrësit diskutuan se si t’i adresojnë objektivat zhvillimore 

në PZHK. 

Prezantimi i rezultateve ndërmjetëse të projektit të UNDP-së ofroi një pikëpamje kompakte mbi situatën 

e tanishme për pjesëmarrësit dhe u pasurua nga njohuritë dhe ato që pjesëmarrësit kishin për të shtuar. 

Tregimi i historive nga ana e pjesëmarrëseve ofrojë një përmbledhje të tregimeve dhe historive 

interesante dhe një numër të mirë të informatave shtesë hapësinore për t’u përfshirë në sistemin gjeoinformativë 

të projektit. Tregimet më të rëndësishme të mbledhura u shënuan nga moderatorët dhe 

duhet të vihen në dispozicion të publikut nëpërmjet faqes së internetit. 

Vizionet e zhvilluara nga grupet kanë adresuar natyrën dhe biodiverzitetin e pasur, trashëgiminë 

kulturore dhe traditat, popullin e Dragashit dhe sektorët për t’u zhvilluar: turizmin, produktet e 

qëndrueshme lokale, Parkun Nacional dhe në mënyrë indirekte dhe infrastrukturën e nevojshme. 

Vizionet preliminare duhet të diskutohen më tej me komunën dhe më grupet punuese të fshatit me 

qëllim që të arrihet deri te pajtueshmëria për një vizion të përbashkët. 

Vizionet 

Dragashi i traditave, me infrastrukturë të avancuar, ekonomi të qëndrueshme, me burime të 

përdorshme ekologjike, me atraksione turistike dhe popullatë të shëndoshë. 

Dragashi, komuna më jugore e Kosovës, me parkun e tij nacional, biodiverzitet të pasur, bio-produkte 

dhe trashëgimi kulturore tërheqëse për vizitorë lokal dhe ndërkombëtarë. 

Ejani na vizitoni! Nuk do të pendoheni! 

Dragashi, porta e parkut nacional, me një popull të lumtur i gatshëm të pres mysafirë me mikpritje 

dhe ushqime tradicionale vendore. 

Një vend që paraqet dhe ruan traditat; ku të gjithë dëshirojnë të vijnë dhe të pushojnë në natyrën e 

bukur dhe të pastër. 

Dragashi, vendi i prodhimeve ekologjike dhe i parkut nacional. 

Ekipi i UNDP-së ka përpiluar një draft propozim të konsiliduar të një vizioni për Dragashin, paraqitur më 

poshtë. I mbetet komunitetit dhe komunës që ta miratoj këtë propozim. Lidhur me procesin e miratimit, 

ju lutemi referojuni kapitullit 6.2 të këtij raporti. 

Draft Vizioni i Konsoliduar 

Dragashi paraqet dhe ruan tradita. 

Porta jugore e Parkut Nacional të Maleve të Sharrit, me biodiverzitet të pasur, 

infrastrukturë moderne të nivelit të duhur, ekonomi të qëndrueshme, burime 

ekologjike të përdorshme dhe cilësi të lartë të bio-produkteve është një vend ku 

çdokush do të dëshironte të vinte dhe të pushonte në natyrën e mrekullueshme dhe të 

pastër. Trashëgimia kulturore e pasur dhe një popull i gatshëm që t’i mirëpres 

mysafirët me mikëpritje dhe ushqime vendore tërheqë vizitorët vendor dhe 

ndërkombëtar. 

Përparësitë më kryesore të Dragashit mund të përmblidhen si në vijim: 

1. Ekzistimi i një numëri të mirë të ndërtesave të reja në vendbanime; 





Raport 

2. Burimet e shumëllojshme natyrale të një cilësie të mirë dhe peizazhet e bukura që 

ofrojnë një bazë të mirë; 

3. Biznesi mund të përfitojë nga afërsia me qendrën administrative dhe mund të ndërtohet 

më tej në produktet natyrale; 

4. Shoqëria mund të ndërtohet me një popullatë të re e të motivuar, trashëgimi të pasur 

dhe kthim nga diaspora. 

Dobësitë e Dragashit mund të përmblidhen si në vijim: 

1. Vendbanimet dhe qytetarët vuajnë nga një infrastrukturë e dobët dhe largësi në të gjithë 

sektorët; 

2. Burimet natyrore dhe përdorimi i tyre vuajnë nga keq menaxhimi dhe degradimi ; 

3. Biznesi dhe ekonomia lokale vuajnë nga pamundësia dhe nga bashkëpunimi i dobët me 

autoritetet lokale, nga infrastruktura e dobët dhe për shkak të shkollimit të dobët 

profesional. 

4. Shoqëria është negativisht e ndikuar nga ekonomia e dobët, infrastruktura dhe 

mundësitë arsimore. 

Mundësitë kryesore janë identifikuar si: 

1. Potenciali i gjenerimit të energjisë së rinovueshme është shumë i rëndësishëm për 

vendbanimet; 

2. Ekzistonë një numër mundësishë për të shfrytëzuar më mirë burimet natyrore dhe për të 

përmirësuar menaxhimin e tyre në një mënyrë të qëndrueshme; 

3. Burimet natyrore dhe turizmi ofrojnë mundësi të ndryshme për të zhvilluar biznese të 

reja; 

4. Emancipimi i femrave dhe pjesëmarrja në ekonomi, në vendim marrje dhe përmirësim të 

perspektivës për popullatën e re janë mundësitë më të rëndësishme për shoqërinë. 

Rreziqet kryesore për t’u adresuar janë: 

1. Neglizhenca e më tejshme e infrastrukturës është rreziku kryesorë për vendbanimet; 

2. Humbja e më tejshme e burimeve natyrore dhe e biodiverzitetit mund të vijnë si rezultat i 

keq menaxhimit dhe degradimit të vazhdueshëm; 

3. Humbja e potencialit intelektual dhe e forcës punëtore në sektorin e biznesit si pasojë e 

emigrimit të vazhdueshëm dhe rritja e sektorit joformal janë disa nga rreziqet kryesore ; 

4. Emigrimi i vazhdueshëm dhe humbja e trashëgimisë kulturore po e rrezikojnë shoqërinë 

e Dragashit. 

Problemet kryesore sektoriale mund të përmblidhen si më poshtë: 

Për vendbanimet: 

1. Përmirësimi dhe zgjerimi i rrjetit të rrugëve 

2. Ndërtimi i ujësjellësve dhe kanalizimeve 

3. Përmirësimi i furnizimit me energji elektrike 

4. Përmirësimi i sistemeve të transportit dhe komunikimeve 

Për burimet natyrore dhe shfrytëzimin tradicional të tokës: 

1. Përmirësimi i menaxhimit të burimeve natyrore 

2. Përmirësimin e shfrytëzimit tradicional të tokës 

3. Shfrytëzimi i mundësive biznesore shtesë lidhur me produktet malore jo drunore 

Për bizneset dhe shërbimet: 

1. Fuqizimi i ndërmarrjeve ekzistuese të vogla e të mesme dhe themelimi i ndërmarrjeve të 

reja (në fushën e turizmit, shfrytëzim të burimeve natyrore) 

2. Themelimi i strukturave mbështetëse dhe marketingut për ndërmarrjet e vogla e të 

mesme 

3. Përmirësimi i qasjes në financa për ndërmarrjet e vogla e të mesme 

Për shoqërinë: 

1. Përmirësimi i ofertave edukativo-arsimore 





Raport 

2. Përmirësimi i vendim marrjes, shërbimeve administrative dhe publike 

3. Mbrojtja e trashëgimisë kulturore dhe zhvillimi i aktiviteteve kulturore. 

Pas analizimit të situatës dhe zhvillimit të vizionit, grupet diskutuan hapat konkretë të zbatimit të 

çështjeve të përzgjedhura, si furnizimi me ujë dhe kanalizimet, ecjen në natyrë dhe zhvillimin e turizmit, 

energjinë e qëndrueshme, produktet pyjore jo drusore (manat e egra) dhe prodhimin e ushqimit. 

Në fund të punëtorisë, u bë një vlerësim i shpejtë duke u parashtruar pjesëmarrësve 4 pyetje lidhur me 

përmbushjen e pritjeve të tyre lidhur me ndikimin e punëtorisë në PZHK, përvojën e tyre individuale në 

punëtori, cilësinë e logjistikës, si dhe cilësinë e moderimit. Vlerësimi i përgjithshëm i pjesëmarrësve ishte 

shumë pozitiv për të gjitha 4 pyetjet. 

Bazuar në rezultatet e punëtorisë për vizionin, raporti propozon hapat e ardhshëm të punës për 

rishikimin e informatave të dhëna, finalizimin e vizionit, PZHK-në dhe Planin e Menaxhimit të Parkut 

Kombëtar, zhvillimin e kapaciteteve, zhvillimin ekonomik / projektet e fshatit dhe çështjet gjinore. 

Shpjegim i arsyeshmërisë së punëtorisë 

Shpjegimi i arsyeshmërisë së punëtorisë është 

Që të rrisë marrjen e përgjegjësive për Planin Zhvillimor të Komunës (PZHK) nga ana e 

shoqërisë civile, sektori privat, komuna, qytetarët dhe të tjerë duke formuar një themel 

konsensual për përgatitjen e PZHK-së; 

Që të fuqizojë dialogun dhe bashkëpunimin në mes të shoqërisë civile, sektorit privat 

dhe komunës; dhe 

Që të fuqizojë shoqërinë civile, sektorin privat dhe të tjerët drejtë planifikimit 

gjithëpërfshirës hapësinor dhe për të përmirësuar cilësinë e jetës në komunitet. 

Rezultatet e pritshme ishin si në vijim 

Një vizion për Komunën e Dragashit, i cili bazohet në vizionet e fshatrave individuale, komunën, 

sektorin privat dhe shoqërinë civile. Vizioni do të ofrojë të dhëna dhe udhëzime për PZHK-në e 

Dragashit. Punëtoria do të arrijë pajtueshmëri lidhur me një deklaratë të shkurtër mbi atë se si 

do të duket Dragashi pas dhjetë apo pesëmbëdhjetë viteve. 

Një mekanizëm pjesëmarrës i themeluar për zhvillim të PZHK-së. 

Përmirësimi i komunikimit në mes të komunës, fshatrave, sektorit privat dhe grupeve të 

shoqërisë civile. 

Metodologjia 

Qasja e përgjithshme 

Qasja për punëtorinë ishte dizajnuar në përputhje me kërkesat e formuluara në Ligjin e Planifikimit 

Hapësinor (Ligji Nr. 2003/14). Në përgjithësi metodologjia e aplikuar ka ndjekur një qasje të përdorur 

nga UN Habitati në projekte të ndryshme në rajon. 





Raport 

Hapat kryesorë të punës së punëtorisë kanë qenë: 

Situata e tanishme 

1 Të dhëna nga ekipi i projektit Prezantim i rezultateve të ndërmjetme të UNDP-së nëpërmjet 

afisheve (posterëve) tematik; 

Historia / zhvillimet historike 

2 Tregimi i historive nga 

pjesëmarrësit 

Pjesëmarrësit treguan histori dhe kujtime nga rajoni Dragashit, 

historinë e tij, trashëgiminë dhe peizazhet e rëndësishme të tij; 

Gjithashtu u bënë para përgatitje për punën e mëvonshme në 

grupe; 

3 Analizat SWOT Pjesëmarrësit analizuan situatën e tanishme në fshatrat etyre; 

Zhvillimet e ardhshme 

4 Ushtrime për vizionin Pjesëmarrësit diskutuan dhe zhvilluan vizione / qëllime për 

fshatrat e tyre dhe për Dragashin. Puna e tyre u udhëhoq nga 

pyetjet si në vijim: 

Cilat janë vlerat që duhet të ruhen dhe të mbrohen në 

të ardhmen? 

Cilët janë asetet që duhet zhvilluar dhe mbështetur në 

të ardhmen? 

Cilat janë mangësitë të cilat duhet të adresohen në të 

ardhmen? 

Cilat zhvillime duhet shmangur? 

5 Nga vizioni në veprime Pjesëmarrësit diskutuan se si t’i adresojnë objektivat zhvillimore 

në PZHK. 

Rendi I ditës (agjenda) e detajuar e punëtorisë është e paraqitur në Shtojcën 01 

Qasja pjesëmarrëse 

Grupet punuese 

Me qëllim të sigurimit të pjesëmarrjes sa më të madhe të mundshme të pjesëmarrësve, sesionet plenare 

dhe përdorimi i prezantimeve përmes ‘power point’-it janë kufizuar në minimum. 

Puna kryesore është kryer në 2 lloje të grupeve punuese: 

1. U krijuan 6 grupe punuese pas uljes së pjesëmarrëseve për dy temat e para të 

punëtorisë: ekspozimi i afisheve (posterëve) dhe tregimi i historive. 

2. Për punën rreth vizionit u krijuan 4 grupe punuese duke marrë në konsideratë 

pjesëmarrësit e fshatrave. Grupet udhëheqëse të fshatrave të përfaqësuara nga grupet 

punuese janë paraqitur në fotografinë 2 më poshtë. 

Ideja ishte që këto grupe punuese të mund të krijonin një analizë “SWOT” dhe vizion 

rajonal të përbashkët. Si pasojë e kësaj qasje nuk qe e mundur të arrihet prezencë e 

barabartë e gjinisë femërore, sektorit privat dhe grupeve të shoqërisë civile. 

Nga pjesëmarrësit nga komuna u kërkua që të përfaqësojnë funksionet e tyre zyrtare në veten e 

parë dhe interesat e tyre si fshatarë në atë të dytën. 

Koncepti fillestarë për të krijuar grupe punuese sektoriale (NVM, shoqëri civile, fshatra dhe 

infrastrukturë, etj) u hodh poshtë për shkak të përbërjes së pjesëmarrëseve të cilët nuk lejuan 

një qasje të tillë. 

Lista e pjesëmarrësve dhe përbërja e grupeve punuese janë të paraqitura në Shtojcën 02. 

Gjuhët e punës 





Raport 

Më qëllim të lehtësimit të diskutimeve gjatë punëtorisë, veçanërisht në grupet punuese, gjuhët kryesore 

të punës ishin ajo shqipe, gorane dhe serbe. Gjuha angleze ka luajtur rol kyç vetëm gjatë kohës së 

sesioneve plenare. 

Kjo qasje kërkoi një prezencë të vazhdueshme të përkthyeseve gjatë gjithë sesioneve të punëtorisë. 

Gjatë sesioneve plenare u ofrua përkthim simultan nëpërmjet pajisjeve audio të përkthimit, përderisa 

gjatë grupeve punuese përkthyesit ishin në dispozicion në përputhje me përbërjen e grupit. 

Roli i anëtarëve vendor dhe ndërkombëtar të ekipit 

Më vonë, diskutimet e grupit punues u deshtë të drejtohen dhe lehtësohen nga anëtarët vendor të 

ekipit dhe pjesëmarrësit e MMPH-së, të përkrahur nga përkthyesit, nëse kjo kërkohej. 

Anëtarët ndërkombëtarë të ekipit shikonin grupet punuese dhe vështronin procesin e punës së tyre në 

vazhdimësi. Nëse kërkohej ata ofronin këshilla dhe mbështetje për anëtarët vendor të ekipit. Sesionet 

plenare u moderuan nga moderatorët ndërkombëtarë. 

Detyrat e kryera nga anëtarët vendor dhe ndërkombëtarë janë të paraqitura në Shtojcën 03. 





Raport 

Fotografia 2: Formimi i grupeve udhëheqëse punuese 

Trajnimi në praktikë për moderatorët vendorë 

Pasi që anëtarët vendorë të ekipit dhe tre kolegët nga MMPH që ndihmuan lehtësimin e punës në grupe 

nuk janë moderator të trajnuar, veprimet e mëposhtme u kërkuan dhe u implementuan me qëllim të 

sigurimit të kryerjes së lehtë të punës në grupe; ekspertët ndërkombëtarë u angazhuan në varësi të 

grupit: 





Raport 

1. Trajnim praktik përgatitorë mbi metodologjinë e punëtorisë: 

Diskutim i detajuar për objektivat dhe rezultatet e pritshme; 

Prezantim i detajuar dhe diskutim i metodologjisë për t’u aplikuar gjatë punës në grupe, 

përfshirë edhe ushtrimet; 

Zhvillim i përbashkët i detyrave për punën në grup. 

2. Trajnim praktik përgatitorë mbi sesionet me grupet punuese: 

Prezantim praktik i afisheve të projektit për grupin miratues 

Diskutim i detajuar i mesazheve kryesore të afisheve me grupin miratues 

Përgatitje e përbashkët e prezantimeve 

Udhëheqje gjatë seancave të punës në grup: në rast se ndodhin probleme apo stagnime 

gjatë diskutimeve në grupe; mbështetje dhe udhëheqje u ofrua për moderatorët; kjo 

përfshinë ofrimin e mjeteve të duhura lehtësuese për të sjellë grupin drejtë diskutimeve 

apo vendimeve produktive. 

3. Rezultatet: 

Qasja e zbatuar siguroi implementim të lehtë dhe të suksesshëm të punëtorisë për 

vizionin. Metodat dhe mjetet e marra gjatë trajnimit mund të zbatohen nga moderatorët 

në aktivitetet pjesëmarrëse të ardhshme të projektit. 

Projekti ka në dispozicion një grup të moderatorëve vendorë; për më tepër, projekti 

mund të ofrojë shërbime lehtësuese edhe për palët tjera në Dragash. 

Dokumentimi 

Të gjitha sesionet pjesëmarrëse janë të dokumentuara në letër (“flip charts”) nga ana e moderatorëve. 

Një inventar i gjithë materialit të prodhuar gjatë punëtorisë është i paraqitur në Shtojcën 04. 

Dokumentimi përmes fotografive është në dispozicion të ‘drop box’-it të projektit nën 

» UNDP DRAGASH » 03 Punëtoritë dhe raportet » 06 Punëtoria për vizionin, Shtator 2011. Për 

përmbledhje të raportit të gjitha materialet (‘flip charts’) janë përkthyer në gjuhën angleze. 

Dy prezantimet në ‘power point’ të paraqitura në seancën e parë janë në dispozicion në gjuhën angleze, 

shqipe dhe serbe në ‘drop box’ nën » UNDP DRAGASH » 03 Punëtoritë dhe raportet » 06 Punëtoria për 

vizionin, Shtator 2011» 02 Prezantimet. 





Raport 

Rezultatet 

Prezantimet hyrëse 

Në fillim të punëtorisë u dhanë dy prezantime hyrëse nga ana e ekspertëve ndërkombëtarë, z. Peter 

Bank dhe z. Mike Sharrocks. Materialet e prezantuara janë paraqitur në faqet në vijim: 

Hyrje në punëtori 

Sustainable Development in Dragash – Kosovo - UNDP Project 

Examples and lessons learnt from German Biosphere Reserves 

Hyrje 

Të ofrojë strategji për zhvillim të mëtejmë të komunës: 

• Kornizë për planifikim të detajuar hapësinor në territorin e komunës 

• Të promovojë zhvillimin socio-ekonomik dhe zbutjen e varfërisë 

• Të sigurojë qëndrueshmërinë e ambientit 



1. Të mësojmë më shumë për Dragashin 



2. Të rrëfejmë tregime mbiDragashin 

Punëtoria mbi 

vizionin të jep të 

dhëna për 

3. Të zhvillojmë ëndërrat dhe idetë e 

përbashkëta mbi Dragashin 

4. Tregoni ëndërrat dhe idetë tuaja 

pjesëmarrësve të tjerë 

5. Reflektoni ëndërrat dhe 

idetë dhe diskutoni se si t’i 

realizoni 

Burimet Natyrore 

• Toka(pejzazhet) 

• Uji 

• Pyjet 

• Biodiversiteti 



Synimet e 

përbashkëta për 

të ardhmen e 

Dragashit 



Cilat janë synimet e 

fshatrave, të 

shoqërisë civile, të 

ekonomisë? 



Shoqëria njerëzore 

• Ekonomia 

• Arsimi & Kultura 

• Shërbimet Mjedisore 

• Energjia 

• Mbeturinat 

Mbledhja e 

ideve për 

arritjen e këtyre 

synimeve 

Orari i punës: 

• Paradite: 09:00 – 12:30 (përfshirë 30 min pauzë) 

• Pasdite: 14:00 – 17:30 (përfshirë 30 min pauzë) 

E hënë E martë E mërkurë E enjte 

Paradite1 Të dhënat nga 

ekipi 

Paradite2 Të dhënat nga 

ekipi 

Pasdite1 Rrëfimi i 

Tregimeve 

Pasdite2 Hyrje Grupet Punuese 

Vizionet e 

Fshatrave 

Grupet Punuese 

Vizionet e 

Fshatrave 

Si të 

realizohet? 

Prezantim Përmbyllja 


c:\users\admin\desktop\per web faqe\dragash year 2011 report annexes_abanian final.doc 

Prezantim 

Vizioni për 

Dragashin



Raport 

Hyrje në Planin Zhvillimorë të Komunës së Dragashit 

Plani Zhvillimor Komunal për Dragashin 

Përmbajtja e PZhK: 

Qëllimi i PZhK. 

Konteksti mbi PZhK. 

Procesi i PZhK. 

Pjesëmarrja e Publikut. 

Vizioni mbi Dragashin. 

Konteksti për 

përgatitjen e PZhK 

Procesi Përgatitor i PZhK 2 

Dokumente të Politikave 

Kombëtare 

Plani i Përbashkët Zhvillimor i KB; 

Zhvillimi Njerëzor në Kosovë dhe raporte 

tjera kombëtare të UNDP; dhe, 

dokumente tjera të BE, UNMIK DHE 

FMN. 

Plani Hapësinor i Kosovës 

(2010-2020+). 

Konteksti i politikave kombëtare të 

planifikimit hapësinor për PZhK. 

Ligjet dhe Direktivat 

Kombëtare për Planifikim. 

Ligji mbi Planifikimin Hapësinor (2003) 

dhe amandamentet; Ligji mbi VSM 

(2003); dhe, udhëzimet administrative për 

PZhK. 

Dokumentet Komunale. 

Shembujt tjerë të PZhKve në Kosovë; 

Analiza Hapësinore e Dragashit (2006); 

Agjenda për Zhvillim Komunal e 

Dragashit (2004-2006); Strategjia për 

Zhvillim Ekonomik Lokal e Dragashit 

(2007-2011); dhe, Direktivat Komunale 

të Dragashit (2011). 

Radhitni Politikat dhe Propzimet: 

Sektorale dhe tej sektorale që të 

shfaqen në Hartën Ilustruese të 

Propozimeve. 

Strategjia e implementimit: 

Propozimet me prioritet, afati kohor 

dhe roli/përgjegjësia e agjencisë. 

Direktivat për Plane të Detajuara: 

Siç është për Planin Zhvillimor 

Urban, Planin Rregullator Urban, 

Zonat Speciale të Mbrojtura apo 

planet e temave. 

Nevoja për Vlerësim Strategjik 

Mjedisor: Duhet të zhvillohet 

paralelisht me përgatitjen e PZhK. 

Monitorimi dhe rishikimi i PZhK: 

Efektiviteti i politikave dhe 

propozimeve. Direktivat për 

shqyrtimin dhe afatet e përbmajtjes 

së PZhK. 

Qëllimi i PZhK 

Procesi Përgatitor i PZhK 1 

Dokument strategjik për 

plane dhe politika. 

Afat kohor dhjetëvjeçar 

për PZhK (2012-2022). 

Kornizë pune për 

planifikim të detajuar 

hapësinor në territorin e 

komunës. 

Promovimi i zbutjes së 

varfërisë dhe zhvillimi 

socio-ekonomik. 

Debatet publike janë 

pjesë kyçe të PZhK. 

Qëndrueshmëria 

mjedisore të jetë fokus i 

PZhK. 

Informata bazike: Atlasi i Zhvillimit 

të Qëndrueshmërisë; Vlerësimi i 

kufijve të Parkut Nacional të Sharrit; 

dhe, planifikimi participues i 

fshatrave. 

Vizioni: Për Komunën e Dragashit. 

SWOT Analiza: Fuqitë, Dobësitë, 

Mundësitë dhe Rreziqet. 

Çështjet kyçe: Gjithasthu qëllimet 

apo synimet strategjike. 

Skenarët për PZhK në 2022: Varet 

nga rritja kombëtare e popullsisë dhe 

ekonomia. 

Opsionet për Zhvillim Strategjik 

Bazuar në skenar të selektuar. 

Radhitni ndikimet në opsione. 

Selektoni Opsionet e Preferuara. 

Procesi Përgatitor i PZhK 3: 

Politikat dhe Propozimet 

Definimi i Politikës: Mjet për arritjen e 

synimit apo rrjedhë ose parim i veprimit. 

Definimi i Propozimit: Një plan për arritjen 

e veprimit. 

Strategjia për Zhvillim Hapësinor e Kosovës – Territori ‘Kopshtet 

e Kosovës’ 

Ashford KZhL – Harta e Propozimeve Thelbësore Strategjike 

Shembull i Politikave: Të mbështetet 

zhvillimi i sektorit të bujqësisë. 

Shembull i Përafërt i Propozimit 1: Të 

themelohet Asociacioni i Prodhuesve 

Bujqësor. 

Shembull i Përafërt i Propozimit 2: P Të 

sigurohen subvencione për prodhimin e 

frutave. 





Raport 

Rëndësia e debateve publike dhe 

pjesëmarrja në procesin e 

përgatitjes së planit për PZhK. 

Nevoja për përfshirje të hershme 

të publikut në përgatitjen e planit. 

Të dhënat kyçe të PZhK nga 

Debatet Publike: 

Konsultimet për punën përgatitore; 

Punëtoria mbi vizionin; 

Vlerësimi i opsioneve strategjike; 

dhe, 

Draft faza e PZhK (kërkesat 

ligjore) – periudha prej 60 ditësh 

për komente. 

Pjesëmarrja e 

Publikut 

Vizioni për Dragashin 2 

NEVOJA PËR NJË VIZION MBI PZhK TË 

DRAGASHIT 

Si do të duket Dragashi pas 10 viteve? 

Cili do të jetë ndryshimi më i 

rëndësishëm? 

Si do të jetë Dragashi më ndryshe nga 

pjesët tjera të Ballkanit? 

Ekspozimi i Afisheve 

PLANI KOMBËTAR 

HAPËSINOR 

VIZIONI PËR ‘KOPSHTET E 

KOSOVËS’ 

Krijimi i një mjedisi atraktiv për 

zhvillimin e aktiviteteve të biznesit privat 

dhe inkurajimi për shfrytëzim më të mirë 

të potencialit lokal ekonomik dhe të 

resurseve natyrore dhe njerëzore, 

posaçërisht në turizëm dhe bujqësi. 

IDETË PËR VIZIONIN E 

DRAGASHIT? 

Dragashi do të jetë një ……….. 

Qendër e kultivimit të frutave në 

Kosovë; 

Shembull primar i mbrojtjes së mjedisit 

dhe i konservimit në Ballkan; dhe, 

Atraksioni kryesor për turizëm malor 

dhe shëtitje malore në Ballkan. 

Vizioni për Dragashin 1 

NEVOJA PËR NJË VIZION TË PZhK TË 

DRAGASHIT 

DEFINIMI I VIZIONIT: 

Imazhi mental se si do të jetë apo do të duket e 

ardhmja. 

SHEMBUJT E VIZIONEVE TË 

PLANEVE: 

PZhK PARTESH-PASJANE: 

..…synon të bëhet…….e urbanizuar 

dhe miqësore për mjedis ………me 

një sektor të zhvilluar të VSMve 

….në agro-prodhim dhe prodhime 

organike. 

PZhK i HANIT-TË-ELEZIT: portë 

dhe urë në mes Kosovës dhe 

Maqedonisë……prosperitet nga 

zhvillimi i tregëtisë, industrisë, 

transportit, bujqësisë.....dhe 

turizmit ….zhvillim i balancuar me 

një vëmendje më të madhe në 

mbrojtjen e mjedisit..…dhe një 

jetë më e shëndetshme për të 

gjithë. 

ASHFORD KZhL (Angli): do të 

përmbushë ambiciet e rritjes ….. Në 

mënyrë të balancuar dhe të 

qëndrueshme duke pasur parasysh 

kufizimet në kapacitete… që mundëson 

qytetin të zhvillohet në një nyjë zyreje, 

hulumtimi dhe biznesi që do të tërheqë 

investimet e brendshme të 

Rezultatet preliminare të projektit të UNDP-së u prezantuan në 6 afishe (posterë) tematike (shih 

fotografitë më poshtë). Për këtë qëllim, 6 grupet punuese qarkulluan në mes 6 vendeve ku afishet 

(posterët) ishin të ekspozuara; për secilin stacion grupi kishte nga 15 – 20 minuta kohë për të mësuar 

për gjetjet dhe për të shkëmbyer idetë dhe opinionet. Secila afishe (poster) u prezantua nga dy ekspertë. 

Dy pyetje udhëheqëse për pjesëmarrësit u propozuan me qëllim të fokusimit të diskutimit gjatë 

prezantimit: 

1. A keni ndonjë pyetje me qëllim të kuptuarit më mirë porosinë e afisheve (posterëve)? 

2. Cilat janë tri porositë më të rëndësishme të afisheve (posterëve)? 





Raport 

Biodiverziteti 

Fotografia 3: Harta e Biodiverzitetit 

Gjetjet kryesore të projektit të UNDP-së: 

1. Dhia e egër gjendet kryesisht në zona me lartësi të madhe mbidetare, kaprolli më 

shumë në zonat më të ulëta të mbuluara me pyje; 

2. Arinjtë e murrmë janë të koncentruar në rajone të mbuluara me pyje; kullosat nuk mund 

të ofrojnë mjaft foragjere; 

3. Vend ndodhja e derrit të egër është e ngjashme me atë të ariut të murrmë; 

4. Ujqit gjinden në të gjithë territorin e komunës; 

5. Rrëqebulli mund të vërehet në zona të përziera dhe të pa mbuluara me pyje; 

6. Zogjtë janë të shpërndarë në të gjithë komunën; 

7. Zonat me flutura janë të përqendruara kryesisht në territorin e planifikuar për të qenë 





Raport 

Parku Nacional; 

8. Parku Nacional duhet të sigurojë vendbanimin e duhur dhe të mbrojtur për specie të 

ndryshme. 

Diskutimi lidhur me hartën e biodiverzitetit: 

Parku nacional: 

o Është me rëndësi që Parku Nacional do të mbrohet me të vërtet, dhe jo vetëm 

në letër; 

o I gjithë territori i Dragashit duhet të përfshihet në zonën e Parkut Nacional; 

o Qytetarët kërkojnë informata të detajuara mbi zonimin e Parkut Nacional; 

o Qytetarët kërkojnë informacione të detajuara mbi mundësitë e shfrytëzimit të 

parkut nga fshatarët. 

Vërejtjet për speciet e egra, bagëtinë dhe përdorimin e tokës 

o Gjatë 10 viteve të fundit është zvogëluar sasia e bollshme e frutave, luleve dhe 

bimëve mjekësore, ndërsa në anën tjetër paraqitja e sëmundjeve është 

shpeshtuar; 

o Tani kemi më pak dele se sa ka pasur në të kaluarën. Një nga arsyet është 

sulmet e arinjve (p.sh. sulmi në Dikancë); 

o Ne e dimë se dhia e egër është e mbrojtur, por akoma vazhdon të gjuhet nga 

gjahtarët të cilët vijnë nga e gjithë Kosova – gjuetia e paligjshme; 

o Plani Zhvillimor i Komunës duhet të shërbejë në ndalimin e prerjes ilegale të 

drunjëve në Dragash. 

Fotografia 4: Grupi punues duke diskutuar për Hartën e Burimeve Ujore 





Raport 

Shfrytëzimi i Tokës dhe Pylltaria 

Fotografia 5: Harta e shfrytëzimit të tokës 

Gjetjet kryesore të projektit të UNDP-së : 

1. Në veçanti pjesa jugore e Dragashit (rajoni i Gorës) dominohet nga kullosa në lartësitë 

malore; 

2. Zonat e kultivuara përreth fshatrave janë një karakteristikë e veçantë e rajonit të 

Opojës; 

3. Qendra e pyjeve në pjesën veri-perëndimore të Dragashit (Koritniku, etj); 

4. Zonat malore janë zonat kryesore për rekreacione të burimeve ujore; por kryesisht janë 

të mbuluara nga kullosa e jo nga pyje, dhe kështu mbrojtja e burimeve ujore nuk është 

optimale; 





Raport 

5. Zonat urbane / vendbanimet po zgjerohen në tokat me vlerë 

6. Sistemi i rrugëve në pjesën jugore nuk është i lidhur me Maqedoninë / rrugë qorre. 

Fotografia 6: Harta e pyjeve dhe e mbledhjes së bimëve 


1. Pyjet më të vjetra të cilat japin produktivitetin dhe cilësinë më të lartë gjinden kryesisht 

në veri-perëndim të komunës së Dragashit; 

2. Në ato të reja nevojiten punë për pastrim intensiv; 

3. Mungesë e jashtëzakonshme e drunjëve të zjarrit në tërë territorin e Dragashit, por në 

mënyrë të veçantë në pjesën jugore (Rajoni i Gorës); 

4. Një pjesë e madhe e burimeve mbledhëse në rajonin e Opojës; 

5. Rajonet e mbledhjes së kërpudhave zakonisht janë brenda zonave pyjore apo 

cungishteve; 





Raport 

6. Burimet dhe zonat mbledhëse për bimët mjekësore kryesisht gjinden në kodrat e larta. 

Diskutim lidhur me shfrytëzimin e tokës dhe hartën e pyjeve: 

Menaxhimi i pyjeve: 

o Strategjitë për ripyllëzim duhet të zhvillohen dhe të analizohen; 

o Pisha e bardhë – bie në grupin e bimëve mjekësore; 

Shfrytëzimi i tokës, zhvillimi i vendbanimeve, infrastruktura 

o Mbrojtja e tokës së punës në vendbanimet e zonave urbane dhe vendbanimet; 

o Të konsiderohet mbrojtja e ambientit gjatë ndërtimit të rrugëve në drejtim të 

Mavrovës - ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë; kjo do të ishte e 

rëndësishme për zhvillimin e turizmit; 

o Erozioni – do të bëhet i dukshëm . 

Burimet e bimëve mjekësore, frutave, etj. 

o Nevojiten informacione për qytetarët lidhur me llojet e ndryshme të bimëve dhe 

rëndësinë e tyre (ngritja e vetëdijes): 

o Një pjesëmarrës (p.sh. Rapce) pranon besueshmërinë e informacioneve. Mana 

të egra gjinden në zonat me lartësi mbidetare prej 1700 – 1800 metra. 

o Do të ishte e rëndësishme mbrojtja e bimëve me rëndësi të veçantë; 

o Pisha e Bardhë – bie në grupin e bimëve mjekësore. 

Fotografia 7: Grupi punues duke diskutuar për Hartën e Biodiverzitetit 





Raport 

Burimet ujore 

Fotografia 8: Harta e burimeve ujore 


1. Dragashi është shumë i pasur me ujëra të freskëta / burime ujore; zonat kryesore 

gjeneruese janë në malet e larta; 

2. Lumenjtë dhe përrenjtë jashtë fshatrave janë të pastër; 

3. Shpesh lumenjtë dhe përrenjtë janë të ndotur në fshatra dhe poshtë fshatrave / 

vendbanimeve; 

4. Burimet ujore në rajonin e Gorës janë më të mëdha se në Opojë, si dhe nivelet e 





Raport 

ujërave janë më të mëdha; si pasojë ndotja e lumenjve është më e lartë në Opojë se sa 

në Gorë; 

5. Disa rrjedha të ujit janë shumë të pasura me biodiverzitet të insekteve ujore; disa specie 

të rralla duhet të identifikohen gjatë punës në teren; 

6. Në disa pika, ujërat e zeza shkarkohen pa u pastruar fare; 

7. Shtretërit e lumenjve shpesh përdoren si deponi mbeturinash; 

8. Liqenet larg fshatrave nuk janë të ndotur. 

Diskutim lidhur me hartën e burimeve ujore: 

Studimi i vlerësimit të ujit 

o I kryer në Mlikë, Vranishtë, Dragash, Buqe, Blac, Kuk 

o Karakteristikat e fshatit janë të ndryshme nga njëri fshat në tjetrin. 

Masat e propozuara rregulluese 

o Gjobat për keqbërësit 

o Duhet t’u ndalohet auto mekanikëve që t’i shkarkojnë vajrat në përrenj dhe 

lumenj. 

o Fabrikat duhet t’i trajtojnë ujërat përpara shkarkimit të tyre në përrenj / lumenj 

Masat e propozuara strukturore 

o Riparimi i shtretërve të lëmenjve 

o Angazhimi i qytetarëve në pastrimin e ujërave (përrenjtë / lumenjtë) 

o Rregullimi i kontejnerëve (shportave) 

o Sistemet e ujërave të zeza / ujësjellësve në nivelin qendrorë / komunal 

o Impiant për pastrimin e ujërave të zeza 

Ngritja e vetëdijes 

o Përdorimi i materieve kimike në ekonomitë familjare 

o Zëvendësimi i plastikës / qeseve të plastikes me letër / pëlhurë 

Komuna 

o Menaxhim më të mirë të mbeturinave 

o Angazhim më intensiv i autoriteteve komunale 

Financimi 

o Mbështetja e komunës në pagesën e një tarife vjetore për mbledhjen e 

mbeturinave 

o Ngritja e tarifës për mbledhje të mbeturinave do të rezultojë në shtimin e 

mbeturinave (2 Euro – 4 Euro) 

o Pagesa nëpërmjet taksës në pronë 

Të merren parasysh 

o Ndikimi i banorëve sezonal 

o Ndikimi i vizitorëve (turistëve) 





Raport 

Menaxhimi i mbeturinave 

Fotografia 9: Harta e menaxhimit të mbeturinave 


1. Gjysma e Komunës së Dragashit është pa menaxhim funksional të mbeturinave; 

2. Kërkohet që të gjithë fshatrat duhet të përfshihen në sistem; 

3. Mungesa e menaxhimit të mbeturinave po e vë në rrezik shëndetin publik dhe një 

pengesë për zhvillimin e turizmit; 

4. Ekziston një nevojë urgjente për përmirësim të bashkërenduar në mes të komunës, 

komuniteteve dhe kompanisë së menaxhimit të mbeturinave; 

5. Ka qenë e mundur identifikimi i një numri të deponive ilegale, numri akoma nuk është i 

kompletuar; 





Raport 

Diskutim lidhur me hartën e menaxhimit të mbeturinave: 

Arsyet e dobësive lidhur me menaxhimin e mbeturinave në Komunën e Dragashit: 

o Numri i lartë i banorëve; 

o Mungesa e deponive legale; 

o Mungesa e vetëdijes në mesin e qytetarëve lidhur ke ndikimin negativ të 

mbeturinave; 

o Mos pagesa e shërbimeve komunale; 

o Mungesa e bashkëpunimit në mes të komunës, komuniteteve dhe kompanisë. 

Arsyet e ekzistimit të një numri kaq të madh të deponive ilegale në Dragash 

o Tarifat e larta; 

o Mungesa e kapaciteteve të kompanisë; 

o Mungesa e konkurrencës në mes të kompanive; 

o Ndikimi politik në procesin e tenderimit; 

o Mos implementimi i dispozitave ligjore; 

o Mungesa e vetëdijes. 

Kërkesat dhe strategjitë për të adresuar problemin 

o Ngritja e vetëdijes në mesin e komuniteteve; 

o Zbatimi i ligjit (rregulloreve); 

o Koordinimi me lëshimin e certifikatave (dokumenteve) për qytetarët; 

o Rritja e tarifës; 

o Përmirësimi i koordinimit në mes të komunës, komuniteteve dhe kompanisë; 

o Ngritja e kapaciteteve të kompanisë; 

o Pastrimi i të gjitha deponive ilegale; 

o Futja e praktikës së riciklimit / riciklimi i plastikës. 

Lokacionet e deponive ilegale të njohura nga ana e pjesëmarrësve (do të shtohen në 

hartë): 

o Plavë -1 

o Restelicë-8 

o Brezne-1 

o Brut-4 

o Vranishte – 1 afër varrezave, 1 afër shkollës, 2 në periferi të fshatit 

o Mlike - √ 

o Blaç – Shtavë – Brenda fshatit, afër shkollës dhe rajonit mbi shkollë 

o Kuk – në lumë 

o Buqe – në lumë 

o Dragash – Lubovishte – në lumenj 

o Blaç – në lumenj – 1 deponi mbi shkollë 

o Rapça – 8 deponi 

o Mlike – në lumë +2 

o Dikancë – 5 deponi (2 në pronë private) 

o Radeshë – 7+2 (jashtë fshatit) 

o Orçushë – 3 





Raport 

Energjia 

Fotografia 10: Afishe lidhur me konsumin e energjisë elektrike dhe gjenerimin e energjisë së rinovueshme 





Raport 

Fotografia 11: Afishe (poster) lidhur me efikasitetin e energjisë 


1. Komuna e Dragashit ka potencial që të eksportojë energji elektrike të prodhuar nga 

hidrocentrale të vogla (HCV); 

2. Vlerësimi i potencialeve të energjisë së erës kërkon studime më afat gjata; 

3. Ngritja e efikasitetit të energjisë do të mund të ulte konsumin e drunjëve, etj. 

4. Ndriçimi i rrugëve duhet që patjetër të bëhet me energji efikase; 

5. Rrjeti i energjisë elektrike duhet të përmirësohet. 





Raport 

Diskutime lidhur me Energjinë: 

Energjia diellore: 

o Është i njohur potenciali i energjisë diellore 

o Lind pyetja: Sa e dobishme është energjia diellore në lartësinë mbidetare të 

Dragashit? 

Energjia e erës 

o Ekziston interesim në energjinë e erës. 

Hidro-energjia, veçanërisht hidrocentralet e vogla 

o Hidrocentralet e vogla – Tashmë ekziston iniciativa; 

o Diskutim për hidrocentrale – duhet të bëhet në mënyrë të pavarur nga skema e 

hidrocentralit të Zhurit; 

o Hidrocentralet e vogla – kanë përfitime ekonomike; 

o Interesim i lartë për hidrocentrale dhe gjenerim; 

o Të fillohet diskutimi për Zhurin; 

o Interesimi për përfitimet dhe sigurimin e ndërtimit të hidrocentraleve; 

o Një kompani tashmë ka marrë pëlqimin e komunë për hidrocentral të vogël. 

Efikasiteti energjetik (EE) 

o Janë të mundshme masat e EE-së; 

o Interesim në teknologjitë e EE-së për ndriçim (llambat fluoroshente) dhe ndikimi 

i tyre; 

o Përparësitë e llambave CFL; 

o Sa adekuate janë llambat fluoroshente ? Cilat janë përfitimet e tyre ekonomike? 

o Cilat janë përfitimet nga masat e EE-së në ruajtjen e drurit? 

Vërejtje të përgjithshme 

o Interesim në ndikimin e përdorimit të më pak drunjëve; 

o Energjia e rinovushme shumë e rëndësishme; 

Fotografia 12: Diskutim lidhur me afishen e energjisë 





Raport 

Turizmi 

Fotografia 13: Harta e potencialit turistik 


1. Atraksionet kryesore të ambientit (natyrës) janë parku nacional dhe aktivitetet e 

ndërlidhura me të; 

2. Atraksionet kryesore kulturore gjinden si në rajonin e Opojës ashtu edhe në atë të 

Gorës; 

3. Në ditët e tanishme shumica e vizitorëve vijnë nga Prizreni. Ka shumë mungesë të 

mundësisë për t’u akomoduar. 

4. Qendrat më kryesore janë Dragashi, Brezna, Brodi dhe Restelica; 





Raport 

5. Dobësi të rajonit janë mungesa e rrugëve dhe deponitë e shpeshta të mbeturinave; 

6. Përparësitë për aktivitetin e ecjes janë udhërrëfyesi dhe disa reklama për ecje; 

7. Shtigjet për ecje janë të lidhura në aspektin rajonal; 

8. Ecja mund të jetë pikë nismëse për të tërhequr vizitorët në Dragash; 

9. Ecja kryesisht përqendrohet në rajonin e Gorës; 

10. Një mundësi e mirë për vendorët do të ishte që të punojnë si udhërrëfyes për ecje; 

11. Shërbimet alternative për vizitorët e interesuar për ecje do të ishin udhëzimet, bujtinat, 

ushqimi; 

12. Kërkohet nga komunitetet e mirë organizuar që të fillojnë me këto aktivitete; 

13. Turistët duan të dinë për: akomodimin, ushqimin, udhërrëfyesit, pikat kyçe të natyrës 

dhe kulturës. 

Diskutim mbi Turizmin: 

Asetet: 

o Udhërrëfyesi i parë për ecje është botuar; 

o Xhamia më e vjetër në Kosovë (kështu supozohet); 

o Prioritet produktet ushqimore tradicionale + natyra; 

o Peizazhet e natyrës; 

o Bimët mjekësore; 

o Biodiverziteti i pasur; 

o Dy kulturat – traditat Shqiptare dhe Gorane; 

o Veshjet tradicionale; 

o Mbrojtja e vlerave tradicionale (mundja), festivalet e ndryshme. 

Dobësitë që duhet adresuar: 

o Mungesa e qendrës së informacioneve turistike; 

o Mungesa e identifikimit të shtigjeve (shënimi) – Territori i Gorës; 

o Mungesa e identifikimit të potencialit turistik (liqenet); 

o Mungesa e identifikimit të shpellave – Rudok; 

o Zhvillimi i infrastrukturës rrugore, p.sh. Restelicë – Brod; 

o Mungesa e buxhetit – financat; 

o Mungesa e teknologjisë për përpunimin e produkteve natyrale. 

Mundësitë 

o Është në interes ë Komunës të përfshihet një pjesë e territorit të Dragashit në 

Parkun Nacional të Sharrit 

o Zhvillimi i eko-turizmit; 

o Zhvillimi i turizmit malor si një nga atraksionet kryesore; 

o Bashkëpunimi ndër-kufitarë, Kosovë – Ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë 

; 

o Turizmi dimërorë (skijimi); 

o Muzeu komunal. 

Hapat e parë 

o Platforma e informacioneve në www; 

o Trajnimet profesionale; 

o Përpilimi i një harte turistike / udhërrëfyes, 

o Brandingu 





Raport 

Përmbledhje për ekspozimin e afisheve (posterëve) 

Gjatë një sesioni të përbashkët përmbledhës ekspertët që prezantuan afishet (posterët) dhe grupet e 

punës mblodhën pikat më të rëndësishme të ekspozitës së afisheve (posterëve) nga perspektiva e tyre: 

1. Të gjithë ata që i panë afishet (posterët) e dinin gjendjen që më parë, por afishet (posterët) 

ndihmuan për të krijuar një kuptim më të gjerë dhe për të përdorur zonat e përshtatshme për 

përdorime të veçanta. 

2. Ndërtimi i sistemit të trajtimit të ujërave të ndotura, grumbullimin e duhur të mbeturinave dhe 

monitorimi i kompanive për të përmirësuar cilësinë e ujit janë mëse urgjente. 

3. Të përfshihen të gjithë fshatrat në sistemin e menaxhimit të mbeturinave dhe të ngrihet 

ndërgjegjësimi i kompanive. 

4. Hidrocentralet e vogla janë në interes të komuniteteve lokale. Një nismë tashmë ka filluar. 

5. Izolimi termik i objekteve ka rëndësi të lartë për shkak të reduktimit të konsumit të drunjëve të 

zjarrit. 

6. Për zhvillimin e turizmit hapat e mëposhtëm kanë prioritet më të lartë: Ngritja e kapaciteteve, si 

në menaxhim ashtu dhe organizim, zhvillimi i një harte turistike / udhëzues, krijimi i një qendre 

të informacionit turistik, një buxhet i përshtatshëm për këto veprimtari. 

7. Është i nevojshëm informacion më i madh dhe më i hollësishëm mbi zonimin dhe shfrytëzimin e 

mundshëm të Parkut Nacional. 

8. I gjithë territori i Dragashit duhet të përfshihet në Parkun Kombëtar. 





Raport 

Rrëfimi i tregimeve 

Detyra 

Për sesionin e rrëfimit të tregimeve 

grupeve iu dha udhëzimi në vijim: 

1. T’ia rrëfejnë audiencës 

tregimet e tyre dhe kujtesat 

nga Dragashi (tregimet do të 

dokumentohen) 

2. Të shënohen vendet e 

rëndësisheme në hartë 

3. Të shtrohen pyetje rrëfyesve 

të tregimeve 

Të rrëfehen tregime mbi: 

Historinë dhe njerëzit 

Kulturën dhe ngjarjet kulturore 

Ndërtesat dhe vendet 

historike 

Njerëz të rëndësishëm me 

origjinë nga Dragashi 

Natyra dhe shtazët e egra të 

Dragashit 

Grupi 1 

1. Vendlindja e Ymer Prizrenit: 

Ymer Prizreni (1820-1887) ishte 

një udhëheqës politik shqiptar 

nga shekulli 19 dhe kryetar i 

Qeverisë Shqiptare në vitin 1881. 

Ai është një person i rëndësishëm 

për historinë shqiptare gajtë 

regjimit osman, i cili e ka 

udhëhequr organizatën 

mbarëshqiptre. Ai ishte lindur në 

fshatin Zgatar. 

2. Varri i Gjermanit: 

Në fshatin Zgatar te vendi i 

quajtur Gjerman është një varr i 

vjetër 400 vjet nga lufta kundër 

Perandorisë Osmane ku 

shqiptarët bashë me Austro- 

Fotografia 14: Vendet nga tregimet të mbledhura nga Grupi 1 

Hungarezët kanë luftuar kundër 

Osmanëve. Vendi është i mborjtur dhe vizitohet. 

6. Kepi i Nuses: 

Kepi i Nuses gjendet në fshatin Brod afër hotel Arxhenës. Ekzistojnë versione të ndryshme 

të këtij tregimi nga njerëz të ndryshëm. Më e përbashkëta është se gjatë dasmës kur 

krushqit kanë shkuar për ta marrë nusen me kuaj, te vendi i quajtur Kepi i Nuses, ajo ka 





Raport 

kërcye nga kali dhe ka vrarë veten. Ajo e ka bërë këtë për shkak se ishte e dashuruar me 

dikë tjetër dhe familja e saj nuk e kanë lejuar të martohet me burrin që e deshti por me atë 

për të cilin ata e kishin martuar. 

11. Guri i Plakes: 

Ky është një tregim mbi një plakë e cila kishte vendosur që familja e saj t’i dërgonin delet në 

bjeshkë në pranverë të hershme. Pasi që moti ishte i mirë përkudnër asaj se ishte pranverë 

e hershme, ata i sollën delet dhe kafshët tjera shtëpiake në bjeshë që të qëndrojnë gjatë 

verës. Kur ata shkuan atje, pas disa ditësh ra shumë dëborë dhe e tërë familja bashkë me 

kafshët janë ngrirë dhe kanë vdekur. Në këtë vend janë gurët e shpërndarë nëpër vendet ku 

njerëzit dhe kafshët kanë qenë. Forma e gurëve janë të formës së njerëzve dhe të kafshëve. 

Në vijim janë numrat që shënojnë monumente dhe vende kulturore: 

3. Tyrbja e Pllaves 

4. Namazxhahi Buzez 

5. Livadhi i Cuces 

7. Guri i Skenderit–festa e fillimit të verës 

8. Lisi i Eminit – festa e fillimit të verës 

9. Xhamia eKuklibegit (xhami e vjetër) 

10. Xhamia e Mlikit (xhami e vjetër në Mlike) 

Numrat në vijim shënojnë vendet e gjitarëve të mëdhenj: 

12 “Guri i Zi” – shqiponja e artë 

13 Vendbanim i arushave 

14, 16, 17, 18, 19, 22 vende të arushave 

15, 20, 21 Vendi i dhive të egra 

23 Rrëqebulli (në zhdukje) 

Fotografia 15: Prezantim i rrëfimit të tregimit nga Grupi 1 





Raport 

Grupi 2 

1. -“Eldina” – fshati Radeshë 

Një këngë për stërgjyshin e 

Selim Eminit, një rrojtar pylli i 

cili u qëllua për vdekje nga 

hajnat e Lumës; 

2. Xhamia e fshatit Mlikë 

(xhamia më e vjetër në 

Ballkan) 

Mlika është një fshat me 

rëdnësi e Gorës që njihet si 

vendi i xhamisë më të vjetër 

në Gadishullin Ballkanik, 

shumë vite para se 

Perandoria Osmane ka 

ardhur në këto treva. 

Ekziston një mbishkrim në 

arabishte në një pllakë që 

është e vendosur në minaren 

e xhamisë e që thotë: 

“Kjo xhami është ndërtuar në 

vitin 1268 nga Ahmed Aga 

në formën e njëjtë që kishte 

kur u ndërtua në vitin 688 

Hixhri.” 

Duket se kjo xhami u ndërtua 

nga emigrantë Shia nga Siria 

që erdhën në këtë zonë gjatë 

luftërave të kryqëzatave. 

Ekzistojnë dokumente nga 

Siria që gjithashtu e 

dëshmojnë këtë. 

3. Veshjet kombëtare – 

Specifika tradicionale 

4. Çanak kalaja, gjatë luftës 

me turqit para 100 vitesh, 

ujqit janë “tërbuar” dhe i kanë 

sulmuar banorët fshatit 

Rapçë. 

5. Ata janë dërguar në Nish për 

të mos përhapur epideminë. Figure 16: Locations of Stories collected by Group 2 

6. “Radisha Alia nga 

Dikanca” (i ka plaçkitur tregëtarët) 

7. JUSUFI DHE GJEMILJA (tregim nga Gora): 

Ky është një tregi tragjik dashurie mbi Jusufin dhe Gjemilen. Duket se Gjemilja ishte lindur 

në fshatin Krushevë, ndërsa Jusufi në fshatin Brod, Gora gjatë mesit të shekullit XIX. Ata u 

martuan dhe u deshtën dhe jetuan në harmoni derisa nëna e Jusufit nuk ndërhyri. Ajo ishte 

aq xheloze për shkak të dashurisë së tyre dhe e detyroi Jusufin që ta përzejë Gjemilen nga 





Raport 

shtëpia. Më vonë Jusufi e ka kuptuar se ai ka bërë gabim që e ndëgjoi nënën e tij. Ai ishte 

pikëlluar aq shumë për këtë sa që nuk mundte t’i fliste nënës së vetë, ai nuk shkonte në 

punë, as që shkonte në xhami por u falte në shtëpi. Më vonë Gjemilja për shkak të vuajtjes 

që kishte, shumë shpejt u martua në fshatin Shishtavec që i përket pjesës gorane të 

Shqipërisë. Dasma e Gjemiles ishte e jashtëzakonshme dhe madhështore. Deri atëherë, të 

gjitha gratë që ishin ndarë nga burrat e tyre, nëse kishin vendosur të martohen për të dytën 

herë, do ta bënin tinëzisht dhe kjo dhe disi konsiderohej gjë e turpshme. Por martesa e 

Gjemiles në Shishtavec ishte shumë pompoze me muzikë të madhe. Muzika ishte aq e fortë 

sa që arrinte deri në fshatin Krushevë ku Jusufi jetonte. Jusufi deshti aq shumë ta shohë 

Gjemilen sa që kur u nis me krushqit për të shkuar nuse në Shishtavec, ai iu afrua fshatit 

dhe i ndali krushqit. Ai i luti krushqit që ta lejojnë ta shohë Gjemilen edhe një herë dhe t’i 

kërkojë falje. Gjemilja nuk mundi ta durojë këtë situatë dhe nuk deshi ta shikojë atë. Jusufi u 

largua me zemër të thyer. Së shpejti ai u shpërngulë në Turqi për të jetuar. 

8. Pas Luftës së Parë Botërore, Nail Dana kishte udhëhequr një betejë kundër serbëve që 

kishin kaular atypari duke shkuar për në Shqipëri 

9. Emri i Dragashit – Krakoshta 

10. “Tyrbja e Dragashit” – i ashtuquajturi varr i “Evlijah – Babës” 

11. Beqir Kapetani - Radeshë 

12. Gjyshi Hajrullahi – familje orëtarësh – Dikancë 

13. Disa lloje të bimëve rriten në hapësira të vogla/ngushta 

14. Shtavel – (lipjet) përdoren për pite dhe sarmë 

15. Mlikë – një popullatë sportive (Sulejmani Mirel, Fahrudin Isufi) 

Fotografia 17: Grupi 2 duke i mbledhur tregimet e tyre 





Raport 

Grupi 3 

1. Masakrat në territorin e komunës së 

Dragashit (1912 në Zlipotok, 

Vranishtë, Brod, Bresanë) 

2. Lojërat e Pehlivanëve (1 Maj) 

3. Vrapime të kuajve (2 Maj) 

4. Skeleti në Radeshë 

5. Kasollja e Gjuetarëve 

6. “Xhamball” në Zlipotok (11 Maj) 

7. Pazari i vjetër në Brod 

8. Rruga për transportim të të mirave 

me kuaj për në IRJ Maqedoni në tri 

drejtime (Gostivar, Tetovë) 

9. Rruga për transport me makinë (për 

në Mavrovë) 

10. “ShenGjergji” (5-13 Maj) – Brod 

11. “Dita e Verezes” (fillimi i stinës së 

verës) 15 Mars (e shënuar në 

territorin e Opojës) 

12. Dita e Shëngjergjit – 5-6 Maj në 

Opojë 

13. “Jeremia” (14 Maj, e shënuar në 

territor të Opojës dhe Gorës) 

14. “ShenKolli” (e shënuar nëntë ditë 

pas “Jeremisë”) 

15. Valevica (Bellobrad) – prodhimi i 

materialeve të leshit për rajonin e 

Dukagjinit dhe për Gostivar. (mulliri 

ka funksionuar dhe ka prodhuar 

rrymë elektrike) 

16. Shtëpi të ndërtuara nga guri, të 

mbuluara me rrasa gurësh (rajoni i 

Opojës dhe Gorës) 

17. Xhamia në Mlikë (më e vjetra në 

Kosovë) 

18. “Shenjat” në gurë (Restelicë, Zlipotok) 

19. Veshjet tradicionale (rajoni i Opojës dhe Gorës) 

20. Gjergjef (rajoi i Opojës dhe Gorës) + ngjyrat nga bimët (prodhimi i qilimëve) 

Fotografia 18: Vendet e tregimeve që janë mbledhur nga Grupi 3 

Kujtesa për fshatin e vet 

Veshjet tradicionale me ngjyra të pasura, shtëpitë nga guri dhe kulmet me rrasa gurësh janë kujtesa e 

fshatarëve që kanë nostalgji për to. Prodhimi i veshjeve dhe i qilimave për nevoja të popullatës. 

Prodhimet e leshit janë transportuar për në zonën e Dukagjinit dhe më tej. 

Valevica afër Bellobradit,Veku – makina e gjergjefit që çdo familje e ka pasur janë makina që prodhojnë 

prodhime të leshit. Banorët me vegla tradicionale kanë krijuar varietet të ngjyrave për prodhimet e tyre. 





Raport 

Pazari i Brodit kanë mbetur kujtime të mira për të gjithë banorët e komunës së Dragashit. I furnizuar me 

prodhime lokale, por gjithashtu edhe nga jashtë vendit e që ishte një vend për këmbimin e mallërave. 

Furnizimi i tregut është bërë përmes rrugës që vie nga drejtimi i Prizrenit, Tetovës, Gostivarit, Shkupti 

dhe nga anë tjera. Tri rrugë kanë qenë të kalueshme në drejtim të Maqedonisë, dy rrugë për kuaj dhe 

një për makina. 

Një numër i madh i festave popullore me traditë shumëvjeçare siç janë garat me kuaj, pelivanët, 

xhamballi (Mask-ball), festat që janë bërë arritjen e verës dhe lulëzimin e natyrës, siç është “Dita e 

Verëzës” më 15 mars (Opoja); Dita e Shëngjergjit Opojë 5-6 maj; Dita e Shëngjergjit (Hederlez) 5-13 maj 

në Brod; lojërat me maska më 11 maj në Zlipotok; Lojërat e Pehlivanëve më 1 maj, garat e kuajve më 2 

maj, më 14 maj Dita e Jeremisë në Opojë dhe Gorë, festa e Shënkollit (9 ditë pas Jeremisë). 

Fshatarët kanë nostalgji për produktet e bagëtisë siç është qumështi, kosi dhe djathi i sharrit. 

Fotografia 19: Prezantimi i tregimeve nga Grupi 3 





Raport 

Grupi 4 

1. Kalaja e Brrutit 

Themele me një sipërfaqe prej 1 km 

katror. 

Rruga nga Prizreni shkon nëpër kala – 

Dragash – Restelicë – Mavroë. Rruga 

me kalldrëm ekziston prej rreth 3 km. 

Kjo rrugë është e ndarë për Brrut dhe 

në lindje për në “Gur të Zi” dhe shkon 

për në Tetovë, e njohur si “Rruga e 

bukës”. Kjo rrugë është shfrytëzuar për 

të importuar bukë dhe në të njëjtën 

kohë për të eksportuar lesh, djath dhe 

mish. Pjesa e tretë e rrugës shkon për 

në rajon të Koritnikut. 

2. Liqeni i Breznes (legjenda) 

Krushqit nga Zhuri kanë kaluar nëpër 

liqen gjatë dimrit. Liqeni ka qenë i 

ngrirë dhe ata nuk e kanë vërejtur se 

ata ishin duke ecur mbi akull. Pasi 

kanë arritur nga mesi i liqeni, akulli 

është thyer dhe të gjithë ata janë 

mbytur. Thuhet se velli i nuses është 

parë në pranverë në burim të fshatit 

Poslisht. 

Është një tregim i përcjellur prej 

gjeneratash. 

3. Hekurudha në Luginën e Breznës 

drejt Brrutit 

Vagonët në hekurudhë janë tërhequr 

me kuaj. Supozohet se kanë ekzistuar 

miniera në territorin në mes të 

fshatrave Brrut, Brezne dhe në grykën 

e Llapushnikut. Në ditët e sotme, një 

numër i shpellave – humnerave mund 

të gjinden në atë territor. 

4. “Livadhi i Cucës” (tregim i vjetër mbi 

200 vite) 

Figure 20: Locations of Stories collected by Group 4 

Një i pasur ofron dorën a vajzes se tij 

per ate njeri i cili mund te kosit livadhin menje siperfaqe prej 10 sheka ( afersisht 2 ha ). Por 

kur e sheh I pasuri djalin qe puna e tij po shkon mire dhe ai ka mundesi me e kosit tere 

livadhin dhe te marohet me vajzen e tij ai ndermerr masa. Ne pushimin e drekes ai I vendos 

ne ushqim shume uthull qe tia pamiundesoj punen djalit. Mirepo djaloshi trim dhe I 

dashuruar ne vajzen nuk leshon pe edhepse ka veshtiresi me jashteqitje ai e zgjat kemishen 

deri ne gjunje dhe vazhdon punen. Dhe pas nje pune te jashztezakonshme ai e realizon 

detyren kostijen e tere atij livadhi dhe me kete fiton doren e vajzes se premtuar. Ne diten e 

sotme ky vend quhet LIVADHI I CUCES – qe gjendet shume afer fshatit Plave. 





Raport 

5. Martesa e Hanës (tregim nga vitet 60’) 

Krushqit nga Brezna kanë shkuar për ta marrë nusen në fshatin Zhur. Në ndërkohë, nusja 

vdes. Babai i vajzës ka vendosu që t’ua jep vajzën tjetër. 

6. Varresat masive nga 1913 në Opojë dhe në Gore: Vraniq, Bresanë, Brod. 

7. Tregimi i Gjyshit Selim (e vjetër 200 vjet) 

Ai ka shkuar të kositë bashkë me birin e tij. Pasdite janë ndalur për të pushuar. I biri e 

thërret për ta zgjuar, por ai i thotë se dëshiron të pushojë edhe ca. Kur zgjohet, atij i dilte 

gjak nga koka dhe i thotë djalit të tij se pse e kishte zgjuar nga gjumi, pasi që ai kishte qenë 

duke luftuar. Pastaj i kishte treguar djalit lidhur me atë luftë. (Restelicë) 

Fotografia 21: Grupi 4 duke punuar në tregimin e tyre 





Raport 

Grupi 5 

1. Mlikë – rilokimi i fshatit XII 

(murtaja) 

2. Blaç – Arsimimi më 1917 

3. Buzez – Brrut: Qyteti i Zinovës 

(shumë pak gjurmë) (murtaja) 

4. Ymer Prizreni – themelues i 

Lidhjes së Prizrenit 

5. Brod - qyteti/fshati i sotëm – 

rruga për në IRJ Maqedoni, 

tregëtarë/zejtarë 

6. Mlikë – Xhamia më e vjetër në 

rajon 

7. Gjuetia/Peshkimi 

8. Pehlivanët (sport tradicional në 

rajon) 

9. Kalërim – rruga Pllavë – 

Dragash 

10. Shën Gjergj (Dita e Shëngjergjit) 

Fotografia 23: Grupi 5 duke punuar në tregimin e tyre 

Fotografia 22: Lokacionet e tregimeve të mbledhura nga Grupi 5 





Raport 

Grupi 6 

1. Ndërtesa historike dhe vende: 

Xhamia në Kuklibeg dhe “Saraji” 

(1500) në Bresanë 

2. Mbetjet arkeologjike (qyteti i 

Zinovës) 

3. Burimi i Minës 

4. Mulliri i Dodacit (Bresanë) 

5. Varri i Dervishit (afër Shajnes, 

shiko më poshtë) 

6. “Livadhi i Cucës” (tregimi për 

livadhin e cucës, shih më poshtë) 

7. Dita e “verës” (13 mars)-dita e parë 

e pranverës 

8. Personalitete të njohura: 

-Ymer Prizreni (nga Zgatari) – 

Themelues i Lidhjes së Prizrenit 

-Abedin Brodi – biznismen 

-Halit Qehaja 

-Blerim Rashiti – kampion botëror në 

kick-box – nga Shajnja 

9. “Livadhi i Kasës” – varr masiv nga 

koha e Luftërave Ballkanike, 1912. 

Kur Serbët janë kthyer nga 

fushëbetejat e Selanikut i kanë vrarë 

personat më eminentë. 

“Livadhi i Cucës” (tregim i vjetër mbi 250 

vite) 

livadhi gjindet afër fshatit Pllavë. 

Një i pasur ofron dorën a vajzes se tij per 

ate njeri i cili mund te kosit livadhin menje 

siperfaqe prej 10 sheka ( afersisht 2 ha ). 

Por kur e sheh I pasuri djalin qe puna e tij 

po shkon mire dhe ai ka mundesi me e kosit 

tere livadhin dhe te marohet me vajzen e tij 

Figure 24: Locations of Stories collected by Group 6 

ai ndermerr masa. Ne pushimin e drekes ai I 

vendos ne ushqim shume uthull qe tia 

pamiundesoj punen djalit. Mirepo djaloshi trim dhe I dashuruar ne vajzen nuk leshon pe edhepse ka 

veshtiresi me jashteqitje ai e zgjat kemishen deri ne gjunje dhe vazhdon punen. Dhe pas nje pune te 

jashztezakonshme ai e realizon detyren kostijen e tere atij livadhi dhe me kete fiton doren e vajzes se 

premtuar. Ne diten e sotme ky vend quhet LIVADHI I CUCES – qe gjendet shume afer fshatit Plave. 





Raport 

Varri i Dervishit - (afër fshatit Shajne) 

Njëherë ishte një dervish shumë trim. Një ditë shokët e tij të fshatit i thanë se nëse vërtetë është trim, 

atëherë duhet ta kryesh një punë. Na trego se guxon të shkosh vetëm në gjysmë të natës në majë të 

bjeshkës dhe leje një shenjë që ke qenë aty. Dervishi përgjigjet në atë mënyrë që thotë se është mjaft i 

guximshëm dhe do të shkojë në majë të bjeshkës natën dhe do ta ngulë një thikë në tokë si dëshmi. 

Dervishi niset vonë atë natë për në bjeshkë për ta kryer detyrën e tij dhe kur arrin në majë të bjeshkës, 

ai e ngulë thikën e tij në tokë mu ashtu siç u kishte premtuar shokëve të tij. Por kur e kishte bërë këtë, ai 

e kishte ngulur thikën mbi pallton e tij. Përpiqet të ngritet në këmbë, por nuk mundi, sepse palltoja e tij 

ishte kapur për thikë në tokë. Ai kishte menduar se dikush apo diçka e ka kapur nga prapa dhe nuk po e 

lëshon, kështu që nga frika, inati dhe zemërimi, përjeton sulm në zemër dhe mbetet aty i vdekur. 

Të nesërmen fshatarët shkojnë për ta kërkuar dhe e gjejnë dervishin në maje të bjeshkës të vdekur dhe 

me thikë të ngulur në pallto për tokë. 

Nga atëherë, ky vend quhet Varri i Dervishit. 

Fotograia 25: Prezentimi i Gupit 6 – Dervishi që ka mbetur i ngujuar për tokë 





Raport 

Analizat SWOT dhe zhvillimi i vizionit 

Qasja 

Grupi punues për zhvillim të vizionit për Komunën e Dragashit është përbërë nga pesë hapa të punës: 

1. Paraqitja e detyrës nga ana e moderatorëve 

2. Prezantimi dhe diskutimi i materialeve të fshatit të prodhuara nga ekipi i UNDP-së si rezultat 

i hulumtimeve në fshat. 

U kërkua nga pjesëmarrësit që t’i kontrollojnë të dhënat dhe të ofrojnë korrigjime apo 

përmirësime nëse kjo ishte e nevojshme. Një mostër e dokumentit karakterizues të fshatit 

është i paraqitur në Shtojcën 05. 

3. Për të filluar punën në analizën SWOT dhe zhvillimin e vizionit u kërkua nga pjesëmarrësit 

që të mbledhin opinionet e tyre në pyetjet si në vijim: 

“Çfarë ndikon më së shumti në jetën tuaj dhe çfarë dëshironi të adresohet në planin 

zhvillimor të komunës?” 

4. Në hapat në vazhdim grupi punues përdori pyetjet udhëheqëse si në vijim për të shkuar 

nëpër analizën SWOT: 

1. Cilat janë vlerat që duhet të mbahen dhe mbrohen në të ardhmen? – PËRPARËSITË (anët 

pozitive) 

2. Cilët janë asetet që duhet të zhvillohen dhe të mbështeten në të ardhmen? 

MUNDËSITË 

3. Cilat janë të metat të cilat duhen adresuar në të ardhmen? - DOBËSITË 

4. Cilat zhvillime duhet të shmangen? – RREZIQET 

Sektorët për t’u mbuluar nga grupet ishin: 

1. Vendbanimet, infrastruktura dhe shërbimet (përmirësimi i shtëpive, zgjerimi i fshatrave, 

banimi dhe punësimi / rajonet biznesore, rrugët, ujërat, mbeturinat, energjia, etj.) 

2. Sektorët primarë (bujqësia, blegtoria, pylltaria, produktet pyjore jo drusore dhe 

aktivitete të ngjashme) 

3. Sektorët dytësorë dhe NMV-të duke përfshirë edhe turizmin e qëndrueshëm 

4. Shoqëria civile (shkollimi, shëndetësia, kultura, trashëgimia, etj.) 

5. Në fund, grupet reflektuan mbi pyetjet si në vijim: 

“Çfarë lajme pozitive që kanë të bëjnë me çështje kyçe dëshironi të lexoni në gazetë 

pas 10 vjetësh? 

Grupi 1: Fshatrat Blac/Bljac, Brezne/Brezna, Brrut/Brut dhe Buzez/Buzez 

Përparësitë & Mundësitë Dobësitë & Rreziqet 

Rrugët për në fshatra – në gjendje të mirë 

Shtëpitë e reja 

Mbledhja e mbeturinave 

Ekzistimi i liqenit 

Ekzistimi i kullosave 

Ekzistenca e frutave të egra dhe e bimëve 

mjekësore 

Ekzistenca e bletarëve 

Mundësitë e ripyllëzimit 

Eko produktet 

Prodhimi i energjisë me ndihmën e erës 

Turizmi malor 

Kushte të mira për shkollim fillorë 

Mungesa e burimeve 

Furnizimi me ujë të pijshëm 

Mungesa e sistemit të kanalizimeve 

Furnizim jo i duhur dhe i cilësisë së dobët me 

energji elektrike 

Shtigjet e këmbësorëve në rrugët që bashkojnë 

fshatrat 

Mungesa e transportit për shkollat e mesme 

Mungesa e mjekëve në ambulancat 

shëndetësore publike 

Emigrimi dhe imigrimi i lartë 

Rreziku nga humbja e potencialit intelektual 

Biznesi jo formal 





Raport 

Potenciali i burimeve njerëzore 

Vlerat folklorike dhe etnografike të ruajtura në 

popull 

Monumentet kulturore - historike 

Potenciali i monumenteve historike 

Fotografia 26: Rezultatet nga analiza SWOT e grupit të 1-rë 

Pikat e shënuara lidhur me fshatrat në hartën e paraqitur më lartë: 

Vendbanimet 

RREGULLIMI I VENDBANIMEVE DHE NDËRTIMI I 

SHTËPIVE 

7. Shtëpi të reja 

6 Shtëpi të pa izoluara 

MENAGJIMI I MBETURINAVE 

1. Deponitë ilegale të mbeturinave 

6. Mbledhja e mbeturinave 

FURNIZIMI ME ENERGJI 

2. Dru zjarri 

1. Prodhimi i energjisë me ndihmën e erës 

2. Tension i ulët i energjisë elektrike dhe furnizim i 

pamjaftueshëm 

7. Mungojnë llambat elektrike në rrugë 

Humbja e trashëgimisë kulturore e e 

monumenteve 

ZHVILLIMI I VENDBANIMEVE DHE ZONIMI 

1Bizneset e lokalizuara në qendër 

3. Shkolla e lokalizuar në qendër 

8. Zonat e lira në pronësi të fshatrave 

RRUGËT 

4 Rrugë të mira 

2. Shtigje këmbësorësh në rrugët që lidhin fshatrat 

dhe shkollat 

ËATER SUPPLY AND SEËERAGE 

3. Furnizimi me ujë të pijshëm 

5. Sistemi i kanalizimit 

4. Trajtimi i ujërave të zeza 

5. Mungesa e sistemit të kanalizimit 

1. Mungesa e sistemit të kanalizimit 

8.1 Ekzistimi i burimeve të ujit 

7.1 Mungesa e burimeve të ujit 





Raport 

Shfrytëzimi tradicional i tokës – Sektori Primar 

GJUETIA 

9. Kontrollimi i gjuetarëve të huaj (gjuetarët të cilët 

vijnë jashtë territorit të Dragashit) 

9. Ekzistimi i shoqatës së gjuetarëve 

3. Gjuetia si një atraksion turistik 

PYLLTARIA 

11. Territor i mjaftueshëm 

11. Mungesa e pyjeve 

12. Menaxhimi i mirë i pyjeve 

4 Mundësitë e ripyllëzimit 

PËRPUNIMI I TË KORRURAVE, BIMËVE DHE 

PRODUKETVE TË KAFSHËVE 

17. Ekzistimi i mullirit elektrik 

14. Mungesa e tokës së punës 

15. Mungesa e interesimit 

18. Ekzistimi i qumështoreve dhe mishtoreve 

19. Ekzistimi i bletarëve 

4. Sëmundjet e bletëve 

Biznesi dhe shërbimet – Sektori dytësorë 

ZHVILLIMI I BIZNESEVE TË VOGLA DHE TË MESME 

5. Biznesi joformal 

SHËRBIMET E NEVOJSHME 

16. Furnizimi i pamjaftueshëm me energji elektrike 

17. Rrjet i dobët i energjisë elektrike 

RAJONE PËR ZHVILLIM TË BIZNESIT 

19. Nuk ekzistojnë zona biznesore 

20. Nuk ekziston treg i përbashkët për t’i shitur 

produktet 

Shoqëria 

SHKOLLIMI 

21. Kushte të mira për shkollim fillor 

27. Mungesë e transportit për shkollim të mesëm 

MIGRIMI 

23. Emigrim dhe imigrim i lartë 

6. rreziku i humbjes së potencialit intelektual 

SIGURIMI 

22. Mungesa e ndriçimit publik 

TRASHËGIMIA 

5. Rreziku i humbjes së trashëgimisë kulturore dhe 

të monumenteve 

7. Ekziston potencial për monumentet historike 

BUJQËSIA 

2. Shfrytëzimi i tokës ekzistuese 

10. Eko-produktet 

10. Ujitja e tokës 

BGËTITË 

12. Numri i vogël i kafshëve 

13. Fermat në ndërtim e sipër 

14. Kullosat 

PRODUKTET NGA PYLLI 

15. Ekzistimi i produkteve të: boronica, kërpudhat, 

mjedra, bimët mjekësore 

16. Mbledhja e bimëve 

13. Mungesa e pikave grumbulluese 

5. Ekziston potencial për treg 

3. Mungesa e pikëve grumbulluese 

SHËRBIME MBËSHTETËSE ADMINISTRATIVE 

21. Procedura të komplikuara ligjore 

25. Personel i mjaftueshëm 

BURIMET E NEVOJSHME 

20. Gurore 

24. Potencialet e burimeve njerëzore 

18. Femrat e shkolluara më pak 

TURIZËM I QËNDRUESHËM 

21. Liqeni (ekzistimi i tij) 

22. Ekzistimi i restoranteve 

6. Turizmi malor 

23. Monumentet kulturore historike 

21. Mungesa e personelit profesional 

ZHVILLIMI I NDËRGJEGJËSIMIT PËR AMBIENTIN 

26. Mungesa e vetëdijes për ambientin 

28. Mungesa e informacioneve për Efikasitetin 

Energjetik 

SHËRBIMET SHËNDETËSORE 

20. Ekzistimi i qendrës shëndetësore 

25. Mungesa e mjekëve 

KULTURA 

24. Mungesa e shoqërive artistike 

22. Vlerat folklorike janë të ruajtura mirë në mesin 

e popullit 





Raport 

Zhvillimi i vizionit 

Propozimet 

Dhuratën që na ka falë Zoti (natyra) duhet ta kthejmë me punë 

Një komunë e mbushur me turistë 

Zhvillim të të gjithë sektorëve 

Dragashi si komunë turistike dhe me zhvillim të ekonomive familjare 

Dragashi si komunë me infrastrukturë të kompletuar, zhvillim ekonomik të qëndrueshëm dhe një vend me 

shumë atraksione turistike 

Përjetoni në një vend natyrën, produktet ushqimore natyrore, traditën dhe kulturën 

Një komunë me ambient të pastër dhe me zhvillim të avancuar të prodhimit të energjisë së rinovueshme 

Dragashi, një qendër turistike e nivelit Evropian 

Dragashi – kurora e kulturës mikpritëse tradicionale dhe vendi më piktoresk në Kosovë 

Vizioni i grupit 


përdorshme ekologjike, me atraksione turistike dhe popullatë të shëndetshme. 

Pyetje të rëndësishme dhe çështje zhvillimore të ngritura nga Grupi 

1. Sistemi ujit të pijshëm dhe ai i kanalizimeve 

2. Furnizim dhe tension i qëndrueshëm i energjisë elektrike 

3. Hapja e rrugëve dytësore 

4. Asfaltimi i rrugës për në Prizren në drejtim të fshatit Lez 

5. Zhvillimi i infrastrukturës për të mundësuar qasje në liqen dhe në malet përreth 





Raport 

Fotografia 27: Renditja e propozimeve për vizionin 

Fotografia 28: Grupi duke i renditur propozimet e tyre 





Raport 

Grupi 2: Fshatrat Brod/Brod, Dikancë/Dinkance, Kuk/Kukovec, Kuklibeg/Kukljibeg, Leshtan/Lestane, 

Lubivishte/Ljuboviste, Radeshë/Radesa 

Grupi bëri një analizë sektoriale SWOT. 

Rezultatet preliminare janë paraqitur më 

poshtë: 

Vendbanimet 

Ndërtimi i infrastrukturës së ujërave të zeza 

Përmirësimi i rrjetit shpërndarës të energjisë 

elektrike / tensioni i lartë, përmirësimi i 

izolimit termal të shtëpive 

Përmirësimi i shërbimeve menaxhuese të 

mbeturinave dhe infrastrukturës 

Shfrytëzimi tradicional i tokës – Sektori 

primarë 

Mbrojtja e pyjeve 

Rritja e sasisë së pyjeve për nevoja të 

komunitetit – Ripyllëzimi 

Krijimi i pyjeve për gjueti 

Mbrojtja e specieve të bimëve të rralla 

Ndalimi i gjuetisë ilegale 

Mbrojtja nga zjarret në pyjet e thella të 

bjeshkëve 

Përmirësimi i strukturave pyjore ekzistuese 

Kultivimi i produkteve të egra jo drunore dhe 

bimëve mjekuese 

Zhvillimi i peshkatarisë dhe ndërtimi i 

rezervarëve (akuariumeve) për kultivimin e 

peshkut 

Shtimi i fondit (numrit) të bagëtisë 

Biznesi dhe shërbimet 

Produktet vendore (lokale: tekstil, produktet e 

qumështit) – biznese vendore dhe artizanale 

Bimët mjekuese (grumbullimi dhe përpunimi 

tradicional) 

Bashkëpunim i dobët në mes të shoqërisë së 

biznesit dhe autoriteteve lokale dhe qendrore 

Fotografia 29:Analiza SWOT e grupit 2 

Ekonomia joformale (ilegale) 

Mbrojtja dhe përmirësimi i mullinjve me ujë 

Qendra informuese turistike 

Zhvillimi i bizneseve individuale (femrave) të zanateve, organizimi i shoqatave, mbështetje promovuese 

Ngritja e kapaciteteve dhe shkollimit të komuniteteve biznesore dhe turistike 

Lehtësimi i bizneseve në qasjen e kredive dhe stimulimi i tyre 

Promovimi i bio produkteve – marketingu 

Shoqëria 

Mbrojtja e vijës kufitare me Shqipërinë, mbrojtja e pasurisë dhe pyjeve lokale 

Ruajtja e shumë etnicitetit (bashkëjetesa) 

Mbrojtja (përmirësimi) i trashëgimisë kulturore dhe zhvillimi (performanca) e aktiviteteve kulturore (traditat) 

Parandalimi i emigrimit 

Edukimi në fushën e ambientit (ngritja e vetëdijes, trajnimet profesionale) 

Ushtrimi dhe përmirësimi i shërbimeve shëndetësore 

Krijimi i kushteve të punës dhe zhvillimi i bizneseve të vogla 





Raport 

Shkollimi dhe përfshirja e femrave në proceset vendim marrëse 

Nga këto, grupi identifikoi çështjet më urgjente për t’u adresuar: 

Vendbanimet Shfrytëzimi tradicional I tokës 

1. Rrjet i dobët i shpërndarjes së energjisë 1. Shtimi i zonave pyjore 

elektrike (tension i ulët) 

2. Sistem jo i duhur / mungesë e sistemit të 

ujërave të zeza 

3. Menaxhim / mbledhje e dobët e 

mbeturinave, deponi ilegale 

4. Shtim dhe përmirësim I rrugëve ekzistuese 

në zonat rurale dhe arat e punës 

5. Përmirësimi i sistemit të ujësjellësit 

Biznesi dhe shërbimet Shoqëria 

1. Zhvillimi i bizneseve të vogla 

1. Prioritet shkollimit (të femrave) 

2. Krijimi i mundësive të punësimit 

2. Themelimi i shkollave profesionale 

(parandalimi i emigracionit) 

3. Përfshirja e femrave në proceset vendim 

3. Subvencionimi dhe dhënia e huave 

marrëse 

4. Transporti ndër komunal 

5. Përmirësimi i shërbimeve shëndetësore 

6. Themelimi i qendrave rinore dhe 

argëtuese 

Bazuar në analizat e tyre, propozimet e anëtarëve të grupit për vizionin ishin si në vijim: 

Propozimet 

Dragashi, komuna në jugun e Kosovës me një turizëm relevant të zhvilluar (verorë – dimërorë), me ambient 

ekologjikisht të pastër, lumenjtë të pastër dhe me ujin më të mirë të pijes në pjesën jug-lindore të Evropës. 

Eldina: Një vend për të pushuar, relaksuar dhe kënaqur me bukuritë natyrale të fshatit tonë. Na thirrni! Na 

vizitoni dhe nuk do të dëshpëroheni! 

Ramadani: Dëshiroj ta shoh këtë vend të bëhet qendra më e madhe turistike dhe në të njëjtën kohë një 

shembull për komunat tjera. Dëshiroj ta shohë ujin tonë të konsumohet në tërë botën dhe me djathin më të 

mirë të Sharrit. Dëshirojë që të jemi një shembull për popujt tjerë kur flitet për shumë etnicitetin dhe 

miqësinë. 

Sala: Komuna e Dragashit / Dragaš me një infrastrukturë të zhvilluar, bukuri të jashtëzakonshme natyrore, 

destinacioni më i njohur turistik në Kosovë i cili vizitohet nga shumë turist si në verë ashtu edhe në dimër. Një 

qendër turistike e banuar nga grupe etnike të ndryshme. 

Ramadani: Komuna e Dragashit / Dragaš si një nga eksportuesit më të mëdhenj të bimëve mjekësore dhe 

frutave të egra 

Islami: Numër të lartë të të punësuarve në fshatin tim, një fshat me shumë xhami, rrugë të ndërtuara, ujë të 

mjaftueshëm, etj. 

Shaban: Parku nacional i Dragashit / Dragaš, biodiverziteti, bio produktet dhe trashëgimia kulturore një joshje 

për turistët vendor dhe ndërkombëtarë. 

Hajriu: Vizitoni Dragashin / Dragaš (Sharrin). Nxënësit, studentët vendorë dhe ndërkombëtarë, shkencëtarët 

zbulojnë bukuritë natyrore gjatë kryerjes së hulumtimeve shkencore. 

Selamiu: Dragashi / Dragaš me bukuritë e tij ofron kënaqësi për vizitorët 

Mirë se vini në Dragash/Dragaš: Dragashi urban, me popullsi të urbanizuar 









Raport 

Të adresohen në PZHK 

Fshatrat 

Ndërtimi i infrastrukturës së kanalizimeve 

Përmirësimi i rrjetit shpërndarës të energjisë elektrike / tensioni i lartë 

Përmirësimi i menaxhimit të mbeturinave dhe infrastrukturës 

Shfrytëzimi tradicional i tokës 

Shtimi i fondit të bagëtisë 

Krijimi i vendeve për gjueti 

Krijimi i plantacioneve të produkteve jo drunore 


Të mbështeten prodhimet lokale dhe artizanale 

Zhvillimi i qendrës për grumbullim, përpunim dhe shitje të produkteve jo drunore (bimët mjekuese, 

kërpudhat, boronica, etj.) 

Zhvillimi i biznesit individual (grave), organizimi në shoqata dhe mbështetja në marketing 

Promovimi i bio produkteve – marketingu 

Shoqëria 

Ruajtja e shumë etnicitetit (bashkëjetesa) 

Parandalimi i emigracionit 

Arsimimi dhe përfshirja e femrave në vendim marrje 

Krijimi i kushteve të punësimit dhe zhvillimit të bizneseve të vogla 

Fotografia 30: Grupi 2 duke diskutuar 





Raport 

Fotografia 31: Finalizimi i prezantimit 

Grupi 3: Fshatrat Mlike/Mlike, Rapce/Rapca, Restelice/Restelica, Vranisht/Vraniste 

Përparësitë & Mundësitë Dobësitë & Rreziqet 

Territor i favorshëm gjeografik; 

Kushte të favorshme klimatike me shumë ditë 

me diell. 

Peizazhet natyrale; 

Ambient i pastër (uji, ajri, toka); 

Sasi e mjaftueshme e ujërave sipërfaqësorë 

(Restelicë dhe Brod); 

Male halore (Rapča, Krstec, Restelica) 

Ambiente të përshtatshme për bagëti; 

Male të kalueshme dhe numër i madh i 

kullosave (Restelicë – kufiri me Maqedoninë); 

Territor kufitar – Restelicë; 

Diasporë financiarisht e fuqishme; 

Numër i madh i banorëve (fuqia punëtore në 

Restelicë); 

Ruajtja e traditave (fetare dhe kombëtare); 

Zhvillimi i fermave; 

Potenciali i erës dhe ujit për t’u përdorur për 

gjenerim të energjisë; 

Zhvillimi i aktiviteteve të peshkimit; (13-12) 

Ecja në natyrë (pranë lumenjve dhe në pyje) – 

Mungesa e ujit të pijshëm (mungesa e sistemit 

të ujësjellësit) 

Mungesa e sistemit të kanalizimit 

Deponitë ilegale 

Mungesa e mjeteve të transportit (rajoni i 

Gorës) 

Rrugët e pashtruara 

Mungesa e ndriçimit të rrugëve dhe tensioni i 

dobët e energjisë elektrike 

Mungesa e mjekëve në fshatra 

Pamundësia e autoriteteve lokale në zgjidhjen e 

problemeve me të cilat ballafaqohen fshatarët 

Çështjet e ndërlidhura me sigurimin 

Mungesa e mediave transmetuese (TV, radio, 

gazeta) 

Izolimi (rrjet i dobët rrugor) 

Lëvizje e kufizuar e fshatarëve (si rezultat i mos 

dijes së gjuhës së njëri tjetrit) 

Eksploatimi i pyjeve 

Buxhet i vogël për tërë territorin e Dragashit 

(territor i madh). 

Migrimi 





Raport 

Mlikë (14-6) 

Hoteleria – bujtinat (14-6-17); 

Qendra e skijimit (për t’u përcaktuar); 

‘Rafting’ (lundrimi në lumenj) dhe ‘paragliding’ 

(Restelicë); 

Ndërtimi i hidrocentraleve dhe vërja e tyre në 

funksion (shfrytëzimi i burimeve alternative të 

energjisë) (për t’u përcaktuar); 

Shfrytëzimi i erës si një burim i energjisë; 

Promovimi i komunës; 

Bashkëpunimi ndër kufitarë (me Maqedoninë 

dhe Shqipërinë ) (për t’u përcaktuar); 

Muze (për të dy etnitë e komunës) (për t’u 

përcaktuar); 

Hapja e sallave sportive (qendrave sportive) 

(për t’u përcaktuar); 

Ri-paraqitjen e festivalit të mundjes dhe 

kalërimin 

Papunësia 

Mungesa e aktiviteteve për rininë 

Mungesa e arsimimit të lartë dhe profesional 

Diaspora e çorganizuar 





Raport 

Fotografia 32: Grupi 3 për vizionin 

Përmbledhja e përparësive (anëve pozitive) dhe mundësive për t’u marrë parasyshë në PZHK 

Përparësitë (anët pozitive) Mundësitë 

1. Peizazhi (ambient i pastër) 

2. Turizmi (dimërorë dhe veror) 

3. Prodhimi i produkteve ushqimore natyrale (bio) 

4. Biodiverziteti (flora dhe fauna) 

5. Traditat e pasura 

6. Brandingu (Qeni i Sharrit; djathi i Sharrit; 

suxhuku – receta sekrete) 

7. Burimet e energjisë (uji, era, dielli) 

8. Pasuria natyrore (boronica, bimët mjekësore, 

uji, bletët) 

9. Bujqësia (perimet dhe bletaria) 

10. Diasporë e fuqishme (futja e burimeve kapitale 

në rajonin tonë) 

1. Emancipimi i femrave – punësimi 

2. Bujqësia dhe bletaria (Opojë dhe Gorë) 

3. Përdorimi i pyjeve të shumtë në shëndetësi (3- 

4) (Rapcë dhë Restelicë) 

4. Zhvillimi i kopshteve (mollët dhe kumbullat) – 

kopshte frutore 

5. Diaspora (5-5) 

6. Turizmi veror dhe dimëror (16-13) 

7. Qeni i Sharrit 

8. Prodhimet e qumështit 

9. Zhvillimi i bujqësisë 

10. Tokë e përshtatshme për frute të egra 

(boronicë) 

11. Grumbullimi i kërpudhave dhe bimëve 

mjekësore 

12. Gjuetia (derri i egër dhe ujku) 

13. Hotelet në Dragash 





Raport 

Bazuar në analizat e tyre, vizioni i përbashkët i anëtarëve të grupit dhe çështjet për t’u zhvilluar ishin si 

në vijim: 

Idetë për vizionin 

1. Dragashi porta e Parkut Nacional; me infrastrukturë të zhvilluar; me popull të lumtur i 

gatshëm t’i mirëpresë mysafirët me specialitete tradicionale. 

2. Një vend ku të gjithë duan të shkojnë dhe të pushojnë në natyrën e pastër dhe të 

shëndetshme. 






Për t’u zhvilluar 

1. Infrastruktura (rrugët, sistemet e kanalizimeve, energjia) 

2. Arsimimi (në të gjitha nivelet) 

3. Blegtoria (Delet, bagëtia) 

4. Bujqësia 

5. Hoteleria dhe turizmi 

6. Ecja 

7. Bashkëpunimi ndër-kufitar 

8. Zhvillimi i bizneseve të vogla dhe të mesme (synimi i mundësive të punësimit më të madh) 

9. Artizanatet 

10. Zhvillimi i një strategjie të marketingut 

11. Gjuetia dhe peshkimi 





Raport 

Fotografia 33: Grupi i 3-të duke zhvilluar vizionin e tyre 

Fotografia 34: Grupi i 3-të duke e prezantuar vizionin e tyre para tërë grupit 





Raport 

Grupi 4: Fshatrat Buqe, Dragash, Pllavë, Shajne 

Përparësitë (anët pozitive) &Mundësitë Dobësitë &Rreziqet 

Popullsi e re dhe e shëndoshë 

Kultura dhe bashkëpunimi ndër komunitete 

Potencialet turistike 

Popullsi e përkushtuar ndaj arsimimit 

Burimet natyrore – uji i pijes 

Siguria 

Bimët natyrore 

Një vend ku mund të zhvillohet bujqësia 

Florë dhe faunë e pasur a 

Afërsia me qendrën administrative 

Emigracioni 

Emancipimi i femrave 

Ofrimi i shkollimit cilësorë 

Ofrimi i shërbimeve shëndetësore më cilësore 

(të specializuara) 

Organizimi I trajnimeve profesionale 

Krijimi i zonave të gjelbra 

Përpunimi i bimëve mjekësore dhe frutave të 

egra 

Zhvillimi i bujqësisë, blegtorisë, bletarisë 

Zhvillimi i turizmit 

Bashkëpunimi ndër kufitarë 

Përpilimi i planeve rregulluese urbane 

Mungesa e trajnimeve profesionale 

Traditat dhe kultura (mundja, kalërimi) 

Mungesa e kujdesit ndaj lumenjve 

Keq menaxhimi i burimeve natyrore – ujërave 

Mos shfrytëzimi i tokës së punës 

Humbja e traditës në blegtori 

Transporti 


Ndriçimi publik 

Mungesa e planit urban 

Trotuaret 

Mbulueshmëria me rrjet të telefonisë mobile 

Telefonia fikse 

Mungesa e të dhënave statistikore 

Emigrimi/kryesisht popullata e re dhe e 

kualifikuar 

Nivel i lartë i papunësisë 

Mungesa e menaxhimit të burimeve 

natyrore/lumenjve 

Gjuetia ilegale 

Mungesa e sistemit të duhur të kanalizimeve 

Keq menaxhimi i mbeturinave 

Ndotja e lumenjve 

Çështjet të cilave duhet kushtuar vëmendje më të madhe në Planin Zhvillimor të Komunës në pikat kyçe 

të PZHK-së 

Çështje që kanë të bëjnë me infrastrukturën Çështje që kanë të bëjnë e ambientin 

1. Rrugët lokale/sekondare 

2. Sistemi i kanalizimeve – ujërat 

3. Furnizimi me ujë të pijshëm 

4. Planet rregulluese urbane 

5. Trotuaret 

6. Shtigjet/shëtitoret 

7. Ndriçimi publik 

8. Telefonia fikse – zgjerimi 

9. Mbulueshmëria e telefonisë mobile 

10. Bashkëpunimi ndër kufitarë 

11. Transporti 

1. Menaxhimi i burimeve natyrore/ujërat 

2. Ngritja e vetëdijes së qytetarëve lidhur me 

hedhjen e mbeturinave 

3. Mbrojtja dhe përkujdesja për lumenjtë 

4. Krijimi i zonave të gjelbra 

5. Bimët natyrore 

Çështje që kanë të bëjnë me ekonominë Çështje që kanë të bëjnë me aspekte sociale 

1. Punësimi/krijimi i vendeve të reja të punës 

2. Mbështetja e bizneseve të vogla e të mesme 

3. Krijimi i kushteve për biznese të vogla e të 

mesme 

4. Bujqësia dhe blegtoria 

5. Turizmi në fshat (veror/dimëror) 

6. Bletaria 

4. Toka (mbrojtja e tokës) 

5. Gjuetia ilegale 

1. Emancipimi i femrave 

2. Papunësia 

3. Statistikat/analizat për komunitetet – 

Popullsinë 

4. Tradita dhe kultura 

5. Ofrimi i arsimimit për të gjithë 

6. Ofrimi i shërbimeve shëndetësore për të gjithë 

7. Trajnimet profesionale 





Raport 

Fotografia35: Analiza SWOT e grupit të 4-të 





Raport 



Lajmet të cilat anëtarët e grupit do të donin t’i lexonin pas 10 vjetësh 

1. Besoj se për 10 vitet e ardhshme Dragashi do të ketë zona më të zhvilluara ekonomike për 

të tërhequr turistët në atraksionet turistike verore dhe dimërore dhe në të njëjtën kohë të 

tërheqë investitorët e huaj. 

2. Dragashi, simboli i zhvillimit turistik në rajon. 

3. Pas 10 vitesh një rajon i prodhimit të energjisë për nevoja të konsumit vetanak dhe në të 

njëjtën kohë me një infrastrukturë më të zhvilluar që do t’u mundësonte vizitorëve qasje më 

të lehtë në atraksionet turistike verore e dimërore. 

4. Me një zhvillim ekonomik më të madh, me një infrastrukturë më modern për mes së cilës 

do të zhdukeshin emigracioni, papunësia, varfëria. Unë shohë gjithashtu gratë në biznes, 

në vendim marrje, dhe të pa diskriminuara në asnjë mënyrë. 

5. Dragashi si një qendër komunale dhe administrative, kur flitet për potencialet natyrore dhe 

njerëzore në vitet në vijim do të jetë një komunë ekonomikisht e zhvilluar, me një 

infrastrukturë komunale në nivel të kënaqshëm dhe me ambient të pastër. 

6. Pas 10 vjetëve dëshiroj ta shohë Dragashin me një shoqëri më të integruar, më të zhvilluar 

në të gjitha aspektet, por më së shumti do të doja t’i shohë femrat më të integruara në 

shoqëri dhe biznes. 

7. Dragashi, një qendër administrative dhe turistike, me një ekonomi të avancuar, 

infrastrukturë modern ku të gjithë do të kenë qasje të barabartë në shërbimet dhe proceset 

vendim marrëse. 





Raport 

Fotografia 36: Grupi 4 duke zhvilluar vizionin e tyre 

Fotografia 37: Prezantimi i grupit 4 





Raport 

Përmbledhje e vizioneve të grupeve 

Vizionet e grupeve kanë adresuar natyrën dhe biodiverzitetin e pasur, trashëgiminë kulturore dhe 

traditat, popullin e Dragashit dhe sektorët për t’u zhvilluar: turizmin, produktet e qëndrueshme 

lokale, Parkun Nacional dhe në mënyrë indirekte edhe infrastrukturën e nevojshme. 

Vizionet preliminare duhet të diskutohen më tej me komunën dhe më grupet punuese të fshatit me 

qëllim që të arrihet deri te pajtueshmëria për një vizion të përbashkët. 

Vizionet 


përdorshme ekologjike, me atraksione turistike dhe popullatë të shëndoshë. 









Përmbledhje e analizave SWOT të grupeve 

Një përmbledhje e plotë e analizave SWOT është e paraqitur në tabelën më poshtë. Mundësitë e 

krijuara nga Parku Nacional kanë nevojë për më shumë informata, diskutime dhe njohje. 

Përparësitë më të rëndësishme të Dragashit mund të përmblidhen si në vijim: 

5. Ekziston një numër i mirë i ndërtesave të reja në vendbanime; 

6. Burimet e shumëllojshme natyrale të një cilësie të mirë dhe peizazhet e bukura ofrojnë 

një bazë të mirë; 






5. Vendbanimet dhe qytetarët vuajnë nga një infrastrukturë e dobët dhe nga largësia në të 

gjithë sektorët; 

6. Burimet natyrore dhe përdorimi i tyre pësojnë nga keq menaxhimi dhe degradimi ; 



profesional. 



vendbanimet; 

6. Ekzistojnë një numër mundësish për të shfrytëzuar më mirë burimet natyrore dhe për të 



reja; 







Raport 








e Dragashit. 

Përparësitë (anët pozitive) Dobësitë 

Vendbanimet dhe infrastruktura 

Rrugët për në fshatra në gjendje të mirë 

Një numër i mirë i shtëpive të reja 

Mbledhja e mbeturinave në disa rajone 

Burimet natyrore dhe shfrytëzimi tradicional i tokës 

Territor i përshtatshëm gjeografik me peizazhe 

natyrore dhe ambient të pastër (ajër, ujë, tokë) 

Kushte të favorshme klimatike me shumë ditë 

me diell 

Sasi e mjaftueshme e ujërave sipërfaqësorë, në 

veçanti në pjesën jugore (lumenjtë dhe liqenet); 

cilësi e mirë e ujit të pijshëm 

Biodiverzitet i lartë me florë dhe faunë të pasur 

Male të kalueshme dhe sasi e madhe e 

kullosave 

Burime të mira të frutave të egra dhe bimëve 

mjekësore 

Burime të mira për bletari 

Pyje halore (Rapçë, Krstec, Restelicë) 


Afërsia me qendrën administrative 

Prodhimi i produkteve natyrale (bio), bujqësia 

dhe blegtoria (perimet dhe bletaria) 

Shoqëria 

Popullsi e re dhe e shëndetshme, e përkushtuar 

për arsimim 

Kushte të mira për shkollim fillorë 

Sasi e mjaftueshme e forcës punëtore në 

fshatrat më të mëdha 

Tradita dhe vlera të pasura të ruajtura në popull 

(fetare, folklorike, etnografike e të tjera), p.sh. 

mundje, kalërim 

Monumentet kulturore historike 

Bashkëpunimi kulturorë dhe ndër etnik 

Kushte të mira të sigurisë 

Diasporë financiarisht e fuqishme e cila sjell 

kapitalin në rajon 


Mungesë apo sistem i dobët i ujësjellësit, 

sistemit të kanalizimeve dhe trajtimit të ujërave 

të zeza 

Menaxhim i dobët i mbeturinave, deponi ilegale 

Rrjet rrugor i dobët, rrugë të pa asfaltuara, pa 

trotuare 

Sistem i dobët i transportit, logjistikë e vështirë 

(në veçanti në rajonin e Gorës) 

Furnizim dhe cilësi jo e duhur e energjisë 

elektrike, tension i ulët dhe I paqëndrueshëm 

Mungesë e ndriçimit të rrugëve 

Mbulueshmëri e dobët e rrjetit të telefonisë 

mobile 

Telefoni fikse e dobët 

Burimet natyrore dhe shfrytëzimi tradicional i tokës 

Mungesë e burimeve të ujit 

Keq menaxhim i dobët i burimeve natyrore – në 

mënyrë të veçantë ujërat, mungesë e 

përkujdesjes për lumenjtë 

Eksploatimi i pyjeve, prerjet e paligjshme 

Mos shfrytëzimi i tokës së punës 


Pamundësia e autoriteteve lokale në zgjidhjen e 

problemeve me të cilat ballafaqohen fshatarët 

Buxhet i ulët për territorin e Dragashit 

Bashkëpunim i dobët në mes të shoqërisë së 

biznesit dhe autoriteteve lokale dhe qendrore 

Mungesë e trajnimeve profesionale 

Bashkëpunim ndër kufitarë i dobët 

Mungesë e të dhënave statistikore 

Izolimi për shkak të rrjetit të dobët rrugor 

Mungesë e mjekëve në fshatra dhe në 

ambulancat publike 

Shoqëria 

Papunësia 

Lëvizje e kufizuar e fshatarëve (për shkak të 

mos dijes së gjuhës së njëri tjetrit) 

Mungesë e aktiviteteve për rininë 

Mungesë e shkollave të larta dhe profesionale 

Mungesë e transportit për shkollat e mesme 

Izolim për shkak të rrjetit të dobët rrugor 

Emigrim dhe imigrim i madh 





Raport 

Mundësitë Rreziqet 


Zhvillimi i infrastrukturës për gjenerim, 

shpërndarje dhe shfrytëzim të burimeve 

energjetike lokale (uji, era, dielli) 

Burimet natyrore dhe shfrytëzimet tradicionale të 

tokës 

Realizimi i mundësive të ripyllëzimit 

Përmirësimi dhe zgjerimi i burimeve pyjore jo 

drusore (frutave të egra, kërpudhave, bimëve 

mjekësore) 

Përmirësimi i bujqësisë, blegtorisë / bagëtisë 

dhe bletarisë 

Zhvillimi i kopshteve dhe kopshteve frutore 

(mollë, kumbull, boronicë) 

Zhvillimi i gjuetisë (derri i egër dhe ujku) dhe 

aktivitete të peshkimit për turistët 

Zhvillimi i një brendi rajonal (qeni i Sharrit; 

Djathi i Sharrit, suxhuku) 

Zhvillimi i eko produkteve 


Zhvillimi i turizmit veror dhe dimëror: turizmi 

malor, ‘rafting’ (lundrimi në lumenj) dhe 

‘paragliding’, qendër skijimi, hotel, hotelieri - 

bujtina 

Zgjerimi i sektorit të qumështoreve 

Zgjerimi i mbledhjes dhe përpunimit të bimëve 

mjekësore dhe frutave të egra 

Zhvillimi i sektorëve ekzistues: tekstil, zejtari 

Promovimi i komunës 

Bashkëpunimi ndër kufitar 

Shfrytëzimi i potencialit të burimeve njerëzore 

Zhvillimi i peshkatarisë dhe ndërtimi i 

rezervuarëve (akuariumeve) për kultivim të 

peshkut 

Shoqëria 

Ofrimi i shkollimit cilësorë, organizimi i 

trajnimeve profesionale 

Realizimi i emancipimit dhe i punësimit të 

femrave 

Ofrimi i shërbimeve shëndetësore më cilësore 

(të specializuara) 

Shfrytëzimi i potencialit të monumenteve 

historike dhe traditave 

Themelimi i një muzeu për të dy komunitetet në 

Çështje të ndërlidhura me siguri, veçanërisht 

me ndriçimin publik 

Mungesë e mediave transmetuese (TV, radio, 

gazeta) 

Diaspora e çorientuar 

Mungesë e planit urban 


Mos përmirësimi i infrastrukturës qendrore 

Shfrytëzimet tradicionale të tokës 

Humbja e burimeve natyrore dhe e 

biodiverzitetit si rezultat i mungesës së 

menaxhimit të burimeve natyrore; ndotja dhe 

degradimi i lumenjve, prerja ilegale e drunjëve, 

gjuetia 

Humbja e traditave për blegtori 


Rreziku i humbjes së potencialit intelektual 

Rritja e biznesit joformal 

Shoqëria 

Humbja e kulturës, monumenteve dhe 

trashëgimisë 

Emigrimi kryesisht i të rinjve dhe i popullsisë së 

kualifikuar si rezultat i shkallës së lartë të 

papunësisë dhe mundësive të pakta për të 

ardhmen 





Raport 

Komunë 

Hapja e sallave sportive/qendrave sportive 

Zgjerimi i bashkëpunimit ndërkufitarë 

Organizim më i mirë i diasporës 

Përmbledhje e çështjeve urgjente të identifikuara nga grupet 

Një përmbledhje e tërësishme e çështjeve urgjente të identifikuara gjatë analizimit është e paraqitur në 

tabelën më poshtë. Çështjet më të rëndësishme sektoriale mund të përmblidhen si në vijim: 


5. Përmirësimi dhe zgjerimi i rrjetit rrugor 

6. Themelimi i sistemeve të ujësjellësve dhe kanalizimeve 

7. Përmirësimi i furnizimit energjetik (elektrik) 

8. Përmirësimi i sistemeve të transportit dhe komunikimit 



5. Përmirësimi i shfrytëzimit tradicional të tokës 

6. Shfrytëzimi i mundësive shtesë biznesore që kanë të bëjnë me produktet pyjore jo 

drusore 

Për biznesin dhe shërbimet: 

4. Fuqizimi i NVM-ve ekzistuese dhe krijimi i atyre të reja (turistike, shfrytëzim të burimeve 

natyrore) 

5. Krijimi i strukturave mbështetëse dhe promovuese të NVM-ve 

6. Përmirësimi i qasjes në financa për NVM-të 


4. Përmirësimi i ofertave për shkollim 

5. Përmirësimi i shërbimeve vendim marrëse, administrative dhe publike 


Vendbanimet Burimet natyrore dhe shfrytëzimi tradicional i 

tokës 

Përmirësimi dhe zgjerimi i rrjetit rrugor: 

Përmirësimi i menaxhimit të burimeve 

o Hapja e rrugëve dytësore 

njerëzore: 

o Asfaltimi i rrugës për në Prizren në drejtim o Mbrojtja dhe pastrimi i lumenjve 

të fshatit Lez 

o Rritja e zonave pyjore në rajone të duhura 

o Zgjerimi i rrugëve / shtigjeve për në tokat e o Ndalimi i prerjes ilegale të drunjëve 

punës 

o Mbrojtja nga zjarret e pyjeve 

o Zhvillimi i infrastrukturës për të mundësuar o Mbrojtja e specieve të bimëve të rralla 

qasjen në liqe dhe në malet për rreth 

o Ndalimi i gjuetisë ilegale 

o Trotuaret, shtigjet dhe shëtitoret në 

Krijimi i plantacioneve të produkteve pyjore jo 

vendbanime dhe në rajonet atraktive 

drusore 

Përmirësimi i shërbimeve të menaxhimit të Krijimi i vendeve për gjueti 

mbeturinave, duke përfshirë edhe 

Zgjerimi i mundësive të peshkimit 

ndërgjegjësimin e publikut 

Përmirësimi i menaxhimit të blegtorisë dhe 

Ndërtimi i infrastrukturës së ujësjellësit dhe të shtimi i duhur i bagëtive (dele, gjedhe) 

kanalizimeve 

Arritja e furnizimit dhe tensionit të qëndrueshëm 

të energjisë elektrike 

Mbrojtja dhe përmirësimi i mullinjve me ujë 

Instalimi i ndriçimit publik 

Zgjerimi i mbulueshmërisë së telefonisë fikse 

Përmirësimi i bujqësisë 





Raport 

dhe rrjetit të telefonisë mobile 

Përmirësimi dhe zgjerimi i sistemit të transportit 

publik 

Krijimi i zonave të gjelbra 


Biznesi dhe shërbimet Shoqëria 

Krijimi i mundësive të punësimit në NVM 

me qëllim të parandalimit të emigracionit 

o Mbështetja e NVM-ve ekzistuese: p.sh. 

bletari dhe të tjera 

o Zhvillimi i bizneseve individuale (të 

femrave) të zejeve 

o Të zhvillohen dhe mbështeten produktet 

dhe zejet lokale 

o Krijimi i vendeve të reja të punës 

o Turizmi rural (veror/dimëror), hoteleria, 

akomodimi, ecja në natyrë 

Krijimi i infrastrukturës mbështetëse për 

bizneset: 

o Zhvillimi i një qendre për grumbullim, 

përpunim dhe shitje të produkteve jo 

drusore (p.sh. bimët mjekësore, boronica, 

kërpudhat) 

o Organizimi i shoqatave biznesore 

o Themelimi i një qendre informuese turistike 

o Ngritja e kapaciteteve dhe shkollimi i 

komuniteteve biznesore dhe turistike 

Marketingu 

o Zhvillimi i një strategjie të marketingut 

o Promovimi i bio produkteve – marketing 

o Mbështetje në promovimin e NVM-ve 

Qasje e përmirësuar në financa 

o Subvencionet dhe huat 

o Krijimi i kushteve për investim për 

ndërmarrjet e vogla e të mesme 

o Lehtësimi i procedurave për bizneset në 

qasjen e huave dhe stimulimi i tyre 

Përmirësimi i kushteve të shkollimit me 

qëllim të parandalimit të emigracionit: 

o Prioritet shkollimi në të gjithë nivelet, në 

mënyrë të veçantë për vajzat dhe gratë 

o Themelimi i shkollave profesionale 

o Edukimi lidhur me ambientin (ngritja e 

vetëdijes, trajnimet profesionale) 

o Themelimi i qendrave rinore rekreacionale 

Përmirësimi i shërbimeve vendim marrëse, 

administrative dhe publike: 

o Përfshirja e femrave në proceset vendim 

marrëse 

o Përmirësimi i shërbimeve shëndetësore 

o Ruajtja e shumë etnicitetit (bashkëjetesa) 

o Bashkëpunimi ndër kufitarë 

o Statistikat/analizat për komunitetet – 

Popullsinë 

o Ofrimi i shërbimeve shëndetësore për të 

gjithë 

Mbrojtja (përmirësimi) i trashëgimisë 

kulturore dhe zhvillimi (performanca) e 

aktiviteteve kulturore (traditave) 





Raport 

Nga vizioni në veprime 

Detyra 

Të 4 grupet kanë pasur për detyrë të diskutojnë çështje të ndryshme gjatë seancës së fundit të 

punëtorisë: 

Detyra: Diskutoni lidhur me hapat që duhet ndërmarrë për të nxjerrë më të mirën e mundësive të 

identifikuara 

Grupi 1 Grupi 2 

Furnizimi me ujë dhe kanalizimi 

Ecja 

Energjia 

Menaxhimi i qëndrueshëm i pyjeve 

Grupi 3 Grupi 4 

Produktet pyjore (manat, etj.) 

Akomodimi privat 

Mbeturinat e ngurta 

Produktet ushqimore 

Rezultatet 

Furnizimi me ujë dhe kanalizimet Menaxhimi i qëndrueshëm i pyjeve 

KANALIZIMET 

1. Iniciativa e komunitetit (grupet punuese) 

2. Adresimi i çështjeve te organi (lokal) 

kompetent 

3. Pas shqyrtimit dhe shpjegimit të 

arsyeshëm fillon procedura financiare për 

vitin e ardhshëm 

SISTEMI I FURNIZIMIT ME UJË 

1. Ekziston iniciativa nga ana e komunës, 

dhe po shikohet në mundësitë e gjetjes së 

donacioneve të mundshme 

Nuk është diskutuar 

Energjia Ecja 

1. Fushatë ndërgjegjësimi për: 

1. Identifikimi dhe klasifikimi I shtigjeve (shih 

Marrjen e informacioneve lidhur me 

hartën) 

situatën aktuale 

2. Shjenëzimi 

Mundësitë e kursimeve 

3. Rregullimi dhe mirëmbajtja 

o Izolimi 

4. Përshkrimi i karakteristikave të territorit ku 

o Dritat 

kalojnë shtigjet (kur flasim për 

o Pajisjet shtëpiake 

karakteristikat fjala është për lokacionet 

Mundësia e shfrytëzimit të ENERGJISË 

DIELLORE 

2. Hapat e mundshëm për të ndryshuar 

situatën (IMPLEMENTIMI) 

3. Investimet dhe fondet financiare 

(donacione, hua të buta, subvencione) 

4. Mundësitë e ngrohjes qendrore (ngrohjes 

rajonale) (studimi i fizibilitetit) 

5. Stimuli i izolimeve nëpërmjet uljes nga ana 

e komunës së taksës në pronë 

6. Ngritja e kapaciteteve për kompanitë 

lokale (izolime, ngrohja e ujit me ndihmën 

e energjisë diellore) 

/pikat piktoreske, etj) (shih hartën) 

5. Infrastruktura përcjellëse 

6. Krijimi i kushteve për akomodim (në 

hotelet ekzistuese dhe në të gjithë fshatrat 

(bujtinat)). 

7. Ndërmarrja e aksioneve për pastrim të 

ambientit (lumenjtë, rrugët, etj) 





Raport 

Fotografia 38: Grupi 2: Lokacionet e rëndësishme për zhvillimin e aktiviteteve të ecjes 

Frutat e egra Shërbimet dhe akomodimi 

1. Si të përmirësohet përdorimi i tyre? 

2. Broshurat dhe hartat (llojet, karakteristikat, 

vendet) 

1. Hapja e një qendre për informacione 

turistike (në qendër) 

2. Shënimi i të dhënave për personat 





Raport 

3. Rregulloret – legjislacioni / - mënyrat e 

mbrojtjes dhe përdorimi i tyre 

4. Themelimi i shoqatave 

5. Subvencionet qeveritare – Ministria e 

Pylltarisë dhe Bujqësisë 

6. Intensifikimi o prodhimtarisë – 

Plantacionet 

7. Mbështetja e ndërmarrësve - lehtësira, 

hua, mbrojtje 

Mbeturinat e ngurta Prodhimet ushqimore 

1. Legjislacioni – Adoptimi i rregulloreve në 

nivelin komunal 

2. Emancipimi i qytetarëve (ndërgjegjësimi) – 

Rëndësia e hedhjes së organizuar të 

mbeturinave 

3. Pjesëmarrje më e lartë e autoriteteve 

lokale- marrja nën kontroll e kompanive 

komunale 

4. Përcaktimi i obligimeve për qytetarët – të 

detyrueshme në vend të atyre vullnetare 

5. Taksa ekologjike – për ata të cilët hynë në 

territorin e komunës 

6. Mbledhja e rregullt – pajisje më të mira 

teknike për kompaninë / mbledhja dhe 

largimi I shpeshtë I mbeturinave 

kontaktues të cilët do të jenë përgjegjës 

për pranim të vizitorëve 

3. Përshtatja e kushteve të pranimit për 

akomodim 

4. Identifikimi i familjeve për bujtina 

5. Mungesa e shërbimeve shëndetësore në 

fshat, të cilat duhet të përmirësohen 

6. Përpilimi i një liste me aktivitete kulturore 

dhe promovimi i tyre në qendrat turistike 

1. Identifikimi i produkteve: djathi i Sharrit, 

jogurti, qumështi, gjiza, gjalpi, ajrani, mishi 

dhe produktet e mishit, flija, lloje të 

ndryshme të piteve, petullat, ëmbëlsirat, 

mjalta. 

2. Themelimi i pikave grumbulluese 

3. Themelimi i pikave përpunuese 

4. Promovimi dhe reklamimi i produkteve 

5. Themelimi i pikave të shitjes 

6. Ngritja e vetëdijes në mesin e qytetarëve 

për t’u marrë më shumë me këto aktivitete 

7. Trajnime për qytetarët për t’u ngritur 

kapacitetet e tyre në marrjen me këto 

biznese 

8. Stimulime nga ana e komunës, qeverisë, 

etj. 

9. Ulja e tatimeve 

10. Sigurimi i tregut 

Institucionet përgjegjëse 

1. Kuvendi Komunal – hartimi i strategjive të zhvillimit të turizmit dhe atyre financiare dhe të 

politikave të mundshme 

2. Organizimi i OJQ-ve në lidhje me lehtësimin e bashkëpunimit në kuadër të fshatit dhe në 

nivel komunal 

3. Shoqëria e biznesit - orientimi drejt zhvillimit të biznesit 

4. Mbështetja financiare nga organizatat financiare ndërkombëtare (organizatat donatore) 

5. Marketingu (promovimi) - në faqet e internetit të Komunës, shoqatat turistike, asociacionet 

ndërkombëtare të turizmit 

Vlerësimi i punëtorisë nga ana e pjesëmarrësve 

Në fund të punëtorisë u bë një vlerësim i shpejtë duke pyetur pjesëmarrësit 4 pyetje lidhur me 

përmbushjen e pritjeve të tyre sa i përket: 

1. ndikimit të punëtorisë për PZHK-në, 

2. përvojat e tyre individuale gjatë punëtorisë; 

3. cilësinë e logjistikës, dhe 

4. cilësinë e moderimit (lehtësimit). 

Vlerësimi i përgjithshëm i pjesëmarrësve ishte shumë pozitiv për të 4 pyetjet. Rezultate të detajuara 

janë paraqitur në Fotografinë 39 më poshtë. 





Raport 

Fotografia 39: Rezultatet e vlerësimit të punëtorisë nga pjesëmarrësit 

Fotografia 40: Rezultatet vlerësuese për pyetje 





Raport 

Hapat tjerë 

Bazuar në rezultatet e punëtorisë për vizionin hapat tjerë të punës do të jenë: 

Rishikimi i informatave të dhëna 

Afishet (posterët): Përfshirja e informacioneve shtesë në afishe (poster), rishikimi i 

strukturës nëse është e nevojshme. 

Dokumentet për fshatrat: Rishikimi dhe kompletimi i informatave (e përfunduar) 

Përfshirja e informacioneve të kërkuara gjatë punëtorisë në sistemin e gjeo informacioneve 

të projektit. 

Finalizimi i vizionit 

Përkthimi i raportit të punëtorisë. 

Dërgimi i raportit tek të gjithë aktorët relevantë dhe palët e interesit. Kjo mund të bëhet 

edhe nëpërmjet një versioni elektronik “online” i cili do të mund të krijohej nëpërmjet një 

programi menaxhues. 

Diskutim dhe finalizim i vizionit me qytetarët, grupet e shoqërisë civile, bizneset dhe 

komunën. Një forum adekuat mund të jenë grupet punuese të fshatrave; të gjithë fshatrat 

duhet të ftohen për pjesëmarrje. 

Dokumentet planifikuese 

Përveç vet vizionit, rezultatet e punëtorisë japin të dhëna të rëndësishme për PZHK-në në 

aspektin e kompletimit të dokumenteve për fshatin, analizat SWOT dhe një listë të 

çështjeve urgjente për t’u adresuar. 

Ndërlidhja e Planit Menaxhues të Parkut Nacional duhet të përpilohet me kujdes. Ekziston 

një kërkesë e madhe nga ana e qytetarëve për të mësuar dhe kuptuar më mirë lidhur me 

implikimet e Parkut Nacional dhe konceptit të zonimit dhe ndikimi i tij në mundësitë e 

jetesës dhe ato biznesore. Për t’i adresuar këto nevoja në mënyrë të vazhdueshme do të 

jetë një detyrë e rëndësishme gjatë periudhës së formulimit të Planit Menaxhues. 

Zhvillimi i kapaciteteve 

Rezultatet e punëtorisë, veçanërisht nga SWOT dhe çështjet urgjente që do të adresohen 

duhet të jenë të integruara në konceptin e Ngritjes së Kapaciteteve dhe kjo i referohet: 

o zhvillimit të turizmit, 

o menaxhimit të burimeve natyrore dhe shfrytëzimit produktiv, 

o përdorimit të burimeve të ripërtëritshme të energjisë, 

o menaxhimit të mbeturinave 

o etj. 

Zhvillimi ekonomik / projektet për fshatin 

Disa rezultate të punëtorisë mund të përdoren për të zhvilluar projekt propozime në nivel 

fshati dhe për të nxitur mundësitë biznesore, si: 





Raport 

o Krijimi i shoqatave të biznesit 

o Krijimi i një kornize koherente për skemën e granteve të vogla 

o Krijimi i mundësive dhe infrastrukturës për trajnime profesionale 

o Fillimi i një iniciative të marketingut 

Projekt propozimet e mundshme mund të ndërlidhen me: 

o Krijimin e pemishteve dhe plantacioneve të manaferrave, duke përfshirë përpunimin dhe 

marketingun 

o Krijimin e biznesit në lidhje me prodhimin dhe përdorimin e energjisë së rinovueshme 

o Zhvillimin e sektorit të turizmit 

o Ripyllëzimin dhe menaxhimin e pyjeve 

Gjinia 

Avokimi për pjesëmarrjen e grave në institucione / organizata dhe vendimmarrje në 

institucione dhe organizatat e ndryshme, p.sh. grupet e fshatit, shoqatat e biznesit, etj. 

Promovimi i trajnimeve profesionale dhe mundësive biznesore për gratë, p.sh. në sektorët 

ushqimorë, të qumështoreve dhe të tekstilit. 

18 tetor 2011, 

Ky raport është përmbledhur nga Peter Bank, Këshilltarë i Lartë për Ambient dhe Moderues, UNDP 





Shtojca 01 

Shtojcat 

Shtojca 01: Rendi i ditës (Agjenda) 

Punëtoria ishte planifikuar për 4 ditë duke përfshirë dhe udhëtimin. Janë mbajtur nga 6 orë pune në 

ditë. 

Gjysmë ditë Seksioni Tema Kryesore 

E hënë, 17:00 - 18:00 Hyrje në temë dhe në metodologjinë e punëtorisë 

E martë, paradite 1 Prezantimet plenare: 

Peter Bank: Hyrje në punëtori 

Mike Sharrocks: Hyrje në PZhK 

Formimi i 6 grupeve punuese 

Prezantimi i afisheve për grupet punuese 

Përmbledhej në grup plenar 

E martë, pasdite 2 Sesioni i rrëfimit të tregimeve me 6 grupe punuese: 

Kujtesat për Dragashin, tregime, histori, trashëgimi 

Prezantimi i rezultateve në grup plenar 

E mërkurë, paradite 3 Formimi i 4 grupeve punuese të fshatrave 

SWOT Analiza për grupet e fshatrave dhe për komunën e 

Dragashit 

E mërkurë, pasdite 4 4 grupet punuese të fshatrave: 

Diskutim dhe zhvillimi i vizionit dhe synimeve për grupet e 

fshatrave dhe për komunën e Dragashit 

Perzantimi dhe diskutim i rezultateve në grup plenar 

E enjte, paradite 5 4 grupet punuese të fshatrave 

Nga vizioni në veprim – idetë dhe veprimet që duhet të 

adresohen në PZhK 

Përmbledhje në grupin plenar 






Shtojca 02: Lista e pjesëmarrësve dhe grupet punuese 

Lista e pjesëmarrësve 

Grupet punuese për ekspozimin e afisheve dhe të rrëfimit të tregimeve 






Grupi 1 ( Ergin) 

1.Fitore Spahiu 

2.Shqipe Muçolli 

3.Luljeta Berisha 

4.Lulbardha Berisha 

5.Rexhep Arifi 

6.Resmije Berisha 

7. ZaimHajredini 

Grupi 4 (Maliqi) 

1. Skender Nebiu 

2. Tafil Krasniq 

3. Nexhat Tershnjaku 

4. Sherif Aga 

5. Ramadan Jashari 

6. FlorimKrasniqi 

Grupet punuese për vizionim 

Grupi 1 (Maliq,Vjollca, Ukshin) 

1.Shpetim Kamberi 

2.Dashnor Kamberi 

3.Naser Meleqi 

5.Skender Nebiu 

6.Ramadan Jashari 

7. Zaim Hajredini 

8.Nuridin Asllani 

9. Florim Krasniqi 

10. Tafil Krasniqi 

Grupi 3 ( Bardh, Ismail, Amela) 

1. Casip Kusi 

2. Selima Kusi 

3. Amra Danieli 

4. Husni Danieli 

5. Dilber Halimovic 

6. Kamber Kamberi 

7. Adem Kusi 

8. Serif Aga 

9. Zinaida Elmazi 

Grupi 2 ( Halili dhe Brikena) 

1. Sala Elezi 

2. Eldina Redzepi 

3. Ramiza Aslani 

4. Miftari Islam 

5. Ramadan Rexhepi 

6. Kamber Kamberi 

Grupi 5 ( Bashkimi) 

1.Naser Meleqi 

2. HysniaDanieli 

3. AmraDanieli 

4.Zinaida Elmazi 

5. DilberHalimovic 

Grupi 3 (Ismaili) 

1. CasipKusi 

2. Bean Hadziasan 

3. Hajri Ramadani 

4. SalimaKusi 

5. Adem Kusi 

6. SelamiBeluli 

Grupi 2 (Ergin,Bashkim, Arif) 

1.Sala Elezi 

2. Rasim Reshiti 

3. Hajri Ramadani 

4.Shaban Shabani 

5. Selami Beluli 

6.Rexhep Arifi 

7. Islam Miftari 

8. Ramadan Redzepi 

9. Eldina Redzepi 

10 Ramiza Alsani 

11. Bean Hadziasan 

12.Ramadan Hajrulah 

Grupi 4 ( Halil, Besim, Miki) 

1. Fitore Spahiu 

2. Shqipe Mucolli 

3. Ahmet Bahtijari 

4. Bekim Vehapi 

5. BilallSejrani 

6. Resmije Berisha 

7. Lulbardha Berisha 

8. Luljeta Berisha 

9. NexhatTershnjaku 

Grupi 6 (Besimi & Bardhi) 

1.Bilall Sejrani 

2.Bekim Vehapi 

3.Shpetim Kamberi 

4.Rasim Reshiti 

5.Ahmet Batijari 

6.Nuridin Asllani 

7.Shaban Shabani 






Shtojca 03: Detyrat e anëtarëve të ekipit gjatë punëtorisë 

Maria Elena Zuniga 

Menaxhere e Projektit, UNDP 

Përgjegjësi të përgjithshme lidhur me projektin 

Peter Bank 

Këshilltar i Lartë për Ambient dhe Moderues, UNDP 

Përgjegjës për zhvillimin e koncepteve, implementimin dhe dokumentimin e 

Punëtorisë për Vizionin 

Mike Sharrocks 

Këshilltar i Lartë ndërkombëtarë, UNDP – Plani Zhvillimor Komunal 

Ndihmë profesionale për punëtorinë 

Profilet e fshatrave 

Florian Bemmerlein-Lux 

Këshilltar i Lartë Ndërkombëtarë për Ambient, UNDP 

Ndihmë profesionale për punëtorinë 

Përpilim të afisheve 

Ekkehart Naumann 

Këshilltar i Lartë Ndërkombëtarë për Energji, UNDP 

Ndihmë profesionale në punëtori 

Përpilim të afisheve 

Bashkim Susuri 

Këshilltar i Lartë Vendor, UNDP 

Moderim i punës së grupeve 

Mbështetje të gjithanshme për pjesëmarrësit 






Ergin Hajredini 

Këshilltar i Lartë Vendor për GIS, UNDP , 


Prodhim të afisheve 

Bardh Xerxa 

Këshilltar Vendor i UNDP-së për Biodiverzitet 



Përkthim të materialeve 

Abdullah Kryeziu 

Përkthyes në Projekt 


Përkthim të materialeve 

Maliq Pireci 

Këshilltar i Lartë Vendor për Energji, UNDP 



HalilI Ibrahimi 

Këshilltar Vendor i UNDP-së për Burimet Ujore 


Amir Meta, 

UNDP 

Çështje të teknologjisë informative 


Brikena Sylejmani 


Mbikëqyrëse e çështjeve gjinore 







Ismail Gagical 

MMPH 


Besim Gollopeni 

MMPH 


Vjollca Puka 

MMPH 


Rreze Duli 


Mbështetje të aktiviteteve për zhvillim të kapaciteteve 






Shtojca 04: Inventari i materialit dokumentues 

Artikulli - sesioni Emri i dengut 

Afishet Afishet 

7 materiale të shtypura 1. Biodiverziteti 

2. Turizmi 

3. Mbeturinat 

4. Uji 

5. Shfrytëzimi i tokës 

6. Pyjet dhe Produktet Jo Pyjore 

7. Energji 

Një hartë e zbrazët 

Vlerësimi i 3 skicave 

Rezultatet e afisheve 

6 grupe 

Rrëfimi i tregimeve Tregimi i historive 

6 Harta me lokacione duke përfshirë edhe tabelat për 

shenime 

Grupet punuese 

Këshillimi i grupeve punuese 

Karakterizimi i fshatrave Të gjithë materialet e shtypura – tashmë të përmirësuar 

në skedarë 

Grupet punuese 1-4 

Hartat me lokacione 

Analizat SWOT – formulimet për vizionin 

Veprimet 






Shtojca 05: Shembull i dokumentit karakterizues të fshatit 

Dragash 

Vendbanim primar. Qendra komunale administrative 

dhe tregtare . Qendër kryesore për tregti. 

500 Shtëpi 

4000 Banorë 

(Mueshkuji: 55 % - Femra: 45 %) 

Bizneset dhe Ndërmarrjet Shërbimet publike Shërbimet turistike 

1 deri 5 të punësuar: Spital Po Restoran Po 

5- 20 të punësuar: Ambulanca Po Hotel – Shtrat dhe kafjall Jo 

mbi 20 të punësuar: Posta Po 

Stacioni policor Po 

Numri i dyqaneve 100 Shkolla (Klasët 1-5 ) Po 

Shkolla 2 (Klasët 6-8(9) Po 

Furnizim me ujë të pijshëm Sistemi i kanalizimit Shërbimi i mbeturinave 

Sasia e mjaftueshme për fshat Po Instaluar Po Mbledhja e mbeturinave Po 

Probleme me cilësin e ujit Po Problemet me sistem Pjesërisht Deponia në fshat Jo 

Trajtimi i ujit të pijshëm Jo 






Buqe 

Vendbanim terciar 

130 Shtëpi 

900 Banorë 

(Meshkuj: 50% - Femra: 50 %) 

Bizneset dhe Ndërmarrjet Shërbimet publike Shërbimet turistike 

1 deri 5 të punësuar: Spital Jo Restoran Jo 

5- 20 të punësuar: Ambulanca Jo Hotel – Shtrat dhe kafjall Jo 

mbi 20 të punësuar: Posta Jo 

Stacioni policor Jo 

Numri i dyqaneve 10 Shkolla (Klasët 1-5 ) Jo 

Shkolla 2 (Klasët 6-8(9) Jo 

Furnizim me ujë të pijshëm Sistemi i kanalizimit Shërbimi i mbeturinave 

Sasia e mjaftueshme për fshat Po Instaluar Jo Mbledhja e mbeturinave Po 

Probleme me cilësin e ujit Jo Problemet me sistem Po Deponia në fshat Po 

Trajtimi i ujit të pijshëm Jo 



Projekti i UNDP-së për zhvillim të qëndrueshëm në Dragash – Kosovë 

Shtojca 3 Analizë e çështjeve kryesore 

për 

Planin komunal zhvillimor për Dragashin – Kosovë 

Përpiluar nga: 

Peter Bank, Florian Bemmerlein-Lux 

Këshilltarë i lartë për ambientin, UNDP 




Analizë e çështjeve kryesore për Planin komunal zhvillimor për Dragashin 

Draft 

Përmbajtja 

1 Përmbledhja ................................................................................................................... 88 

2 Historiati dhe shpjegimi i arsyeshëm ............................................................................. 91 

2.1 Vizioni dhe analiza SËWT ............................................................................................................ 91 

2.2 Burimet tjera ............................................................................................................................... 92 

2.3 Rrethanat e përgjitshme ............................................................................................................. 92 

3 Çështjet kyçe .................................................................................................................. 95 

3.1 Vendbanimet dhe infrastruktura ................................................................................................ 96 

3.1.1 Përmirësimi dhe zgjërimi i rrjetit rrugor ............................................................................. 96 

3.1.2 Krijimi i rrjetit për ujësjellës dhe kanalizime ..................................................................... 101 

3.1.3 Përmirësimi i furnizimit me energji................................................................................... 101 

3.1.4 Përmirësimi i vendbanimeve ............................................................................................ 102 

3.1.5 Menaxhimi i mbeturinave ................................................................................................. 104 

3.1.6 Përmirësimi i sistemit të transportit dhe komunikimit ..................................................... 105 

3.2 Burimet natyrore dhe përdorimi tradicional i tokës ................................................................. 106 

3.2.1 Përmiresimi i menaxhimit të burimeve natyrore.............................................................. 106 

3.2.2 Përmirësimi i shfrytëzimeve tradicionale të tokës ........................................................... 110 

3.3 Afarizmi dhe shërbimet ............................................................................................................. 113 

3.3.1 Përmirësimi i mundësive afariste për produktet tradicionale nga bujqësia, blegtoria dhe 

pylltaria.... ......................................................................................................................................... 114 

3.3.2 Fuqizimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (NVM) në Dragash ................................ 116 

3.3.3 Themelimi i strukturës dhe marketingut mbështetës të Ndërmarrjeve të vogla e të 

mesme- NVM-ve ............................................................................................................................... 117 

3.3.4 Partneriteti në mes të qeverisë dhe bizneseve ................................................................ 118 

3.3.5 Përmirësimi i qasjes në financimin e NVM-ve .................................................................. 120 

3.4 Administrata publike ................................................................................................................. 120 

3.4.1 Përmirësimi i kapaciteteve të personelit të administratës publike .................................. 121 

3.5 Shoqëria .................................................................................................................................... 122 

3.5.1 Përmirësimi i ofruesëve të arsimimit (edukimit) .............................................................. 122 

3.5.2 Përmirësimi i shërbimeve vendimmarrëse, administrative dhe publike .......................... 124 

3.5.3 Të tjera .............................................................................................................................. 125 





Draft 

Përmbledhja 

Analiza e çështjeve kyçe është e bazuar në rezultatet e punëtorisë për vizionin e Planit Zhvillimor 

Komunal të Dragashit, i mbajtur në fillim të shtatorit 2011, në gjetjet e mëparshme të projektit të UNDPsë, 

Axhenda Komunale 2004-2006, Analizat Hapësinore për Komunën e Dragash, të lëshuara nga MMPH 

në vitin 2006, dhe në Strategjinë e Zhvillimit Ekonomik të Dragashit 2007-2011. 

Vizioni i formuluar nga pjesëmarrësit në punëtori thotë: 

Draft Vizioni i konsoliduar 


Porta jugore e Parkut Nacional të Maleve të Sharrit, me biodiverzitet të pasur, infrastrukturë 

moderne të nivelit të duhur, ekonomi të qëndrueshme, burime ekologjike të përdorshme dhe cilësi të 

lartë të bio-produkteve është një vend ku çdokush do të dëshironte të vinte dhe të pushonte në 

natyrën e mrekullueshme dhe të pastër. Trashëgimia kulturore e pasur dhe një popull i gatshëm që t’i 

mirëpres mysafirët me mikpritje dhe ushqime vendore tërheqë vizitorët vendor dhe ndërkombëtar. 

Duke u bazuar në gjetjet, u bë i mundur identifikimi i pesë fushave kryesore prioritare për një zhvillim 

dhe zhvillim të mirëfilltë të Komunës së Dragashit. Këto janë: Vendbanimet dhe infrastruktura, Burimet 

natyrore dhe shfrytëzimi tradicional i tokës, Biznesi dhe Sherbimet, Administrata Publike, dhe Zhvillimi i 

Shoqërisë 

Disa nga këto çështje shkojnë përtej fushëveprimit të PZHK-së, megjithatë ato luajnë një rol të 

rëndësishëm për zhvillimin e komunitetit dhe duhet të konsiderohen dhe të trajtohen në mënyrën më të 

mirë të mundshme në PZHK. 

Punëtoria e përpilimit të vizionit dhe studimet dhe konceptet e bëra publike më parë cekin se Dragashi si 

tërësi vuan nga një infrastrukturë e dobët dhe largësia dhe se këta faktorë ndikojnë gjithashtu 

negativisht në ekonomi, vendbanime, cilësi të jetesës dhe në shoqërinë dhe në potencialet e saja 

zhvillimore në përgjithësi. 

Në anën tjetër, pasuritë e Dragashit me burime natyrore, në veçanti ujë, jo vetëm për qëllime të 

furnizimit por edhe sa i përket hidro-energjisë, dhe sasia relativisht e lartë e ndërtesave të reja përbëjnë 

një potencial të mirë për zhvillim të qëndrueshëm dhe të suksesshëm të komunës. 

Si pasojë, PZHK-ja duhet të skicoj: 

Në cilat pjesë të komunës dhe me cilat aktivitete, infrastruktura dhe shërbimet, si: rrjeti 

rrugor, furnizimi me ujë dhe kanalizimet, furnizimi me energji, menaxhimi i mbeturinave, 

dhe shërbimet e transportit public, duhet të ngrihen (themelohen) apo të përmirësohen; 

Ku dhe si vendbanimet duhet të zhvillohen më tej dhe bëhen më tërheqëse, dhe 

Çfarë duhet të jetë korniza për zhvillimin e vendbanimeve. 

Me këto veprime vendbanimet, infrastruktura dhe shërbimet do të bëhen të aftë për të përballuar sfidat 

e ardhshme dhe kjo do të përfshijë edhe përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike dhe strategjitë e 

zbutjes (lehtësimit) kudo që të jetë e mundur dhe e arsyeshme. 

Dragashi zotëron asete të jashtëzakonshme të burimeve natyrore, më të rëndësishmet 

janë: 

Burimet ujore, sidomos në pjesën jugore të komunës, 





Draft 

Biodiverzitet të jashtëzakonshëm që i përket njërës nga zonat më të njohura me një 

numër të konsiderueshëm të specieve endemike dhe të rralla; disa prej të cilave janë 

zbuluar rishtazi gjatë punës së projektit në terren, 

Peizazhet e bukura 

të cilat kanë potencial për të siguruar një bazë të shëndoshë për zhvillimin e mëtejshëm të 

qëndrueshëm dhe një ekonomi të bazuar në burimet natyrore. 

Mjedisi dhe toka në rajonin malor kërkojnë strategji të përshtatur të përdorimit të tokës për të ofruar 

produkte të cilësisë së lartë dhe në sasi të arsyeshme, duke pas parasyshë se toka dhe burimet mund të 

sigurojnë një bazë të shëndoshë . 

Këto asete janë gjithnjë e më të theksuara dhe të degraduara nga përdorimi i pamatur, mungesa e 

vetëdijës dhe menaxhimit të duhur : 

• burimet ujore janë përkeqësuar nga ndotja, hedhja e mbeturinave, dhe erozioni; 

• biodiversiteti është i rrezikuar nga mungesa e menaxhimit të duhur, përdorimi jo adekuat 

i tokës, gjuetia e paligjshme dhe prerja e drunjëve; 

• bukuritë e peisazheve po dëmtohen nga hedhja e mbeturinave dhe ndërtimet e 

pakontrolluara 

Shfrytëzimet tradicionale të tokës janë në rënie për shkak të mungesës së interesimit, kapaciteteve të 

kufizuara, prodhimtarisë në cilësi dhe sasi të ulët, dhe si rezultat edhe të ardhurat janë në rënie. 

PZHK-ja duhet të ofrojë udhëzime dhe mjete: 

si të menaxhohen dhe shfrytëzohen në mënyrë të qëndrueshme burimet e shumëta natyrore, 

sidomos uji , pyjet dhe biodiversiteti; 

si të përshtaten mënyrat tradicionale të shfrytëzimit të tokës që të jenë të përshtatshme në 

aspektin afat gjatë për mjedisin, ekonominë dhe shoqërinë, dhe 

si të krijohen biznese të tjera turistike me bazë në burimet natyrore. 

Bërja realitet e këtyre mundësive do të ofrojë shtigje të mundshme për zhvillimin e Dragashit dhe për 

përmirësimin e konsiderueshëm të mundësive të jetesës së popullsisë së tij. 

Burimet natyrore të Dragashit ofrojnë mundësi të mira për të zhvilluar bizneset të cilat mund të 

përfitojnë nga afërsia me një qendër administrative. Megjithatë, biznesi dhe ekonomia lokale vuajnë nga 

paaftësia dhe bashkëpunimi i dobët me autoritetet lokale, nga infrastruktura e dobët dhe arsimi 

profesional i dobët. Për më tepër në sektorin e biznesit, humbjet e potencialit intelektual dhe forcës së 

punës për shkak të emigracionit të vazhdueshëm dhe rritjes së sektorit informal janë kërcënimet më të 

mëdha. 

PZHK-ja duhet për t‘i trajtoj këto çështje. 

Është e nevojshme një përqasje sistemike në resurset lokale, zinxhirët e vlerës së bizneseve dhe tregjet 

rajonale. Përqasja duhet të lehtësojë qasjen në financa dhe të krijoj një markë të veçantë që garantonë 

standarde të kualitetit të lartë. 

Burimet lokale për zhvillimin e biznesit janë: mishi, qumështi / produktet e qumështit, leshit, drurit, 

produktet bujqësore (p.sh. patatet), NËFP (p.sh. mjaltë, manaferra, bimë medicinale dhe aromatike, 

vajra esenciale), ujë / energji, peizazhi dhe bukuritë natyrore. 

Administrata publike luan një rol kyç në zhvillimin e një komune. Jo vetëm në aspektin e ekzekutimit të 

vendimeve të zhvillimit, por edhe në aspektin e ofrimit të shërbimeve për qytetarët dhe, edhe më e 

rëndësishme, për bizneset lokale dhe ndërmarrjet. Sipas rezultateve të punëtorisë për përpilimin e 

vizionit dhe të Strategjisë për Zhvillim Ekonomik të Dragashit 2007-2011, afarizmi dhe ekonomia lokale 

pësojnë nga aftësitë e dobëta të administratës dhe kështu kapacitetet e administratës si dhe të 





Draft 

personelit të tij do të kenë nevoj për ngritje (përmirësim). 

PZHK-ja do të identifikojë fushat kryesore për ngritje të kapaciteteve të stafit komunal, dhe mundësive 

për ofrimin e shërbimeve të reja në mënyrë që administrata të mund të përmbushë rolin e saj 

udhëheqës në zhvillimin e Komunës së Dragashit 

Dragashi i takon komunave më të varfëra të Kosovës. Sipas një studimi të UNKT-së mbi prioritetet 

komunale të bërë në shkurt 2011, Dragashi renditet në komunat e fundit në Kosovë kur është fjala për 

forcën e biznesit, punësimit, përjashtimit dhe të vështirësive të përgjithshme në fitimin e e jetesës. 

Sipas punëtorisë së vizionimit, popullsia e Dragash-it vuan nga infrastruktura dhe ekonomia e dobët dhe 

nga mundësitë e kufizuara të arsimimit. 

Kjo rezulton në një shkallë të lartë të emigrimit apo diasporës dhe e kërcënon komunitetin atje me 

humbjen e potencialit intelektual dhe forcën punëtore të kualifikuar. 

Sa i përket mundësive të zhvillimit, emancipimi i femrave, pjesëmarrja në ekonomi, proceset vendim 

marrëse dhe përmirësimi i perspektivës për rininë janë mundësitë më të rëndësishme për shoqërinë e 

Dragashit. 

Komuna duhet që t’i trajtojë në mënyrë aktive çështjet që kanë të bëjnë me përfshirjen e të gjitha 

pjesëve të shoqërisë në jetën ekonomike dhe vendim marrëse dhe duhet të përqëndrohet në 

përmirësimin e ofruesëve të shkollimit dhe infrastrukturës në Komunë. Duhet t’i hulumtojë të gjitha 

opsionet e veta dhe të lobojë fuqishëm te nivelet e larta për të promovuar zhvillimin e Dragashit. 

Gratë duhet të integrohen në procesin e arsimit të mesëm dhe në zhvillimin e komunës 





Draft 

Historiati dhe shpjegimi i arsyeshëm 

Vizioni dhe analiza SWOT 

Pas punëtorisë së vizionimit, ekipi UNDP-së ka hartuar një propozim të konsoliduar të një vizioni për 

Dragashin siç është paraqitur më poshtë. Ky propozim do të duhet që të miratohet nga komuniteti dhe 

Komuna. Megjithatë, mund të shërbejë si sfond për analizë të çështjeve kyçe të ndërmarra për PZHK-në. 

Draft Vizioni i Konsoliduar 


Porta jugore e Parkut Nacional të Maleve të Sharrit, me biodiverzitet të pasur, 

infrastrukturë moderne të nivelit të duhur, ekonomi të qëndrueshme, burime ekologjike 

të përdorshme dhe cilësi të lartë të bio-produkteve është një vend ku çdokush do të 

dëshironte të vinte dhe të pushonte në natyrën e mrekullueshme dhe të pastër. 

Trashëgimia kulturore e pasur dhe një popull i gatshëm që t’i mirëpres mysafirët me 

mikëpritje dhe ushqime vendore tërheqë vizitorët vendor dhe ndërkombëtar. 

Përparësitë më kryesore të Dragashit mund të përmblidhen si në vijim: 

9. Ekzistimi i një numëri të mirë të ndërtesave të reja në vendbanime; 

10. Burimet e shumëllojshme natyrale të një cilësie të mirë dhe peizazhet e bukura që 

ofrojnë një bazë të mirë; 






8. Vendbanimet dhe qytetarët vuajnë nga një infrastrukturë e dobët dhe nga largësia në të 

gjithë sektorët; 

9. Burimet natyrore dhe përdorimi i tyre pësojnë nga keq menaxhimi dhe degradimi ; 



profesional. 

11. Shoqëria është e ndikuar negativisht nga ekonomia e dobët, mundësitë infrastrukturore 

dhe edukative. 



vendbanimet; 

10. Ekzistonë një numër mundësishë për të shfrytëzuar më mirë burimet natyrore dhe për të 



reja; 













Draft 


e Dragashit. 

Problemet kryesore sektoriale mund të përmblidhen si më poshtë: 


9. Përmirësimi dhe zgjerimi i rrjetit të rrugëve 

10. Ndërtimi i ujësjellësve dhe kanalizimeve 

11. Përmirësimi i furnizimit me energji elektrike 

12. Përmirësimi i sistemeve të transportit dhe komunikimeve 



8. Përmirësimin e shfrytëzimit tradicional të tokës 

9. Shfrytëzimi i mundësive afariste shtesë lidhur me produktet malore jo drusore 

Për bizneset dhe shërbimet: 

7. Fuqizimi i ndërmarrjeve ekzistuese të vogla e të mesme dhe themelimi i ndërmarrjeve të 

reja (në fushën e turizmit, shfrytëzim të burimeve natyrore) 

8. Themelimi i strukturave mbështetëse dhe marketingut për ndërmarrjet e vogla e të 

mesme 

9. Përmirësimi i qasjes financuese për ndërmarrjet e vogla e të mesme 


7. Përmirësimi i ofertave edukativo-arsimore 

8. Përmirësimi i vendim marrjes, shërbimeve administrative dhe publike 


Burimet tjera 

Dokumentet si në vijim janë marrë në kosideratë gjatë bërjes së analizës: 

1. Agjenda komunale 2004-2006 

2. MMPH: Analiza hapësinore për komunën e Dragashit, 2006 

3. Strategjia e zhvillimit ekonomik për Dragashin 2007-2011 

Rrethanat e përgjitshme 

1. Objektivat dhe Parimet për Zhvillim të Qëndrueshëm Komunal 

Një kornizë gjithëpërfshirëse për zhvillimin e qëndrueshëm të komunës ka objektiv kryesor 

harmonizimin e kërkesave të ndryshme nga shoqëria dhe nga ekonomia rajonale, nga administrata, me 

kushtet mjedisore dhe ekologjike hapësinore. Kjo paraqitet si një koncept i mirë-organizuar i zhvillimit 

hapësinor. Objektivat udhëzuese të zhvillimit të qëndrueshëm rajonal të Komunës janë: 

1. Të kontribuarit në drejtim të përmirësimit të balancuar dhe të drejtë të kushteve të jetesës për 

popullsisë së qarkut në tërësi dhe për pjesën më të dobët të popullsisë në veçanti; 

2. Në mënyrë të integruar dhe gjithëpërfshirëse të mbrojë, zhvilloj dhe - kur është e nevojshme të 

rehabilitoj - bazën natyrore të ekzistencës, në veçanti ujin, ajrin, tokën, florën dhe faunën; 

3. Të kontriboj drejtë zhvillimit të balancuar ekonomik dhe social të komunës në tërësi; 

4. Të udhëheqë zhvillimin e administratës në Komunë, në veçanti për qytezat dhe fshatrat; 

5. Të ruaj zona të nevojshme dhe rajone për zhvillime të mëtejshme, duke përfshirë ato bujqësore, 

vendbanimet dhe infrastrukturën, resurset turistike dhe trashëgiminë kulturore në mënyrë të 

balancuar; 





Draft 

6. Të ruaj dhe dhe zhvillojë pjesë të veçanta të komunës të shquara në aspektin e bukurive të tyre 

natyrore dhe trashëgimisë sociale të tilla si peizazhe unike dhe biodiversiteti 

2. Parimet Udhëzuese të Zhvillimit për Dragashin 

1. Do të fuqizohet një model i decentralizuar i rregullimit me një strukturë të qendrave të zhvillimit 

hierarkik dhe që lidh korridoret për tërë Komunën. Zhvillimi i ardhshëm i vendbanimeve duhet 

të jetë i përqendruar kryesisht në qendrat e tilla. Kjo do të mbështesë një zhvillim të balancuar 

të të gjithë rajonit dhe krijimin e qendrave të vetë-qëndrueshme. 

2. Struktura parimore e zonave të mëdha kryesisht ato në përdorim bujqësor (tokës bujqësore dhe 

kullosave) dhe zonat pyjore duhet të ruhen dhe zhvillohen. Rëndësia funksionale e zonave më të 

mëdha për menaxhimin e ujit, mbrojtjen e tokës, për florën dhe faunën duhet të sigurohet dhe 

nëse është e nevojshme të rehabilitohet. Përdorimi i tyre duhet të jetë në harmoni me 

funksionet e tyre natyrore dhe të shërbimeve. 

3. Zonat ekologjikisht të ndjeshme apo të brishta duhet të ruhen dhe të zhvillohen në një mënyrë 

të tillë që ato të mos ndikohen negativisht nga anjë aktivitet zhvillimor: zhvillimi i tyre duhet 

gjithashtu të udhëhiqet edhe nga funksionet rekreative dhe turistike të vendbanimeve fqinje ose 

të rajonit në tërësi. Kjo përfshinë zona të cilat janë subjekt i rreziqeve natyrore si: përmbytjet, 

erozioni dhe të ngjashme të cilat do të mbahen të pa prekura nga përdorimet negative nga 

rreziqe të tilla 

4. Funksionet e qendrave të zhvillimit të caktuara duhet të forcohen me ofrimin e shërbimeve dhe 

mjeteve të nevojshme. Kjo përfshinë edhe ofrimin e vendeve të mjaftueshme të nevojshme për 

zhvillimin e tyre. 

5. Infrastruktura duhet të zhvillohet në përputhje me zhvillimin ekzistues dhe të parashikuar socioekonomik 

dhe me strukturën e vendabimeve. Nevojat e zhvillimit të infrastrukturës së 

komunave përreth duhet të konsiderohen. 

6. Zhvillimi industrial duhet të ndodhë vetëm në vendet e përshtatshme dhe nën masat e 

nevojshme mbrojtëse që ky aktivitet të mos ndikojë negativisht në burimet e ndjeshme 

mjedisore apo përdorimet në afërsi të saj dhe që të kontriboj në zhvillim të ekuilibruar të 

komunës. 

7. Vendet dhe zonat me resurse minerale të një rëndësie rajonale duhet të mbrohen në atë 

mënyrë që përdorimi i tyre i ardhshëm të jetë i mundur kur kjo të kërkohet. 

8. Baza bujqësore e komunës duhet që të sigurohet dhe të zhvillohet. Kjo i referohet në mënyrë të 

veçantë tokave parësore bujqësore. Zonat kryesore bujqësore duhet të zhvillohen me qëllim të 

përmirësimit të qëndrueshmërisë ekonomike të tyre. Kjo duhet të mbështetet nga përmirësimi i 

infrastrukturës rurale dhe me forcimin e funksioneve të qendrave të zhvillimit rural. 

9. Zonat të cilat konsiderohen si të prabambetura për sa i përket kushteve më të ulëta të jetesës 

dhe perspektivës socio-ekonomike duhet të rezervohen për zhvillim në baza prioritare nga 

skemat e zhvillimit të përshtatshëm duke përfshirë krijimin e mundësive të punësimit, zhvillimit 

të infrastrukturës dhe / apo përmirësimin e objekteve arsimore. 

3. Përmbajtja e Planit Zhvillimor të Qëndrueshëm Komunal 

Parimet e përgjithshme udhëzuese dhe parimet e zhvillimit hapësinorë – strukturorë duhet të 

materializohen dhe të detajizohen në një formë të një Plani Zhvillimor Komunal. Është e lejuar që të 

përgatiten disa pjesë të këtij plani në baza prioritare për tema hapësinore dhe sektoriale me rëndësi 

urgjente zhvillimore. Përmbajtja e planit rajonal duhet të përfshijë: 





Draft 

1. Struktura hapësinore e dëshiruar nga përcaktimi dhe ndarja e: 

- Kategorive hapësinore, në veçanti: 

Zonat urbane / fshatrat 

Kryesisht zonat rurale 

Zonat e prabambetura 

Zonat parësore bujqësore 

Zonat me funksione të shquara mjedisore apo ekologjike 

Zonat me burime relevante turistike 

- Qendrave zhvillimore dhe vendet qendrore 

- Akseteve të zhvillimit dhe korridoret 

2. Objektivat e synuara të zhvillimit për secilën prej kategorive hapësinore, duke përfshirë 

programet, planet, projektet dhe masat për zbatimin e tyre: : 

- Përmirësimi dhe rehabilitimi i zonave urbane / rurale 

- Zhvillimi dhe ngritja e qendrave të zhvillimit, duke përfshirë mjetet e nevojshme për t‘u 

instaluar në mënyrë që të krijohen qendra të zhvillimit plotësisht funksionale 

- Zhvillimi i infrastrukturës së nevojshme për të mbështetur zhvillimin e planifikuar 

komunal, duke përfshirë rrugët, hekurudhat, objektet e ujitjes dhe të ngjashme 

- Objektivat e zhvillimit për hapësira më të mëdha të hapura, duke përfshirë masat e 

nevojshme për të siguruar dhe zhvilluar funksionet e tyre natyrore të tilla si rregulloret e përdorimit 

të tokës 

3. Të gjitha kategoritë hapësinore, zonat, planet, projektet ose masat e autoriteteve të sektorëve 

tjerë, nëse janë me rëndësi hapësinore për zhvillimin rajonal, në veçanti: : 

- Të gjitha zonat e caktuara të mbrojtjes të tilla si parqet kombëtare, faltoreve, ligatinave, 

peizazheve të mbrojtura dhe të ngjashme 

- Të gjitha zonat e përcaktuara pyjore (R.F., P.F.) 

- Të gjitha zonat me rrezik të erozionit 

- Të gjitha burimet ujore dhe përdorimet e tyre 

- Të gjitha monumentet e rëndësisë natyrore, arkeologjike, kulturore ose shkencore 

- Të gjitha vendet e caktuara në dispozicion për mbeturinat shtëpiake apo industriale 





Draft 

Çështjet kyçe 

1. Vendbanimet dhe 

infrastruktura 

2. Burimet natyrore 

dhe shfrytwzimi 

tradicional i tokws 

3. Afarizmi dhe 

shwrbimet 

Figura 41: Çështjet kyçe për PZHK-në e Dragashit 

Çwshtjet kyçe pwr 

PZHK-nw e 

Dragashit 

4. Administrate 

publike 

5. Shoqwria 





Draft 


Problemi: 

Punëtoria e përpilimit të vizionit dhe studimet dhe konceptet e bëra publike më parë cekin se Dragashi si tërësi vuan nga një infrastrukturë e 

dobët dhe largësia dhe se këta faktorë ndikojnë gjithashtu negativisht në ekonomi, vendbanime, cilësi të jetesës dhe në shoqërinë dhe në 

potencialet e saja zhvillimore në përgjithësi. 

Në anën tjetër, pasuritë e Dragashit me burime natyrore, në veçanti ujë, jo vetëm për qëllime të furnizimit por edhe sa i përket hidro-energjisë, 

dhe sasia relativisht e lartë e ndërtesave të reja përbëjnë një potencial të mirë për zhvillim të qëndrueshëm dhe të suksesshëm të komunës. 

Mesazhi kryesor: 

PZHK-ja duhet të skicoj: 

Në cilat pjesë të komunës dhe me cilat aktivitete, infrastruktura dhe shërbimet, si: rrjeti rrugor, furnizimi me ujë dhe 

kanalizimet, furnizimi me energji, menaxhimi i mbeturinave, dhe shërbimet e transportit public, duhet të ngrihen (themelohen) 

apo të përmirësohen; 

Ku dhe si vendbanimet duhet të zhvillohen më tej dhe bëhen më tërheqëse, dhe 

Çfarë duhet të jetë korniza për zhvillimin e vendbanimeve. 

Me këto veprime vendbanimet, infrastruktura dhe shërbimet do të bëhen të aftë për të përballuar sfidat e ardhshme dhe kjo do të përfshijë 

edhe përshtatjen ndaj ndryshimeve klimatike dhe strategjitë e zbutjes (lehtësimit) kudo që të jetë e mundur dhe e arsyeshme. 

Përmirësimi dhe zgjërimi i rrjetit rrugor 

Prioriteti 1 

Përmirësimi dhe zgjerimi i nevojshëm e rrjetit rrugor në komunën e Dragashit mund të ndahet në dy qëllime: 

Tabela 1: Përmirësimi dhe zgjërimi i rrjetit rrugor 


Faqe 96 nga 229



Draft 

Qëllimi Aktivitetet Kriteret për vendimmarrje / detajet Analiza të më tejshme 

1. Mundësia e qasjes në 

Dragash 

Mundësia e qasjejs në 

Dragash duhet të 

përmirësohet në tri 

mënyra: 

2. Përmirësimi i rrugëve 

lokale 

Përveç qasjes së 

përmirësuar rrjeti rrugorë 

vendor në komunën e 

Dragashit ka nevojë për 

përmirësim në disa pika. 

(1) Asfaltimi i rrugës në drejtim të 

fshatit Lez dhe më tej nëpërmjet 

Zaplluzhës deri te kufiri me 

Maqedoninë. 

(2) Përmirësimi i rrugës për në 

Zhur 

(3) Projekt të ri rrugor për të lidhur 

Brodin me Mavrovën (kostoja e 

projektimit 7 mil. €) dhe 

vendosja e pikës kalimtare 

kufitare. 

(4) Përmirësimi i rrugës ekzistuese 

nga Restelica në drejtim të 

kufirit dhe vendosja e pikës 

kalimtare kufitare 

(5) Përmirësimi i rrugës ekzistuese 

nga Glloboçica dhe një pikë 

kalimi kufitarë 

(1) Lidhja e Restelicës me Brodin 

nëpërmjet Glloboçicës 

(2) Zgjërimi i rrugëve lokale / 

shtigjeve në drejtim të tokave të 

punës me qëllim të ngritjes së 


Kjo do të nënkuptonte ndërtimin e një 

rruge të dytë të asfaltuar në drejtim të 

Dragashit; do të mund të shërbente si 

rrugë ndihmëse në rsate kur rruga 

drejtë Zhurit do të bllokohej. 

Rruga në drejtim të Zhurit është 

shumë e ngushtë në disa pjesë dhe 

nuk mundëson tejkalimin e makinerive 

të mëdha / të gjata. Me qëllim të 

minimizimit të rreziqeve për 

aksidente. 

Qasja e drejtëërdrejtë nga / në 

Maqedoni; me rëndësi për zhvillim të 

turizmit 


Maqedoni; me rëndësi për zhvillim të 

turizmit 


Shqipëri; me rëndësi për zhvillim të 

turizmit 

Projekti komunal në process e sipër; 

kërkesë e qytetarëve 

Propozimi për PZHK do të jetë duke u 

bazuar në sasinë e tokës bujqësore 

Nevojiten analiza të më 

tejshme 

Të gjitha këto janë subjekt i 

analizimit të detajuar të më 

tejshëm të cilat duhet në 

mënyrë të veçantë të 

marrin parasyshë 

përgjegjësinë e 

mirëmbajtjes së rrugëve në 

mënyrë të duhur 

Balance of bonity classes 

outside 100m buffers 

Faqe 97 nga 229



Draft 

Qëllimi Aktivitetet Kriteret për vendimmarrje / detajet Analiza të më tejshme 

efektshmërisë së bujqësisë dhe 

shfrytëzimit të tokës 

Shih 


brenda territoreve të fshatrave dhe 

duke pasur parasyshë pjellshmërinë e 

tokës. 

Sasia e përgjithshme e tokës 

bujqësore (Njësitë e shfrytëzimit të 

tokës CORINE 2.1 deri 2.4) është 

11.603ha.Tabela më poshtë paraqet 

përqindjen e kësaj fushe brenda 

territorit të fshatrit; fshatrat ndahen 

në tro grupe (më shumë se 500ha; në 

mes të 200 dhe 500ha, më pak se 200 

ha). 

Pjellshëmria e tokës është e paraqitur 

në hartën më poshtë; rrugët 

ekzistuese shtesë dhe shtigjet janë 

paraqitur me një lustrim 100m. 

Realizueshmëria ekonomike e rrugëve 

shtesë drejtë tokave bujqësore do të 

jetë me siguri më e larta në fshtrat e 

Grupit 1 dhe 2 me sasi të lartë të 

pjellshmërisë së tokës jashtë lustrimit. 

Faqe 98 nga 229



Draft 

Tabela 2: Sasia e tokës bujqësore sipas fshatit 

Fshati 

ha 

Toka bujqësore 

Përqindja e 

totalit 

Fshati 

Toka bujqësore 



ha 

Përqindja e 

totalit 

Fshatrat me më shumë se 500 ha të tokës 

bujqësore Kuk / Kukovce 301 2,60% 

Radeša / Radeshë 709 6,11% Brrut / Brut 296 2,55% 

Restelica / Restelicë 617 5,31% Mlike / Mlikë 263 2,27% 

Kruševo / Krushevë 572 4,93% Krstec / Kërstec 242 2,08% 

Globočica / Glloboçicë 539 4,64% Kuklibeg / Kukljibeg 222 1,91% 

Zlipotok / Zlipotok 537 4,63% Vranište / Vranisht 214 1,84% 

Grupi 2: Fshatrat me 200 deri 500 ha të tokës 

bujqësore Bellobrad / Belobrad 206 1,78% 

Blaç / Bljac 499 4,30% Zgatar / Zgatar 202 1,74% 

Bresanë / Brodosavce 476 4,10% 

Grupi 3:Fshatrat me më pak se 200 ha të tokës 

bujqësore 

Zaplluxhe / Zaplužje 473 4,07% Xërxe / Zrze 199 1,71% 

Brod / Brod 442 3,81% Ljubovište / Lubovishtë 199 1,71% 

Kukuljane / Kukulanë 435 3,75% Buçe / Buce 178 1,54% 

Pllavë / Plava 408 3,52% Dragash / Dragaš 176 1,52% 

Rapca / Rapçë 389 3,35% Kapre / Kapra 155 1,34% 

Kosavë / Kosavce 387 3,33% Zym / Zjum 147 1,27% 

Brezne / Brezna 382 3,29% Rrenc / Renc 137 1,18% 

Pllajnik / Plajnik 345 2,97% Backa / Baçkë 121 1,04% 

Shajne / Šajnovce 333 2,87% Buzez / Buzez 113 0,98% 

Leštane / Leshtan 315 2,71% Orcuša / Orçushë 71 0,61% 

Dikance / Dikanc 303 2,61%



Draft 

Figura 42: Paraqitja e rrjetit rrugor dhe rrjetit të shtigjeve brenda zonave bujqësore 





Draft 

Krijimi i rrjetit për ujësjellës dhe kanalizime 

Prioriteti 2 

Tabela 3: Krijimi i rrjetit për ujësjellës dhe kanalizime 

Qëllimi Activitetet Kriteret për 

Analiza të 

vendimmarrje / Detajet mëtejshme 

1. Përmirësimi i (1) Plani gjithëpërfshirës 

funizimit me ujë 

(2) 

(3) 

(4) 

(5) 

për administrimin e 

ujërave do të ofrojë 

projekte specifike 

2. Përmirësimi i (1) Plani gjithëpërfshirës 

kanalizimeve dhe 

për administrimin e 

trajtimi i ujërave të 

zeza 

(2) 

ujërave do të ofrojë 

projekte specifike 

3. Institucionalizimi i (1) Ngritja e vetëdijes 

Sistemit për 

në mesin e 

furnizim me ujë qytetarëve për 

Furnizimi i duhur me çështjet e 

ujë dhe kanalizime 

nënkupton 

mirëmbajtejn e cila 

duhet të garantohet 

dhe të sigurohet ose 

nga furnizuesi ose nga 

një nën-kompani e 

fshatit 

shërbimit, 

mirëmbajtjes, dhe 

financimit përmes 

tarifave. 

(2) 

Informacionet që mungojnë: 

1) Rezultatet hulumtuese të fshatit, të digjitalizuara tashmë? 

2) Baza e të dhënave e UN-HABITAT-it: tabela shtesë për furnizim me ujë dhe kanalizime 

3) Planet e zgjerimit nga Hidroregjioni dhe Komuna: të jenë të digjitalizuara, planet për zgjerimin e 

furnizimit me ujë (tabela e furnizimit me ujë Bardh / hidroregjoni) 

4) Master Plani 

Përmirësimi i furnizimit me energji 

Prioriteti 2 





Draft 

Tabela 4: Përmirësimi i furnizimit me energji 


vendimmarrje / Detajet 

Rritja e kapaciteteve (1) Katalagu i vendeve 

të energjisë elektrike potenciale për 

nga TER 

Hidrocentrale të 

(Teknologjitë e 

vogla përgjatë 

Energjisë së 

Rinovueshme) 

lumenjve dhe 

udhëzimet për 

vendndodhjen e 

impianteve të 

Hidrocentraleve të 

vogla 

(2) Katalogu dhe 

udhëzimet e zonave 

të mundshme për 

shfrytëzimin e 

energjisë diellore 

dhe të erës 

(3) 

(4) 

(5) 

1. Sigurimi i 

(1) Katalogu dhe 

shërbimeve 

udhëzimet e 

ekologjike 

lokacioneve 

termale(Kolektorët potenciale 

e ngrohjes solare) 

dhe shërbimet 

mekanike të 

enerdhisë 

(Impiantet e 

hidrocentraleve të 

vogla) për 

përpunimim dhe 

fabrikim të drurit, 

etj. 

(2) 

2. Inicimi i masave 

për zëvendësimin 

e pajisjeve EE 

joefikase dhe 

izolimet termike 

Relevante për PZHK 

në ndërtesa publike 

dhe komunale 

(1) Katalogu i masave të 

mundshme 

(2) Ngritja e vetëdijes në 

administratë dhe te 

qytetarët 

(1) 

Informacioni që mungon: Hulumtimi për energjinë 

Përmirësimi i vendbanimeve 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 

Priorititeti 1 

Tabela 5: Përmirësimi i vendbanimeve 

Qëllimi Aktivitetet Kriteret për 


1. Përcaktimi i (1) Zonat e propozuara Përdorimi aktual i tokës 

kufijve të zonave për ndërtim 

Pjellshmëria e tokës 

të urbanizuzra / 

dhe i zonave për 

ndërtim në çdo 

vendbanim 

(2) Kodi i ndërtimit / 

udhëzimet e ndërtimit 

për Dragashin 

Topografia 

Sigurimi i rrugëve 

Rrjedhat e ujërave 

Rreziqet për fatkeqësi 

2. Hartimi i Planeve (1) Fshatrat e zgjedhura: 

Urbanistike për 

Brodi, Bresane, Brezna, 

fshatrat e 

Dragashi, Restelica 

zgjedhura (2) 

(3) 

3. Përmirësimi i 

infrastrukturës 

së fshatit 

Zgjerimi i 

inrastrukturës 

arsimore 

(1) Instalimi i sistemit të 

ndriqimit publik në 

fshtrat e zgjedhura 

(2) Përmirësimi i 

infrastrukturës për 

këmbësorët ( 

trotuarët, shtigjet, 

shëtitoret) 

(3) Hapsirat rekreative 

dhe argëtuese: 

sipërfaqet e gjelbërta, 

hapsirat e hapura për 

rekreacion dhe 

aktivitete të lira, 

sidomos për të rinjtë 

(4) 

(1) Identifikimi i vendeve 

të mundshme për një 

shkollë të dytë të 

mesme 

(1) 

Të koordinohet me 

kapacitetet lokale për 

gjenerimin e energjisë 

Transporti 

Madhësia e fshatit 

Infrastruktura egzistuese 

dhe dyqanet 

Toka e disponueshme 

Analiza të 

mëtejshme 

Hartimi i hartave 

për secilin fshat 

Informacione që mungojnë: 

Zonat e veçanta hapsinore të zhvillimit të bazuara në Vendimet Kombëtare të Kosovës (Zhur, deponitë, 

zona indistriale afër Dragashit, -> Ismail) 

Draft planifikimi urban për Dragash-in 





Draft 

Analiza nga dokumentet karakterizuese të fshatit 


Prioriteti 2 

Tabela 6: Menaxhimi i mbeturinave 



1. Ngritja e 

(1) Egzekutimi i 

vetëdijes 

programit për ngitje të 

vetëdijes në të gjitha 

fshtrat dhe në 

administratë 

(2) 

2. Masat 

(1) Fuqizimi dhe zhvillimi 

mbështetëse, i vetë-organizimit të 

sjellja e 

komuniteteve: 

konsumatorëve gatishmëria për tu 

vetë-oranizuar, për të 

paguar tarifat dhe për 

të ndryshuar sjelljet e 

tyre 


koordinimit dhe 

bashkëpunimit në 

mes komuniteteve 

dhe të kompanisë së 

menagjimit të 

mbeturinave 

(3) Fuqizimi i ndarjes së 

mbeturinave në bazë 

të origjinës 

3. Krijimi i 

(1) Identifikimi dhe 

infrastrukturës vendosja e deponisë 

së nevojshme sanitare – qasje 

rajonale 

(2) Krijimi i lehtësirave të 

nevojshme në 

Dragash – pikat 

transferuese 

(3) Hapsirat rekreative 

dhe argëtuese: 

sipërfaqet e gjelbërta, 

hapsirat e hapura për 

rekreacion dhe 

aktivitete të lira, 

sidomos për të rinjtë 

(4) 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 



4. Funksionimi (1) Krijimi i njësive lokale 

organizativ 

për menagjim, 

mbledhje dhe 

transport të 

mbeturinave nga 

fshati deri te pika 

grumbulluese 

(2) Mbështetja e krijimit 

të strukturave të 

nevojshme 

organizative 

(3) Forcimi i kapaciteteve 

të komunës për të 

hyrë në bashkëpunim 

me kompanitë e 

menagjimit të 

mbeturinave dhe me 

komunat tjera 

(4) 

Analiza të 

mëtejshme 

Informacioni që mungon: Rezultatet hulumtuese të Cristian-it / baza e të dhënave tëUN Habita-it dhe 

madhësia e popullsisë në hartë (A4 

Përmirësimi i sistemit të transportit dhe komunikimit 

Prioriteti 4 

Tabela 7: Përmirësimi i sistemit të transportit dhe komunikimit 



1. Përmirësimi i (1) Sigurimi i katalogut Mbështetje për komunën 

lidhjeve 

për zonat të cilat në negociata me 

telefonike në 

kuadër të 

kanë nevojë për 

përmirësimin e 

ofertuesin 

komunës 

lidhjeve telefonike 

fikse apo mobile 

(2) 

Përmirësimi i sistemit (1) Plani i transportit Mbështetje për komunën 

publik të transportit lokal 

në hartimin e planit të 

për rritje të 

lëvizshmërisë dhe 

fleksibilitet ekonomik 

të qytetarëve 

transportit 

(2) Mundësitë për lidhje 

ndërkufitare (duke 

pasur parasysh 

Analiza të 

mëtejshme 

Harta 

Hartimi i hartave të 

linjave të 

autobusave 

Katalogu i 

operatorëve 

Puna me grupet e 

fshatrave 





Draft 

Qëllimi Activitetet 

rrugët e reja të 

propozuara) 

(3) Promovimi i modelve 

inovative për zonat 

rurale 

Kriteret për 


2. (1) 

(2) 

Burimet natyrore dhe përdorimi tradicional i tokës 

Analiza të 

mëtejshme 

Problemi: 

Dragashi zotëron asete të jashtëzakonshme të burimeve natyrore, më të rëndësishmet janë: 

burimet ujore, sidomos në pjesën jugore të komunës, 

biodivesiteti i jashtëzakonshëm që i përket njërës nga zonat më të njohura të Ballkanit 

me një numër të konsiderueshëm të specieve endemike dhe të rralla; disa prej tyre janë 

identifikuar rishtazi gjatë punës së projëktit në tërren, 

pejsazhet e bukura, 

të cilat kanë potencial për të siguruar një bazë të shëndoshë për zhvillimin e mëtejshëm të 

qëndrueshëm dhe një ekonomi të bazuar në burime natyrore. Mjedisi dhe tokat në rajonin malor 

kërkojnë strategji të përshtatshme të përdorimit të tokës për të ofruar produkte të cilësisë së lartë dhe 

në sasi të arsyeshme, duke pas parasysh se toka dhe burimet mund të sigurojnë një bazë të shëndoshë. 

Këto asete janë gjithnjë më të theksuara dhe të degraduara nga përdorimi i pamatur, mungesa e 

vetëdijes dhe menagjimit të duhur: 

burimet ujore janë përkeqësuar nga ndotja, hedhja e mbeturinave dhe erozioni; 

biodiversiteti është i rrezikuar nga mungesa e menagjimit të duhur, përdorimi joadekuat i 

tokës, gjuetia e paligjshme dhe prerja e drunjëve; 

bukuritë e pejsazheve po dëmtohen nga hudhja e mbeturinave dhe ndërtimet e 

pakontrolluara. 

Shfrytëzimet tradicionale të tokës janë në rënie për shkak të mungesës së interesimit, kapaciteteve të 

kufizuara, prodhimtarisë në cilësi dhe sasi të ulët, dhe si rezultat edhe të ardhurat janë në rënje. 


PZHK duhet të ofrojë udhëzime dhe mjete 

si të menaxhohen dhe të shfrytëzohen në mënyrë të qëndrueshme burimet e shumta 

natyrore, sidomos uji, pyjet dhe biodiversiteti; 

si të përshtaten mënyrat tradicionale të shfrytëzimit të tokës që të jenë të përshtatshme 

në aspektin afatgjatë për mjedisin, ekonominë, shoqërinë, dhe; 

si të krijohen biznese të tjera turistike me bazë në burimet natyrore. 

Bërja realitet i këtyre mundësive do të ofrojë shtigje të mundshme për zhvillimin e Dragashit dhe për 

përmirësimin e konsiderueshëm të jetesës së popullsisë së tij. 

Përmiresimi i menaxhimit të burimeve natyrore 

Prioriteti 1 





Draft 

Tabela 8: Përmirësimi i menaxhimit të burimeve natyrore 


Analiza të 

vendimarrje / Detajet mëtejshme 

1. Pastrimi dhe (1) Heqja e mbeturinave Përqasshmëria, 

disa pika janë vënë 

mbrojtja e 

nga shtretërit e shpenzimet 

në hartë gjatë 

lumenjve, 

përrenjëve dhe 

rrjedhave të 

vogla të 

Drgash-it, për të 

mbrojtur 

biodiversitetin, 

strukturën, 

funksionin dhe 

bukurinë e tyre 

lumenjve 

(2) Mbrojtja e shtretërve 

të lumenjve dhe 

zonave të përmbytjes 

nga ndërtimet dhe 

ndryshimet 

hidromorfologjike 

Mbrojtja e zonave të 

përmbyjtjes për të 

siguruar mrojtje 

funksionale dhe për të 

shmangur katastrofat 

Shmangia e nxjerrjes së 

pakontrolluar ose e 

padrejtë e ujit (ujit të 

pijshëm, hidrocentralet) 

marrjes së mostrave 

të ujit – kërkohet 

skicim i mëtejshëm 

(3) Reduktimi i ndotjes Madhësia e 

Master Plani i 

nga vendbanimet dhe vendbanimeve dhe Ujërave 

bizneset nëpërmjet 

ndërtimit dhe 

funksionimit të 

Impianteve për 

Trajtimin e Ujërave të 

zeza 

sasia dhe ngarkesa e 

ujërave të zeza 

(4) Zvoglimi burimit të Sasia e gjenerimit të Identifikimi i 

ndotjes përmes ndotjes 

ndotësve më të 

ngritjes së vetëdijes 

dhe ndërtimit të 

kapaciteteve dhe 

këshillave për 

ndotësit, komunitetet, 

fermerët, dhë për 

blegtorët 

(5) 

mëdhenj 

Kërkim mbi burimet e 

ndotjes nga bujqësia 

dhe blegtoria 

(plehrat, kemikalet 

bujqësore, dhe 

erozioni) 

2. Mbrojtja e (1) Udhëzim për burime Ndikimet e mundshmë Identifikimi i 

burimeve të ujit 

të pijshem të 

Dragash-it për 

të siguruar 

furnizim 

afatgjatë të ujit 

të pëjshëm të 

cilësisë së lartë 

afatgjate të ujit duke 

mbrojtur menaxhimin 

e tokave 

(2) Themelimi i “zonave 

të mbrojtura ujore” 

për rreth burimeve të 

ujit të pijshëm 

(3) 

të shfrytëzimit të tokës 

në burimet e ujit të 

pijshëm 

burimeve dhe 

rzervave të ujit të 

pijshëm 

Identifikimi i zonave 

të mbulimit të 

drejtëpërdrejtë të 

burimeve të ujit të 

pijshëm 

3. Rritja e 

(1) Krijimi i pyjeve të Rreziku nga erozioni Marrja parasysh e: 

sipërfaqeve 

mbrojtura kudo që Rreziku për ndotjen e tokave private, 

pyjore në 

mënyrë që të 

është e nevojshme 

dhe e përshtatshme 

burimeve ujore; tokave në pronësi 





Draft 


Analiza të 

bëhet 

funksional 

përdorimi dhe 

mbrojtja e tyre 

dhe rritja e 

prodhimit të 

drunjëve 

(20 ha në Opojë 

dhe 20 ha in Gorë 

në përputhje me 

Strategjitë e 

Zhvillimit Ekonomik 

lokal 2007-2011 – 

duke u fokusuar në 

zonat erozive) 

4. Mbrojtja e 

pyjeve nga 

degradimi i 

mëtejshëm 

nëpëmjet 

prerjeve të 

paligjshme 


mbrojtjes së 

pyjeve nga 

zjarret e 

kaqubave 

për mbrojtjen e tokës 

vendimarrje / Detajet 

gjenerimi i burimeve 

dhe burimeve të ujit ujore 

(2) Krijimi i pyjeve për Fushat përkatëse për 

mbrojtejn e 

mbrojtjen e specieve të 

biodiversitetit kudo që 

është e nevojshme 

dhe e përshtatshme 

rralla duke kërkuar 

pyjet si mjedisin ku 

jetojnë ato 

(3) Krijimi i pyjeve për Zonat pranë 

prodhimin e drurit, vendbanimeve, me 

veqanërisht për dru 

zjarri 

(4) 

qasje të lehtë në to 

(1) Sigurimi i burimeve 

ligjore të drutit për 

energji dhe ndërtim 

(2) Ngritja e kapaciteteve 

për menaxhim të 

qëndrueshëm të 

pyjeve për njerëzit 

lokal 

(3) Krijimi i një kornizë 

për të lejuar njërëzit 

lokal për të përdorur 

resurset e drurit të 

pyjeve publike 

(4) 

(1) Zvogëlim të zgjërimit 

të pakontrolluar të 

zjarreve të 

shkaktuara nga 

njerëzit nëpërmjet 

ngritjes së 

kapaciteteve për 

Shih 3. (3); burimet 

shtesë të drurit për 

zjarr mund të 

ndihmojnë për të 

mbrojtur pyjet nga 

prerjet ilegale. Kjo 

gjithashtu përfshin 

kornizën dhe 

menaxhimin adekuat 

Projekti i FAO i pyjeve 

do të mund të ofronte 

pilto trajnime 

Bashkëpunimi me 

agjencinë naciionale 

pyjore për të themeluar 

një model të ngjashëm 

me qasjen gjermane 

("Selbstëerber" = qasje 

e përkohshme dhe e 

kufizuar për grumbullim 

dhe prerje të drunjëve 

për qëllime të 

ekonomive familjare) 

mëtejshme 

publike, tokave dhe 

pyjeve në pronësi të 

komunitetit dikur në 

pronësi shoqërore, 

duke marr parasysh 

zonimin dhe rezervat 

e PN-së 

Hulumtim lidhur me 

përfitimin e zjarreve 

të vënë nga barinjtë, 

në veçanti në zonat 

medëllinjë, hulumtim 

lidhur me 

shpeshtësinë e 





Draft 


Analiza të 

6. Mbrojtja e 

llojeve të 

bimëve të rralla 

dhe habitatet e 

rëndësishme 

me qëllim të 

stabilizimit të 

biodiverzitetit 

vënie zjarri të 

kontrolluar në kaqube 

dhe toka bujqësore 

(2) Zvogëlim të 

mundësisë së 

shkaktimit të zjarreve 

nëpërmjet 

menaxhimit të duhur 

të pyjeve 

(3) 

(1) Përfshirja e 

udhëzimeve për 

specie të rralla, llojet 

dhe habitatet e tyre e 

tyre në planet 

menaxheriale për 

parkun nacional dhe 

udhëzime për blegtori 

– duke përfshirë 

ngritjen e vetëdijes 

dhe të kapaciteteve 


për personat që 

punojnë me burimet 

natyrore për specie, 

karakteristikat e 

peisazheve, çeshtje 

që kanë të bëjnë me 

mbrojtjen; në mënyrë 

të veçantë për 

udhërrëfyesit turistikë 

/ e ekskursioneve 

dhe shoqatave 

turistike 

(3) Mbrojte e veçantë e 

rrjedhave ujore me 

faunë të rëndësishme 

të botës ujore 

(4) Ngritje e vetëdijes në 

nivel të gjërë lidhur 

me biodiverzitetin si 

një burim madhor 

natyral i Dragashit 

(5) Krijimi i një sistemi 

monitorimi të 

efektshëm në bazë të 

gjërë nëpërmjet 

përfshirjes së 

popullatës lokale 


mëtejshme 

vënies së zjarreve 

nga ana e barinjëve 

Për pyjet private Udhëzime 

menaxheriale 

Rezultatet e 

hulumtimeve të 

burimeve ujore 

Shkollat, qerdhet, 

komunitetet 

Shfrytëzimi i qasjes 

nga Carinthia / 

Austria – Projekt 

edukues për 

biodiverzitetin e 





Draft 



7. Protect 

populations of 

ëild animal 

species 

(1) Ndalimi i gjuetisë 

ilegale 

(2) Mbrojtja e habitateve 

të përshtatshme me 

zona kryesore dhe 

korridore të 

migracionit 


për personat kryesorë 

të cilët mirren me 

kafshët e egra dhe 

habitatet e tyre dhe 

krijimin e lehtësirave 

për mbikqyrje 

(4) Bashkëpunim me 

aktivitetet rajonale 

(5) 

Përmirësimi i shfrytëzimeve tradicionale të tokës 

Shkon përtej PZHK-së 

dhe fuqive 

(kompetencave) të 

komunës 

Habitate të pa 

penguara dimërore – 

ariu, rruqebulli, dhia 

eger); shmangjen e 

çfarëdo aktiviteti në 

zona të caktuara (një 

pjesë e zonës 1) , 

mbrojtje / menaxhim i 

veçantë i pyjeve jashtë 

parkut nacional (p.sh. 

Analiza të 

mëtejshme 

pyjeve 



ariu) 

Rojtarë pyjesh / 

aktivitete mbikqyrëse 

ndërkufitare 

Përfshirja e mbikqyrjes 

së rruqebullit në PNS 

(UNEP) 

Shfrytëzimet tradicionale të tokës në Dragash kanë nevoj për menaxhim të duhur për të mbrojtur 

burimet e tyre dhe të ngritet cilësia dhe prodhimtaria e tyre 

Prioriteti 1 

Tabela 9: Përmirësimi i shfrytëzimit tradicional të tokës 


vendimmarrje / 

1. Adaptim më i 

mirë i 

shfrytëzimit të 

tokës bujqësore 

me kushtet 

natyrore në 

Dragash 

(1) Ofrimi i udhëzimeve 

për kultivim optimal 

të drithërave sipas 

pjellshëmrisë së 

tokës dhe kushteve 

klimatike 

(2) 

detajet 

Harta e pjellshmërisë së 

tokës 

Harta e llojeve të tokës 

(dherave) 

Të dhënat klimatike 

Analiza të mëtejshme



Draft 



detajet 


tokës bujqësore 

dhe 

prodhimtarisë 

për të ngritur 

cilësinë dhe 

sasinë e 

produkteve 

3. Përshtatja me e 

mirë e sektorit 

të blegtorisë me 

kushtet natyrore 

të Dragashit, 

ngritja e 

produkteve 

primare 

Përmirësimi i 

menaxhimit të 

blegtorisë dhe rritja 

e duhur e numrit të 

bagëtisë (dele, 

gjedhe) në 

përputhje me 

kapacitetet, 

veçanërisht lidhur 

me ushqimin 

dimëror 

(1) Ofrimi i udhëzimeve 

për shfrytëzim të 

përshtatshëm të 

agrokemikaleve 

(2) Ngritja e 


fermerët: menaxhim, 

kultivim, përzgjedhje 

të drithërave dhe 

ngritje të cilësisë së 

produkteve primare 

(3) Promovimi dhe 

ngritja e 


bujqësi organike 

(4) Promovimi i 

koperativave për të 

furnizuar me 

makineri special, etj. 

(5) Prezantimi i të 

mbjellurave të reja si 

farëra të patateve 

(1) Vendosja e kornizës 

dhe ofrimi i 

udhëzimeve për 

menaxhim të 

kullosave 

(2) Mbrojtja e burimeve 

ujore nga ndotësit / 

ndotja prej kafshëve 

(3) Promovimi i 

varieteteve të 

gjedheve të 

përshtatshme për 

kushtet lokale 

(4) Ngritja e 


menaxhim më të 

mirë dhe ngritje të 

cilësisë së 

produkteve primare 

Produktiviteti dhe 

kapacitetet 

kontrolluese të tokave 

për kullosje 

Produktiviteti i 

kullosave si burime të 

ushqimit dimërorë të 

kafshëve dhe factor 

limitues 

Ngritja e vetëdijes 

Themelimi dhe fuqizimi 

i rregulloreve lokale 

Kapacitetet 

kontrolluese dhe të 

ndjeshme të tokave 

kullosëse 

Kushtet klimatike 

Rreziqet erosive, etj. 

Analiza të mëtejshme 





Draft 

Qëllimi Aktivitetet 

(5) 

Kriteret për 


detajet 

4. Mbështetje dhe 

promovim i 

prodhimtarisë 

së produkteve 

pyjore jo 

drusore (PPJD), 

shfrytëzimi i 

burimeve 

natyrore dhe 

përkrahja e 

njohjes së 

Dragashit si një 

komunë e 

qëndrueshme 

5. Krijimi i zonave 

të gjuetisë në 

Dragash me 

qëllim të 

adresimit të 

gjuetisë ilegale 

dhe të 

lehtësohet 

potenciali 

zhvillimorë 

(1) Krijimi i udhëzimeve 

me praktika më të 

mira dhe udhëzues 

për grumbullim, 

kultivim, menaxhim 

dhe mbikqyrje dhe 

kontroll të cilësisë së 

bimëve të egra, 

frutave dhe 

kërpurdhave dhe të 

ofrohet ngritja e 

kapaciteteve siç 

duhet 

(2) Zgjërimi i njohurive 

për PPJD-të në 

edukimin shkollorë 

(3) Shënim i tokës për 

plantacionet e PPJDve 

në planifikimin e 

shfrytëzimit të tokës 

dhe promovim për 

themelim të tyre 


përkrahja e 

hulumtimit lidhur me 

kultivimin e specieve 

të mbledhura në 

natyrë (teknikat, 

tregu) 

(5) Ofrimi i ngritjes së 


bletarët: menaxhimi i 

burimeve bimore, 

përpunimit dhe 

marketingut 

(6) 

(1) Krijimi i zonave të 

përbashkëta të 

gjuetisë brenda 

komunës së 

Dragashit dhe 

përcaktimi i 

strukturës së 

nevojshme për 

menaxhimin dhe 

mbikqyrjen 


(Art. 19): krijimi i zonave të përbashkëta 

të gjuetisë nga kuvendi komunal – 

nevojitet pëlqimi nga ana e ministrisë 

(Art. 17.1.): zona minimale 1.000 ha 

(Art. 24.1.): zonat e gjuetisë nuk 

përfshijnë: 

a) Zonat natyrore speciale të mbrojtura 

në të cilat është e ndaluar gjuetia me 

aktin e shpalljes së tyre si zonë e 

mbrojtur apo me akte tjera të veçanta 





Draft 



6. Zgjërimi i 

mundësive të 

peshkimit me 

qëllim të 

shfrytëzimit të 

potencialeve për 

zhvillim 

(2) 

(1) Zgjërimi i zonave 

ekzistuese të 

peshkimit në 

përputhje me kushtet 

natyrore përgjatë 

rrjedhave ujore me 

qëllim të shfrytëzimit 

më të mirë të 

burimeve dhe 

krijimin e 

udhëzimeve dhe 

kornizës për 

shfrytëzim të 

qëndrueshëm 

(2) 

detajet 


si rezervate strikte natyrore, parqe 

natyrore, monumente natyrore, zona 

të menaxhuara të habitateve ose llojet 

e mbrojtjes, peisazhet e mbrojtura, 

zonat e mbrojtura të resurseve 

natyrore 

b) Tokat brenda 300 meterave nga 

vendbanimet, rrugët publike kryesore, 

vende të kultit, shkolla, dyqane apo 

zyra. 

c) Varrezat, aeroportet, bazat ushtarake 

dhe oborret e mbyllura 

d) Fidanishtet, pemishtet, vreshtat dhe 

kopshtet e destinuara për prodhim 

intensive në sipërfaqe deri 100 ha 

nëse janë të rrethuara dhe pengojnë 

migrimin natyrore të kafshëve të egra. 

(Art. 24.2.): Zona të veçanta të 

mbarështimit janë destinuar për qëllime 

të ruajtjes dhe kultivimit të suskesshëm 

të kafshëve. Madhësia e territoreve do 

të përcaktohet me akt të veçantë 

nënligjorë nga ministria duke u bazuar 

në kafshët e egra dhe mënyrën e 

menxhimit të gjuetisë 

Gjuetia brenda PN-së duhet ose të 

ndalohet ose të futet nën udhëzimet 

dhe rregullimin e PM-së me qëllim të 

kontrollimit të popullimit të specieve 

specifike nëse kjo kërkohet 

Sigurimi i burimeve të 

pastërta ujore 

(mbeturinat, ndotja) 

Sigurimi se të gjitha 

aktivitetet që kanë të 

bëjnë me rrjedhat ujore 

duhet të marrin 

parasyshë popullimet e 

peshqëve 

Të shokohet me 

departamentin e 

ujërave, MMPH, nëse 

janë krijuar zonat e 

peshkimitdhe nëse u 

janë dhënë 

shfrytëzuesëve të 

veçantë 

Analizimi i popullsive 

të peshqëve në 

rrjedhat ujore të 

Dragashit 

Afarizmi dhe shërbimet 





Draft 

Problemi: 

Burimet natyrore të Dragashit ofrojnë mundësi të mira për të zhvilluar bizneset të cilat mund të 

përfitojnë nga afërsia me një qendër administrative. Megjithatë, biznesi dhe ekonomia lokale vuajnë nga 

paaftësia dhe bashkëpunimi i dobët me autoritetet lokale, nga infrastruktura e dobët dhe arsimi 

profesional i dobët. Për më tepër në sektorin e biznesit, humbjet e potencialit intelektual dhe forcës së 

punës për shkak të emigracionit të vazhdueshëm dhe rritjes së sektorit informal janë kërcënimet më të 

mëdha. 

PZHK-ja duhet për t‘i trajtoj këto çështje. 


Është e nevojshme një përqasje sistemike në resurset lokale, zinxhirët e vlerës së bizneseve dhe tregjet 

rajonale. Përqasja duhet të lehtësojë qasjen në financa dhe të krijoj një markë të veçantë që garantonë 

standarde të kualitetit të lartë. 

Burimet lokale për zhvillimin e biznesit janë: mishi, qumështi / produktet e qumështit, leshit, drurit, 

produktet bujqësore (p.sh. patatet), NËFP (p.sh. mjaltë, manaferra, bimë medicinale dhe aromatike, 

vajra esenciale), ujë / energji, peizazhi dhe bukuritë natyrore. 

Përmirësimi i mundësive afariste për produktet tradicionale nga bujqësia, blegtoria dhe pylltaria 

Prioriteti 1 

Tabela 10: Përmirësimi i mundësive afariste për produktet tradicionale nga bujqësia, blegtoria dhe pylltaria 


vendimmarrje / detajet 

1. Zhvillimi i (1) Kryerja e analizave 

produkteve të gjithëpërfshirëse të 

reja nga sektori zingjirit të vlerave: 

primarë 

vlerësimi i burimeve, 

identifikimi i 

produkteve të 

mundshme, 

identifikimi i strukturës 

së nevojshme për 

prodhimtari, 

mundësitë 

promocionale 

(2) Ofrimi i mbështetjes 

për prezantim të 

përpunimeve shtesë 

të produkteve primare 


mbështetja 

identifikimit dhe 

zhvillimit të 

produkteve alternative 

(p.sh. kozmetikës, 

qeseve aromatike, 

sapunit); shfrytëzimi i 

nën-produkteve nga 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 


sektorët tjerë 

(4) Identifikimi i 

mundësive shtesë 

biznesore lidhur me 

speciet e egra dhe 

udhëzimi 

gjithëpërfshirës për t’i 

shfrytëzuar ato (p.sh. 

vaji i dëllinjës) 

(5) 

Kriteret për 


2. Mbështetja dhe (1) Krijimi i udhëzimeve 

zhvillimi i 

me praktikat më të 

mjeteve 

mira dhe udhëzuesin 

përpunuese dhe për përpunim dhe 

promocionale / kontrollim të cilësisë 

përmirësimi i së bimëve të egra, 

qasjes në treg frutave, kërpurdhave 

dhe ofrimi i ngritjes së 

kapaciteteve në 

mënyrë të duhur 


mbështetja e 

themelimit dhe 

menaxhim i 

përbashkët i 

objekteve qendrore si 

pikat grumbulluese, 

paketimi dhe 

promovimi 

(marketingu) 


mbështetja e zhvillimit 

të një marke lokale 

duke nxjerrë mësime 

nga përvojat dhe 

praktikat më të mira 

të jashtme, p.sh. 

vënia e markës së 

prodhimeve nga 

rezervatet e biosferës 

në Gjermani 

(4) Ofrimi i ngritjes së 


kontrollim të cilësisë, 

marketing, zhvillim të 

prodhimtarisë, etj. 

(5) 

3. Sigurimi i (1) Zhvillime të 

produkteve të përbashkëta dhe 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 



një cilësie të miratim të 

lartë 

standardeve të 

cilësisë 


(3) 

Fuqizimi i ndërmarrjeve të vogla dhe të mesme (NVM) në Dragash 

Prioriteti 2 

Tabela 11: Fuqizimi i NVM-ve në Dragash 



1. Ngritja 

ekapaciteteve 

dhe mundësive 

afariste për 

NVM-të 

ekzistuese 

2. Zhvillimi i 

turizmit të 

bazuar në 

natyrë si një 

sektor i ri 

ekonomik në 

Dragash 

(1) Ngritja e kapaciteteve të 

personave që mirren 

me artizanate me qëllim 

të fuqizimit të tyre që t’i 

rrisin bizneset (p.sh. 

bizneset individuale të 

grave, rritjen e cilësisë 

dhe tregtueshmërinë e 

produkteve) 

(2) Mbajtja e lidhjeve dhe 

veprimi sëbashku me 

projektetet tjera të 

UNDP-së, p.sh. GIM 

(3) Përmirësimi i efikasitetit 

ekonomik dhe 

ambiental i NVM-ve 

nëpërmjet zbatimit të 

qasjes së EKOPROFITit 

(4) 

(1) Përpilimi, diskutimi dhe 

miratimi i një strategjie 

për turizëm të bazuar 

në natyrë 

(2) Zhvillimi i projekteve të 

veçantë për rajonet 

lokale: fshatin Brod / 

Liqenin e Shutmanit 

dhe të maleve për rreth, 

lidhjen e qytetit të 

Dragashit me 

Radeshën dhe Malin 

Koritnik, Luginën e 

detajet 

Analiza të 

mëtejshme 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 



Opojës 

(3) Zhvillimi dhe vënia në 

treg e aktiviteteve 

turistike specifike për 

Dragashin: ecje, 

çiklizëm malor / 

çiklizëm, kalërim, 

peshkim, rekreacione 

dimërore(skijim ndër 

shtetërorë,eskursione 

skijimi), piknink dhe 

turizëm ditor, turizëm 

rural, festivale kulturore 

(4) Nxitja dhe mbështetja e 

krijimit të 

infrastrukturës turistike: 

hotelieri, akomodim, 

udhërrëfyes dhe 

instruktorë, shërbime 

mbështetëse si dhënia 

epajisjeve me qira, 

transport 

(5) Zbatimi i promovimit 

dhe tregtueshmërisë 

(6) Promovimi dhe inicimi i 

mbrojtjes adekuate të 

aseteve turistike, si 

trashëgiminë kulturore, 

natyrën, peizazhet, 

biodiversitetin dhe 

burimet tjera natyrore 

(7) 

detajet 

Analiza të 

mëtejshme 

Themelimi i strukturës dhe marketingut mbështetës të Ndërmarrjeve të vogla e të mesme- NVM-ve 

Prioriteti 2 

Tabela 12: Themelimi i strukturës dhe marketingut mbështetës të NVM-ve 



1. Themelimi i një (1) Krijimi dhe organizimi 

structure për i një shoqate të 

zhvillim dhe 

biznesit, një agjenci 

promovim të lokale të zhvillimit 

afarizmit në 

ekonomik ose të 

Dragash 

ngjashme në një 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 


shkallë të përafërt, 

p.sh. për rajonin e 

parkut Nacional të 

Sharrit 

(2) Vendosja e markës 

për Parkun Nacional 

dhe rajonin, duke 

marrë parasyshë 

koncpetin e vënies së 

markës në biosferë 

në Gjermani 

(3) Zhvillimi i një 

strtaegjie të 

marketingut, duke 

përfshirë edhe 

mbështetjen 

promocionale të 

NVM-ve 


dhe edukimin e 

komunitetit ekonomik 

dhe afarist 

(5) 

Kriteret për 


2. Krijimi i 

(1) Zhvillimi i një 

strukturave 

qendreje për 

specifike 

grumbullim, përpunim 

sektoriale 

dhe shitje të NËFP. 

(p.sh. bimët 

mjekësore, 

boronicën, 

kërpurdhat) 

(2) Themelimi i një 

qendreje informative 

turistike 

(3) Promovim dhe 

marketing i bioprodukteve 

(4) 

Partneriteti në mes të qeverisë dhe bizneseve 

Prioriteti 3 

Tabela 13: Partneriteti në mes të qeverisë dhe bizneseve 



1. Mbështetja e (1) Inicimi, koordinimi 

Analiza të 

mëtejshme 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 



zhvillimit 

dhe mbështetja e 

biznesor nga krijimit dhe 

ana e qeverisë organizimit të një 

lokale 

shoqate të biznesit, 

një agjenci lokale të 

zhvillimit ekonomik 

ose të ngjashme në 

një shkallë të 

përafërt, p.sh. për 

rajonin e Parkut 

Nacional të Sharrit 

(2) Mbështetja e 

instalimit të objekteve 

qendrore për 

bizneset lokale, p.sh. 

përmes identifikimit të 

tokës së 

përshtatshme, duke e 

përkrahur mbështetur 

në procesin e 

miratimit 


të objekteve turistike 

qendrore dhe 

strukturat e 

marketingut 

nëpërmjet 

bashkëpunimit të 

drejtpërdrejtë apo të 

përfshirjes dhe 

pjesëmarrjes në 

shoqatat kombëtare 

dhe ndërkombëtare 

(4) Përkrahja e 

prezantimit 

(paraqitjes) së 

Dragashit, veçoritë e 

tij unike dhe ofertat 

në nivele të 

ndryshme 

(5) Mbështetja e 

bizneseve lokale dhe 

NVM-ve në në qasjen 

e fondeve nga jashtë 

(6) 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 

Përmirësimi i qasjes në financimin e NVM-ve 

Prioriteti 3 

Tabela 14: Përmirësimi i qasjes në financimin e NVM-ve 



1. Fuqizimi i NVM- (1) Ofrimi i ngritjes së 

ve dhe 

kapaciteteve në 

bizneseve për të shkrimin e 

aplikuar për 

propozimeve, 

financime në menaxhimin dhe 

mënyrë më të monitorimin e 

suksesshme projekteve, mbajtjen 

kontabilitetit, planet e 

biznesit, etj 

2. Ofrimi i 

(1) Krijimi i lidhjeve me 

lehtësirave 

programet tjera të 

bizneseve në UNDP-së, p.sh. 

qasjen e kredive ART-Ilsleda 


të një fondi të 

mirëbesimit të ART 

Gold 

(3) 

3. Krijimi i 

(1) Nxitja e krijimit të 

mekanizmave të shoqatave lokale, 

financimit në koperativave apo 

nivel lokal dhe grupimeve duke 

sigurimi i 

siguruar financimin e 

pronësisë lokale bizneseve private 

lokale (p.sh. si në 

Gjermani AG 

Regionalëert) 

(2) 

Administrata publike 

Analiza të 

mëtejshme 

Problemi: 

Administrata publike luan një rol kyç në zhvillimin e një komune. Jo vetëm në aspektin e ekzekutimit të 

vendimeve të zhvillimit, por edhe në aspektin e ofrimit të shërbimeve për qytetarët dhe, edhe më e 

rëndësishme, për bizneset lokale dhe ndërmarrjet. Sipas rezultateve të punëtorisë për përpilimin e 

vizionit dhe të Strategjisë për Zhvillim Ekonomik të Dragashit 2007-2011, afarizmi dhe ekonomia lokale 

pësojnë nga aftësitë e dobëta të administratës dhe kështu kapacitetet e administratës si dhe të 

personelit të tij do të kenë nevoj për ngritje (përmirësim). 






Draft 

PZHK-ja do të identifikojë fushat kryesore për ngritje të kapaciteteve të stafit komunal, dhe mundësive 

për ofrimin e shërbimeve të reja në mënyrë që administrata të mund të përmbushë rolin e saj 

udhëheqës në zhvillimin e Komunës së Dragashit 

Përmirësimi i kapaciteteve të personelit të administratës publike 1 

Prioriteti 2 

Tabela 15: Përmirësimi i kapaciteteve të personelit të administratës publike 


Analiza të 

vendimmarrje / detajet mëtejshme 

1. Rritja e burimeve (1) Krijimi i të hyrave 

A mundet një 

financiare të 

shtesë nëpërmjet 

komunë të jetë 

komunave 

bizneseve private: 

banimit, shërbimeve, 

gjenerimit të 

energjisë 

(2) Identifikimi i 


shërbimeve të reja 

duke u bazuar në 

aplikimin e GIS 

(mundësi të të 

hyrave shtesë) 

pronare e një 

ndërmarrjeje? 

2. Professional (1) Ngritja e vetëdijes 

qualification of (2) Zhvillimi i 

Civil Servants kapaciteteve 

specifike, p.sh.: 

trajnimi në GIS për t’i 

përdorur 

kompjuterët; trajnime 

të ofruara nga IKAP-i 

-> lista 

(3) Ngritja e vetëdijes 

për mundësitë e 

zhvillimit të 

qëndrueshëm 

nëpërmjet 

udhëtimeve 

studimore për të 

parë shembuj të 

praktikave më të 

mira në Gjermani, 

p.sh. Rezervat e 

Biosferës 

(4) Alokimi i detyrave të 

1 

Shih strategjine zhvillimore ekonomike 2007-2011 





Draft 


reja të dalura nga 

PZHK-ja për 

përshkrimet e punës 

dhe dizajnim të 

programeve të 

trajniitt pas TNA-së 

individuale 

(5) 

Kriteret për 


Shoqëria 

Analiza të 

mëtejshme 

Problemi: 

Dragashi i takon komunave më të varfëra të Kosovës. Sipas një studimi të UNKT-së mbi prioritetet 

komunale të bërë në shkurt 2011, Dragashi renditet në komunat e fundit në Kosovë kur është fjala për 

forcën e biznesit, punësimit, përjashtimit dhe të vështirësive të përgjithshme në fitimin e e jetesës. 

Sipas punëtorisë së vizionimit, popullsia e Dragash-it vuan nga infrastruktura dhe ekonomia e dobët dhe 

nga mundësitë e kufizuara të arsimimit. 

Kjo rezulton në një shkallë të lartë të emigrimit apo diasporës dhe e kërcënon komunitetin atje me 

humbjen e potencialit intelektual dhe forcën punëtore të kualifikuar. 

Sa i përket mundësive të zhvillimit, emancipimi i femrave, pjesëmarrja në ekonomi, proceset vendim 

marrëse dhe përmirësimi i perspektivës për rininë janë mundësitë më të rëndësishme për shoqërinë e 

Dragashit. 


Komuna duhet që t’i trajtojë në mënyrë aktive çështjet që kanë të bëjnë me përfshirjen e të gjitha 

pjesëve të shoqërisë në jetën ekonomike dhe vendim marrëse dhe duhet të përqëndrohet në 

përmirësimin e ofruesëve të shkollimit dhe infrastrukturës në Komunë. Duhet t’i hulumtojë të gjitha 

opsionet e veta dhe të lobojë fuqishëm te nivelet e larta për të promovuar zhvillimin e Dragashit. 

Gratë duhet të integrohen në procesin e arsimit të mesëm dhe në zhvillimin e komunës 

Përmirësimi i ofruesëve të arsimimit (edukimit) 

Prioriteti 1 

Tabela 16: Përmirësimi i ofruesëve të arsimimit (edukimit) 



1. Përmirësimi i (1) Komuna e përkrah / 

ofertave për 

kërkon një shkollë të 

shkollimin e 

dytë të mesme brenda 

mesëm në 

territorit të komunës 

Dragash 

(2) Komuna e idnetifikon 

një lokacion dhe tokë 

të përshtatshme për 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 


një shkollë të mesme 

shtesë dhe e përfshinë 

në planet e zhvillimit 

urban 

(3) 

Kriteret për 


2. Përmirësimi i (1) Komuna i përkrahë / i 

kushteve të 

ofron shkollës mësues 

përgjithshme në të mjaftueshëm të 

Dragash 

diplomuar të gjuhës. 


infrastrukturës në të 

gjitha shkollat: tualetet, 

ngrohjen, ndriçimin, 

hapësiart sportive (të 

brendshme), material 

dhe pajisje për 

mësimdhënië, etj. 

(3) 

3. Promovimi i rolit (1) Komuna punon në 

dhe vlerës së vazhdimësi me 

shkollimit 

komunitetet që t’u 

(edukimit) në mundësohet të gjitha 

shoqëri 

vajzave të shkojnë në 

shkollë dhe ta 

përfundojnë shkollën e 

mesme dhe që t’i ipet 

prioritet arsimimit në të 

gjitha nivelet e 

shoqërisë 

(2) Bashkëpunimi me 

UNKT-në për të lobuar 

në nivelin politik 

kombëtar për të ofruar 

trajnime teknike / 

profesionale të 

përmirësuara në 

fushën e turizmit, 

bujqësisë, blegtorisë, 

prodhimeve sekondare 

nga niveli bujqësorë / 

ngritja e vetëdijes në 

komunë 

(3) Themelimi i një 

strategjie komunale 

për shkollim të 

përhershëm 

(4) 

4. Zgjërimi i (1) Të ndërmirren 

mundësive të aktivitete drejtë krijimit 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 



edukimit në 

të mundësive të 

Dragash me 

trajnimeve 

qëllim të 

profesionale / shkolla 

shtytjes përpara profesionale në 

të zhvillimit 

Dragash 

lokal 

(2) Krijimi i mundësive të 

shkollimit për 

ambientin dhe 

zhvillimin e 

qëndrueshëm lokal në 

të gjithë nivelet 

(3) Krijimi i mundësive të 

shkollimit për 

trashëgiminë dhe 

aktivitetet kulturore në 

të gjitha nivelet 

(4) 

Përmirësimi i shërbimeve vendimmarrëse, administrative dhe publike 

Prioriteti 3 

Tabela 17: Përmirësimi i shërbimeve vendimmarrëse, administrative dhe publike 



1. Përfshirja e grave (1) Nxitja (promovimi) i 

në proceset 

pjesëmarrjes së 

vendimmarrëse grave në rrjedhat 

jetësore të 

komunitetit dhe 

vendimmarrje në të 

gjitha nivelet / grupet 

lokale të veprimit 

(2) Nxitja (promovimi) i 

pjesëmarrjes së 

grave në rrjedhat 

jetësore të 

komunitetit dhe 

vendimmarrje në 

nivelin komunal 

(3) 

2. Përmirësimi i (1) Përmirësimi i ofrimit 

shërbimeve 

të shërbimeve 

shëndetësore (2) Përmirësim i 


trajnimit 

(3) Ofrimi i shërbimeve 

Analiza të 

mëtejshme 

Analiza të 

mëtejshme 





Draft 


specifike për vajzat 

dhe gratë 

(4) 

Kriteret për 


3. Bashkëpunimi (1) 

ndër – kufitarë (2) 

(3) 

(4) 

4. 

(1) 

(2) 

(3) 

Të tjera 

Analiza të 

mëtejshme 

Ka disa çështje kyçe në shoqëri të cilat nuk mund të trajtohen në nivelin komunal. Këto janë: varfëria në 

rritje, papunësia në rritje, shpopullimi i vendbanimeve, dhe e fundit por jo më pak e rëndësishme 

pjesëmarrja e femrave në rrjedhat e përgjithshme të shoqërisë. 

Këto çështje do të trajtohen në dokumente tjera të ndryshme, nëse do të jetë e mundur brenda një 

PZHK-je. 





Draft 

Shtojca 4 Shënim për Planet Lokale të Veprimit në Mjedis 

Qëllimi i PLVM: PLVM-ja është një mjet planifikimi mjedisor që është miratuar në Ballkan dhe vendet e 

tjera të Evropës Lindore që nga 1990. Ajo doli nga shpallja e Agjendës Lokale 21 në Rio në vitin 1992. 

PLVM-ja përgatitet zakonisht për një periudhë prej 12-24 muaj dhe ofron një forum për të sjellë së 

bashku seksione të ndryshme të komunitetit (e udhëhequr nga një grup të palëve të interesuara) në 

mënyrë që të punojnë së bashku për të rënë dakord për prioritetet dhe veprimet për adresimin e 

shqetësimeve mjedisore në një zonë të veçantë lokale apo të komunës. PLVM-ja e përfunduar pastaj 

formon një bazë për vendimet e Kuvendit Komunal dhe organet tjera zbatuese. 

Përgatitja e PLVM-së ka qëllimet dhe funksionet si në vijim: 

Që të përmirësoj kushtet mjedisore dhe strategjitë e veprimit kosto-efektive; 

Që të promovoj vetëdijesim lidhur me mjedisin dhe të rris mbështetjen publike për vendimet 

për investime; 

Të forcoj kapacitetet e qeverisjes lokale dhe OJQ-ve; 

Të promovoj funksionimin e partneritet; veçanërisht kur kemi të bëjmë me problemet e 

komunitetit; 

Të identifikojë, vlerësojë dhe të përcaktoj prioritetet mjedisore për veprim; 

Të prodhoj një EAP që përfshin vizionet e komunitetit, dhe, 

Të përmbush kërkesat e rregullave kombëtare në përgatitjen e EAP-ve. 

Procesi i PLVM-së: Procesi për të përgatitur një PLVM shpesh kërkon hapat e mëposhtëm: 

Vendosjen e marrëdhënieve të punës ndërmjet sektorëve të komunitetit dhe grupeve, si dhe 

ngritjen e një grupi të bashkëpunëtorëve; 

Vlerësimin e çështjeve mjedisore dhe përcaktimin e prioriteteve për rajonin; 

Zhvillimin e një EAP; 

Zbatimin e veprimeve të propozuara, dhe, 

Monitorimin dhe vlerësimin e rezultateve. 

PLVM-të në Kosovë: Në Kosovë, komunat janë përgjegjëse për përgatitjen e PLVM-ve në përputhje me 

politikat dhe propozimet mishëruara në PKVM (2006-2010). Siç duket një PLVM ka qenë e përgatitur në 

Ferizaj nga REC dhe një është duke u përgatitur për komunën e Prizrenit. 

Megjithatë, nuk ka asnjë kërkesë ligjore për komunat që të përgatisin dhe zbatojnë PLVM për zonën e 

tyre. Nëse ato duhet të bëhen, atëherë kjo punë duhet të bëhet nga raportimi në MMPH. Në një situatë 

të tillë si në Dragash, një PLVM qartë do të jetë një mekanizëm i rëndësishëm për t’u marrë me 

problemet e ujërave të zeza dhe të menaxhimit të mbetjeve të ngurta, si dhe në nxitjen e 

ndërgjegjësimit për çështjet mjedisore. Po të ishte e përgatitur më herët, përmbajtja e politikave dhe 

propozimeve të PLVM-së padyshim do të përfshiheshin në PZHK. Pavarësisht nga kjo, nuk ka asnjë 

detyrim për të përgatitur një PLVM si pjesë e procesit të përgatitjes së PZHK-së. 





Draft 

Shtojca 5 VSM-PVLM-PZhK 

Vlerësimi Strategjik Mjedisor – Plani i Veprimit Lokal Mjedisor – Plani Zhvillimor Komunal 

Ligji mbi 

Vlerësimin 

Strategjik 

Mjedisor 

VSM 

Konsultime Publike 

Korniza Ligjore 

obligative 

Ligji mbi 

Planifikimin 

Hapësinor 


PZhK 

SHTOJCA 5 

Konsultime Publike/ 

Pjesëmarrje e pjesëshme 

PMV i Kosovës 

2006-2010 

Këmbim 

i mundshëm 

Korniza Strategjike 

Jo obligative 

Strategjia Mjedisore e 

Kosovës (SMK) 

2011-2015 

PMV Nacional 

2011-2015 

PLVM 

Pjesëmarrja Publike 

Faqe 127 nga 229



Draft 

Studim mbi Ruajtjen e Mjedisit/Natyrës 

dhe Vlerësimi Strategjik Mjedisor pasues 

(VSM) për PZhK 

Studim i Ruajtjes 

së 

Mjedisit/Natyrës 

VSM 

• Përmbledhje e Politikave të Kosovës 

• Përmbledhje e politikave dhe 

rregulloreve për zgjerimin e Parkut 

Nacional 

• Gjendja bazike 

AZhQ dorëzon gjendjen bazike 

• Vlerësimi përsëritës dhe përshtatja e 

opsioneve planifikuese dhe të zhvillimit 

• Mund të minimizohet duke përdorë qasjen e 

AZhQ 

Ofron orientim në fazë të hershme të PZhK 

Plani Zhvillimor 

Komunal (PZhK) 

Ofron kritere të planifikimit hapësinor për 

PZhK / siguron qëndrueshmëri dhe jep 

kornizën strategjike për PZhK paraprakisht 

për VSM 


Procesi i Atlasit të Zhvillimit të 

Qëndrueshëm (AZhQ) 

Inventari i bazës së 

resurseve hapësinore 

Vlerësimi i bazës së 

resurseve hapësinore 

Udhërrëfyes i zhvillimit 

hapësinor 

Mjetet e zhvillimit 

hapësinor 

Opsione të aplikimit të gjerë 

për proceset tjera të 

planifikimit siguron 

implementim afatgjatë të 

udhëzuar 

Faqe 128 nga 229



Draft 

Shtojca 6 PLANI I PUNËS – Master Plani per Ujë, Ujëra të Zeza dhe Kanalizim 


Faqe 129 nga 229



Draft 

Shtojca 7 Planifikimi i Menaxhimit për Parkun Nacional të Sharrit 

Faza 1 PËRGATITJA PËR PLANIFIKIM ‘ PROCESET E SUGJERUARA 

Kjo fazë esenciale e definon atë që do të arrihet me procesin e planifikimit, e definon se si do të 

zhvillohet ai, i definon aspektet kohore që duhet konsideruar dhe atë se kush duhet të përfshihet në 

proces. 

Hapat e planifikimit 

Krijimi i ekipit për planifikim 

Një ekip i vogël bërthamë duhet të caktohet që të punojë bashkërisht për ta ndjekur tërë procesin e 

planifikimit të menaxhimit. Në mënyrë ideale, ky ekip bërthamë do të duhej të përbehet prej 8 

anëtarëve, por mund të shtohet me këshilltarë specialist dhe konsulentë në faza të ndryshme të 

procesit. Përvojat tregojnë se planet e hartuara vetëm nga konsulentët e jashtëm kanë më pak gjasa të 

implementohen. Edhe në raste kur një ekspert apo ndonjë firmë konsulente angazhohet për ta 

udhëhequr zhvillimin e planit, rekomandohet fuqishëm që ekipi i planifikimit të përfshijë: 

Drejtorin e Zonave të Mbrojtura (apo zyrtarin e lartë) 

Anëtarët kyç të ekipit menaxhues të Zonës së Mbrojtur 

Çdo individ tjetër apo hisedarë kontributi, dija dhe/ose ekspertiza e të cilëve mund të jetë e 

rëndësishme dhe kontributi i vazhdueshëm në proces i të cilëve mund të jetë i rëndësishëm dhe është i 

mundur të sigurohet. Këtu mund të përfshihen: 

Përfaqësuesit e palëve të interesit të komunitetit lokal 

Specialistët teknik nga institucionet akademike apo OJQ-të 

Përfaqësues nga agjencitë tjera dhe nga organet qeveritare lokale apo rajonale 

Për proceset pjesëmarrëse të planifikimit të menaxhimit gjithashtu rekomandohet përfshirja në ekipin 

planifikues e një specialisti në lehtësimin e përfshirjes së hisedarëve, qoftë me orar të plotë apo të 

pjesshëm. 

Në mënyrë ideale, ekipi do të duhej të kishte gamë të gjerë njohurish dhe ekspertizë që i mbulojnë të 

gjitha temat kryesore të cilat do t’i adresojë plani. Një ekip tipik, në radhët e tija do të përfshinte: 

Një specialist të planifikimit 

Një biolog të konservimit/ruajtjes 

Një socio-ekonomist i specializuar në mënyrën e sigurimit të jetesës të zonës përkatëse (p.sh. bujqësi) 

Një specialist për komunitet dhe kulturë 





Draft 

Një specialist të turizmit dhe rekreacionit 

Një udhëheqës të respektuar dhe të dijshëm të komunitetit 

Ekipi, gjithashtu, do të përfitojë nga përkrahja e specialistëve teknik shtesë: 

Një specialist për planifikim (vënie në hartë) dhe menaxhim të të dhënave. Numri i zonave të mbrojtura 

që shfrytëzojnë sisteme të bazuara kompjuterike të vendosjes në hartë (GIS) si ndihmë në planifikim dhe 

menaxhim sa vjen e shtohet. 

Një përpilues të besuar dhe kompetent, që mund t’i vendos të gjitha informatat e grumbulluara në një 

radhitje të kuptueshme dhe konsistente, që buron logjikisht nga të dhënat bazike dhe analizat e atyre të 

dhënave dhe konkludimeve përkatëse, për një vizion, synim dhe strategjive të menaxhimit që rrjedhin 

në mënyrë logjike nga analizat. 

Gjithashtu, nëse përgatitet plani i plotë financiarë, atëherë mund të jetë i nevojshëm edhe një specialist 

i planifikimit afarist. 

Një grup planifikues tejet i madh nuk do të jetë efikas. Të gjithë anëtarët duhet të jenë të gjendje të 

përkushtohen plotësisht duke ndarë kohë dhe angazhimin e tyre për pjesëmarrje gjatë tërë procesit të 

planit; procesi nuk ndihmohet nëse anëtarët nuk mund të marrin pjesë në të gjitha ngjarjet kryesore dhe 

nuk është e pranueshme që ata të dërgojnë përfaqësues të tyre si zgjidhje. Nëse individët kyç nuk janë 

në gjendje të japin këtë përkushtim, atëherë është më mirë për ata që mos të jenë pjesë e grupit 

bërthamë, por ata gjithsesi do të kenë mundësi të tjera për të kontribuar përmes punëtorive dhe 

konsultimeve. 

Qartësimi i bazës ligjore për zhvillimin e planit 

Ekipi duhet të kuptojë plotësisht bazën ligjore për zhvillimin e planit. Mund të ketë ligje nacionale dhe 

rregullore lidhur me planin menaxhues të zonave të mbrojtura që duhet të zbatohen. Procesi i aprovimit 

formal dhe miratimit të planit duhet të identifikohet gjithashtu. Aty ku nuk ka bazë të qartë ligjore për 

zhvillimin e një plani menaxhues, ekipi duhet t’i identifikojë mënyrat më të mira që plani të merr një lloj 

njohje dhe mbështetje apo miratimi formal. 

Qartësimi i formatit dhe i procesit të planifikimit 

Ekipi planifikues dhe partnerët e tij duhet të njihen mirë me formatin e planifikimit, strukturën e tij dhe 

procesin e planifikimit para fillimit të zhvillimit të planit. 

Qartëso fushën ku do të planifikohet 

Ekipi i planifikimit duhet të pajtohet që në fillim se çfarë fushe do të mbulohet me plan. Në disa raste 

kufiri do të definohet në mënyrë të qartë dhe nuk do të kundërshtohet, por kufijtë e shumë zonave të 

mbrojtura nuk janë 100 për qind të sigurta. Kjo mund të ndodh për arsye të ndryshme: 





Draft 

Zona apo sipërfaqja fizike dhe/ose kufijtë e përgjithshëm mund të jenë caktuar, por përkufizimi i 

detajuar mund të mos jetë demarkuar zyrtarisht dhe mos të jetë përligjur. 

Kufiri zyrtar mund të vërehet vetëm në harta përpjesë shumë të mëdha: mund të mos dihet 

demarkacioni i hollësishëm. 

Kufijtë mund mos të njihen apo mund të kuptohen ndryshe nga institucione tjera (p.sh. qeverisja 

rajonale, autoritetet pyjore) . 

Mund të ketë kontestime ligjore të kufijve. 

Zonat e jashtme “tampon” apo “zonat e mbrojtura” mund të mos kenë kufij zyrtar dhe mund të jenë 

jashtë zonës së mbrojtur me ligj. 

Të sigurohet informimi i të gjitha autoriteteve të duhura 

Miratimi zyrtar i procesit të planifikimit është qenësor për legjitimitetin e planit dhe, në këtë pikë, duhet 

të negociohet gjithashtu procesi i qartë i aprovimit të planit. Në autoritetet që duhet të informohen për 

planifikimin mund të përfshihen: 

Autoritetet nacionale për zonat e mbrojtura. 

Autoritetet lokale të tokës dhe menaxhimit të burimeve (autoritetet përkatëse të pylltarisë, bujqësisë, 

ujësjellësit, etj) 

Autoritetet e trashëgimisë kulturore 

Autoritetet e turizmit 

Qeverisja lokale (Kryetarët e komunave dhe autoritetet tjera civile, agjencitë e qeverisjes lokale) 

Kryerja e një analize të palëve në interes 

Para fillimit të çfarëdo ankete apo aktiviteti planifikues, ekipi planifikues duhet të punojë së bashku për 

t’i identifikuar hisedarët kryesorë për zonat e mbrojtura dhe t’i identifikojnë interesat e tyre në zonë. 

Hisedarët janë ata individë, grupe apo organizata me interes të drejtpërdrejtë, të rëndësishëm dhe 

specifik në zonën e mbrojtur apo në burimet e saj. Në veçanti, janë ata të drejtat, mandatet, interesat 

apo nevojat e të cilëve mund të preken në mënyrë të drejtpërdrejtë nga zbatimi i planit të menaxhimit. 

Përgatitja e një plani të pjesëmarrjes 

Pas identifikimit të hisedarëve për zonat e mbrojtura nga ekipi i planifikimit, ata duhet të përcaktojnë 

për çdonjërin prej tyre nivelet e duhura të pjesëmarrjes në procesin e planifikimit të menaxhimit. 

Kryerja e një analize të nevojave për informim dhe të disponueshmërisë 

Në këtë fazë të hershme, është gjithashtu e dobishme që të vlerësohen dhe grumbullohen saktësisht 

informatat që janë në dispozicion lidhur me zonat e mbrojtura. Disponimi me këto informacione do të 

ndihmojë për të vendosur nëse nevojiten hulumtime në terren për t’i siguruar informacionet e kërkuara 

për planin e menaxhimit. Pasi të jetë përfunduar vlerësimi, ekipi mund të përcaktojë se çfarë pune 

duhet të bëhet për të përgatitur përshkrimin e plotë të lokacionit. 





Draft 

Grumbullimi i informatave administrative bazë dhe i informatave financiare lidhur me zonën e mborjtur 

Ekipi planifikues duhet, nëse është e mundur në këtë fazë, të fillojë të grumbullojë informata bazike për 

situatën administrative dhe financiare në Zonën e Mbrojtur. Kjo do të përfshinte 

Informata administrative 

Nëse është e mundur, duhet të mblidhen informatat vijuese 

Sistemi i qeverisjes 

Struktura dhe numri i personelit 

Pajiset ekzistuese, informatat dhe burimet në dispozicion për menaxhim 

Informatat e menaxhimit 

Planet aktuale apo të mëparshme të menaxhimit 

Sistemi i planifikimit, monitorimit dhe raportimit të punës 

Informatat financiare 

Shpenzimet vjetore (të shtjelluara në kategori) për zonën e mbrojtur për 5 vitet e kaluara. 

Investimet e mëdha/kapitale (infrastrukturë dhe pajisje) në 5 vitet e kaluara 

Burimet e të hyrave për zonën e mbrojtur për pesë vitet e kaluara 

Shpenzimet lidhur me zonën e mbrojtur nga agjencitë tjera, projektet etj, gjatë pesë viteve të kaluara. 

Aktivitetet e sugjeruara për përmbylljen e fazës 1 

Kërkesa e parë është që të përcaktohet strategjia e përgjithshme për zhvillimin e një plani të 

menaxhimit. Organizata me përgjegjësinë e përgjithshme për planifikimin e zonave të mbrojtura duhet, 

së bashku me partnerët e saj kryesorë, të mbajë një “takim të strategjisë së planifikimit”. Ky është një 

takim i brendshëm me agjendën e sugjeruar vijuese 

Aktiviteti planifikues 1: Takimi i strategjisë 

Takimi i Planifikimit të Strategjisë së Menaxhimit 

Pjesëmarrja/ të pranishëm 

Përfaqësuesit e autoriteteve të zonës së mbrojtur nacionale dhe/ose rajonale 

Drejtori dhe zëvendësdrejtori i zonës së mbrojtur 

Përfaqësuesit e organizatave që ofrojnë përkrahje të drejtpërdrejtë për procesin e planifikimit (p.sh. 

projektet, OJQ-të) 

Qëllimi 

Krijimi i një kuptimi të përbashkët të bazës ligjore, kërkesave teknike dhe procesit për zhvillimin e një 





Draft 

plani të menaxhimit 

Të përcaktohet procesi i përgjithshëm që duhet të ndërmerret për zhvillimin e një plani menaxhues. 

Të identifikohet ekipi planifikues 

Të identifikohet një periudhë kohore kalimtare për ndërtimin dhe hartimin e planit menaxhues 

Rezultatet kryesore 

Marrëveshje për bazën ligjore të planifikimit të menaxhimit, kërkesat që ka dhe kufizimet që i 

vendos në procesin e planifikimit dhe planin final. 

Marrëveshje për kohëzgjatjen e planit dhe llojin e planit që do të prodhohet (‘Strategjik’, 

‘Operacional’ apo i përzier) 

Marrëveshje për formatin që do të përdorët për planin e menaxhimit dhe procesin vijues në 

përgatitjen e tij 

Identifikimi paraprak i hisedarëve, të cilët me shumë gjasë mund të kenë përfshirje të 

konsiderueshme në procesin e planifikimit 

Identifikimi i ekipit të zhvillimit të planit të menaxhimit. 

Nëse plani zhvillohet nga brenda, duhet të arrihet pajtim për anëtarët e ekipit planifikues 

Nëse zhvillimi i planit udhëhiqet nga një kompani private, në takim duhet të arrihet marrëveshje për 

kushtet dhe detyrat e punës për procesin e përzgjedhjes dhe procesin pasues 

Marrëveshje për një kornizë me afate kohore për procesin e planifikimit dhe pikat/shtyllat kryesore 

të tij. 

Rezultati 

Takimi duhet të prodhojë një raport të shkruar që do të jap hollësi për të gjitha marrëveshjet dhe 

rezolutat. 

Pasi të jetë arritur pëlqimi për ekipin planifikues dhe strategjinë, faza pasuese është mbajtja e një Takimi 

Para-Planifikues, me agjendë të sugjeruar si vijon 

Aktiviteti i planifikimit 2 Takimi para planifikues 

Takimi Para-planifikues 

Pjesëmarrja/ të pranishëm 

Përfaqësuesit e autoriteteve të zonës së mbrojtur nacionale dhe/ose rajonale 

Drejtori dhe zëvendësdrejtori i zonës së mbrojtur 

Përfaqësuesit e organizatave që ofrojnë përkrahje të drejtpërdrejtë për procesin e planifikimit (p.sh. 

projektet, OJQ-të) 

Të gjithë anëtarët e ekipit të përzgjedhur për zhvillimin/përpilimin e planit menaxhues 

Qëllimi 

Të sigurohet që të gjithë anëtarët e ekipit planifikues e kuptojnë formatin që do të shfrytëzohet për 





Draft 

planin e menaxhimit dhe procesin që do të vihet në përdorim për zhvillimin e tij 

Të caktohen rolet dhe përgjegjësitë për të gjithë anëtarët e ekipit planifikues 

Të kryhet një analizë fillestare e hisedarëve dhe e disponimit të informacioneve 

Të dakordohen afatet kohore për procesin e planifikimit 

Rezultatet kryesore 

Marrëveshje dhe kuptim i përbashkët i formatit të planifikimit dhe procesit 

Marrëveshje të një kornize kohore dhe plani pune për procesin e planifikimit 

Analizë e hisedarëve dhe plan i pjesëmarrjes 

Vlerësim i nevojave për informata 

Plan i hollësishëm i veprimit për përfundimin e Fazës 2: Grumbullimi i të dhënave 

Pikat e sugjeruara të agjendës 

Kurs trajnimi për planifikimin e menaxhimit të zonës së mbrojtur (nëse kërkohet) 

Njohja me doracakun e planifikimit dhe materialet mbështetëse 

Njohja me zonën e mbrojtur 

Prezantimi nga Drejtori i ZM-së (zonës së mbrojtur) 

Shqyrtimi i hartave, raporteve, dokumenteve, planeve të mëparshme të menaxhimit, etj 

Ushtrim grupor për kryerjen e analizës së hisedarëve 

Ushtrim grupor për të zhvilluar/përpiluar një plan të pjesëmarrjes 

Ushtrim grupor për të kryer një vlerësim të nevojave për informacione 

Ushtrim për ta përcaktuar orarin kohor dhe për t’i caktuar përgjegjësitë 

Identifikimi i nevojave për resurse për procesin e planifikimit: materiale, logjistikë, etj. 

Planifikim i hollësishëm për përgatitjen e Përshkrimit të Vendit (Faza 2) 

Rezultatet 

Një raport i shkruar që i detajon të gjitha marrëveshjet dhe rezolutat. 

Analizë e shkruar e hisedarëve, plan i pjesëmarrjes dhe vlerësim i nevojave për informacione 

Një orar me afate dhe një plan pune 

Marrëveshje për datën e takimit të ardhshëm 

Listë e resurseve të nevojshme për procesin e planifikimit 

Pas takimit të para-planifikimit, mund të jetë e dobishme që të kontaktohen disa nga palët kryesore në 

interes që do të përfshihen në procesin e planifikimit të menaxhimit. 

Aktiviteti planifikues 3 Rrethi i parë i konsultimeve 

Rrethi i parë i konsultimeve 





Draft 

Qëllimi i konsultimeve 

Të informohen hisedarët kyç rreth procesit të planifikimit të menaxhimit dhe se çfarë përfshihet në 

të, si dhe të kërkohet përkrahja dhe asistenca e tyre. 

Të sigurohet që të gjithë bartësit e të drejtave në kuadër të zonës të kuptojnë bazat ligjore dhe 

teknike për procesin e planifikimit 

Të identifikohen hisedarët shtesë dhe burimet e informacionit, këshillat dhe ekspertiza që mund të 

ndihmojnë në procesin e planifikimit. 

Të mblidhen idetë fillestare rreth vlerave dhe pasurive kryesore të zonës dhe rreth problemeve dhe 

çështjeve që ndikojnë në ato. 

Aktivitetet tipike të konsultimit 

Varësisht nga vendi dhe numri i hisedarëve ky rreth i parë i konsultimeve ka shumë mundësi që do të 

përfshijë: 

Takime formale me autoritetet që kanë mandate për menaxhimin e tokës dhe resurseve brenda ose 

rreth zonës së mbrojtur. 

Takime sy më sy me hisedarët kryesor dhe bartësit zyrtarë të të drejtave në zonë 

Një nga, ose më shumë prezantime dhe diskutime lidhur me planin e menaxhimit me komunitetet e 

prekura. 

Pikat kryesore të agjendës 

Agjenda specifike për këto takime do të varet nga hisedari(ët) gjegjës dhe nga lloji i takimit që do të 

mbahet. Pikat vijuese do të duhej të përfshihen në agjendë 

Sqarimi i qëllimit dhe procesit të planifikimit të menaxhimit. 

Sqarimi (nëse nevojitet) i natyrës zyrtare të procesit të planifikimit. Mund të jetë e dobishme që të 

sigurohet një letër formale nga agjencia qeveritare përgjegjëse për zonën e mbrojtur, me të cilën 

aprovohet lëvizja e procesit të planifikimit dhe që kërkon bashkëpunimin e hisedarëve. 

Sqarim për atë se si do të jenë të përfshirë hisedarët në procesin e planifikimit. Për shembull, 

përmes vijimit të punëtorive dhe takimeve, duke shkëmbyer informacione, duke i bashkërenduar 

planet e tyre me planin e menaxhimit. Ekipi planifikues duhet të bëjë çdo gjë që është e mundur për 

të inkurajuar pjesëmarrje aktive dhe shkëmbimin e informacioneve. 

Pyetjet, diskutimet dhe sqarimet rreth planit dhe procesit të planifikimit. 

SHËNIM: Gjatë tërë këtyre takimeve fillestare, duhet të kushtohet vëmendje që mos të dakordohet 

për ndonjë veprim, të bëhen zotime apo të ngritën pritjet lidhur me atë se çfarë do të jenë rezultatet 

e planifikimit . 





Draft 

Shtojca 8 Rekomandimet për planifikimin e menaxhimit të PNSh 

Misioni në Kosovë 23-26 maj 2011 

Ky raport është pjesë e një raporti më të madh mbi Punëtorinë për Parkun Nacional të Sharrit 

http://www.ks.undp.org/repository/docs/Report_SNP_Workshop_May_24_25_2011_v03_PB.pdf 

Vëzhgime dhe rekomandime të përgjithshme 

Bazuar në informatat e prezantuara në punëtori, diskutimet që rezultuan dhe në takimet e më pasme, 

vëzhgimet në vijim mund të jenë ndihmëse për bërjen e përparimit të mëtejmë në zhvillimin e planit të 

menaxhimit dhe biznesit për Parkun Nacional. 

Para fillimit të përgatitjes për një plan menaxhues ekziston nevoja për të sqaruar kontekstin ligjor dhe 

administrativ ku një plan i menaxhimit do të përgatitej. 

Në mënyrë specifike 

Çfarë është marrëdhënia në mes ‘Planit Hapësinor’ siç kërkohet nga Planifikimi i Legjislacionit dhe ‘Plani 

Menaxhues’ siç kërkohet nga legjislacioni për mjedis? 

Sqarim i mëtejmë kërkohet lidhur me kushte specifike për të dy planet dhe në ‘kufi’ në mes të dyve. Tani 

për tani draft plani hapësinor për Parkun Nacional të Maleve të Sharrit përmban shumë elemente që 

normalisht do të paraqiteshin në një plan menaxhues. Përderisa struktura e përgjithshme dhe qasja e 

këtij dokumenti është mjaft profesional, unë kam disa brenga madhore mbi elementet e përmbajtjes, e 

kjo përfshinë gjërat në vijim 

Zonimi nuk duket të jetë e bazuar në peizazhe apo në qasje ekologjike, por në përcaktimin e ‘ishujve’ të 

mbrojtura në mënyrë strikte. Përfshirja e 300ha të zonës së mbrojtur për rrëqebull (mace e egër) qartë 

është e bazuar në një të kuptuar joadekuate të nevojave të specieve. Kjo nuk është kompatibile me 

qasjen që kërkohet për Kategorinë II të IUCN për Zona të Mbrojtura. 

Rregulloret për zonën e “Tretë” janë mjaft të lira, që lënë përshtypjen se janë të hapura për çfarë do 

zhvillimi. Si dhe që çon në shumë propozime për zhvillime të papërshtatshme, kjo qasje do të vendoste 

me gjasë një barrë të madhe mbi administratën e Parkut Nacional gjatë rishikimit të këtyre 

propozimeve. 

Plani specifikon përmirësimin e rrugëve të caktuara, por nuk merr parasysh ndikimin mjedisor të këtyre 

veprimeve apo nevojën për vlerësim të ndikimit 

Nuk është e qartë se sa pjesëmarrje është e përfshirë në përgatitjen e këtij plani 

Aprovimi i draft planit për mjedis ashtu siç është, do të krijonte komplikime madhore për planin 

menaxhues participues. Opsionet kryesore alternative duket të jenë 





Draft 

Të anulohet plani aktual mjedisor dhe të përgatitet një i ri paralelisht me procesin e planit meanxhues 

dhe të sigurohet 100% kompatibilitet i të dy planeve (në çdo rast draft plani mjedisor aktual duhet të 

rishikohet në mënyrë thelbësore për ta akomoduar zgjerimin e Dragashit) 

Të modifikohet plani mjedisor aktual për ta bërë më pak urdhërues, duke lejuar më shumë fleksibilitet 

për planin menaxhues që ekziston “nën” të. 

Të modifikohet ligji për të larguar kërkesat për plan hapësinor për Parkun Nacional. Të gjitha elementet 

kryesore të planit për mjedis pastaj mund të shpërndahen në mes të Ligjit për themelimin e Parkut 

Nacional dhe të Planit Menaxhues. 

Deri në çfarë mase plani menaxhues do të jetë një dokument ligjor obligues kur ai do të aprovohet? 

Rreziku i pasjes së një plani menaxhues që është një dokument ligjor është se ai bëhet gati i pamundur 

për ta ndryshuar, dhe pastaj mund të ketë pasoja ligjore për të dështuar në arritjen e të gjitha 

objektivave të tij. Normalisht plani menaxhues aprovohet brenda Autoritetit Përgjegjës, por nuk është 

ligj. Ligji e limiton veten brenda kufijve dhe funksioneve kryesore të zonës, mandati i autoritetit 

menaxhues the mënyrat në të cilat ekzistenca e zonës së mbrojtur ndryshon ligje tjera. 

Menaxhimi i Zonës së Mbrojtur është një ndërmarrje jo ekzakte, nuk është inxhinieri! Disa nga veprimet 

e propozuara janë gati për të dështuar, disa objektiva nuk do të arrihen, ndoshta do të kërkohen disa 

objektiva të reja, informata të reja të çështjeve do të ndikojnë në implementimin e planit. Natyrisht, nuk 

duhet të jetë e pamundur për administratën e ZM ta ndryshojë planin sa herë që mendon të bëjë atë. 

Në punën time unë normalisht propozoj një sistem të adaptimit si në vijim. 

Niveli i 

Planifikimit 

Menaxhimi 

i 

përditshëm 

Niveli i 

vendimmarrjes 

mbi ndryshimet 

Drejtori i ZM 

dhe ekipi 

menaxhues 

Veprimet Drejtori i ZM 

dhe Komisioni 

Këshillëdhënës 

Objektivat Komisioni 

Këshillëdhënës i 

ZM dhe 

Autoriteti 

Frekuenca dhe procesi i adaptimit 

I vazdueshëm. Diskutohet gjatë takimeve të rregullta të 

menaxhmentit dhe miratohet nga ekipi menaxhues i zonës së 

mbrojtur. 

Vjetore Bazuar në përgatitjen e planeve vjetore të punës 

Periodike (ose raportimi i duhur ose periudha planifikuese). 

Përmes procesverbalit të mbledhjeve menaxhuese të zonës 

së mbrojtur. 

Vjetore. Përmes takimeve rishqyrtimi formal vjetor me 

autoritetet relevante dhe me palët në interes. Objektivat 

duhet të jenë të ndryshuar vetëm ku është absolutisht e 

nevojshme (për shembull, si rezultat i një ndryshimi të 

pakthyeshëm në rrethana që e bën objektivin ekzistues të 

pamundshëm për t’u realizuar) 

Synimet Autoriteti i ZM 5-vjetor (ose periudha e duhur operacionale e planit). Gjatë 





Draft 

zhvillimit të planit të ardhshëm për periudhën e ardhshme 

Si do të ndikon plani menaxhues/plani hapësinor në ligjet ekzistuese dhe në mandate? 

Kjo gati gjithmonë ndikon në pylltari, por gjithashtu mund të ndikojë rregullimin e kullosave, bujqësinë 

dhe menaxhimin e resurseve të ujit. Marrëdhënia në mes planit menaxhues dhe përgjegjësitë e 

mandatit të qeverisë lokale duhet gjithashtu të qartësohet, posaçërisht në lidhje me urbanizimin dhe 

ndërtimin e infrastrukturës sociale (posaçërisht rrugët). Dy qasje të përgjithshme mund të merren: 

Të gjitha (apo vetëm disa) mandatet ekzistuese (dhe në disa raste pronësia) transferohen në Autoritetet 

e ZM, i cili bëhet autoriteti direkt menaxhues për tokën dhe burimet në zonë. 

Ekzistenca ligjore e ZM modifikon të gjitha apo disa mandate ekzistuese dhe të drejta. Këto mandate 

dhe të drejta qëndrojnë me pronarët e tyre origjinal, të cilët janë të obliguar të ndryshojnë planet dhe 

praktikat e tyre që t’i konformojnë me zonimin, rregulloret dhe planin menaxhues të ZM (Menaxhimi 

Kolaborativ) 

Si do të ndikojë plani menaxhues në projektet tjera? 

Punëtoria la përshtypje se shumë projekte dhe plane përfshijnë aktivitete brenda territorit aktual dhe të 

propozuar të zonës së mbrojtur të zgjeruar. Do të ekzistojë nevoja që të sigurohet se të gjitha këto janë 

të harmonizuara me zonimin, rregulloret dhe planin menaxhues të ZM. 

Çfarë do të jetë sistemi i qeverisjes 

Nuk jam i sigurt se cilat janë planet aktuale për qeverisje. Deri në një masë këto do të varen në atë se si 

të drejtat dhe mandatet tjera konsiderohen. Sidoqoftë, një sasi e mekanizmit formal për pjesëmarrje në 

menaxhim duhet të jetë i përfshirë. Nëse modeli i menaxhimit “Kolaborativ” të qeverisjes miratohet, do 

të ekzistojë një kërkesë për një këshill “formal të palëve në interes” për të koordinuar punën e të gjithë 

bartësve të ndryshëm të mandateve dhe të të drejtave. 

Kur do të aprovohet zgjerimi i Dragashit dhe cilat do të jenë kufijt e tij? 

Plani menaxhues idealisht duhet të mbulojë të gjithë Parkun e zgjeruar Nacional të Sharrit. Puna mund 

të fillojë bazuar në draft kufijtë, por përmasa e saktë dhe kufijtë duhet të konfirmohen sa më shpejt që 

është e mundur. 

Struktura e Planifikimit të Menaxhimit dhe Procesi duhet të qartësohen 

Legjislacioni aktual lidhur me planet e menaxhimit është një bazë mjaft adekuate për përgatitjen e një 

plani menaxhues. Nuk është krejtësisht çka do të rekomandoja, por qasja të cilën unë e prezantova në 

punëtori mund të adaptohet sipas kërkesave të veta. Hapi i ardhshëm do të ishte krijimi i një procesi për 

të arritur atë që kërkohet, duke përfshirë një element të fortë të pjesëmarrjes. 

Nevoja për një plan financiar të “biznesit” 

Me siguri se do të nevojitet ca ndihmë e ekspertit për të përgatitur planin e nevojshëm financiar dhe për 

të identifikuar strategjinë dhe masat specifike të nevojshme për të plotësuar zbrazëtirat e paevitueshme 

financiare. Nëse qasja menaxhuese ‘Kolaborative’ merret, nuk do të përfshinte jo vetëm buxhetet dhe 





Draft 

planet zhvillimore për autoritetin menaxhues, por gjithashtu edhe negocimin me bartësit tjerë të të 

drejtave dhe të mandateve për të përcaktuar se si buxhetet e tyre do të kontribuojnë në përmbushjen e 

synimeve të planit menaxhues. 

Roli i Projektit të Binjakëzimit 

Është krijuar një bashkëpunim dhe komunikim i mirë me ekipin e Projektit të Binjakëzimit. Ai projekt i ka 

17 ditë për të ndarë dhe përgatitur ‘Udhërrëfyesin për Planifikimin Menaxhues’ për Parkun e Sharrit. 

Bazuar në diskutimet gjatë misionit ekipi ka sugjeruar se koha e tyre më së mirë do të ndahej në 

veprimet në vijim 

Sigurimi dhe përkthimi se ku kërkohen të gjitha legjislacionet relevante (përfshirë draftet e Ligjit të ri 

mbi Parkun Nacional), nën ligjet, aktet normative, plani aktual hapësinor, etj. lidhur me zonat e 

mbrojtura dhe planifikimin menaxhues 

Përgatitja e një analize e situatës aktuale, faktorët limitues dhe mundësitë që paraqiten nga korniza 

ekzistuese ligjore dhe draft planet dhe propozimet. 

Përgatitja e ‘hartës së rrugëve’ të rekomanduar për zgjidhjen e pasigurive të mëdha dhe të çështjeve 

lidhur me zhvillimin e një plani menaxhues modern dhe të dobishëm që mund të implementohet me 

gatishmëri dhe për të cilin mund të zhvillohet një plan gjithëpërfshirës i biznesit. Projekti i Binjakëzimit 

Kjo duket të jetë një strukturë krejtësisht e përshtatshme e veprimeve që do të ndihmonin zgjidhjen e 

shumë çështjeve, duke përfshirë ato më të dalluarat në këtë aide memoire. 





Draft 

Shtojca 9 Planet e Menaxhimit dhe të Biznesit për Zonat e Mbrojtura 

Planet e Menaxhimi dhe të Biznesit për Zonat e Mbrojtura dhe Parqet Nacional në Lidhje me 

Punëtorinë Lokale të Zhvillimit Njerëzor 

Prishtinë, Kosovë, 24-25 maj 2011 

Shënim: Ky raport është pjesë e një raporti më të madh për Parkun Nacional të Sharrit, i përgaditur në 

Maj 2011: 

http://www.ks.undp.org/repository/docs/Report_SNP_Workshop_May_24_25_2011_v03_PB.pdf 

Konkluzione dhe rekomandime 

Konkluzione të përgjithshme: 

Kuadri aktual i padefinuar politik dhe institucional i PNS-së është një sfidë e madhe për hartimin e planit 

të menaxhimit (PM) dhe planin e biznesit (PB), duke përfshirë rolet dhe përgjegjësitë. Edhe pse PM-ja 

dhe më pas PB-ja mund të zhvillohen (me të dhëna të fuqishme nga ana e konsulentëve), aspekti më 

kritik është zbatimi. Nëse nuk ka mandat ligjor për zbatimin e përgjegjësive, të dy planet mund të jenë 

në rrezik. Duke pasur parasyshë këtë situatë, UNDP-ja duhet të vlerësojë me kujdes qëndrueshmërinë e 

investimit të kohës, përpjekjeve dhe burimeve të nevojshme për formulimin e PM-sët dhe të PB-së në 

këtë pikë. Megjithatë, ka shpresa të rëndësishme për të dy planet. 

Shumica e pengesave aktuale për një formulim dhe zbatim të suksesshëm të PM-së / BP-së janë të 

lidhura me çështjet e qeverisjes dhe kapacitetet institucionale. E para është një aspekt politik kritik, që 

mund të kërkojë një kohë të gjatë për t'u zgjidhur. E dyta, kapacitetet institucionale janë diçka që mund 

të adresohen menjëherë dhe të ndërtohen në mënyrë progresive, me mbështetjen e konsulentëve. 

Një sfidë e madhe për PM-në është kuadri ligjor. Ajo kërkon miratimin e kuvendit që të hyjë në fuqi 

(kategori ligjore). Kjo mund ta kthej PM-në në një dokument të ngurtë i cili mund të kërkojë një 

dokument shtesë rregullativ që të bëhet funksional. Miratimi nga kuvendi mund të jetë i vështirë dhe i 

nxitur politikisht. 

Në këtë moment nuk ka qartësi të statusit ligjor që një plan biznesi i PNS-së do të kishte nëse do të ishte 

zhvilluar. Megjithatë është e rëndësishme që plani i biznesit mbetet një "mjet menaxherial fleksibël 

lidhur me nevojat financiare të planit të menaxhimit të ZM-së. Ajo përshkruan veprimet e nevojshme 

për të zbatuar një apo më shumë mekanizma të të ardhurave të ZM-së dhe rritjes së fitimit ekonomik. 

Përdor modelin operativ më të mirë të mundshëm (duke pasur parasyshë aspektet mjedisore, sociale 

dhe financiare) ". Këto elemente i PB-së duhet të merren parasysh kur të formulohet PM-ja e PNS-së. 

Nëse Qeveria ka filluar procesin e formulimit të një strategjie zhvillimore kombëtare të turizmit, është e 

rëndësishme që agjencia përkatëse e sektorit (p.sh. e turizmit) të jetë e angazhuar në procesin e 

përpilimit të PM-së së PNS-së, me fokus në mundësitë e të ardhurave dhe investimeve në turizmin e 

bazuar në natyrë. 





Draft 

Për shkak se plani i menaxhimit dhe plani i biznesit janë të lidhura plotësisht njëra me tjetren (pra plani i 

biznesit do të ndihmojë në plotësimin e nevojave financiare të PM-së), është e mundur të fillohet me 

disa nga punët në prapavi që do të lehtësojnë formulimin e planit të biznesit. 

Rekomandimet 

Planifikimi i menaxhimit të ZM-së 

Gjatë procesit të zhvillimit të PM-së, do të jetë e dobishme një qasje "përçaj dhe sundo". Dmth Grupe të 

ndryshme punuese mund të organizohen për të adresuar aspekte të ndryshme të planit të menaxhimit. 

Për shembull aspektet strategjike / të qeverisjes dhe aspektet operative. Shih d) më poshtë. 

Siç u përmend më lartë, aspektet qeverisëse të PM-së do të marrin një kohë të gjatë për t'u zgjidhur. 

Megjithatë, formulimi i PM-së mund të përqëndrohet në fillim më shumë në aspektin teknik: cilat janë 

programet e ruajtjes (dhe të zhvillimit të komunitetit) dhe nën-programet që duhet të përfshihen në PM 

për të arritur objektivat e PNS? Definimi i kësaj strukturë operacionale mund të jetë një prioritet logjik. 

Nëse kjo është e definuar dhe e përcaktuar, ajo mund të jetë më e lehtë për t’u krahasuar vis-à-vis me 

nevojat e qeverisjes (institucionet dhe përgjegjësitë) dhe për të negociuar një strukturë më të mirë të 

qeverisjes për të mbështetur PM-në e PNS-së. Për këtë qëllim, udhëzuesi për PM të binjakëzuar mund të 

ketë një fokus të fortë mbi zhvillimin e prioriteteve operacionale, dmth, së pari fushat kryesore 

funksionale, programet, nën-programet 2 . Fusha të tjera programore jo-thelbësore të cilat nuk mund të 

kenë nevojë financimi direkt nga AP-ja mund të shtohen në mënyrë progresive, sipas zhvillimit të 

strukturës së qeverisjes. 

Të definohen synimet strategjike dhe metrike (SMART) për nivelet 3 themelore dhe optimale të ruajtjes, 

për të gjitha programet e ZM-së. Kjo është kritike për të mundësuar formulimin e një PB-je realistike. 

Miratimi i PM-së. Nëse PM-ja duhet të shkojë në kuvend për miratim, do të jetë optimale që PM-ja të 

ndahet në dy seksione : (a) aspektet strategjike / qeverisëse dhe (b) aspektet operacionale, por kjo 

mund të jetë e vështirë për t’u bërë; do të ishte ideale që gjërat të mund të ishin shumë më të lehta në 

qoftë se MMPH-ja do të ishte përgjegjëss për zhvillimin dhe miratimin e aspekteve funksionelae të PMsë. 

Planifikimi biznesor për ZM-të: 

Edhe pse PN i Sharrit nuk është gati për një proces planifikimi biznesor, disa veprime përgatitore mund 

të fillojnë në mënyrë të pavarur (sipas prioriteteve): 

Kushti që të zhvillohet plotësisht dhe plani biznesor nuk janë ende në dispozicion, për shembull, është e 

vështirë për të përcaktuar se sa të holla janë të nevojshme pa një PM. Megjithatë, disa veprime mund të 

nisen paralelisht me hartimin e PM. 

2 Nga pikë vështrimi i planifikimit biznesor të ZM-së, zonat funksionale përbëhen nga programet të cilat janë 

kategoritë e aktiviteteve operacionale të cilat gjinden brenda një zone të mbrojtur dhe të cilat kërkojnë financim. 

Fushat e programeve janë pjesët e veprimeve të cilat kërkojnë menaxhim të ndarë dhe të cilat sillen rreth një 

aktiviteti diskret apo një sërë aktivitetesh. 

3 Niveli themelorë i konservimit përshkruan nivelin minimal të financimit të nevojshëm për të operuar me 

programet prioritare derisa në të njëjtën kohë duke përmbushur nevojat bazike programore (për të siguruar 

mbrojtje të funksionimeve të ekosistemeve kyçe). Niveli optimal i konservimit përshkruan gjendjen ideale ku të 

gjitha programet e ZM-ve janë duke u zbatuar sepse të gjitha fondet e nevojshme, personeli dhe burimet tjera janë 

në dispozicion. 





Draft 

Plotësoni fletnotimin financuar të qëndrueshëm të UNDP-së. Kjo do të na japë një pikënisje për sa i 

përket financimit aktual. 

Kryerja e studimit vlerësues të ekosistemeve të ZM-së. Ky studim është një element kritik për zhvillimin 

e qëndrueshmërisë financiare të PNS-së. Rezultatet e studimit do të përdoren për të bindur vendimmarrësit 

lidhur me përfitimet e rritjes së investimeve në kapitalin natyror (përfshirë edhe ZM). Studimi 

mund të përdorë një qasje të sektorit për vlerën e kontributit të ekosistemeve në ZM të produktivitetit. 

P.sh. në sektorë të tillë si turizëm, energji (hidrocentrale) dhe pylltari. 

Vlerësimet për pagesat për shërbimet e mjedisit (PSM). Ky është një tjetër studim plotësues që mund të 

fillohet paralelisht me PM-në. Kjo do të sigurojë dhe pasqyrë të avancuar për opsionet e të ardhurave të 

ZM-së në të bazuar në PSM. 

Analiza e ligjit të financave të ZM-së dhe të kuadrit rregullator. Ky është një tjetër aspekt kritik që duhet 

të konsiderohet në PM dhe PB. Studimi do të sigurojë një përmbledhje të mundësive brenda kuadrit 

ligjor ekzistues dhe të tjerët që do të kërkojnë reforma fiskale 4 

Fillimi i kalkulimit të PM-së së PNS-së sa më shpejt që të jetë e mundur. P.sh. sa më shpejt që një 

strukturë e qartë e zonave funksionale, programeve dhe nën-programeve është në dispozicion. Një 

metodë 5 përllogaritëse e thjeshtë ABC mund të zhvillohet për PNS-në. Megjithatë, shkathtësia është në 

detaje kështu që sa më shumë detaje aë më të mirë. 

Në bazë të rezultateve të vlerësimit të ZM-së (pika 3) të fillojë një fushatë komunikimi për të hedhur 

themelet për formulim dhe zbatim të PM-së ashtu edhe të PB-së. 

4 Reforma fiskale e mjedisit (RFM) i referohet: një sërë taksave, tatimeve apo instrumenteve të çmimit të cilat 

mund të rrisin të ardhurat, ndërsa njëkohësisht mbështesin tutje qëllimet mjedisore. Kjo arrihet duke siguruar 

stimujt ekonomikë për të korrigjuar dështimin e tregut në menaxhimin e burimeve natyrore dhe kontrollin e 

ndotjes. Përgjithësisht, RFM mund të: 1) mobilizoj të ardhura për qeveritë, 2) përmirësoj praktikat e menaxhimit të 

mjedisit dhe të ruaj burimet, dhe 3) të zvogëloj nivelin e varfërisë (Banka Botërore, 2005). 

5 ABC e kontabilitetit (përllogaritjes) është një metodë e lehtë për t'u përdorur (e orientuar drejt rezultateve), e cila 

e bën një lidhje midis qëllimeve të ruajtjes (konservimit) dhe kostot aktuale. Ajo është e bazuar në organizimin e 

aktiviteteve të kryera në zonat e mbrojtura me anë të zonave funksionale dhe programeve. Duke përdorur shifra 

metrike, kostot janë ndahen për çdo program dhe nën-program për nivelet themelore dhe optimale të ruajtjes; 

boshllëqet financiare janë të përcaktuara duke krahasuar burimet në dispozicion me nevojat financiare (themelore 

dhe optimale). Kjo metodë e bënë të mundur që të arrihet në kostot aktuale dhe të besueshme pasi që kostot e 

alokuara janë drejtëpërdrejtë të lidhura me synimet e secilit prej programeve të ruajtjes së zonave të mbrojtura. 

Metoda ABC mund të përdoret në nivel vendi apo sistemi (Flores, 2008). 





Draft 

Shtojca 10 KeP për Studim të Vlerësimit Ekonomik për ZM 

I. Informacione për Pozitën 

Titulli: Ekspet vendor për vlerësimin e Ekosistemeve të Zonave të Mbrojtura 

Projekti: Mbrojtja e Biodiversitetit dhe Menaxhimi i Qëndrueshëm i Shfrytëzimit të tokës 

Departamenti/Njësia: Energjia dhe Mjedisi 

Reporton te: Managjeri i Projektit 

Vendi i punës: Zyra qëndrore 

Vendet e pritshme të udhëtimit (nëse aplikohet): Asnjë 

Kohëzgjatja e punës: 90 ditë brenda Janarit dhe Marsit 2012 

Nevoja për praninë e konsultantit në zyrë: 

Sigurimi i Shërbimeve Mbështetëse: 

Hapsira në zyrë: Jo 

Pajisje (laptop etj): Jo 

Shërbime sekretariale: Jo 

Ofruesi i shërbimeve mbështetëse : 

Nënshkrimi i poseduesit të buxhetit: Maria Elena Zuniga, Menaxhere e Projektit në Dragash 

Nadia Chaichee (Analiste e Programit / Mjedisi dhe Energjia) 

II. Informacione shtesë 

Përmes projektit: Mbrojtja e Biodiversitetit dhe Menaxhimi i Qëndrueshëm i Shfrytëzimit të tokës në 

Drgash, UNDP-ja është duke implementuar projektin 3 vjeçar (2010 deri 2013) duke synuar krijimin e 

kuadrit institucional për të mundësuar zhvillimin e qëndrueshëm. Katër fushat e ndërhyrjes të këtij 

projekti përfshijnë: a) Mbrojtjen e Biodiversitetit, b) Zhvillimin ekonomik lokal, c) Zhvillimin e një 

strategjie të qëndrueshmelokale të energjisë dhe d) Zhvillimin e kapaciteteve në kuadër të komunës 

për të siguruar që korniza e lartëcekur të mund të mbështëtet dhe të jetë e qëndrueshme në kohë të 

duhur. 

Dragashi është rajon malor me 435 kilometra katrorë, i vendosur në rajonin jugor të Kosovës- 

Prizrenit, sot karakterizohet nga niveli i lartë i varfërisë, migrimit, bukurive të mëdha natyrore dhe 

burimeve përkatëse të ujit. 

Sfidat e këtij projekti orientohen për t’i siguruar Komunës instrumentet adekuate për të promovuar 

zhvillim të bazuar në Mbrojten e Biodiversitetit, Menaxhimin adekuat të shfrytëzimit të tokës duke 

bërë mjedisin të përshtatshëm për komunitetet dhe një strategji të qëndrueshme lokale të energjisë. 

Në këtë kornizë objektivë është Plani Zhvëllimor Lokal (PZHK). 

Bazuar në numrin e studimeve bazë sektoriale tashmë të prodhuara, duke përfshirë dhe atë në 

vazhdim e sipër “Atllasin e Zhvillimit të Qëndrueshëm”, projekti do të punojë në drejtim që t’i siguroj 

Komunës, të plotë, Planin Zhvëllimor Komunal në përputhje më legjislacionin egzistues të Kosovës. 

III. Objektivat e punës 

Studimi synon të informojë politikëbërësit dhe bizneset në Kosovë në lidhje me rreziqet ekonomike 

dhe mundësitë e ndërmarrjes së aktiviteteve prodhuese të cilat ndikojnë dhe ndikohen nga 





Draft 

biodiversiteti dhe shërbimet e ekosistemit. Pritet që studimi do të jetë një mjet për të ndihmuar 

qeverinë dhe akterët për të analizuar rolin e shërbimeve të ekosistemit me qëllim që të përfshijnë të 

gjitha këto shërbime në planifikimin ekonomik, politikat dhe investimet në nivel sektorial. Studimi do 

të vlerësojë provat mbi kontributin e ekosistemeve në zonat e mbrojtura në regjionin e Sharrit / 

Drgashit për ekonominë më të gjërë dhe vë këtë përballë statusit aktual të finacimit për zonat e 

mbrojtura në Kosovë. 

IV. Fushëveprimi 

Rishikimi i literaturës dhe studimi i rasteve mbi ZM-të / vlerësimin e ekosistemeve në Kosovë 

dhe vende tjera në rajon dhe rajonet tjera, duke përfshirë politikat ekonomike dhe 

zhvëllimore, strategjitë dhe planet për sektorët kyç, si dhe dokumentet e tjera relevante siq 

janë: strategjitë për uljen e varfërisë, strategjitë për uljen e rrezikut të fatkeqësive, etj. 

Mbështetë rafinimin e qasjes për vlerësimin e ZM-së për ZM-të e vëna në objektiv; 

Nën drejtimin e konsulentit ndërkombëtar të përgadisë një skicë të shënuar për raportin dhe 

të marrë marrëveshje nga palët e interesuara; të identifikimin e nevojave të tjera kërkimore 

dhe institutet kërkimore në Kosovë dhe të formojë një plan për konsultime. 

Të kryej të gjitha hulumtimet e nevojshme aktivitetet teknike, vizita në terren (sipas nevojës) 

Të prodhojë informacion të hulumtuar mbi vlerësimin e ZM-ve sipas standardeve të 

parashikuara në udhëzimin që përfshihet në Shtojcën 1. 

Të mbështes qasjet e menagjimit për vlerësimin ekonomik në parkun kombetar të 

Sharrit/Dragashit dhe zonat përreth: skenarin BZ (biznesi si zakonisht), dhe skenarin e 

menaxhimit të qëndrueshëm të ekosistemeve (SEM) (shih metodën e rekomanduar në 

shtojcën 2), dhe të përdorë qasjen e vlerësuar të sektorit për kontributin e ekosistemeve për 

produktibvitetin dhe mirëqenien njerëzore. 

Mbështesë vlerësimin e lidhjeve të ekosistemeve të rajonit të Sharrit / Dragashit me sektorët 

prodhues. 

Të mbështesë vlerësimin e qasjeve menaxheriale të ekosistemeve sektoriale (BZ/SEM) në 

qasjet menaxheriale të Parkut Nacional të Sharrit si dhe nevojat dhe zbrastësirat themelore 

dhe optimale të financimit. 

Të identifikojë gamën e vlerave ekonomike të siguruar nga ekosistemet në rajon, duke 

përfshirë ofrimin, mbështetjen, rregullimin dhe shërbimet kulturore (drejtëpërdrejtë, 

tërthorazi, opcionale, ekzistuese). 

Të identifikoj mallrat dhe shërbimet të cilat ekosistemet në rajonin e Parkut Nacional të 

Sharrit / Dragashit i ofrojnë ekonomisë së Kosovës duke shfrytëzuar një qasje sektorale. P.sh. 

bujqësia, turizmi, pyjet, energjia (hidrocentralet). 

Vlerësim të përfitimeve t ëekosistemeve të rëndësishëm duke përdorur tregues të sektorëve 

të tillë si: punësimi, trendet e të ardhurave, PBB, të ardhurat publike (të ardhurat tatimore), 

investimet, këmbimet valutore dhe të ardhurat nga eksporti, si dhe për jetesën lokale, 

veçanërisht të atyre që jetojnë përreth PN të Sharrit.Përveç përfitimeve ekonomike që 

rrjedhin nga një mjedis të mirë menaxhuar, kjo duhet marrë në konsideratë kostot 

ekonomike të degradimit të ekosistemeve dhe humbje në këto sektore, indikatorët dhe 

qëllimet e politikave. Gjithashtu përfshirja e efekteve të shumëfishta (siç përshkruhet në 

Shtojcën 2) 

Të mbështesë analizat se si kostot e ekositemeve dhe benefitet janë të shpërndara brenda 

sektorëve të ekonomisë, duke përfshirë përfitimet apo humbjet e grupeve më të varfra dhe 

atyre në gjendje më të vështirë 

Të krahasojë nivelet e përfitimit në mes të bizneseve si zakonisht (BZ) dhe skenarëve SEM 

brenda sektorëve. 





Draft 

Të identifikoj benefitet, ndryshimet e politikave, fitimtarët dhe humbësit si dhe aktivitetet 

potenciale ekonomike dhe ekonomitë familjare – ofrimi i mundësive e jo i vetëm 

problemeve, bërja e krahasimeve 

Të mbështesë përgaditjen e argumenteve ekonomike të SEM për vendim marrësit në nivelin 

qendrorë dhe lokal 

Të identifikoj politika të qarta dhe konkluzione menaxheriale duke u bazuar në ndikimin 

ekonomik të BZ përballë SEM; dhe arsyen kryesore për të kaluar nga BZ në SEM. 

Të mbështeten përgaditjet e mesazheve kyçe ekonomike dhe politike të mbështetura nga të 

dhëna të besueshme nga analizat e më sipërme. 

Në bashkëpunim me ekspertin ndërkombëtarë për vlerësim të ZM-ve, përgatit draft raport 

për rishikim dhe përfshirje të komenteve nga palët e përfshira në proces . Draft raporti duhet 

të jetë në përputhje me konturën e miratuar dhe rekomandimet e dhëna bazuar në gjetjet. 

Të kryej hulumtime shtesë të nevojshme për të adresuar komentet e draft raportit dhe të 

mbështesë përpilimin e raportit përfundimtarë. 

V. Rezultatet përfundimtare / Produktet përfundimtare të pritshme 

Plani i punës dhe përditësimet 

Konturë e raportit e plotësuar me të dhëna 

Materiale të hulumtimeve sipas sektorëve 

Raporte mujore të progresit 

Draft raport (maksimum 50 faqe duke mos përfshirë shtojcat) 

VII. Kualifikimet e kërkuara 

Diplomë të nivelit master në ekonomi apo menaxhim dhe administrim biznesi me aftësi të 

forta analitike, përvojë në vlerësime ekonomike të burimeve natyrore. Shkallë e lartë e 

diplomës master është një përparësi. 

3-5 vjet përvojë (duke përfshirë përvojë në analizim të statistikave për vlerësimin e burimeve 

natyrore). 

Përvojë shumëpalëshe (UNDP) dhe agjencitë bilaterale, agjencitë bashkëpunuese (donatorët) 

OJQ-të ndërkombëtare, është një përparësi. 

Përvojë në sektorët publik dhe privat 

Njohuri gjithëpërfshirëse të metodave të vlerësimit: vlerësim kontingjent, hedonik, metoda e 

vlerësimit të udhëtimit, ndryshimi në produktivitet, humbjet (apo fitimet) e të ardhurave, 

kostoja oportuniste dhe kostoja e zëvendësimit. 

Aftësi të forta në analizim të politikave (ndërsektoriale) 

Aftësi të shkëlqyera komunikimi dhe negocimi 

Aftësi të mira bashkëpunuese në ekip dhe në gjendje të përmbushë afate nën presion 

Njohuri të mira të gjuhës angleze ( në të folur, shkruar dhe pwrpilim të raporteve) 

Gatishmëri për të kryer kërkime në dhe jashtë Prishtinës, në rajonin e Sharrit / Dragashit. 

VIII. Kritere tjera të përzgjedhjes 

Gatishmëri për të mësuar dhe zbatuar një metodologji të re të vlerësimit të ekosistemit 

Përvojë në raprotim te konsulentët ndërkombëtarë 





Draft 

Shtojca 11 Aktivitete të Udhëhequra nga Gratë për Iniciativa të Fuqizimit të Komunitetit 

ë ë 


Faqe 147 nga 229



Draft 

Elemente pёr tё pёrzgjedhur aktivitete 

Çka ёshtё shtimi i 

vlerёs? 


Faqe 148 nga 229



Draft 

Shtojca 12 Krijimi i mundësive të biznesit me Punëdore për gratë 

Vendi: Komuna e Dragashit, (Bellobrad, Brrut, Blaç, Brod, Restelicë) 

Kohazgjatja: Janar 2011- Shtator 2012 

Partnerët implementues: UNDP/Art Gold, OJQ-ja, Dizajneri/ja e modës, gratë (komunitetet) 

Drafti përgatitur nga: Kaltrina Salihu, zyrtare për komunitete në projektin Art Gold në Dragash 

Historiati 

Në kuadër të projektit “Mbrojtja e biodiversitetit dhe menagjimi i shfrytëzimit të qëndrueshëm të tokës” 

në Dragash, UNDP-ja është duke implementuar një project 3 vjeçar (2010-2013), synimi i të cilit është 

krijimi i kornizës institucionale për të mundësuar zhvillimin e qëndrueshëm të komunës së Dragashit. 

Katër fushat e veprimit të këtij projekti përfshijn a) mbrojtjen e biodiversitetit, b) zhvillimin lokal 

ekonomik, c) zhvillimin e strategjisë së qëndrueshme lokale për energji dhe d)zhvillimi I kapaciteteve 

brenda Komunës për të siguruar që korniza e lartpërmendur të menagjohet me kohë. 

Gjysma e popullsisë së Dragashit i takon gjinisë femërore. Femrat në Dragash tradicionalisht kanë 

zhvilluar rolin e tyre brenda familjes duke kryer punët e shtëpisë dhe rritur fëmijtë e tyre. Kjo traditë 

vazhdon të jetë realitet dhe bashkjeton me nevojën e përfshirjes së femrës në tregun e punës dhe jetën 

shoqërore publike, për të shtuar të ardhurat familjare në mënyrë që tu përgjigjen shpenzimeve dhe 

mirëqenies së familjes. 

Në kuadër të komponentes së projektit për zhvillim lokal ekonomik duhet patjetër të mirren parasysh 

mundësitë e përfshirjes së grave në sektorin ekonomik si faktor akitv. 

Deri para 10 viteve të fundit, femrat e Dragashit në shumicën e rasteve kanë vijuar vetë arsimin fillor 

deri në klasën e tetë, për arsye se kontributi i tyre është pritur vetëm brenda familjes dhe shkollimi lartë 

është konsideruar i panevojshëm. 

Derisa ato janë përkujdesur për punët e shtëpisë dhe fëmijtë e tyre, femrat e Dragashit në mënyrë të 

vazhdueshme kanë praktikuar aftësitë e tyre në prodhimin e produkteve të punëdores (rrobave) për 

shfrytëzim të përditshëm, produkte dekorative për shtëpi dhe ngjarje të veçanta si dasma, lidnje etj. 

Çdo gjë ishte në rregull me këtë ndarje rolesh derisa gratë bënin punët e shtëpisë dhe kujdeseshin për 

fëmijtë derisa meshkujt kujdeseshin për sigurimin e të ardhurave në familje, çoftë nga puna në sektorin 

privat/public apo jashtë shtetit 

Megjithatë skema ekonomike ka ndryshuar gjatë viteve të pasluftës kudo në Kosovë, përfshirë komunën 

e Dragashit dhe efektet e këtij ndryshimi reflektohen në përditshmërinë e njerëzve, përkundër faktit që 

disa nuk e pranojn se ndryshimi po ndodh. 





Draft 

Për shkak të krizës ekonomike dhe ndryshimeve në tregun e punës, mirëqenia e familjes/shoqërisë po 

bëhet çdo ditë e më e vështirë të arrihet me vetë një burim të të ardhurave (meshkujve). Ky fakt, në 

mënyrë idirekte dhe direkte dikton që femrat në Dragash (gjysma e popullsisë) duhet të përfshihet në 

tregun e punës dhe të kontribuoj në zhvillimin ekonomik të familjes/shoqërisë dhe se është i nevojshëm 

vetëdijësimi i mëtutjeshëm i femrave mbi të drejtat e tyre dhe rolin e tyre të ri si kontribuese të 

zhvillimit ekonomik të komunitetit të tyre. 

Duke u bazuar në faktin që rreth 80% e femrave në Dragash kanë aftësi për punëdore dhe se shumica 

nga ato kanë shprehur intresim për të shfrytëzuar aftësitë e tyre, ky projekt si një iniciativë për forcimin 

e komuniteteve përmes gruas, do të krijoj mundësi të krijimit të të ardhurave nga punëdoret moderne. 

Qëllimi 

Ky projekt në vete ka dy qëllime: 

-Shndërrimi i aftësive të punëdores në aktivitete biznesi, si të tilla të bëhen fitimprurëse për femrat 

-Hapja e rrugës për përfshirjen e femrave në jetën publike shoqërore dhe prezantimin e vlerave 

tradicionale të komunitetit të Dragashit në tregun modern. 

Rezultatet e pritura 

- Femrat e zgjedhura kanë përforcuar aftësitë e tyre dhe kanë fituar aftësi të reja (qepje, qëndisje etj) 

të cilat mund të aplikohen në punëdore modern. 

- Fenrat e zgjedhura janë punësuar për të prodhuar koleksionin e dizajnuar për tu ekspozuar në sfilatë 

(Kosova Fashion Week) dhe aftësitë e tyre u janë paraqitur një audience më të gjerë/mundësive të 

mundshme të biznesit 

- Disa nga femrat janë aftësuar për të trajnuar femrat tjera të mundshme 

Aktivitetet 

Për të arritur qëllimet e këtij projekti, janë planifikuar aktivitete të caktuara 

1. Kontraktimi i OJQ-së/dizajneres/it të modës për të implementuar aktivitete e 

- Dizajnimi i koleksionit (pranverë-verë/ vjeshtë-dimër) për sfilatën e Prillit në Kosova Fashion 

Week 

- Trajnimi i femrave në përforcimin e aftësive për punëdore moderne 

- Kordinimi i logjisitkave me organizuesin e Kosova Fashion Week 

- Kontraktimi i femrave (5-10) për të prodhuar produktet për sfilatën Prillit në Kosova Fashion 

Week sipas dizajneve të dizajneres/it 

- Angazhimi i modeleve/caktimi i terminit për të prezantuar në javën e modës 

- Trajnimi i femrave më të afta në mesin e të kontraktuarave për të trajnuar femrat tjera (ose 

për të ndihmuar dizajneren) 





Draft 

2. Takimi me femrat nga pesë fshatrat (Bellobrad, Brrut, Blaç, Brod dhe Restelicë (grupet lokale 

punuese) dhe dizajneren do të organizohet në Dragash ose në pesë fhstrat ndaras (do të 

vendoset) 

Takimi do ti mundësoj dizajneres/it të vlerësoj produktet ekzistuese të femrave në fshatrat e 

caktuar 

3. Takim i përbashkët me femrat e interesuara nga pesë komunitetet për të testuar aftësitë e tyre 

Agjenda e takimit do të përpilohet nga dizajnerja/i/ do të zgjidhen 5-10 femra me aftësi 

pundoreje 

4. Identifikimi/gjetja e lokacionit për punëtori të përbashkët 

Krijimi I një vendi pë femra për të elaboruar edhe qështje tjera (ex: mundësitë e zhvillimit të biznesit 

barazia gjinore, mbrojtje e mjedisit dhe edukimi i femrave) 

5. Furnizimi I punëtorisë me pajsijet adekuate 

i. Lokacioni në Dragash ose në një fshat (qeraja, rryma elektrike, nxemja, interneti, uji, 

shpenzime tjera të vogla) 

ii. Makinat qepëse 

iii. Tavolina dhe karriga 

iv. Lloje të ndryshme penjDifferent types of threads 

v. Gjilpëra, grrep, krrabza 

vi. Tabelë e bardhë 

vii. Kompjuter 

viii. Lidhje e Internetit 

ix. Nxemse 

6. Përgatitja e broshurës për rrobaqepësinë në Dragash dhe përshkrimi në gjunën Angleze, Shqipe 

dhe Serbe, për ta shpërndar në sfilatë; 

7. Pëgatitja e ftesave për Kosovo Fashion Week për palët relevante (në konsultim m dizajneren/in 

i/e cila kordinohet me organizatorin ); 

8. Trajnim plotësues elementar për shfrytëzimin e kompjuteri/ për dy nga 10 femrat, të cilat do të 

hulumtojn dhe shfrytëzojn internetin/web faqen, Atllasin e Zhvillimit të Qëndrueshëm; trajnim 

për shkrimin e projekt propozimeve etj 

9. Përgatitja e një biznes plani për fazën e dytë të projektit pas sfilatës, me qëllim të krijimit të një 

ndërmarrjeje të vogël ose të mesme me femrat e trajnuara për të ofruar sherbime 

rrobaqepësie dhe qendisje pë dizajnerët e tjerë në Kosovë 

Shënim: Faza e dytë duhet të zhvillohet varësisht nga vlerësimi i mundësisë së femrave të Dragashit për 

t’iu përgjigjur nevojave të tregut në kuptimin e krijimit të një ndërmarrje të vogël ose të mesme për 

shërbime rrobaqepësie dhe qendisje. 





Draft 

Shtojca 13 Kapacitetet e bazuara në komunitet për prodhim të fidaneve 

dhe fidanishte 

Të dhëna për kontakt të zyrës qendrore të 

“Inter Silva” 

Richard Ince 

Parsonage Farm Over Stowey 

Bridgeëater Somerset TA5 IHA 

United Kingdom 

Tel: 07899 911 593 

Email:intersilva@hotmail.co.uk 

PROJEKT PROPOZIM 

Vendi: Kerstec & Rapca Villages in Dragazh. 

Titulli i projektit: Themelimi dhe ngritja e kapaciteteve për ripyllëzim 

në fshatrat Krstec dhe Rapce. 

Kohëzgjatja e projektit: 12 muaj, nga dhjetori 2011 deri në dhjetor 2012. 

Dhjetor. 2011 

Të dhënat për kontakt të “Agro Vet 

Development”: 

Sami Kryeziu 

Menaxher i Programit 

Prishtinë/Priština, Kosovë 

Mobil: +377 44/230 -117 

E-mail: sami.k@intersilva.org 





Draft 

Analizë e situatës (historiku). 

Pyllëzimi është identifikuar si një nga aktivitetet kyçe në Dragash. Është njohur (pranuar) si i tillë në strategjinë e 

zhvillimit ekonomik lokal (2009-2011) dhe në Planin e Veprimit Lokal të Biodiverzitetit të vitit 2011. Pyllëzimi dhe 

agro – pylltaria duket të jenë aktivitete plotësuese për zhvillimin e ardhshëm të Dragashit, nga njëra anë pyjet 

ekzistuese, si ai në rajonin malor të Koritnikut është duke u varfëruar dhe ekspozuar ndaj keq menaxhimit dhe 

aktivitetet e pyllëzimit në të mungojnë. Nga ana tjetër komuniteti njeh nevojën për pyllëzim për të mbështetur 

ruajtur aktivitetet e gjenerimit të të ardhurave në bazë të shërbimeve të dala nga pyjet për polarizim , sepse 

prodhimi ifrutave të egra dhe prodhimi i mjaltit varen nga shëndeti i pyllit 

Komuniteti nga fshati Krstec ka kërkuar mbështetjen e UNDP-së për të zhvilluar veprime lidhur me pyllëzimin në 

rajonin e tyre, kjo kërkon ndërtimin e kapaciteteve të komunitetit lokal për të prodhuar dhe riprodhuar fidanë 

nga pylli ekzistues dhe përmirësimin e aftësive për t’i mbjellë ato në vende të përshtatshme brenda zonave të 

ripyllëzuara natyrale të pyjeve ekzistuese. Në të njëjtën kohë fshatarët nga rajoni i Opojës kanë identifikuar 

nevojën për të riprodhuar pemët frutore si një mundësi e rëndësishme për të përmirësuar jetesën e tyre. 

Bazuar në këto dy prioritete, projekti i UNDP-së në Drgash ka kontaktuar “Intersilva” dhe “Agrovet” për të 

kërkuar udhëzime dhe propozime për t’i mbështetur këto dy komunitete në arritjen e ndërtimit të kapaciteteve 

të tyre në mbjelljen e fidanëve dhe pemëve. 

Dy kërkesat e nisura nga komunitetet kanë mundësuar inicimin e këtij propozimi; pra, nevojat për përmirësim të 

kapaciteteve për mbjelljen e drunjëve, pemëve frutore, dhe nevojën për të siguruar shëndetin e pyjeve 

ekzistuese. 

Përmbledhje e projektit 

Projekti do të rrisë aktivizmin e komunitetit të grupeve të ndryshme, do të çojë në nisma të reja që kanë të bëjnë me 

mbjelljen e drunjëve, dhe do të forcojë më tej komunikimin dhe aktivizmin e grupeve të ndryshme, institucioneve dhe 

organizatave në marrjen e iniciativave të përbashkëta në përmirësimin e kapaciteteve të prodhimit të fidanëve, por edhe 

në përmirësimin e cilësisë së pemëve në të ardhmen. 

Projekti do të kontribuojë në përmirësimin e organizimit të aktiviteteve të ndryshme në lidhje me pyllëzimin në 

Kerstec dhe Rapce, dhe në fshatin Brut të Opojës, rritjen e ndërgjegjësimit të komunitetit, ngritjen e aftësive 

teknike të personave përgjegjës për prodhimin e fidaneve në Kerstec dhe në Rapce, duke siguruar fidane nga 

burimet e tyre për programet e ardhshme, si ndërtim dhe zhvillim të traditës. 

Pjesëmarrësit do t’i përmirësojnë kapacitetet e tyre teknike në mënyrë të drejtëpërdrejtë për rritjen dhe 

mbjelljen e fidanëve të pemëve të llojeve vendase. 

Përshkrimi i organizatës 





Draft 

Kompania jo fitimprurëse "InterSilva", me seli në Mbretërinë e Bashkuar, ka qenë aktive në fushën e pyjeve në Kosovë 

që nga viti 2009. Që nga viti 2010, “InterSilva” ka hyrë në partneritet me një organizatë jo qeveritare lokale “Agro – Vet 

Development” për të zbatuar projektin "Pemët e Paqes në Kosovë", në komunën e Obiliqit. Ky partneritet përfshinë edhe 

ndërtimin e kapaciteteve në fushën e mbrojtjes së mjedisit me fokus të veçantë në sektorin e pyjeve. 

Përvoja e gjërë e mëparshme e zbatuesve ishte një garancion i zbatimit të suksesshëm të projektit "Pemët e Paqes në 

Kosovë", projekt i cili në komunën e Obiliqit dhe Ferizajit deri më tani ka mbjellur më shumë se 11,000 drunjë, të llojeve 

të ndryshme. Përveç kësaj, ekspertiza përfshinë edhe aftësinë e organizatave zbatuese për të siguruar trajnime dhe 

ngritjen e vetëdijes në lidhje me promovimin e praktikave më të mira të mbrojtjes së mjedisit. 

OJQ “Agro – Vet Development” (AVD) është një organizatë jo - qeveritare e themeluar në vitin 2009 nga një skuadër e 

ekspertëve në fushën e bujqësisë, veterinarisë, mjekësisë dhe ekonomisë. 

Përshkrimi i projektit 

Projekti do të fillojë me organizimin e një debati me banorët e Kerstecit, të Rapcës, dhe Brutit në Dragash, me qëllim të 

informimit në fushëveprimin e projektit, marrjen e reagimeve të informacioneve përkatëse, si dhe përfshirjen e tyre në 

këto përpjekje masive. 

Në këtë debat do të jenë të pranishëm edhe zyrtarë përgjegjës komunalë dhe përfaqësues të UNDP-së, përfaqësues të 

AVD-së, OJQ-së Koretniku. 

Projekti do të vazhdojë me organizimin e seminareve (punëtorive) të ndryshme me qëllim të rritjes së vetëdijes 

dhe për të ndërtuar një bazë të mirë për prodhimin e pemëve, menaxhimin e fidanishteve dhe do të organizojë 

komunitetin në drejtim të aktivitetetve të pyllëzimit dhe /ose mbjelljen e pemëve frutore. 

me qëllim të inicimit të themelimit të një fidanishteje fokusi do të jetë në organizimin e aktiviteteve për 

grumbullimin e farave dhe fidanëve në mënyrë që të përhapen speciet vendase. 

Në këto aktivitete do të marrin pjesë nxënës nga shkollat lokale, aktivistët nga fshatrat përreth, por edhe grupe 

të ndryshme të margjinalizuara, si femrat dhe pakicat. 

Do të organizohen trajnime të ndryshme në shkollat lokale për sektorin e pyjeve dhe për përfitimet nga ky 

sektor. 

Mediat lokale, të shkruara dhe elektronike, do të ftohen që të jenë pjesë e të gjitha aktiviteteve të projektit, në 

mënyrë që të ndihmojnë në promovimin e projektit, dhe rritjen e vetëdijes dhe të publicitetit të fushatës dhe 

aktiviteteve të ndryshme. 

Shpërndarja e materialeve informuese: broshura, DVD, afishe, fletushka të ndryshme me informacione në lidhje 

me projektin, por edhe për sektorin e pyjeve, në përgjithësi. 

Qëllimi, objektivat dhe aktivitetet e projektit 





Draft 

Qëllimet e përgjithshme 

Qëllimi i përgjithshëm: është ngritja dhe rritja e kapaciteteve prodhuese të fidanëve dhe përmirësimi i aftësive 

menaxhuese të fidanishteve në sektorin e pyjeve. 

Nëpërmjet informimit - fushata e ndërgjegjësimit do të ndihmojë në ruajtjen e mjedisit dhe dhe do të ngrisë 

vetëdijen qytetarëve lidhur me kujdesin më të madh në mjedisit ku jetojnë dmth kujdesit për resurset pyjore. 

Objektivat, rezultatet e pritura dhe aktivitetet 

Objektiva 1: Themelimi i fidanishtes si dhe i kapaciteteve njerëzore gjithashtu . 


Rezultati 1.1: Themelimi i një fidanishteje për prodhim të fidaneve. 

Aktiviteti 1.1.1: Zhvillimi i një fidanishteje në dy metoda (fushë të hapur, dhe në serrë). 

Në fillim fermerët do të mësohen se si t’i marrin fidanët nga pyjet ekzistuese, dhe si t’i mbjellin dhe t’i rrisin këto 

në kopshtet e tyre në shtëpi. Ata do të mësohen se si të kultivojnë, afatin kohorë sipas kushteve klimatike, si t’i 

rrisin fidanët, si t’i ujisin dhe mbrojnë ato. 

Aktiviteti i dytë është që me fermerët të identifikohet një mundësi e themelimit të një fidanishteje ë 

komunitetit, ku ata do të mund të rrisin pemët në një mënyrë shoqëruese. Kjo fazë e dytë do të zhvillohet vetëm 

atëherë kur grupet e komunitetit të kenë qenë në gjendje të bien dakord mbi organizimin formal të fermerëve 

të interesuar dhe mbi atë se si do ta menaxhojnë atë serrë. 

Rezultati 1.2: Aktivistë të ndryshëm të komuniteve do të përfshihen dhe promovojnë veten e tyre drejt 

përmirësimit të mjedisit të tyre të jetesës dhe sektorin e pyjeve 





Draft 

Aktiviteti 1.2: Gjatë zbatimit , komuniteti lokal dhe vullnetarët lokal do të përfshihen në aktivitetet e projektit në 

mënyrë që të rrisin interesin e tyre për ndryshimin e mjedisit dhe për të fuqizuar veten e tyre - iniciativa në 

përmirësimin e sektorit të pyjeve. 

Do të organizohen punëtori me pjesëmarrësit, si dhe vizita në terren në pyje, si dhe me grupet e të rinjëve në 

Rapce / Kerstec dhe Brut, me ndihmën e OJQ-ve lokale, dhe do të zhvillohen diskutime për pyjet, duke filluar 

nga problemet, gjendjen aktuale, potencialet, mundësitë , informacionin në lidhje me aktivitetet et e 

ngjashme në botë, shkëmbimin e ideve, punën në komunitet, punën vullnetar në komunitet, të gjitha të 

ndërlidhura me pyjet, me qëllim të rritjes së interesit të tyre në lidhje me këtë të burim natyror. 

Objektiva 2: Rritja e ndërgjegjësimit të komunitetit mbi çështjet e mjedisit dhe inkurajimi i grupeve të ndryshme 

shoqërore për idenë e mbjelljes drunjëve. 


rezultati 2.1: Do të identifikohet vendndodhja e përfituesëve të përzgjedhur dhe do të rriten njohuritë e 

fermerëve lidhur me mbjelljen e drunjëve 

Aktiviteti 2.1.1: OJQ Agro Vet në bashkëpunim me departamentin e bujqësisë komunale do të zgjedhin vendet 

përfituese të projektit duke i kushtuar vëmendje të veçantë popullsisë të ekspozuar ndaj rrezikut mjedisor dhe 

grupeve të komunitetit në disavantazh. 

Activity2.1.2.: OJQ-Vet Agro do të organizojë fushatë sensibilizuese në shkolla dhe komunitet, si dhe për të rritur 

njohuritë e tyre në pyjet. 

1. Fushata e ndërgjegjësimit do të përfshijë 4 punëtori me disa nga fëmijët nga mosha më të mëdha nga 

shkolla fillore si një grup i vënë në objektiv. Kam menduar se përmes punëtorive me fëmijët mund të 

ndikohet më shumë madje edhe për familjet e atyre në moshë më të madhe, sepse kur të kthehen kthehen 

në shtëpitë e tyre ata do të diskutojnë me motrat, vëllezërit, prindërit, miqtë e tyre, etj. 

2. Gjatë sezonit të pranverës do të organizohet një aktivitet i ecjes në pyje në të cilin do të marrin pjesë fëmijët 

dhe së bashku me OJQ-në, profesor in e biologjisë së shkollës do të zhvillojnë aktivitete. 

3. Ata do të marrin pjesë në aktivitetet e mbledhjes së fidaneve. Ata do të vishen me maica, fotot do të bëhen, 

pas kësaj mund të bëhen edhe disa broshura. 

4. Gjatë ditës së tokës (2 prill), do të organizohen disa aktivitete (do të mbillen disa pemë simbolike dekorative 

në oborrin e shkollës, fëmijët do të vishen me maica, dhe do të shpërndahen fletëpalosje të ndryshme te 

komuniteti, sigurisht për pyjet dhe përfitimet prej tyre. 





Draft 

Objjektiva 3: Forcimi i lidhjeve të komunikimit, bashkëpunimit dhe ngritjes së aktivizimit të aktorëve të 

ndryshëm në inicimin e aktiviteteve të reja mjedisore 


Rezultati 3.1: Lidhjet e komunikimit në mes të organizatës lokale dhe organizatave tjera të këtij sektori në 

Kosovë 

Aktiviteti 3.1.1: Agro Vet Development do t'i japë ndihmë OJQ-ve “Koretinku” dhe “Renesanca” në mënyrë 

që të forcojë lidhjet e bashkëpunimit dhe komunikimit mes tyre dhe fidanishteve tjera, 

Ideja është që Agro Vet do të ndihmojë të dy OJQ-të për të vendosur kontakte dhe për të vizituar fidanishte 

të ndryshme (prodhim të pemëve dekorative, fidanishte të pemëve frutore, dhe natyrisht të vënë në 

kontakte dhe të vizitojnë agjencinë e fidanishtes së pyjeve në Pejë) 

Rezultati 3.1.2: Gjithashtu do të përkrahet vendosja e marrëdhënieve me organizatat e ndryshme, institucione, 

furnizuesit brenda Kosovës dhe jashtë gjithashtu. 

Activity 3.1.3: Gjatë kohës së zbatimit të projektit OJQ-ja Agro Vet do të rrisë interesin e institucioneve vendore, 

fermerëve dhe komunitetit në marrjen e iniciativave të përbashkët për problemet mjedisore. 

Ideja është që të ndahen informacione me autoritetet lokale dhe institucionet në Dragash për mundësitë dhe 

potencialet që mund të rrjedhin nga projekti dhe iniciativat ekzistuese në vende të tjera në Kosovë, në mënyrë 

që këto të mund të shpërndahen nga dhe të promovohen. 

Objektivat e ndërmjetme: 

• Rritja e kapaciteteve të OJQ-ve lokale, dhe të komuniteteve në mbjelljen e pemëve. 

• Ndërtimi i një traditë për vitet e ardhshme. 

• Puna me fëmijët e shkollës dhe familjarizimi me sektorin e pyjeve. 

• Lehtësimi i ndryshimeve mjedisore. 

• Rritja e aktivizmit mjedisor. 

• Rritja e bashkëpunimit mes organizatës lokale dhe organizatave nga pjesë të tjera të Kosovës. 

• Krijimi i lidhjeve të përhershme të komunikimit dhe partneritetit në mes të OJQ-ve lokale dhe furnizuesëve të 





Draft 

ndryshëm, organizatat, institucionet e këtij sektori. 

Qasja jonë: 

Projekti do të implementohet në komunën e Dragashit dhe do të përfshijë aktorë të ndryshëm në aktivitetet e 

tij. Aktorë të tjerë që do të përfshihen janë: shkolla, udhëheqësit e komunitetit, fermerët e mundshëm dhe 

qytetarët e zakonshëm të etnive të ndryshme që kanë interes për të marrë pjesë në projekt. 

Metodologjia në arritjen e objektivave të përcaktuara do të bëhet nëpërmjet parimeve kryesore si në vijim: 

• Drejtësi dhe trajtim të barabartë: të gjithë qytetarët e Kerstecit dhe Rapcës do të jenë të mirëpritur dhe duhet 

të ndjehen të barabartë dhe të lirë të marrin pjesë në aktivitetet e projektit tonë. Të rinjtë, gratë, të moshuarit, 

dhe grupet minoritare do të trajtohen në mënyrë të barabartë. 

Qasja gjithëpërfshirëse: përmes shumë - partneritetit dhe palëve të përfshira në projekt, projekti do të 

kontribuojë për rritjen e ndërgjegjësimit mbi çështjet e mjedisit të popullatës të zonave në rrezik dhe 

pavarësisht nga gjinia, mosha, feja apo kultura do t’i sjellë njerëzit së bashku në përmirësimin e mjedisit të tyre 

dhe sektorit. Të pylltarisë. 

Aktivizimi në iniciativa të reja Projekti do të luajë një rol dhe një fokus të veçantë për përfshirjen e të rinjve 

në aktivitetet e projektit, si dhe organizatat joqeveritare të tjera në mënyrë që të rrisë aktivizmin e grupeve të 

ndryshme në çështjet e mjedisit, si dhe shtimin e lidhjeve dhe marrëdhënieve të tyre për të punuar së bashku 

dhe për të marrë iniciativava të reja në përmirësimin e kësaj fushe. 

Grupi i vënë në objektiv nga ana e projektit 

Përfituesit e vënë në objektiv të projektit janë të gjithë qytetarët që jetojnë në komunën e Dragashit. 

Më konkretisht, projekti do të përfshijë: 

- OJQ-të Koretinku dhe Renesanca 

- Komunitetin e Kestercit, të Rapcës, dhe komunitetin e Brutit 

- Fëmijët e shkollave 

- Grupet e ndryshme vullnetare, 

- Gratë. 

Rreziqet e parashikuara 

Bordi Ekzekutiv i Agro – vet Development ka analizuar rreziqet me të cilat mund të ballafaqohet gjatë zbatimit të 

projektit. Agro - Vet Development parasheh se rreziqet mund të shfaqen në të ardhmen, por ato nuk mund ta 

dëmtojnë zbatimin e suksesshëm të projektit 





Draft 

Korniza e rreziqeve të parashikuara 

Pengesat / rreziku Niveli i rrezikut l Intervenimet Përgjegjës 

Natyra: shira të rryfeshëm gjatë 

periudhës së mbjelljes së 

mesatarë 

drunjëve. 

gjatë procesit të prodhimit të 

fidaneve, 

Plani i qëndrueshmërisë 

mesatarë 

Projekti do t’i bashkërendojë 

aktivitetet e tij me qëllim të kushtimit 

të vëmendjes së veçantë ndaj Agro – Vet 

ndryshimeve klimatike dhe të organizoj Development 

mbjelljen në ditët kur mban kohë e 

mirë. 

Duhet të mirren masa me qëllim të 

shmangjes së rrezikut nga kafshë të 

OJQ Koretniku 

ndryshme, instekte, sëmundje, dhe të 

sigurohet ku ndodhet fidanishtja. 

Pasi projekti të jetë implementuar, do të bëhet një përmbledhje e rezultateve dhe diskutim me OJQ-të dhe 

fermerët lokalë të përfshirë për të hartuar një plan biznesi për të sjellë serat dhe prodhimtarinë e mundshme të 

tyre drejtë një qasje të biznesit fitimprurës. 

Menaxheri i projektit të Agro - Vet do të mbledhë informacione të cilat do të paraqiten në raportin përmbledhës 

mbi rezultatet e vendeve të mundshme për fidanishte dhe veprime të mundshme pasuese në përputhje me 

paragrafin e mësipërm lidhur me planin e orientuar drejtë ngritjes së bizneseve 

Përveç kësaj, Agro - Vet Development do të vazhdojnë të mbetet në këtë lokalitet me qëllim të kërkimit të 

projekteve dhe iniciativave të reja për implementim dhe zhvillime të reja të bazuara në specifikat dhe nevojat 

për të ardhmen. 

Korniza kohore 

Duke pasur parasysh se në vjeshtë është kohë e mirë për punëtori, mbledhjen e farërave, mbledhjen e fidaneve, 

dhe mbjelljen e drunjëve, projekti do të fillojë së implementuari menjëherë pas nënshkrimit të kontratës me 

organizatën financuese. Sidoqoftë, programi i detajuar për secilën detyrë është e bashkëngjitur. 

Projekti do të ndahen në tri faza kryesore. 

E para do të jetë: 

Faza 1. Punëtori me të dy komunitetet (Krstec dhe Rapce). 

E cila duhet të zhvillohet gjatë kësaj vjeshte. 

Faza 2. Mbledhja e farërave dhe fidaneve nga pyjet, themelimi i fidanishtes, serrës. 





Draft 

E cila duhet të zhvillohet gjatë pranverës së vitit të ardhshëm. 

Në takimin që kemi pasur me OJQ-në Koretniku, ata më thanë se mund ta gjejnë vendin dhe kjo nuk është 

aspak problem për ta, një prej këtyre vendeve tashmë e kam vizituar gjatë vizitës sime atje. 

Nëse vendosim për të mbështetur fermerët (dy ose tre fermerë, kjo do të kalojë nëpërmjet një procesi të 

shpalljes publike, përzgjedhjes së fermerëve përfitues, etj) 

Faza 3. Rritja, zhvillimi dhe mbjellja e fidanëve 

Duhet të zhvillohet gjatë verës së vitit të ardhshëm dhe gjithashtu gjatë vjeshtës. Ka mundësi që bëhet 

reklamë si në Obiliq, dhe përmes procesit të përzgjedhjes të përzgjidhen fermerët për t’u mbështetur me dy 

ose tri serra në kuadër të këtij buxheti, dhe ne mund të bëjmë marrëveshje dhe të vëmë kushte për të 

prodhuar vetëm fidanë të prodhuara në pyje. 

Monitorimi dhe drejtimi 

OJQ Agro – Vet Development (AVD) ka zhvilluar një sistem të brendshëm të monitorimit për të vlerësuar nëse 

projektet e zbatuar kanë përmbushur rezultatet e pritshme. 

Për më tepër, një rol i veçantë në këtë sistem monitorimi i është dhënë Komitetit Drejtues i cili është i përbërë 

nga disa individëve që vijnë nga organizata të ndryshme dhe agjensi në Kosovë. Ky Komitet Drejtues është një 

organ strategjik, koordinues dhe monitorues që mblidhet dy herë në vit për të shqyrtuar përparimin e zbatimit 

të projektit, për të dhënë këshilla për drejtimin e projektit, për të vlerësuar çdo ankesë apo çështje të 

identifikuara gjatë zbatimit të projektit, etj 

Raportimi 

Më tej, AVD do të dorëzojë Raportet e Progresit të projektit dhe raportet financiare në përputhje me 

marrëveshjen me organizatën financuese. 

Përveç kësaj, me përfundimin e projektit, së bashku me raportin përfundimtar, donatorit do t’i paraqitet një 

raport i pavarur i auditimit. 

Mënyrat e raportimit: 

Raportet me shkrim, raportet përmes fotografive, raportet financiare do të dorëzohen në CD të veçantë. 

10. Partner në implementim 

Projekti do të implementohet nga ana e OJQ-së Agro – Vet Development në partneritet me InterSila MB. 

Sidoqoftë, përmes një Memorandumi të Mirëkuptimit, OJQ Koritniku konsiderohet si një partner i rëndësishëm 

implementues. 

Plani i Punës 

Muajt 





Draft 

Faza Aktivitetet 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Komentet 

1 1. Prezantim i metodave dhe 

teknologjive të prodhimit të fidaneve 

2. Prezantim i metodave dhe 

teknologjive të prodhimit të fidaneve 

3. CD – video – prodhimi i fidaneve 

në shtetet perëndimore 

4. Puna e komunitetit, organizimi 

drejtë ripyllëzimit 

RAPORTIM 

Faza 2 1. Identifikimi i zonave për ripyllëzim. 

2. Ndërrmarrja e hapave konkret me 

të rinjtë, nxënësit dhe aktivistët e 

fshatrave për rreth për të mbledhur 

farëra për t’i mbjell. MBLEDHJA E 

FARËRAVE 

3. Ndërmarrja e hapave me të rinjtë, 

nxënësit dhe aktivistët e fshtarave 

për të mbledhur fidane të reja në 

pyjet e dendura për t’i rritur dhe 

zhvilluar dhe për t’i rimbjellë atop rap 

në pyje. TRAJNIM LIDHUR ME 

RRITJEN, MBJELLJEN DHE 

RIMBJELLJEN 

4. Dizajnimi, ndërtimi i serrës për 

rritjen e fidanëve. 

5. Ngritja e objekteve të serrës 

(ruajtaj e farërave, shtresëzimi) 

6. Ndërtimi i serrës. 

7. Mbjellja e farërarave 

RAPORTIM 

Faza 3 1. Vendosja dhe zhvillimi i kontakteve 





Draft 

Faza 1. 

të ndryshme me prodhuesit dhë 

furnizuesit e kësaj fushe. 

2. Fushatë edukuese në media: 

radio, gazeta, fletushka. 

3. Shpërndarja e materialeve 

informuese / broshurat. 

4. Shkëmbimi i vizitave me praktikat 

tjera më të mira brenda Kosovës 

Mbjellja e farërave. 

RAPORTIM 

Programi i punëtorisë 

Nr Temat Koha Përgjegjës 

1. Prezantim i metodave dhe teknikave të prodhimit të fidaneve Në fund të nëntorit Agro Vet Development 

2. CD – video – Prodhimi i fidaneve në shtetet perëndimore Në mes të dhjetorit Agro Vet Development 

3. CPuna ekomunitetit, organizimi drejtë pyllëzimit Në fund të dhjetorit Agro Vet Development 

4. Menaxhimi i fidaneve Në fund të shkurtit Agro Vet Development 


Nga ky program trajnimi ne presim që të preket dhe të krijohet një bazë solide për të inkurajuar dhe ndërtuar 

aftësitë teknike të komuniteteve në Kerstec - Rapce dhe Brut, me qëllim të ngritjes dhe zhvillimit të kopshtit për 

të prodhuar fidanë me qëllim të ripyllëzimit në territorin e Kerstecit./Rapces - Brut 





Draft 

Faza 2. 

1. Identifikimi i zonave për ripyllëzim. 

2. Ndërmarrja e hapave konkretë me të rinjtë, nxënësit dhe aktivistët e fshatrave përreth për të mbledhur 

fara për mbjelljen. 

3. Ndërmarrja e veprimeve me të rinjtë, nxënësit dhe aktivistët e fshatrave për të mbledhur fidanë të rinj në 

pyjet e dendur për rritjen dhe zhvillimin, pastaj rimbjelljen e tyre përsëri në pyll. 

4. Dizajnimi, ndërtimi i serrës për rritjen e fidanëve. 

5. Ngritja e objekteve të serrës (ruajtja e farërave, shtresëzimi) 

6. Ndërtimi i serrës. 

7. Mbjellja e farave. 

Phase 3. 

1. Put and develop different contacts ëith the manufacturer and supplier in this field. 

2. Educational campaign in the media: radio, neëspapers, flyers. 

3. Distribution of informs / Brochure. 

4. Exchange visits ëithin and outside the country. 

5. Planting of seeds. 

Faza 3. 

1. Vendosja dhe zhvillimi i kontakteve të ndryshme me prodhues dhe furnizues në këtë fushë. 

2. Fushatë edukuese në media: radio, gazeta, fletushka. 

3. Shpërndarja e materialeve informuese / broshurat. 

4. Shkëmbimi i vizitave me praktikat tjera më të mira brenda Kosovës 

5. Mbjellja e farërave 

Shënim 

Në "Planin e veprimit", të cilin do të fillojë së përgadituri pasi që UNDP-ja ta konfirmoj / nënshkruaj 

marrëveshjen me AVD-në, do të përfshihen: 

1. Programet e seminareve (punëtorive). (6 prej të cilëve do të jenë me komunitetin dhe fermerët, dhe 4 

me fëmijët e shkollës). 

2. Ndërtimi i fidanishtes dhe serrës. Dhe detaje të buxhetit ndaras nga dokumenti i propozimit të 

projektit. 



Shtojca 14 Punëtori mbi Zinxhirin e Produkteve Vendore në Dragash 

Objektivat e punёtorisё 

Për të siguruar hapësirë për diskutim lidhur me zinxhirët e vlerës së produktit lokal, problemet dhe 

potencialet 

Për të mbështetur koordinimin dhe shkëmbimin e njohurive në mesin e prodhuesve vendor, fermerëve. 

Për të fuqizuar prodhuesit vendor dhe qё fermerët të organizohen mё mirë. 


Tё kuptuarit e aspekteve kritike që frenojnë prodhimet vendore / prodhuesit për të arritur në treg, 

përmirësimin e cilësisë dhe rritjen e prodhimit 

Një kontribut për krijimin e një vizioni për sektorët e prodhimit të Dragashit në përputhje me vizionin e 

PZHK-sё për Dragashin 

Tё vlerësojë gatishmërinë e shoqatave lokale të biznesit 

Identifikimi i zonave ku projekti i UNDP-sё nё Dragash në mënyrë efektive mund të ofrojë mbështetje në 

përputhje me qëllimet dhe objektivat e tij 3 vjeçare. 

Metodologjia dhe struktura 

Input nga ekipi i projektit sipas sektorëve, ajo që ne dimë për çdo sektor si dhe burimet e territorit që 

kanë të bëjnë me atё sektor 

Input nga prodhuesit vendorё të sektorëve të ndryshëm qё ndajnё perspektivën e tyre për çështjet dhe 

pengesat kyçe 

Diskutimet e grupeve tё punës sipas sektorëve për të lejuar sistemimin e çështjeve kryesore sipas 

sektorëve 

Seancë plenare me kontribute nga grupet e punës 

164

Anketё paraprake lidhur me NVM-ve të kuadër të Planit Zhvillimor Komunal dhe Strategjisё sё 

Zhvillimit të Qëndrueshëm për Komunën e Dragashit 

Statusi: Draft 

Data: 07 nёntor 2011 

Numri i skedarit: QUESTIONNAIRE SMES DRAGASH V01 PB 

Kompania / individi: 

Adresa (jo e 

detyrueshme): 

1. Informata bazike 

1.1 Dega (tik) Bujqёsi 

Bagёti 

Shpezё 

Grumbullim tё frutave / 

bimёve 

Veprimtari tjera bujqёsore 

Industria e drurit 

Industria e ushqimeve 

(specifiko) 

Industria e tekstilit 

Akomodimi dhe 

gastronomia 

Ndёrtimtari 

Makina / riparim 

Dyqane / Tregti 

Shёrbime dhe financa 

Tё tjera 

1.2 Numri i tё punёsuarёve 

/ punёtorёt: 

Meshkuj Femra Pёr tёrё vitin Sezonal 

1.3 Shkalla e pёrpunimit Prodhim i Prodhim nё Prodhim 

Shёrbime 

lёndёs sё shkallё tё pёrfundimtarё 

parё mesme 

2. Vёshtirёsitё (pengesat) nё afarizёm 

2.1. Ju lutem cekni shtytёsit / vёshtirёsitё kryesore qё ndikojnё nё funksionimin e biznesit tuaj nё 

mёnyrё tё efektshme. Shёnoni kutinё pёrkatёse dhe jepni komente nёse keni dёshirё 

165

Faktorët Rёndёsia Komente 

Infrastruktura lokale 

Furnizimi me ujë 

Furnizimi me energji 

elektrike 


Rrugët, qasja 

Logjistika / transporti 

Kapacitetet e magazinimit 

Disponueshmёria e lёndёs 

sё dorës sё parё 

Ofruesti local tё shёrbimeve 

Fuqia punёtore, fuqi 

punёtore e aftё 

Njohuritё, qasja nё 

teknologji / pёrpunim 

Qasja nё treg, tregu lokal 

Qasja nё financa 

Mbёshtetja nga 

administrata lokale 

Procedurat dhe rregullat 

administrative 

Disponueshmёria e tokёs 

Rrjedha e pёrgjithsme e 

punёs 

2.2. 

Pengesë e 

madhe 

Pengesë 

e vogël 

neutral 

e 

Faktor mesatar 

i suksesit 

Faktor i fuqishëm 

i suksesit 

166

3. Interesi pёr tё mbёshtetur veprimet 

3.1. Nё cilёn nga ofertat e mё poshtme do tё ishit tё interesuar? 

Veprimi Interesi Vёrejtje 

Themelimi i njё shoqate 

lokale tё biznesit 

Pёrmirёsimi i efiçencёs 

energjetike tё kompanisё 

Pёrmirёsimi i efiçencёs 

sё burimeve tё 

kompanisё 

Pёrmirёsimi i shfrytёzimit 

tё burimeve lokale 

Rritja e numrit tё tё 

punёsuarёve lokal 

Komente: 

4. Ide tё inovacioneve dhe pёrmirёsimeve 

Aspak Mesatarisht I lartё 

4.1. Ju lutme paraqitne njё pёrmbledhje tё shkurtёr / pёrshtypje tё ideve tuaja lidhur me pёrmirёsimin e 

mundёsive tё biznesit tuaj dhe tё inovacioneve tё cilat do tё dёshironit t’i implementoni. Gjithashtu, 

tregoni se çfarё lloj mbёshtetjeje do tё ju ndihmonte tё arrini pёrmirёsimet / inovacionet. 

Komente: 

167

Shtojca 18 Mbi Hidrocentralet e Vogla 

United Nations Development Programme 

I nderuar Z. Çitaku, I nderuar Z. Çitaku, 

Në emër të Projektit të UNDP-së në Dragash, dëshirojmë të shprehim shqetësimin tonë lidhur me ndërtimin e 

hidrocentraleve energjetike të vogla në komunën e Dragashit. 

Shqetësimet tona bazohen në informacionet e marra gjatë një seance publike të organizuar për paraqitjen e 

Vlerësimit të Ndikimeve në Ambient të këtyre hidrocentraleve, të mbajtur më 24 tetor në sallën e Asamblesë 

Komunale në Dragash. 

Duke u bazuar në prezantim, konsorciumi “Eurokos JH & Loreto Consulting AG” ka aplikuar për ndërtimin e 6 

hidrocentraleve të vogla në Dragash, 3 prej tyre në lumin “Restelica”, të emërtuara si “Restelica 1”, “Restelica 

2” dhe “Restelica 3” dhe 3 hidrocentrale tjera në lumin “Brod”, të emërtuara si “Brod 1, “Brod 2” dhe “Brod 

3”. 

Para se të diskutojmë lidhur me detajet e planeve të prezantuara, dëshirojmë të sqarojmë se Projekti I UNDPsë 

në Dragash është në favor të ndërtimit të hidrocentraleve të vogla në këtë rajon. Plane të tilla janë në 

përputhje me qëllimet r projektit të UNDP-së me qëllim të shfrytëzimit të potencialeve të energjisë së 

rinovueshme të rajonit duke synuar ngritjen e potencialeve ekonomike familjare të komuniteteve lokale, në 

këtë rast të potencialeve të ofruara nga uji. Ndërtimi i hidrocentraleve të vogla jo vetëm që do të përmirësojë 

furnizimin me energji elektrike, por gjithashtu do të rrisë qëndrueshmërinë ekonomike të komunës, duke 

ndikuar në mundësitë e rritjes së bizneseve dhe në rritjen e cilësisë së jetës të banorëve lokal të Komunës së 

Dragashit. 

Projekti i UNDP-së në Dragash ka rolin dhe synimin që të ofrojë një kornizë të qëndrueshme zhvillimore për 

zhvillimin lokal. Në përputhje me këtë funksion, dhe duke pasur parasysh që në takimin e mbajtur më 24 

tetor, ishte dhënë një afat prej 10 ditësh për t’i paraqitur shqetësimet, ne ndajmë me ju, si një autoritet i 

përkushtuar, shqetësimet tona lidhur me projektin ashtu siç ishte paraqitur në publik. 

i. Lokacioni: Disa hidrocentrale të vogla, apo ndërtesat e tyre përcjellëse, duket të jenë brenda 

territorit të Parkut Nacional të Maleve të Sharrit, siç është i përfshirë në projekt ligjin i cili do të 

shqyrtohet nga Kuvendi i Kosovës. Kjo mund të nënkuptojë mospërputhje të plotë me qëllimin e 

Parkut Nacional, ne mënyrë të veçantë në zonën 1, apo të paktën shqetësimet që kanë të bëjnë 

168

me madhësinë e ndërtimeve në zonën 2 të Parkut Nacional. Ju lutem gjejeni të bashkëngjitur 

dokumentin lidhur me propozimin e zonës së Parkut Nacional, duke përfshirë edhe hartën. 

ii. Hidrocentralet e vogla “Restelica 1” dhe “Restelica 2” janë afër Zonës 1 të zonës mbrojtëse të 

propozuar të Parkut Nacional të Sharrit, për shkak të maleve ekzistuese të cilat janë vendbanime 

të ariut dhe rrëqebullit në këtë rajon. 

iii. “Restelica 3” është afër Zonës 2 të zonave të propozuara të mbrojtura për Parkun Nacional të 

Sharrit, që do të ndërhynte gjithashtu në zonën banuese të ariut dhe rrëqebullit. 

iv. Lumi “Brod 1” është kufiri i Parkut Nacional dhe kështu ndërtimet do të kenë ndikime në të. 

v. “Brod 2” nuk paraqet ndonjë shqetësim për Parkun Nacional 

vi. “Hyrja e Brod 3” është në Zonën 1 të zonave të propozuara për mbrojtje për Parkun Nacional të 

Sharrit, kjo është një pikë kyçe për insektet ujore, por për momentin nuk kemi lokacion të qartë 

të hidrocentralit. 

vii. Modalitetet dhe sasia e ekstraktimit (tërheqjes) së ujit nga lumenjtë mund t’i vë në rrezik botën 

ujore. Duke u bazuar në prezantimin e vlerësimit të ndikimit, plani është që të merret 80 deri 85 

% e sasisë së ujit të rrjedhës normale për të gjitha stinët. Kjo është jashtëzakonisht shumë kur 

krahasohet me praktikat ndërkombëtare. Për një vlerësim është esenciale që të posedohen të 

dhëna të sakta të rrjedhave të ujit për të gjitha stinët e vitit. Këto të dhënë nuk janë ofruar. 

viii. Nuk është ofruar asnjë sqarim që do të lejonte vlerësimin e qëndrueshmërisë së ekstraktimit të 

këtij uji, 80% – 85% e rrjedhës duket të mos jetë aspak e përpiktë. Duhet të ketë një dallim në 

mes të mesatares së lartë, mesatares së mesme dhe mesatares së ulët të rrjedhës. 

ix. Informatat e cekura më lartë janë kyçe për të mundësuar qartë të kuptuarit e ndikimeve të 

mundshme në ambient të hidrocentraleve të vogla. 

x. Në përgjithësi ekstraktimi i ujit nga lumenjtë natyral ka ndikim të jashtëzakonshëm në 

rrjedhshmërinë e lumit, kjo jo vetëm që ndikon në rrjedhën e mëposhtme përkatëse ku rrjedha 

zvogëlohet por gjithashtu edhe në popullatën e peshqve dhe bazën e shumimit varësisht nga 

potencialet e migrimit të pa penguar përgjatë lumit. Për më tepër, zvogëlimi i sasisë së rrjedhës 

ka ndikime të vrazhda ambientale (në peshq, jovertebrorët ujorë, bartjen e dheut nga lumi, 

biotopet përgjatë lumit). Asnjë parashikim i këtyre ndikimeve në ambient nuk është ndarë me 

publikun e gjerë. 

xi. Vendosja e hidrocentraleve shumë afër njëra tjetrës do të ketë një ndikim në të gjithë seksionin e 

lumit. 15% e rrjedhës normale të ujit ka ndikime të ashpra ( në peshq dhe Macrozobenthos, 

bartjen e dheut, biotopet përgjatë lumit, bazën e rrjedhës së ujit dhe pamjen e peizazhit). Asnjë 

parashikim i ndikimeve në ambient nuk është ndarë me publikun e gjerë. Hidrocentralet 

“Restelica 1” dhe “Restelica 2” janë afër Zonës 1 të propozuar të Parkut Nacional të Sharrit. Ky 

mal është vendbanimi ku ariu dhe rrëqebulli mbarështohen, specie këto të rrezikuara dhe të 

mbrojtura me pretendime ndërkombëtare. 

169

xii. Mungojnë informacionet lidhur me teknologjinë e cila do të përdoret për të ekstraktuar ujin nga 

lumi dhe se a do të ekstraktoj dhe të krijojë rrjedhë të zvogëluar. Prandaj, një vlerësim i detajuar 

dhe serioz nga ana e publikut apo nga palët e interesuara (në këtë rast projekti i UNDP-së në 

Dragash i cili është në proces të përpilimit të Planit Zhvillimor të Komunës së Dragashit) nuk është 

i mundur. Projekti i UNDP-së në Dragash dëshiron të kërkojë që të gjitha të dhënat relevante 

lidhur me rrjedhat e ujit, lokacionet e sakta të hidrocentraleve të propozuara dhe Vlerësimin e 

Ndikimit në Ambient të vihen në dispozicion për shqyrtim të palëve të interesuara dhe të 

afektuara, siç janë Komuna, aktorët e planifikimit zhvillimor dhe komuniteti në përgjithësi. 

Këto shqetësime dalin si rezultat i analizimit të informacioneve të ofruara në seancën publike dhe paraqiten 

nga ekspertët e projektit në Dragash: 

Dr. Ekkehart Naumann, Specialist për energji të rinovueshme 

Maliq Pireci, Inxhinier i diplomuar 

Florian Bemmerlein Lux, Biolog 

Peter Bank, Biolog 

Për: Arbeb Çitaku 

Sekretar Permanent 

Ministria e Mjedisit dhe Planifikimit Hapësinor 

Kopje për: 

Salim Jenuzi, Kryetar i Komunës së Dragashit 

Muhamet Malsiu, Drejtor i Departamentit për Mbrojtje t Mjedisit, MMPH 

Shukri Shabani, Shef i Njësitit për Vlerësim të Ndikimit në Mjedis, MMPH 

Me nderime, 

Maria Elena Zuniga 

Menaxhere e projektit të UNDP-së në Dragash 

170

1 

Shtojca 18 b Lokacioni i HC të Vogla 

171

Shtojca 19 Analizë e Potencialit Turistik të Dragashit 

Përmbajtja 

Hyrje 

Realiteti i gjendjes së tanishme 

Vizioni 

Misioni 

Objektivat 

Todd Wassel 

Pozita e Dragashit më Ligjin, Politikat dhe Praktikat e Kosovës 

Ligji dhe dokumenet kryesore të politikave lidhur me turizmin në Kosovë janë 

Akterët kryesor të përshirë lidhur me turizmin në Kosovën jugore janë 

Akterët qeveritarë 

Donatorët dhe OJQ-të 

Akterët e sektorit privat 

Përmbledhje e pozitës së Dragashit 

Statistikat e turizmit të Kosovës 

Potencialet e Dragashit 

Tre aspektet më unike dhe autentike të Dragashit 

Llojet e produkteve turistike 

Profili i turizmit të natyrës në rajon 

Pozicionimi rajonal 

Promovimi rajonal 

Përfundimet 

Burimet/Bibliografia 

172

Hyrje 

Mjedisi natyror, terreni malor/relieve, flora dhe fauna dhe pozita gjeografike e Dragashit janë pasuritë 

më të mëdha të komunës sa i përket turizmit. Megjithatë, infrastruktura e nivelit të dobët, planifikimi 

urban joadekuat dhe çështjet substanciale të menaxhimit të mbeturinave janë të gjitha pengesa për 

zhvillimin e qëndrueshëm të turizmit. 

Niveli ekzistues i infrastrukturës së turizmit është i ulët, ka mungesë të strategjive sistematike të 

turizmit, nuk ka fonde të ndara për zhvillimin e turizmit nga komuna, nuk ka produkte të turizmit në treg 

dhe financimi i kufizuar në diskrecion për investime në turizëm. Pavarësisht nga këto sfida, Dragashi 

është mirë i pozicionuar përkitazi me pasuritë natyrore dhe pozitën e tij. Aktualisht, trendi në 

reklamimin e produkteve të turizmit është qasja ndaj Ballkanit perëndimor si tërësi 6 . Brenda kësaj zone 

turistike, turizmi rural dhe ai i bazuar në natyrë është një nga sektorët me rritje më të shpejtë dhe që 

mbështetet vazhdimisht nga komuniteti i donatorëve. 

Me zgjerimin e pritur të Parkut Nacional të Sharrit në Dragash dhe duke e pasur parasysh natyrën rurale 

të zonës dhe mungesën e investimeve aktuale, strategjia më efikase për shtimin e vizitave turistike është 

fokusimi në pasuritë natyrore të Dragashit përmes turizmit që bazohet në natyrë. 

Përmes planifikimit strategjik dhe investimeve, trashëgimia e veçantë kulturore, bukuria natyrore dhe 

pozita gjeografike unike (e kufizuar me IRJM dhe Shqipëri) mund të shfrytëzohet për rezultate 

ekonomike dhe për të ndihmuar në mbrojtjen e mjedisit. 

Realiteti i gjendjes së tanishme 

Para se të bëhet analizimi i përparësive krahasuese të turizmit natyror të Dragashit me shtetet e 

Ballkanit Perëndimor në fqinjësi (Serbia, Mali i Zi, Shqipëria, IRJM dhe Bosnja e Hercegovina) duket të 

njihet realiteti i tanishëm. Aktualisht, Dragashi është duke filluar gati nga niveli zero përkitazi me 

zhvillimin dhe planifikimin e turizmit. Deri më tani, nuk ka pasur një plan veprimi të definuar për 

turizmin në komunë, ndërsa një strategji që u krijua në vitin 2002 nuk u zbatua kurrë dhe, duke qenë 

rajoni më i varfër në Kosovë, ai vuan nga mungesa e investimeve në infrastrukturën e përgjithshme dhe 

në veçanti në infrastrukturën e turizmit. 

6 Ballkani Perëndimor përfshinë: Serbinë, Malin e Zi, Shqipërinë, IRJM-në, Kosovën dhe Bosnjë e Hercegovinën. 

173

Turizmi, e në veçanti turizmi natyror, praktikisht nuk ka pasur fare investime gjatë, qoftë gjatë kohës së 

Millosheviqit apo edhe gjatë viteve të hershme të UNMIK-ut kur fokus kryesor i jepej ndihmës 

humanitare dhe rindërtimit. 7 Pasojat e kësaj, si dhe shtytja kah decentralizimi dhe dhënia e përgjegjësisë 

kryesore komunave për sektorin e turizmit, kanë bërë që tani politikat e turizmit duhet të krijohen nga 

zeroja. 

Një fakt që i shtohet këtyre dobësive është se Kosova në tërësi vuan nga një pozitë e dobët turistike 

rajonale për shkak të imazhit negativ, çështjeve të pazgjidhura lidhur me statusin, dhe mungesës së 

financimit për zhvillimin dhe promovimin turistik. Përkundër këtyre kufizimeve, Dragashi dhe Kosova si 

tërësi ka potencial për të zhvilluar dhe ofruar produkte unike të turizmit që mund të integrohen në 

ofertat ekzistuese rajonale. 

Qëllimi i këtij dokumenti është ta analizojë potencialin turistik të Dragashit në kontekstin e sektorit të 

turizmit rajonal dhe vendor, dhe t;i identifikojë pasuritë strategjike të turizmit mbi të cilat Dragashi 

mund ta bazojë një strategji të turizmit që do të çojë në turizëm të qëndrueshëm në komunë. 

Vlerësimi merr parasysh Vizionin dhe Misionin potencial në të cilin turizmi do të duhej të kontribuonte, 

ashtu siç u artikulua nga qytetarët e Dragashit në një punëtori për vizionin të mbajtur në shtator të vitit 

2011. 

Projektvizioni i Konsoliduar 

Dragashi i përfaqëson dhe i mbron traditat. 

Porta jugore e Parkut Nacional të Malit të Sharrit me biodiversitet të pasur, infrastrukturë 

bashkëkohore me një shkallë të duhur, ekonomi të qëndrueshme, burime të përdorshme ekologjike 

dhe bio-produkte të cilësisë së lartë është një vend ku çdokush do të dëshironte të vijë dhe të pushojë 

në natyrën e bukur dhe të pastër. Trashëgimia e pasur kulturore dhe popullata e gatshme për t’i 

pranuar mysafirët me mikpritje dhe ushqime të gatuara në shtëpi i tërheqë vizitorët lokalë dhe 

ndërkombëtarë. 

Prandaj, misioni specifik i turizmit ndërtohet mbi vizionin e qytetarëve dhe propozohet si: 

7 CeSPI 2010, f. 4 

174

Vizioni 

Turizmi është një shtyllë themelore e ekonomisë së Dragashit dhe do të kontribuojë në përmirësimin e 

zhvillimit afatgjatë ekonomik dhe social. 

Misioni 

Dragashi do të zhvillojë një ekonomi të qëndrueshme të turizmi përmes një partneriteti të sektorit 

publik, sektorit privat dhe shoqërisë civile për ta mbrojtur mjedisin, shtuar punësimin dhe mundësitë 

ndërmarrëse, përfitimet sociale, përfitimet e industrisë dhe të hyrat komunale. 

Objektivat 

a) Aktivitet i shtuar turistik dhe euro të turizmit të shpenzuara në Komunën e Dragashit 

b) Mbrojta e mjedisit përmes turizmit të qëndrueshëm natyror 

Pozita e Dragashit në Ligjin, Politikat dhe Praktikën e Kosovës 

Çfarëdo analize e përparësive potenciale të turizmit të Dragashit duhet së pari të merr parasysh 

pozicionimin e mundshëm të Dragashit në kornizën ligjore dhe të politikave për turizëm. Është e 

rëndësishme për Dragashin që t’i rreshtojë pasuritë e tij të turizmit me prioritetet e politikave turistike 

të qeverisjes qendrore në mënyrë që të maksimalizojnë marketingun dhe të përfitojë nga benefitet në 

dispozicion. 

Ligji dhe dokumentet kryesore të politikave lidhur me turizmin në Kosovë janë: 

1. Strategjia e Turizmit Kosovë 2011-2020 

2. Asociacioni i Komunave të Kosovës – Deklarata e Politikave për Turizëm 

3. Udhëzuesi Implementues për Turizmin i Asociacionit të Komunave të Kosovës (Udhëzimi 

10/2004) 

4. Ligji për turizmin dhe shërbimet turistike (Ligji Nr. 03/L-168) 

Krahas këtyre dokumenteve, është e rëndësishme të bëhen të ditur akterët që janë të përfshirë në 

sektorin e turizmit lidhur me Dragashin dhe puna praktike që është duke u bërë tashmë. Duke i 

vlerësuar politikat dhe akterët, Dragashi është në pozitë më të mirë për ta vlerësuar potencialin e tij 

turistik, si dhe resurset e mundshme në dispozicion. 

175

Akterët kryesor të përshirë lidhur me turizmin në Kosovën jugore janë: 

1. Qeveria 

a. Departamenti i Turizmit në Ministrinë e Tregtisë dhe Industrisë 

b. Parku Nacional i Sharrit 

2. Komunat e rajonit 

a. Rahoveci, Gjakova, Shtërpca, Prizreni, Suhareka 

3. Sektori privat dhe OJQ-të 

a. Shoqata e Turizmit Alternativ të Kosovës (ShTAK) 

b. Shoqata e Turizmit të Kosovës (KOTAS) 

c. CRET (Asociacioni i Alpeve Franceze) 

4. Donatorë 

a. UNDP 

b. GIZ 

c. EU 

d. USAID 

Akterët qeveritarë 

Në Kosovë, sipas Ligjit për vetëqeverisje lokale komunat e kanë përgjegjësinë kryesore për turizmin në 

nivel lokal. Në këtë rast, roli i pushtetit qendror është të sigurojë udhëzim për komunat përmes 

përpilimit të legjislacionit dhe vizionit strategjik, si dhe nxjerrjes në treg të produkteve turistike të 

Kosovës. 

Duke i rreshtuar pasuritë natyrore të komunës me shtyllat aktuale të Strategjisë së Kosovës për Turizëm, 

Dragashi do t’ia lehtësojë Ministrisë së Tregtisë dhe Industrisë nxjerrjen në treg dhe t’i ofrojë në paketë 

ofertat turistike në Dragash. 

Sipas Strategjisë për Turizëm të Kosovë 2011-2020, shtyllat kryesore të Produktit Kosovar të Turizmit 

janë: 

1) Turizmi kulturor 

2) Turizmi malor dhe alpin 

3) Turizmi rural, alternativ dhe ekoturizmi 

4) Turne rajonale & tej-kufitare, udhëtime vajtje-ardhje 

5) Turizmi aktiv (Çiklizmi, shëtitja, ecja, alpinizëm, aventurë…) 

176

6) Takime dhe konferenca 

Këto janë segmentet kryesore që duhet zhvilluar dhe përfshirë në fushatat e marketingu, Dragashi 

pozicionohet mirë për t’i plotësuar nevojat nga shtyllat dhe një krahasim me produktet aktuale në 

Dragash tregon se turizmi natyror do të ndihmonte në përmbushjen e shumicës së komponentëve. Një 

përputhje apo bashkërendim i produkteve potenciale me prioritet e nivelit qendror gjithashtu ndihmon 

për të treguar se ku do të duhej të bëheshin investimet fillestare. Për Dragashin, shumica e këtyre 

shtyllave përkojnë apo e mbulojnë njëra-tjetrën dhe mund të ofrohen në të njëjtat zona. 

Derisa Dragashi është i vendosur në mënyrë ideale për t’i rreshtuar produktet e tij të turizmit në shtyllat 

kryesore të Strategjisë Kosovare të Turizmit, buxheti i përgjithshëm dhe fuqia implementuese e 

Departamentit të Turizmit është e pamjaftueshme për të mbuluar shumicën e nevojave lidhur me 

Dragashin. Kjo vlen gjithashtu edhe për ligjet e ndërlidhura. Ligji për turizmin dhe shërbimet turistike 

trajton kryesisht çështjet e licencimit dhe përputhshmërisë me standardet e turizmit. Megjithatë, në 

praktikë ka pasur shumë pak implementim. Ndonëse ligji e përmend turizmin rural, ai specifikon që 

standardet specifike për këtë fushë të përcaktohen në një akt nënligjor që duhet të hartohet. 8 

Duke e pasur parasysh fuqinë relativisht të dobët implementuese të nivelit qendror, është e 

këshillueshme që Dragashi t’i shikoj kapacitetet e veta dhe mundësinë në Asociacionin e Komunave të 

Kosovës (AKK) për ndihmë në koordinimin e zhvillimeve turistike në rajonin jugor. Sipas Dokumentit të 

Politikave të AKK-së për Turizmin, zonat me prioritet për zhvillim përfshijnë: 

Bashkëpunim ndërmjet Komunave/AKK-së dhe Qeverisë qendrore, dhe ndërmjet sektorëve 

publike dhe private si dhe me vendet fqinje; 

Nevoja për të shtuar dhe plotësuar njëri-tjetrin në misionin e tyre të përbashkët të ndërtimit të 

turizmit në Kosovë, duke i vënë theks kategorive si turizmi transit, i natyrës, i shëndetit, dimëror, 

kulturor dhe turizmit për aventurë; 

Atë se duhet të hartohet sa më shpejt një master plan, duke përfshirë konceptin e marketingut 

dhe planin e veprimit. 

Ndonëse është bërë pak për t’i implementuar këto zona me prioritet, Dragashi ndodhet në një zonë 

strategjike për të nxjerrë maksimumin nga këto të tre. Pozita e saj ndërmjet dy shteteve fqinje 

8 Neni 25.3, Ligji për turizmin dhe shërbimet turistike (Ligji nr. 03/L-168) 

177

(Shqipërisë dhe IRJM-së) është ideal për turizmin transit dhe bukuri natyrore e malit Sharr, vazhdim i 

Parkut Nacional të Sharrit, profili rural i komunës, si dhe veçoritë unike kulturore janë të gjitha 

potenciale për zhvillimin e turizmit natyror me segmente të turizmit dimëror, kulturor dhe të aventurës. 

AKK mund gjithashtu të ndihmojë në mundësimin e strategjisë rajonale të turizmit, planit master dhe një 

sistemi të bashkërendimit nga të cilat do të përfitonin të gjitha komunat në Rajonin Jugor, e në veçanti 

ato që kanë zona brenda Parkut Nacional të Sharrit. Parku Nacional duhet gjithashtu të shihet si një 

akter i rëndësishëm në sektorin e turizmin në zonë, dhe si rezultat i profilit të parkut, i rëndësishëm për 

turizmin specifik natyror. Gjithashtu, është e nevojshme që të bashkërendohen aktivitetet me zyrtarët e 

Parkut dhe sipas rregullave të zonimit të Parkut Nacional dhe strategjisë të menaxhimit. 

Aktualisht, Parku është në kërkim të fondeve për blerjen dhe implementimin e një koncepti të markës 

dhe marketingut që tashmë është dizajnuar. Ai gjithashtu është duke e ndjekur një strategji të bazuar në 

turizmin malor përmes partneritetit me CRET – ‘Centre de formation’ (http://www.cret-cci.com/) në 

zhvillimin e shtigjeve të shëtitjes dhe promovimin e turizmit malor në rajon. 

Donatorët dhe OJQ-të 

Zhvillime të rëndësishme kanë filluar në terren nga agjencitë donatore që janë pozitive për zhvillimin e 

turizmit në Dragash, dhe të cilat e mbështesin theksin institucional që i është dhënë turizmit natyror dhe 

rural. Në mënyrë specifike, Programi për Zhvillim i Kombeve të Bashkuara (UNDP) është duke e 

implementuar një projekt 3 vjeçar që fokusohet në zhvillimin e qëndrueshëm ekonomik dhe mbrojtjen e 

mjedisit në Dragash. Fokusi në mbrojtjen mjedisore dhe zhvillimin e qëndrueshëm ka çuar në turizmin e 

bazuar në natyrë si sektor prioritar për investim dhe planifikim të mëtutjeshëm. 

Agjencia Gjermane për Zhvillim GIZ e ka identifikuar gjithashtu turizmin natyror dhe rural në rajonin 

jugor si sektor prioritar dhe aktualisht është duke zhvilluar plane për të krijuar një rrjet të shtigjeve të 

shëtitjes që promovon bashkëpunim ndërkomunal dhe tejkufitar. Komisioni Evropian ka investuar fonde 

(dhe planifikon fonde tjera në të ardhmen) në këtë zonë gjithashtu, ndërsa një projekt i kohës së fundit 

nga Arbeiter-Samariter-Bund (ASB) është fokusuar në trajnimin e udhërrëfyesve malorë, shënimin e 

shtigjeve dhe të turizmit, si dhe zhvillimin e 

Përmes programit të tij KPEP, USAID ka ndihmuar në mbështetjen e rajonit të Rahovecit dhe në forcimin 

e sektorit të turizmit kosovar në përgjithësi. Ndonëse projekti do ta përmbyll komponentin e tij të 

turizmit në vitin 2012, mësimet e mësuara dhe strukturat e krijuara në Pejë dhe në Rahovec mund të 

shërbejnë si shembull për projekte te ardhshme në Dragash. 

Është e qartë, përmes financimit të shtuar dhe turizmit që bazohet në natyrë, se donatorët janë duke 

filluar të jetësojnë strategji që kanë funksionuar në zonat rurale fqinjësore në Shqipëri, rajonin jugor 

përgjatë masivit të Sharrit. 

178

Megjithatë, i takon Komunës së Dragashit që të krijojë mjedisin përmes së cilit do të jenë në gjendje të 

përfitojnë nga kjo vëmendje e shtuar dhe financim duke zhvilluar korniza të nevojshme të turizmit. Në 

këtë rast, turizmi natyror, rural dhe kulturor janë fushat kryesore ku ata janë në gjendje ta promovojnë 

vetën e tyre si mundësi investimi që ia vlen për donatorët dhe agjentët e tyre zbatues. 

Një strategji për tërheqjen e vëmendjes së komunitetit të donatorëve dhe investimeve të tyre është që 

të fokusohet në zhvillimin rural përmes turizmit natyror që mëton jo vetëm mbrojtjen e mjedisit por që 

gjithashtu përkrah natyrën multi-etnike të Komunës së Dragashit. 

Akterët e sektorit privat 

Dy asociacione të rëndësishme të sektorit privat aktualisht janë duke ndihmuar në ndërtimin e bazës e 

resurseve lokale për turizmin në Kosovë: Shoqata për Turizmin Alternativ e Kosovës (ShTAK) dhe 

Shoqata e Turizmit të Kosovës (KOTAS). Të dyja këto shoqata kanë lidhje të ngushta jo vetëm me 

Departamentin e Turizmit, por mund të ndihmojnë në zhvillimin e produkteve të turizmit në Dragash 

përmes marketingut dhe lidhjeve të vlefshme me operatorët turistik. Duke u bërë partner me këto 

shoqata, komuna mund të ndihmojë në uljen e barrës së saj administrative si dhe të promovojë një 

partneritet të shëndoshë publiko-privat përmes NVMtë që janë anëtarë të shoqatave. 

Përmbledhje e pozitës së Dragashit 

Ligji, politikat dhe praktika e turizmit në Kosovë të gjitha tregojnë në drejtim të zhvillimi të produkteve 

të turizmit të bazuara në natyrë dhe kulturë në Dragash. Duke u fokusuar në këto aspekte, Dragashi jo 

vetëm që do ta rreshtojë vetën me strategjinë e nivelit qendror për turizëm dhe me fokusin e 

komunitetit të donatorëve, por do të jetë në gjendje të nxjerrë më të mirën nga pasuritë e tij natyrore 

dhe pozita unike gjeografike. 

Megjithatë, shumë sfida mbesin ende përfshirë këtu edhe situatën ku ka pas ose aspak politika apo 

plane të zbatueshme (qofshin ato të nivelit lokal apo qendror) në turizmin që bazohet në natyrë dhe ku 

kjo politikë duhet të zhvillohet në sistemin aktual të decentralizuar. 

Në situatën aktuale, ka një zhvillim në rritje në sektorin e mikpritjes, donatorët ndërkombëtarë po 

bëhen shtytës të mëdhenj të zhvillimit dhe nivelit qendror i mungojnë kapacitetet për të siguruar 

udhëzime të nevojshme legjislative dhe të politikave dhe investim në infrastrukturën e domosdoshme. 

Në këtë kontekst, Komuna e Dragashit duhet ta sigurojë kornizën e saj për zhvillim turistik si dhe 

rregullore efikase për të siguruar zhvillim të qëndrueshëm dhe mbrojtje të dy pasurive më të mëdha të 

rajonit: 

179

Mjedisin natyror; dhe 

Diversitetin kulturor të popullatës. 

Në mjedis ku fokusi kryesor i zhvillimit të turizmit është në vijë me pasuritë natyrore dhe kulturore të 

Dragashit, është detyrë e komunës që ta vë vetën në hartë përmes planifikimit të duhur, përmirësimit 

të infrastrukturës dhe marketingut. 

Statistikat e turizmit të Kosovës 

Strategjia aktuale e Kosovës për turizëm 2011-2020 është një azhurnim dhe zgjerim i strategjisë së 

miratuar më 2005. Kjo strategji origjinale ishte pjesë e një strategjie të përgjithshme ekonomike për 

Kosovën dhe që nga ajo kohë turizmi është pranuar gjerësisht si faktor kryesor në ekonominë Kosovare. 

Një nga objektivat kryesore të strategjisë së vitit 2005 ishte ngritja e vetëdijes për sektorin e turizmit, 

prandaj dhe konsiderohet si sukses. Megjithatë, përkundër arritjeve cilësore në sektorin e turizmit, nuk 

ka pasur të dhëna statistikore të grumbulluara për të treguar se sa kontribuon sektori i turizmit në 

ekonominë kosovare, numrin dhe profilin e vizitorëve në Kosovë, apo një projektim të trendëve të 

vizitorëve të ardhshëm. 

Kjo mangësi e të dhënave sasiore e bënë planifikimin për Dragashin jashtëzakonisht të vështirë, meqë 

është e pamundur të matet suksesi i masave specifike për ta shtuar rritjen në turizëm dhe kontributin në 

ekonomi. 

Duhet bërë e ditur se çfarëdo plane zhvillimore për sektorin e turizmit në Dragash duhet të përfshijnë 

një mënyrë të matjes së numrit të vizitorëve në rajon dhe, nëse është e mundur, profilit të tyre. 

Përkundër vështirësive në nxjerrjen e numrave lidhur me turizmin në Kosovë, një krahasim i shkurtër me 

pjesën veriore të Malit të Zi mund të ndihmojë për të ofruar një profil të përafërt të turistëve të 

interesuar për turizmin që bazohet në natyrë dhe aktivitete. Bazuar në prioritetet e Departamentit 

qendror të Turizmit, si dhe pasurive natyrore të Dragashit, turistët e interesuar për shëtitje dhe çiklizëm 

në Mal të Zi mund të konsiderohen cak i ngjashëm i synuar. Sipas hulumtimit të tregut të bërë nga SNV 

(Organizata për Zhvillim e Holandës) për Shoqatën Nacionale të Turizmit të Malit të Zi, niveli apo numri i 

turistëve gjermanë të interesuar në turizmin e “gjelbër” është shtuar viteve të kaluara. 

180

Turistët e interesuar në natyrë kanë gjithashtu tendencë të shpenzojnë shuma më të mëdha në 

aktivitete dhe shërbime (shih Tabelën 1). 9 Sipas strategjisë të turizmit të Kosovës 2011 -2020, Gjermania 

konsiderohet si një nga tregjet kryesore të synuara dhe, që këtej, kjo siguron një pikë të dobishme 

krahasuese për Dragashin. Kjo gjithashtu është ideale për Dragashin meqë shumë banorë aty e flasin 

gjuhën gjermane. 

Tabela 1: Potenciali i tregut i turistëve të natyrës dhe aktivitetit në Mal të Zi 

Një hulumtim i bërë nga një këshillues për udhëtime (2009) zbuloi se interesimi i udhëtuesve 

gjermanë është në rritje për pushime të “gjelbra”: 

53% e udhëtuesve gjermanë në Mal të Zi do të kthehen për shëtitje vitin e 

ardhshëm, që është një rritje në krahasim me 50% të vitit të kaluar 

47% planifikojnë të angazhohen në aktivitete aventure, edhe këtu rritje ka 

pasur nga 40% sa ishte vitin e kaluar 

33% do të vijnë për çiklizëm, rritje nga 28%; dhe 

55% janë ankuar se ka “shumë mbeturina” në 2008 (anketim i mysafirëve) 

Hulumtime të tjera të SNV zbuluan se: 

Në Gjermani, më shumë se 20 milion njerëz e përfshijnë shëtitjen malore apo 

çiklizmin në planet e tyre për pushime çdo vit; 

Këta turistë kanë mesatare të shpenzimit mbi 100 Euro në ditë; 

Çiklizmi malor dhe ecja malore vazhdojnë të bëhen më të popullarizuara 

veçanërisht në Evropë; 

Ky grup i specifik (çiklistët malor) janë jashtëzakonisht të interesuar në gjetjen 

e destinacioneve të reja dhe turizmin natyror. 

Ndonëse kërkohet zhvillimi i një analize me të hollësishme të sektorit të turizmit të bazuar në natyrë dhe 

numrave aktual dhe potencialit të ardhshëm për Kosovën, të dhënat në dispozicion nga vendet fqinje 

tregojnë një rritje të popullaritetit në turizmin rural dhe zhvillimin e suksesshëm të zonave të largëta për 

turizmin natyror. 

Potencialet e Dragashit 

Origjinaliteti apo autenticiteti i bazuar në vend është një strategji kritike për suksesin e destinuar 

afatgjatë. Kjo nënkupton identifikimin e pasurive të trashëguara të një zone dhe promovimi i tyre në 

mënyrë konsistente për një periudhë të gjatë kohore. Në këtë mënyrë, pritjet e vizitorëve përmbushen 

me arritjen e tyre. 

Tre aspektet më unike dhe autentike të Dragashit: 

1. Bukuria natyrore (malet, biodiversiteti) 

2. Kultura dhe trashëgimia (kultura e goranëve, mënyra e të jetuarit në fshatra malore) 

9 SNV Organizata Holandeze për Zhvillim 2010 

181

3. Mikpritja dhe gatimet (ushqim i prodhuar në vend; mikpritja e fshatit) 

Bazuar në këta 3 faktorë, pasuritë/potencialet kryesore turistike të Dragashit përfshijnë: 

Pasuritë/zonat: 

Parku Nacional i Sharrit 

-zonë e largët dhe një nga të vetmet vende në Evropë ku entuziastët e botës së egër mund të shohin 

arinj dhe ujq. 

Strukturë e definuar e shëtitjes/shtigjeve të çiklizmit 

Mali Koritnik 

Brod (fshat turistik) 

Lugina e Opojës (çiklizmi, pikniku, turizmi malor, agroturizmi) 

Veçoritë e dalluara të Maleve/Rrafshnaltave Jugore 

Kultura e goranëve 

Potenciali tej-kufitar (Shqipëria dhe IRJM) 

Aktivitetet 

Shëtitja malore 

Kampingu 

Çiklizmi malor dhe çiklizmi (korridore apo shtigje për çiklizëm, ndërkufitare, ndërkomunale) 

Organizimi i Piknikëve 

Kalërimi 

Shikimi/vëzhgimi i zogjve 

Skijimi 

Ecja me këpucë-bore 

Produktet 

Mishi 

182

Djathi 

Mjalti 

Barishtet/Bimët 

Manaferrat 

Kërpudhat 

Leshi 

Patatet 

Fjetja/akomodimi 

Hotel Arxhena (Brod) 

Opoja Rest (Zapluxia, nuk është hapur) 

Strehim malor (Zapluxia) 

Hotel Mecca (Dragash) 

Jalince (Restelicë, nuk është hapur) 

Hotel i ri në afërsi të Dragashit (?) 

Shtëpi private (Brod) 

Bazuar në pasuritë në dispozicion të Dragashit dhe resurset dhe përkrahjen aktuale që i ofrohet nga 

komuniteti i donatorëve, rekomandohet që Dragashi ta fokusojë zhvillimin e tij turistik në lidhjen 

ndërmjet natyrës dhe kulturës rurale malore. 

Kjo lidhje në një mënyrë natyrore të të jetuarit, me mikpritje tradicionale, bujqësi dhe bagëti është 

zhdukur në shumicën e Evropës dhe ofron një përvojë unike në afërsi të tregjeve burimore. Për më 

tepër, përdorimi i shtigjeve malore nga barinjtë dhe tregtarët kalërues përfaqësojnë një pasuri 

ekzistuese të shëtitjes dhe çiklizmit malor që mund të lidhet drejtpërdrejt me mënyrën e jetesës ditore 

të fshatarëve. 


Është thelbësore që aktivitetet të jenë lehtësisht të qasshme për vizitorët dhe të jenë të përqendruara 

rreth objekteve apo godinave turistike në mënyrë që investimet ta kenë efektin më të madh të 

mundshëm. 

183

Shëtitja: Klima e mirë, peizazhe të ndryshme, male dhe bjeshkë të larta, florë dhe faunë të pasur dhe 

fshatrat piktoreske e bëjnë Dragashin një rajon atraktiv për shëtitje nga muaji prill-nëntor. Shëtitje me 

nivele të ndryshme të vështirësisë dhe fokusi janë në dispozicion kudo në Komunën e Dragashit. 

Katërmbëdhjetë shtigje të shëtitjes malore tashmë janë identifikuar dhe përfshirë në një Udhëzues për 

Shëtitje në Dragash. Më shumë shtigje për shëtitje mund të aranzhohen lehtësisht dhe është e mundur 

që të krijohen itinerare të shëtitjes malore që përshkojnë territore edhe në dy vendet fqinje (p.sh. 

Shqipërinë dhe IRJM-në), apo itinerare që do të shtriheshin në 2 apo më shumë vende (p.sh. turne 

shëtitjeje nga IRJM dhe në Dragash, Kosovë) 

Më shërbime dhe infrastrukturë të përmirësuara, shëtitja në rajon është e një cilësie jashtëzakonisht të 

lartë. Strehimi malor mbi fshatin Zaplluxhe mund të shfrytëzohet si një qendër për shëtitje dhe turizëm 

malor. Objekti i strehës tjetër afër fshatit Brod është gjithashtu i këshillueshëm, kështu që mund të 

lidhen në itineraret e Parkut Nacional të Sharrit, si dhe në itineraret ndërkufitare të shëtitjes dhe me 

mundësi për një shëtitje të gjatë nëpër malet e Sharrit. 

Çiklizmi malor dhe çiklizmi në përgjithësi është një potencial kudo në rajon por veçanërisht në rajonin e 

Opojës. Sipërfaqet relativisht të rrafshëta, rrugët e bujqve të mirëmbajtura, dhe fshatrat që mund të 

eksplorohen me malet që ju varen sipër e bëjnë këtë një rajon atraktiv për çiklizëm. Shumë pak investim 

do të duhej për identifikimin dhe reklamimin e zonave për çiklizëm. 

Rruga e pashtruar që lidh Restelicën me Parkun Nacional Mavrovë në IRJM mund gjithashtu të zhvillohet 

për shfrytëzim si korridor çiklistik dhe të krijohen itinerare të përbashkëta çiklistike të disa vendeve. 

Kalërimi: Me kulturën e rritjes së kuajve që ka, Dragashi është në pozitë të mirë për të ofruar kalërimin 

si aktivitet. Shtigjet e krijuara dhe të shënuara për shëtitje dhe çiklizëm malor shumë lehtë mund të 

përdoren edhe për aktivitetin e kalërimit. Aktualisht, nuk ka oferta të organizuara të kalërimit në 

Dragash. Megjithatë, ka shumë potencial që vizitorëve t’u ofrohet një përvojë unike të lidhur me 

kulturën tradicionale dhe trashëgiminë e rajonit. 

Peshkimi: Lumenjtë dhe rrjedhat ujore të Dragashit kanë troftë malore dhe i tërheqin shumë njerëz 

gjatë verës. Lumenjtë në dispozicion për peshkim mund të identifikohen dhe të reklamohen për turne 

peshkimi. Një sistem i licencimit do të mund të siguronte rrjedh të të hyrave për komunën, dhe 

udhërrëfyesit privat do të mund të shfrytëzoheshin për udhëtime si dhe për udhëzime. 

Rekreacioni dimëror: Lartësia e madhe mbidetare e Dragashit (mesatarja mbi 1100 metra), reshjet e 

mëdha dhe male të mbuluara me bar e gjelbërim ofrojnë një potencial të mirë për skijim alpin, si dhe 

aktivitete dimërore si ecja me këpucë bore dhe skijimi sportiv. Aktualisht ka plane për instalim të një 

skilifti në malet në jug të Brodit tek hotel Arxhena. Pronari i hotelit ka lejen nga komuna që të vazhdojë 

dhe ai është duke pritur vlerësimin mjedisor nga Ministria e Mjedisit. 

Plani aktual për skiliftin (lift me ulëse) dhe zonën për skijim e vendosin atë në mes të Zonës 1 të 

propozuar të Parkut Nacional Sharr të zgjeruar. Kjo është një zonë e ndaluar dhe prandaj, nëse 

finalizohet vlerësimi mjedisor dhe nëse nuk ka ndikime negative, zonat në fjalë do të duhet të 

rikategorizohen si Zonë 3 në mënyrë që të mund të veprojë si zonë turistike. 

184

Pikniku/Turizmi ditor: Shumë vizitorë potencialë të Dragashit mund të kenë dëshirë të ndërveprojnë me 

natyrën në një mënyrë më të lehtë se sa përmes shëtitjes malore, çiklizmit dhe turizmit aventuristik. 

Dragashi ka një numër zonash të bukura që janë lehtësisht të qasshme përmes rrugës, por që ende e 

kanë karakterin e të qenit në malet e largëta. Komuna do të duhej të paracaktonte vendet për piknik 

dhe ato me pamje piktoreske që të t’ua plotësojë nevojat edhe të atyre vizitorëve që vijnë në Dragash 

vetëm për një ditë. 

Ndërtimi i një “rruge piktoreske” nga Zhuri në Brod do të mund të reklamohej edhe vetë si një pikë 

destinacioni, me hapësira pikniku përgjatë saj. 

Turizmi rural: Ndonëse e tërë strategjia e bazuar në natyrë ndërlidhet me turizmin rural, ajo duhet 

theksuar si aktivitet në vete. Sistemi i objekteve familjare të vogla të akomodimit do ta 

komplementonte ofertën e sipërpërmendur të natyrës, shtonte numrin e krevateve në dispozicion, dhe 

do ta përforconte atmosferën specifike të trashëgimisë kulturore. 

Kuzhina reflekton karakterin unik kulturor të rajonit dhe është një kontribut i madh në përvojën cilësore 

turistike. Mënyra se si ushqimi kultivohet dhe përgatitet, roli që ai ka në rituale dhe tradita të njerëzve 

promovon idenë e kulturës së kuzhinës – ushqimit të lidhur ngushtë me traditat dhe kulturën e njerëzve, 

në harmoni me njeriun dhe natyrën. Përsëri, kjo do të ishte vlerë shtesë në trashëgimin unike kulturore 

dhe gjithashtu do të promovonte zhvillimin e bizneseve të turizmit bazuar në operatorin individual të 

lidhur me punën e tyre. Në këtë mënyrë, të hyrat nga turizmi veprojnë si shtesë në profesionin e tyre të 

rregullt (bujqësi, blegtori, bletari, prodhim djathi etj.). 

Festivalet kulturore: Për shkak të kufizimeve buxhetore shumë festivale nuk festohen më. Megjithatë, 

trashëgimia kulturore mund të jetë një atraksion madhor për vizitorët dhe mund të shfrytëzohet për të 

shtuar numrin e vizitorëve në kohë të caktuara të vitit. Festivalet kryesore që mund të shfrytëzohen jo 

vetëm për tërheqjen e vizitorëve por edhe për mbrojtjen e trashëgimisë kulturore të zonën janë: 

Garat me kuaj 

Garat në mundje (pehlivan) 

Festivali i pranverës 

Profili i turistit të natyrës në rajon 

Dragashi ka potencialin për tërheqjen e katër tregjeve kyçe të turizmit në fazën e saj fillestare të 

zhvillimit: 

1) Turistët vendorë të interesuar në përjetimin e natyrës, kulturës dhe stilit të shëndetshëm 

jetësor 

2) Diaspora që kthehet gjatë muajve të verës 

3) Ndërkombëtarët që jetojnë në Kosovë dhe që kërkojnë të eksplorojnë vendin dhe të cilët janë të 

interesuar për aventurë, natyrë dhe kulturë 

4) Turistët ndërkombëtarë që kërkojnë përvoja unike kulturore dhe natyrore 

185

Çdo treg i synuar ka nevoja që ndryshojnë pak nga njëra-tjetra dhe kërkesa të marketingut. Megjithatë, 

çdonjëri është i interesuar në kryqëzimin ndërmjet natyrës dhe kulturës rurale malore. 

Raporti i Draft-projektit të BE-së për binjakëzim bënë një punë të shkëlqyeshme të përshkrimit të tregut 

ideal të turizmit për Dragashin 10 : 

Grupi kryesor i synuar me shumë gjasë dëshiron të 

Përjetojë natyrën 

Kulturën vendase 

Destinacionet ekzotike, pa pasur nevojë për të udhëtuar në vende të largëta 

Një grup potencial i synuar do të ishte nga klasa e mesme e lartë në Evropë që dëshiron të udhëtojë në 

destinacione pak më ekzotike, por që është edhe i vetëdijshëm për koston. Grupi i synuar i vë theks 

përvojave në natyrë dhe aventurave autentike. Pjesëtarët e këtij grupi janë të vetëdijshëm për mjedisin 

dhe preferojnë produkte cilësore dhe janë të gatshëm të paguajnë për shërbimet dhe aktivitetet shtesë. 

Ky grup, bashkë me ndërkombëtarët rezident që kërkojnë të eksplorojnë gjatë fundjavave, tërhiqen nga 

kombinimi i natyrës së bukur dhe një kulture bujqësore, e cila ka shumë kohë që është zhdukur në 

shumicën e vendeve të Evropës dhe të Amerikës. Ajo ka të njëjtën kulturë të “Kosovës autoktone” që 

shumë turistë e kërkojnë në vende më ekzotike si India, Nepali etj. Kosova është ekzotike, por është 

gjeografikisht afër. Kjo e bën atë një alternativë më të lirë dhe lehtësisht të arritshme për shkak të 

afërsisë që ka me tregjet burimore. 

Pozicionimi rajonal 

Ballkani Perëndimor është një mozaik i pasur me bukuri të jashtëzakonshme kulturore dhe natyrore. 

Udhëtarët sapo kanë filluar të rizbulojnë historinë e pasur të rajonit, traditat dhe natyrën. Me rritjen e 

interesimit në turizëm, është jetike që sektori të zhvillohet në mënyrën e qëndrueshme – duke i ruajtur 

peizazhet dinamike, duke e ruajtur kulturën e lashtë shekullore, si dhe duke e shfrytëzuar me sukses 

fuqinë e udhëtimit për të përmirësuar cilësinë e jetesës për të gjithë qytetarët, në veçanti në zonat 

rurale. 

Në tërë rajonin ka 32 Parqe Nacionale në gjashtë vende të Ballkanit Perëndimor (Kosovë, Maqedoni, 

Shqipëri, Serbi, Mal të Zi dhe Bonjë e Hercegovinë). 

Të gjitha vendet e vëzhguara (Shqipëria, Bosnjë dhe Hercegovina, Maqedonia, Mali i Zi dhe Serbia) 

aktualisht e bazojnë ofertën e tyre turistike në një kombinim vijues: 

Natyrë e paprishur dhe e përshtatshme për aktivitete të ndryshme në natyrë 

Trashëgimi kulturore 

Mikpritje dhe traditë 

Këto janë oferta të njëjta të përgjithshme të cilat Kosova, dhe ne veçanti Dragashi i synon. Synimi 

kryesor i çfarëdo strategjie turistike për Dragashin do të duhej që ta bëjë të dalluar produktin e tij 

10 Draft-raporti i BE-së për binjakëzim. Duhet theksuar se autori i këtij raporti të UNDP-së pajtohet me vlerësimin e 

grupit të synuar të turizmit dhe me paketën e ofruar me markë “Kosova autoktone”. 

186

turistik përtej ofertës bazike të turizmit të shëtitjes, çiklizmit dhe atij natyror. Në mënyrë që të 

konkurrohet me ofertat tjera rajonale dhe për të siguruar vlerë për vizitorët, Dragashi duhet ti 

identifikojë pikat e saj unike të shitjes dhe t’i reklamojë ato me një ofertë inovative që ofron vlerë e 

cilësi për koston që ka. 

Një krahasim rajonal i ofertave turistike të bazuara në natyrë tregon se vendet në fqinjësi shumë të afërt 

janë në fazë më të avancuar se Dragashi dhe ofrojnë produktet vijuese turistike: 

Shëtitje (ecje malore) 

Çiklizëm malor 

Rafting (lundrim në lumenj malor) 

Sporte aventure 

Peshkim 

Turizëm rural 

Në vijim janë aktivitetet kryesore në natyrë nga vendet fqinje që janë në garë me Dragashin dhe që kanë 

cilësinë e duhur për t’i tërhequr vizitorët dhe që aktualisht janë duke u ofruar në treg. 

Shëtitja malore: Shëtitje të vështirësive të ndryshme dhe për këtë ka fokus kudo në rajon. Aktualisht, 

shtigje të shënjuara dhe të paraqitura në hartë ka në: 

IRJM (Pjesa e Maleve të Sharrit në anën e Tetovës, Parku Nacional i Mavrovës dhe zona të tjera) 

Shqipëria (Lugina e Valbonës dhe Tethi) 

Mali i Zi (Kolashin dhe zonat rrethuese) 

Bosnjë dhe Hercegovinë (Parku Nacional i Sutjeskës) 

Itineraret ndërkufitare tashmë janë krijuar dhe një shëtitje lakore është hapur aktualisht ndërmjet 

Shqipërisë, Kosovës (Rajoni i Pejës) dhe Malit të Zi. 

Çiklizmi malor dhe çiklizmi 

Programe të një shkalle më të vogël tashmë janë në dispozicion në Mal të Zi, Serbi, IRJM dhe Bosnjë e 

Hercegovinë. Ka potencial të madh në këtë treg për të zhvilluar “korridore çiklistike” dhe të lidhen 

vendet përgjatë shtigjeve tematike si natyra, kultura dhe historia. 

Turizmi dimëror 

Me zhvillimin e propozuar të një zone skijimi në Brod, Dragash, duhet bërë e ditur se zona do të 

konkurrojë apo garojë edhe me aktivitetet dimërore të ofruara në rajonet tjera. Në mënyrë specifike, kjo 

zonë do të garojë për vizitorë me: 

IRJM: Qendrën për skijim “Popova Sapka” 

Shtërpce, Kosovë: Qendra për skijim në Brezovicë, si dhe me një pushimore skijimi të propozuar 

nga BE-ja që do të ndërtohet në afërsi. 

Bogë, Kosovë: Zonë skijimi në shkallë të vogël 

Mali i Zi: Qendra skijimi në Zhabljak dhe Kolashin 

Serbi: Qendra e skijimit Kopaonik 

187

Ashtu si me çiklizmin malor dhe shëtitjen malore, prania e konkurrencës nuk do të thotë se është e 

pamundur të zhvillohet potenciali i Dragashit për skijim. Megjithatë, Dragashi do të duhet të zhvillojë një 

pikë unike të shëtitjes që do t’ia ofrojë tregut dhe vizitorëve dhe duhet të sigurojë infrastrukturë dhe 

qasje të duhur. 

Një analizë konkurruese e rajonit në Strategjinë për Turizëm të Kosovës 2011-2020 përgjithësisht tregon 

për pozitën relativisht të dobët të Kosovës.. Derisa Dragashi ka shumë pasuri natyrore për të ndihmuar 

konkurrencën dhe për të ndërtuar itinerare rajonale me tregje tjera më të avancuara turistike, ende ka 

nevojë për infrastrukturë themelore, marketing dhe aftësi tjera organizuese si në rajonet tjera në 

Kosovë. 

Nga Strategjia për Turizëm e Kosovës 2011-2020 

Promovimi rajonal 

Aktualisht Kosova është duke u promovuar si pjesë e Ballkanit Perëndimor duke e njohur faktin se një 

markë rajonale do të ndihmon jo vetëm në tërheqjen e turistëve në vende individuale, por gjithashtu 

edhe në mundësinë e futjes në paketë të shumë vendeve në itinerarin e tregut. 

Si i tillë, Dragashi jo vetëm që konkurron me oferta tjera të ngjashme të turizmit natyror të ofruara në 

Ballkanin Perëndimor, por edhe me ato në vetë Kosovën. Duket theksuar se konkurrenca dhe fuqia në 

turizëm e shteteve fqinje është një tërheqje pozitive e turistët përgjithësi, për tërë rajonin. Megjithatë, 

në mënyrë që të nxjerrët maksimumi nga shtimi i turizmit në Ballkanin Perëndimor, Dragashi, si dhe e 

tërë Kosova në përgjithësi duhet gjithashtu t’i shtojnë dhe forcojnë kapacitetet e tyre të turizmit, 

188

infrastrukturën dhe organizimin në mënyrë që të bëhen parterë efikas në ofertat turistike që përfshijnë 

shumë vende. 

Përfundimet 

Rajoni i Dragashit ka një ofertë të pasur natyrore dhe kulturore e cila, po qe se ofrohet në paketë ashtu 

si duhet do të mund të ndërtonte bazën për një strategji të qëndrueshme të turizmit për rajonin. 

Dragashi ka një pozitë ideale në kryqëzimin e tre vendeve, është afër Prizrenit, një nga destinacionet më 

të mëdha turistike të Kosovës, shumë shpejtë do të përfitojë nga zgjerimi i Parkut Nacional Sharri, ka 

mundësi zhvillimi të zonës ndërkufitare të mbrojtur, ka një kulturë interesante të përzier shqiptare dhe 

gorane, si dhe natyra i ka dhuruar disa nga pamjet dhe peizazhet më të bukura malore të Kosovës. 

Produktet e mundshme turistike në ofertë nga Dragashi janë gjithashtu konsistente me theksin që i jepet 

turizmit kulturor dhe natyror të Ballkanit Perëndimor dhe si mjete për ta ndihmuar zhvillimin rural nga 

komunitetet e ndryshme të donatorëve. Ai gjithashtu ka një numër të madh të ofertave turistike që 

përkojnë me 6 shtyllat e Strategjisë së Kosovës për Turizëm. 

Megjithatë, përkundër këtyre përparësive, Dragashi gjithashtu është duke filluar nga zeroja përkitazi me 

planifikimin dhe politikat e turizmit, ka infrastrukturë të kufizuar dhe mungesë të njohjes së markës 

(markë e produktit) jo vetëm ndërkombëtarisht por edhe brenda vetë Kosovës. Më tej, ndonëse pasuritë 

natyrore të Dragashit përshtaten me planifikimin turistik të nivelit qendror, në asnjë nga këto plane nuk 

flitet për veçantitë e Dragashit dhe komuna, pa një buxhet aktual të turizmit, është përgjegjëse për të 

udhëhequr në këtë sektor. 

Dragashi është gjithashtu në konkurrencë të drejtpërdrejtë me qendrat turistike që bazohen në natyrë, 

të cilat kanë përfituar jo vetëm nga investimet më të larta të donatorëve, por edhe nga borde më të 

fuqishme nacionale të turizmit për zhvillimin dhe promovimin e strategjive konsistente. 

Pavarësisht nga sfidat me të cilat ballafaqohet Dragashi, komuna ka një potencial të jashtëzakonshëm 

turistik me veçoritë e saj natyrore, jetën rurale në fshatra dhe diversitetin kulturor. Një strategji e bazuar 

në natyrë që i vë theks lidhjes ndërmjet natyrës dhe mikpritjes rurale malore siguron jo vetëm produktin 

më konkurrues turistik që ka Dragashi, por edhe bazohet në pasuritë natyrore të rajonit që do të 

ndihmojnë në uljen e kostos së investimit dhe është në vijë me strategjinë nacionale të turizmit të 

Kosovës. 

Konkurrenca rajonale nuk duhet të shihet si negative, por në vend të kësaj ajo duhet të shihet në 

aspektin pozitiv që Dragashi, nëse e ndërton infrastrukturën turistike të nivelit bazik, do të jetë në 

gjendje të qaset në rrjedhën apo aktuale të vizitorëve në Ballkanin Perëndimor. 

Hapat jetike në zhvillimin e sektorit të turizmit të bazuar në natyrë janë të: 

1) Identifikohen pikat unike afirmuese në krahasim me rajonin, 

2) Zhvillohet një strategji sistematike për zhvillim të qëndrueshëm të turizmit 

3) Investohet në mënyrë strategjike në infrastrukturën e turizmit (investime njerëzore dhe fizike) 

për ngritje të standardeve, përmbushje të pritjeve të vizitorëve dhe ofrimit të cilësisë dhe vlerës 

së lartë për koston 

189

4) Promovohen dhe reklamohen produktet e turizmit 

5) Inkurajohen partneritete publiko-private për të rritur investimet në sektor 

6) Rregullohet industria private për të siguruar mbrojtje të qëndrueshme të mjedisit dhe 

trashëgimisë kulturore të banorëve 

Burimet/Bibliografia 

Deklarata e Politikave për Turizëm e Asociacionit të Komunave të Kosovës 

Udhëzuesi implementues për turizmin i Asociacionit të Komunave të Kosovës (Udhëzimi 10/2004) 

“Decentralizimi, pushteti i vetëqeverisjes lokale dhe dinamika në shumë nivele në Komunën e Pejës”, 

CeSPI, qershor 2010. wwwcespi.it/SEENET/report-2/6-decentramento-Peja.pdf 

“Shëtitja dhe Çiklizmi: Kontributi në zhvillimin rural në pjesën veriore të Malit të Zi”, SNV ‘Netherlands 

Development Organization’, dhjetor 2010 

Ligji për vetëqeverisjen lokale (Ligji Nr. 03/L-040) 

Ligji për turizmin dhe shërbimet turistike (Ligji Nr. 03/L-168), shkurt 2010 

“Potenciali i ofertave rajonale turistike dhe zhvillimi i itinerareve“, Iniciativa e Konkurrencës Rajonale. 

http://www.rciproject.com/tourism.html 

Strategjia për Turizëm e Kosovës 2011-2020 

DRAFT: Raport nga Projekti i binjakëzimit i BE-së për zhvillimi rural 

190

Shtojca 20 Draft Strategjia për Turizëm - PZhK 

Përmbajtja 

Përmbledhje 

Qëllimi i strategjisë dhe PZhK 

Vizioni, misioni dhe qëllimi 

Vizioni 

Misioni 

Qëllimi 

Përfitimet e sektorit të turizmit 

Agjenda e zhvillimit të turizmit 


Fushat për zhvillim 

Fshati Brod 

Qyteza e Dragashit 

Lugina e Opojës 

Resurset ekzistuese të banimit 

Todd Wassel 

Veprimet e mundshme për përkrahjen e zhvillimit të turizmit 

Çështjet urgjente të cilat duhet të trajtohen 


Zona e Brodit për skijim 

Përmbledhje: Strategjia turistike me bazë natyrën 

191

Përmbledhje 

Dokumenti në vijim është një draft kornizë për zhvillimin e turizmit në komunën e Dragashit. Qëllimi i 

këtij dokumenti është të nis diskutimet në këtë komunë sa i përket përmbajtjes së propozuar në pjesën 

e turizmit në Planin zhvillimor të komunës 2012-2022. 

Informacioni i dhënë më poshtë bazohet në analizat paraprake të pasurive turistike që gjinden në 

komunën e Dragashit, pastaj përparësitë dhe mangësitë që i ka Dragashi në krahasim me vendet e 

Ballkanit Perëndimor si dhe me komunat e tjera të Kosovës. Në Strategjinë e turizmit në natyrë do të 

jepen më shumë detaje. Një propozim i përmbajtjes së kësaj strategjie është dhënë në fund të këtij 

dokumenti. 

Qëllimi i Strategjisë së turizmit në natyrë si dhe i Planit zhvillimor komunal është që të ofrojë një kornizë 

koherente për zhvillimin e sektorit të turizmit në komunën e Dragashit. Shumë raporte në të kaluarën i 

përmendin mundësitë turistike të Dragashit. Mirëpo, është bërë shumë pak për zhvillimin e sektorit të 

turizmit. 

Për momentin, Dragashi e ka nisur punën po thuaj prej fillimit sa i përket zhvillimit dhe planifikimit 

turistik. Deri më tani nuk ka pasur ndonjë plan të caktuar të veprimit për turizmin në këtë komunë; dhe 

si njëri ndër rajonet më të varfra në Kosovë, i mungojnë investimet në përgjithësi në infrastrukturë, si 

dhe infrastrukturës turistike, në veçanti. 

Duke ia shtuar këtyre dobësive edhe faktin se e tërë Kosova vuan prej pozitës së dobët turistike në rajon 

për shkak të imazhit negativ, statusit të pazgjidhur dhe të mungesës së fondeve të nivelit qendror për 

zhvillimin dhe promovimin e turizmit. Përkundër këtyre kufizimeve, Dragashi, dhe Kosova si tërësi, ka 

potencial zhvillimi dhe të produkteve unike turistike të cilat mund të integrohen në ofertën ekzistuese 

rajonale. Burimet natyrore të Dragashit, pozita gjeografike në kufi me Shqipërinë dhe Ish-Republikën 

Jugosllave të Maqedonisë, si dhe të trashëgimisë unike kulturore, janë të gjitha pasuri të cilat mund të 

shfrytëzohen në këtë drejtim. Si e tillë, Strategjia e turizmit natyror mund të zhvillohet në saje të natyrës 

rurale të kësaj komune si dhe me investime relativisht të vogla të cilat i inkurajojnë qytetarët që ta 

zhvillojnë vetë ofertën turistike. 

Duke e ditur faktin se planet e mëdha dhe të komplikuara janë të pritura të qëndron në rafte dhe të mos 

zbatohen, sugjerimet turistike të dhëna në vijim janë të thjeshta dhe kërkojnë veprim. Si të tilla, qëllimet 

e pjesës së turizmit në Planin zhvillimor të komunës si dhe në Strategjinë e turizmit natyror duhet të 

jenë të thjeshta, të kenë strukturë të qartë dhe të identifikohen aktivitetet të cilat mund të zbatohen 

menjëherë. 

Qëllimi i strategjisë dhe i Planit zhvillimor komunal 

Strategjia e turizmit natyror siguron që pasurit turistike të Dragashit të shndërrohen në produkte 

domethënëse për tregjet kryesore, si dhe e përcaktojnë drejtimin për veprim të duhur. Pas zhvillimit të 

strategjisë do të jetë e domosdoshme të krijohen planet e veprimit, krijimi i partneritetit afatgjatë 

publiko-privat, përkufizimi i roleve dhe i përgjegjësive, si dhe institucionalizimi i një partneriteti punues 

për zbatimin, menaxhimin dhe monitorimin e agjendës së veprimit dhe të arritjes së synimeve. 

192

Sektori publik dhe privat i sektorit të turizmit dhe të pritjes së Dragashit do të sigurojë që burimet 

përkatëse turistike të grupohen sipas pritjeve të turistëve, duke u ofruar përvoja unike, vlerë të 

jashtëzakonshme për paranë e shpenzuar, si dhe siguri për mbrojtjen e mjedisit natyror (që është edhe 

një ndër pasuritë më të mëdha). Kjo është baza dhe parakushti i vetëm për zhvillim të qëndrueshëm 

ekonomik dhe turistik të Dragashit. 

Strategjitë dhe planet e veprimit i marrin parasysh të gjitha hallkat zinxhirore, duke e përfshirë bazën 

për strategji, d.m.th. mjedisin natyror. 

Bjeshkët, 

Liqenet, 

Lumenjtë 

Mjedisi natyror 

Transporti 

Fshatrat 

Qendrat e 

informimit 

Vendet tërheqëse 

Ngjarjet/ aktivitetet 

Burimet e ujërave të 

nxehta dhe vendet 

klimatike 

Konsumatori / udhëtari i mundshëm 

Banimi 

Objektet për 

aktivitetet dhe 

shërbimet 

turistike. 

Kompanitë e 

transportit 

Ofruesit 

Agjenti që vjen 

Trasnporti në 

destinacion 

Operatori turistik 

193 

Agjencia e udhëtimit 

(Infrastruktura turistike) Qasja

Vizioni, misioni dhe qëllimi 

Strategjia e merr parasysh vizionin dhe misionin potencial të asaj që duhet të kontribuojë turizmi ashtu 

siç është artikuluar nga vetë qytetarët e Dragashit në punëtorinë e mbajtur në shtator të vitit 2011 për 

hartimin e vizionit. 

Version i konsoliduar i vizionit: 

Dragashi i prezanton dhe i ruan traditat. Porta jugore e parkut nacional të maleve të Sharrit me 

biodiversitet, infrastrukturë bashkëkohore, me shkallë të duhur të zhvillimit ekonomik, me burime të 

pashfrytëzuara ekologjike dhe me prodhime të cilësisë së lartë natyrale është vendi ku secili dëshiron 

të vijë dhe të pushojë në natyrën e bukur dhe të pastër. Trashëgimia e pasur kulturore dhe popullata e 

gatshme që t’i mirëpret mysafirët me dashamirësi dhe me ushqim të shtëpisë i tërheqë si vizitorët 

vendorë ashtu edhe ata ndërkombëtar. 

Andaj, vizioni dhe misioni specifik i turizmit bazohet në vizionin e qytetarit dhe janë si vijon: 

Vizioni 

Turizmi është shtylla kryesore e ekonomisë së Dragashit dhe do të kontribuojë në përmirësimin afatgjatë 

të zhvillimit ekonomik dhe shoqëror. 

Misioni 

Dragashi do të zhvillojë një ekonomi të qëndrueshme turistike përmes partneritetit të sektorit publik, të 

sektorit privat dhe të shoqërisë civile në mbrojtjen e mjedisit, do t’i zgjerojë mundësitë e punësimit dhe 

të ndërmarrësisë, të përfitimeve shoqërore, të profitit industrial dhe të të ardhurave komunale. 

Qëllimi 

Deri në vitin 2020, sektori i turizmit dhe i mikpritjes duhet të përfaqësoj 10-15% të ekonomisë së 

Dragashit. (Këtu do të përfshihet si bazë niveli aktual i ekonomisë dhe kontributet që jep ky sektor) 

Përfitimet e sektorit të turizmit 

Sipas Organizatës Ndërkombëtare të Punës një (1) punë në turizmi e gjeneron së paku 1.5 vende shtesë 

në sektorët që lidhen me të. Pra kjo e ka mundësinë që të përbëjë një ndikim domethënës në 

papunësinë që ekziston, e veçanërisht në zonat rurale të Dragashit ku shpopullimi po ndodh për shkak të 

mungesës së mundësive ekonomike. Po ashtu ekziston mundësia për t’i ndihmuar Dragashit në saje të 

natyrës së ekonomisë, ku dihet se Dragashi është prodhues i shumë artikujve (të ushqimet, barërave, 

etj) të cilat janë të konsumueshme nga sektori turistik. 

194

Përfitimet e përgjithshme të sektorit të turizmit mund të jenë: 

Popullsia Shteti / sektori publik 

• më shumë vende pune • punësim 

• të ardhura më të mëdha • të ardhura nga taksat 

• aftësim/edukim 

• ruajtje të trashëgimisë kulturore Kompanitë / sektori privat 

• infrastrukturë më të mirë • rritje 

• cilësi më të mirë të mjedisit • profit 

• objekte më të mira për argëtim/aktivitete 

= standard të përmirësuara të jetesës 

Agjenda e zhvillimit të turizmit 

Roli i sektorit publik në zhvillimin e turizmit është që të krijohen kushtet e përshtatshme për zhvillimin e 

produktit, infrastrukturë, informim të turistëve dhe promovimi i imazhit të Dragashit si destinacion 

turistik. Më pastaj është roli i sektorit privat që t’i shndërrojnë pasuritë turistike të Dragashit në 

produkte për tregun. Duke u fokusuar në pasuritë natyrore të Dragashit për zhvillimin e turizmit, 

atëherë komuna me një planifikim themelor, marketing dhe infrastrukturë do të mund ta inkurajonte 

sektorin privat dhe investimet e donatorëve. 

Duhet të theksohet se sektori privat është forca kryesore shtytëse e sektorit të turizmit, duke i gjeneruar 

mbi 90% të të ardhurave përkatëse dhe duke kontribuar në investimet në komunë, në promovimin dhe 

zhvillimin e burimeve njerëzore. 

Përgjegjësia kryesore e sektorit publik është që të ofrojë kushte të përshtatshme për zhvillimin e 

turizmit dhe operimin e ndërmarrjeve private, duke i zhvilluar fushat si infrastruktura në përgjithësi, 

promovimi dhe marketingu, si dhe shërbimet publike. Komuna, po ashtu, duhet t’i ketë parasysh planet 

e qeverisë qendrore gjatë përpilimit të strategjisë së saj për turizmin. Duke i harmonizuar pasuritë 

natyrore të komunës me shtyllat e tanishme të Strategjisë së turizmit të Kosovës, Dragashi do t’ia 

lehtësojë punën Ministrisë së Tregtisë dhe Industrisë që të bëjë marketing dhe ofrojë paketë turistike në 

Dragash 

195

Sipas Strategjisë së turizmit të Kosovës 2011-2020, shtyllat kryesore të shërbimit turistik në Kosovë 

janë: 

1) Turizmi kulturor 

2) Turizmi malor 

3) Turizmi rural, alternative dhe ekoturizëm 

4) Turnetë ndërkufitare dhe rajonale, udhëtimet 

5) Turizmi aktiv (çiklizmi, shëtitja, shtegtimi, ngjitja, aventurat…) 

6) Takimet dhe konferencat 

Këto janë segmentet kryesore që duhet të zhvillohen dhe të përfshihen në fushatat e marketingut. 

Dragashi ka pozitë të mirë që t’i përmbush secilën prej këtyre shtyllave dhe se krahasimi i produkteve 

ekzistuese turistike në Dragash ndihmon në përcaktimin se ku duhet të bëhen investimet fillestare. Për 

Dragashin, shumica e këtyre shtyllave përkojnë me njëra-tjetrën dhe se mund të ofrohen në fushat e 

njëjta. 

Autenticiteti me bazë vendin është një strategji tejet e rëndësishme për sukses afatgjatë. Kjo 

nënkupton identifikimin e pasurive të brendshme të një fushe të caktuar dhe promovimin e tyre në 

aspekt afatgjatë. Në këtë pritjet e vizitorëve do të përmbushen kur të bëjnë vizita. 

Tri aspektet më unike dhe më autentike të Dragashit: 

4. Bukuritë natyrore (bjeshkët, biodiversiteti) 

5. Kulturën dhe trashëgiminë (kultura e goranëve, mënyra e jetës në fshatrat malore) 

6. Mikpritja dhe kuzhina (ushqimi që prodhohet në ato vise; mikpritja në fshat) 

Duke u bazuar në tre faktorët e mësipërm rekomandohet që Dragashi ta përqendroj zhvillimin e tij 

turistik në lidhjen ndërmjet natyrës dhe kulturës malore rurale. Kjo lidhje me mënyrën natyrore të të 

jetuarit, me traditën e mikpritjes, bujqësinë dhe bagëtinë, të cilat janë zhdukur në pjesën më të madhe 

të Evropës dhe se ofrojnë përvojë unike për tregjet burimore. Përveç kësaj, shfrytëzimi i shtigjeve nga 

barinjtë e deleve dhe tregtarët në kuaj paraqesin pasuri për shëtitjet dhe për çiklizëm malor të cilat 

mund të lidhen drejtpërdrejtë me jetën e përditshme të fshatarëve. 


Është thelbësore që aktivitetet të jenë të pranishme për vizitorët dhe të jenë afër objekteve dhe 

lehtësirave turistike në mënyrë që investimet të kanë sa më shumë ndikim. 

Shëtitjet: klima e mirë, peizazhet e llojllojshme, bjeshkët e larta, flora dhe fauna e pasur dhe fshatrat 

piktoreske e bëjnë Dragashin një rajon tërheqës për shëtitje prej muajit prill deri në nëntor. Shëtitjet në 

terren me niveleve të ndryshme të vështirësisë mund të bëhen kudo në komunën e Dragashit. Janë 

identifikuar së paku katërmbëdhjetë shtigje për shëtitje dhe se janë futur në Udhëzuesin për shëtitje në 

Dragash. Mund të zhvillohen edhe shtigje të tjera për shëtitje duke krijuar edhe itinerare të shëtitjes në 

dy territore të vendeve fqinje (p.sh. Shqipëri dhe ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë), ose itinerare 

që do të përfshinte 2 ose më shumë vende (p.sh. shëtitje prej ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë 

deri në Dragash, Kosovë). 

196

Me shërbimet dhe infrastrukturën e përmirësuar, shëtitja në rajon bëhet e cilësisë tejet të lartë. Stanet 

malore në fshatin Zaplluxhë mund të përdoret si një qendër për shëtitje dhe për turizëm malor. 

Ndërtimi i një vendi të dytë për banim afër Brodit do të ishte e këshillueshme pasi mund të lidhet me 

itineraret në parkun nacional të Sharrit, si dhe me itineraret ndërkufitare për shëtitje, si dhe me shëtitjet 

e gjata anë e mbanë vargmaleve të Sharrit. 

Çiklizmi malor është potencial po thuaj i gjithë rajonit, porse në veçanti në rajonin e Opojës. Zonat 

relativisht të rrafshëta, udhët e mirëmbajtura dhe grupet e fshatrave që mund të eksplorohen me malet 

tatëpjeta përmbi to e bëjnë këtë rajon tejet tërheqës për çiklizëm. Do të nevojiteshin investime të vogla 

për identifikimin dhe marketingun e zonave të çiklizmit. 

Rruga e pashtruar që e lidh Restelicën me parkun nacional të Mavrovës në ish Republikën Jugosllave të 

Maqedonisë mund të zhvillohet në një korridor çiklizmi dhe të zhvillohen itinerare çiklizmi ndërmjet 

shteteve. 

Kalërimi: pasi Dragashi njihet për kultivimin e kuajve, ai mund të ofrojë aktivitete të kalërimit. Shtigjet e 

zhvilluara dhe të identifikuara për shëtitje ose çiklizëm malor mund të përdoren edhe për ecje me kuaj. 

Tash për tash nuk ka kalërim të organizuar në Dragash. Megjithatë, potenciali është i madh për ofrimin e 

përvojave unike për vizitorët e që lidhet me kulturën dhe trashëgimin tradicionale të rajonit. 

Peshkimi: lumenjtë dhe përrenjtë e Dragashit kanë troftë malore, të cilët i tërheqësin shumë njerëz 

gjatë stinës së verës. Lumenjtë të përshtatshëm për peshkim mund të identifikohen dhe të promovohen 

për turne peshkimi. Një sistem licencimi do të siguronte të ardhura për komunën, si dhe ciceronët privat 

mund të shfrytëzoheshin në udhëtime si dhe për t’u ofruar vizitorëve udhëzime. 

Rekreacioni dimëror: lartësia e madhe e Dragashit (mesatarisht mbi 1100 metra), të reshurat e mëdha, 

si dhe bjeshkët e mbuluara me bar ofrojnë një potencial të mirë për skijim në bjeshkë si dhe aktivitete të 

tjera dimërore, si ecje me skia dhe skijim ndërmjet territoreve të ndryshme. 

Ekzistojnë plane për ta instaluar një teleferik në bjeshkët jugore të Brodit te hoteli Arxhena. Pronari i 

hotelit e ka lejen e komunës për këtë, porse është duke e pritur një vlerësim mjedisor të Ministrisë së 

Mjedisit. 

Plani aktual për teleferikun dhe zonën e skijimit janë në mesin e Zonës 1 të propozuar të parkut të 

zgjeruar nacional të Sharrit. Kjo është një zonë e kufizuar, dhe nëse përfundohet vlerësimi mjedisor, dhe 

se nuk paraqitet ndonjë ndikim negativ, kjo zonë e propozuar do të riklasifikohet si Zona 3 në atë 

mënyrë që do të mund të shërbente si zonë turistike. 

Pikniku/ dita turistike: shumë vizitorë potencial të Dragashit do të dëshironin që të ndërvepronin me 

natyrën në një formë më të lehtë sesa shëtitja, çiklizmi dhe turizmi aventuresk. Dragashi ka shumë zona 

të bukura të cilat mund të shfrytëzohen lehtë përmes rrugëve, porse që mund të konsiderohen prapë se 

prapë si zona të thella malore. Komuna duhet t’i caktojë pikat piktoreske për piknikë në mënyrë që t’u 

shërbejë atyre që dëshirojnë ta vizitojnë Dragashin gjatë një dite. 

197

Zhvillimi i një “rruge piktoreske” nga Zhuri në Brod do të mund të promovohej si pikë në vete e 

destinacionit turistik, ku do të caktoheshin zonat për piknikë përgjatë rrugës. 

Turizmi Rural: gjersa e tërë strategjia e turizmit e bazuar në natyrë lidhet me turizmin rural atëherë ky 

duhet të përshkruhet si një aktivitet në vete. Një sistem i vogël i familjeve që operojnë me objekte për 

banim dhe shërbime të tjera do ta plotësonte ofertën e mësipërme me bazë natyrën, ku do të shtohej 

numri i shtretërve, si dhe do të përmirësohej atmosfera e trashëgimisë së veçantë kulturore. 

Kuzhina pasqyron një karakter unik kulturor të rajonit dhe se është kontribuues i madh në cilësinë e 

përvojave turistike. Mënyra se si rritet dhe përgatitet ushqimi, roli që ka në ritualet dhe traditat e 

njerëzve e promovon idenë e kuzhinës kulturore – ushqimi që lidhet ngushtë me traditat dhe kulturën e 

njerëzve, e që është në harmoni me njeriun dhe natyrën. Përsëri, kjo do të shërbejë si plotësim i 

trashëgimisë unike kulturore, dhe se do ta promovonte zhvillimin e bizneseve turistike duke u bazuar në 

operator individual të lidhur me profesionin e tyre. Në këtë mënyrë, të ardhurat prej turizmit shërbejnë 

si shtesë e profesionit të tyre të rregullt (bujqësinë, blegtorinë, bletarinë, prodhimin e djathit, etj.). 

Festivalet kulturore: për shkak të kufizimeve buxhetore nuk mbahen shumë prej festivaleve. 

Megjithëkëtë, trashëgimia kulturore mund të jetë tejet tërheqëse për vizitorët dhe mund të 

shfrytëzohet për t’i rritur vizitat turistike gjatë periudhave të caktuara të vitit. Festivalet kryesore të cilat 

mund të shfrytëzohen jo vetëm për tërheqjen e vizitorëve, por edhe për ruajtjen e trashëgimisë 

kulturore të asaj zone janë: 

Garat me kuaj 

Turnetë e mundjes 

Festivali pranveror 

Fushat për zhvillim 

Duke e pasur buxhetin e kufizuar të komunës për investime kapitale, përqendrimi për zhvillim turistik 

duhet të jetë në atraksionet e “pikave vrojtuese”. Këto janë produkte të gatshme në dragash të cilat e 

plotësojnë infrastrukturën turistike (hotele, rrugë, parkingje, etj). Këto pika vrojtimi mund të shërbejnë 

si zona pilotimi për turizmin e bazuar në natyrë në Dragash, si dhe pastaj zonat e tjera do të 

zhvilloheshin sipas kërkesës dhe rritjes së të ardhurave. Rekomandohet që këto zona për planifikim dhe 

investim do të ishin: 

1) Fshati Brod 

2) Qyteza e Dragashit (që lidhet me Radeshën dhe bjeshkën e Koritnikut) 

3) Luginën e Opojës 

Atraksionet përkatëse që mund të promovohen janë: 

a) Fshati Brod si fshat turistik që lidhet me bjeshkët e bukura të Dragashit jugor dhe me mundësi 

për skijim; 

198

) Bjeshkët e Koritnikut si destinacion në vete për shëtitje. Karakteristikat ikonike të bjeshkëve dhe 

pamja prej viseve të tjera të maleve të Sharrit do të ndihmon në promovimin e kësaj pjese; 

c) Lugina e Opojës me shtigjet e saj të lehtë, rrugët për çiklizëm dhe mundësitë për banim në 

bjeshkët mbi Zaplluxhën; 

d) Zgjerimi i parkut nacional të Sharrit si zonë e largët dhe e bukur, dhe një ndër vendet e vetme në 

Evropë ku dashamirët e jetës së egër mund të shohin arinj, ujq dhe rrëqebuj; dhe 

e) Kulturën e goranëve dhe potencialin ndërkufitar me ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë 

dhe Shqipërinë. 

Fshati Brod 

Fshati Brod është njëri prej vendeve më të bukura dhe më unike në Kosovë. Gjendet mes 3 lumenjve, ka 

gryka të llojllojshme, një varg shtigjesh malore si dhe banorët e së cilit kanë një natyrë tradicionale që 

janë mjaft tërheqëse nga pikëpamja turistike. Shkëmbinjtë e thepisur, tufat e egra të dhive dhe drerëve, 

si dhe kolibet malore me dele që të gjitha paraqesin arsyet të mira që të vizitohet Brodi. Po ashtu është 

vendi i cili në Dragash e ka një hotel, i cili me të përfunduar punimet për zgjerimin e tij do t’i ketë 60 

dhoma, një ilixhe, dhe qendrën e fituesit dhe të konferencave. 

Vizioni i Brodit është se reklamohet si fshat turistik ku vizitorët mund të përjetojnë një jetë tradicionale 

të afërt me natyrën, porse ka qasje edhe në banim modern. 

Qyteza e Dragashit 

Kjo është qyteza më e madhe në Dragash dhe si kryeqendra e komunës e ka edhe numrin më të madh të 

shërbimeve për vizitorë (restauronte, dita e pazarit, vende për blerje, etj.). Me renovimin e Hotelit 

Mecca, do të ofrohen 34 dhoma për vizitorë, si dhe ambient për konferenca. Qyteza e Dragashit është e 

destinuar që të jetë pika qendrore e fazës së planifikimit për eksplorimin e komunës, dhe se duhet të 

ketë informata të gatshme në mënyrë që vizitorët të dinë të orientohen. 

Shëtitjet deri në bjeshkën e Koritnikut dhe në zona të tjera të Dragashit mund të përurohen prej vet 

qytezës së Dragashit. 

Lugina e Opojës 

E tërë lugina e Opojës mund të promovohet si një destinacion i turizmit bujqësor ku vizitorët mund të 

kalojnë kohë në fermat lokale. Terreni i rajonit dhe afërsia e tij me Prizrenin e bën vend ideal për turnet 

çiklistike, shëtitjet familjare, turizmit nëpër ferma, si dhe shëtitjet në komunat tjera si dhe çiklizëm 

malor. Historia e rajonit, kultura, mikpritja e banorëve paraqesin elemente tërheqëse, duke përfshirë 

edhe pamjet e bukura të bjeshkëve. 

199

Kolibja malore mbi Zaplluxhë mund të përdoret si qendër për informim turistik dhe si lidhje mes 

strategjisë turistike natyrore me komunën e Prizrenit, dhe me Tetovën në ish Republikën Jugosllave të 

Maqedonisë. 

Lidhjet me prodhimet vendore 

Përveç promovimit të jetës tradicionale dhe afërsisë me natyrën, strategjia e turizmit rural do të 

ndihmojë në rritjen e tregut për produktet lokale. Komuna e ka mundësinë që ta rrisë çmimin 

prodhimeve lokale për vizitorë nëse bën pak më shumë në lidhje me emrat dhe certifikimin e tyre. 

Këto produkte përfshijnë: 

Mishi, djathi, mjalti, barërat, familja e boronicave, dredhëzave, etj., kërpudhat, leshi dhe patatja. 

Resurset ekzistuese të banimit 

Hoteli Arxhena (Brod)- 70 dhoma 

Pushimorja në Opojë (Zaplluxhe, ende s’është i hapur) 16 dhoma (?) 

Stanet në bjeshkë (Zaplluxhe) (?) 

Hoteli Mecca (Dragash)- 34 dhoma 

Hoteli i ri ngjit me qytezën e Dragashit (?) 

Shtëpitë private (Brod)- 6-10 persona 

Veprimet e mundshme për përkrahjen e zhvillimit të turizmit 

Të përgjithshme: 

a) Heqja e hapësirës së mbeturinave të Prizrenit në hyrje të Dragashit 

b) Hartimi i planit të veprimit për zbatimin e Strategjisë për turizëm të bazuar në natyrë (një 

version i një studimi u është dhënë së bashku me raportin për të parë sesi mund të zbatohet 

strategjia për një shteg të vetëm të Brodit.) 

c) Identifikimi i shtigjeve 

d) Shenjat turistike për t’i informuar dhe ndihmuar vizitorëve që të lëvizin më lehtë përreth 

komunës. 

e) Ndarja e buxhetit për zyrtarin e turizmit, qendrën për vizitor në Dragash (ose së paku një lidhje 

me qendrën rajonale në Prizren) 

f) Sistemi për monitorimin e numrit të vizitorëve që hyjnë në Dragash për secilin vjet (është e 

rëndësishme që të shihet nëse janë përmbushur kushtet) 

g) Broshura, harta, skica, udhëzues, etj. 

200

h) Reklamimi i rrugës piktoreske dhe krijimi i pikave të vrojtimit me tavolina për piknik. 

i) Përkrahje për ngjarje dhe festivale kulturore 

j) Panairi i turizmit mbahet në Dragash dhe në bashkëpunim me Shoqatën e turizmit alternativ të 

Kosovës. 

k) Udhëtime familjare për reklamuesit që vijën nga vendet burimore (Gjermani, Turqi), etj. 

l) Pjesëmarrja dhe marketingu i Dragashit në panairet rajonale të turizmit. 

m) Heqja e mundshme e taksave për 3 vjetët për një biznes të ri në Komunë. 

n) Uebfaqja e turizmit e cila u ndihmon vizitorëve ta planifikojnë vet udhëtimin e tyre para se të 

arrijnë, si dhe të rezervohen dhoma, përfshirë mëngjesin dhe fjetjes. 

o) Seminare me fshatarët se si t’i presin turistët e ndryshëm. 

Zhvillimi i burimeve njerëzore 

p) Mikpritja, shërbimet dhe trajnimi cilësor 

q) Trajnimi për shëtitje, si dhe udhëzuesi. 

Partneriteti publiko-privat 

r) Krijimi i asociacionit të për biznes dhe turizëm. 

s) Zgjerimi i vlerave në lidhje me produktet turistike e deri te shoferët e furnizuesve. 

Karakteristikat e Brod-it: 

t) Planifikimi urban për ta bërë fshatin edhe më të lehtë për turistët: 

-Ky mund të përfshijë edhe një plan për zhvillimin e sektorit privat sa i përket banimit. 

-Infrastruktura rrugore e përmirësuar për të shkuar te Arxhena 

u) Zhvillimi i një sistemi të plotë për shëtitje me Brodin në qendër 

v) Harta dhe informacione të krijuara për zonën e Brodit (harta se kah mund të shëtitet, etj.) 

w) Shtigje ndërkufitare me Maqedoninë 

x) Krijimi i hapësirave për kampe 

y) Krijimi i hapësirave për piknik 

z) Trajnim të mikpritjes për punëtorët e hotelit 

aa) Krijimi i vendeve për banim që ofrojnë fjetje dhe mëngjes (grante të vogla për renovim për t’i 

arritur standardet e larta për mysafirët, trajnimi për mikpritje, uebfaqja për rezervime) 

bb) Kalërimi me kalë që është në dispozicion tuajin (varësisht prej numrit të vizitorëve, por mund të 

promovohet në Arxhena apo edhe në hotele të tjera) 

Karakteristikat e luginës së Opojës: 

cc) Krijimi i një sistemi më të plotë për shëtitje dhe çiklizëm duke u lidhur edhe me Prizrenin 

dd) Harta dhe informacione të krijuara për zonën e Opojës (harta për shëtitje/çiklizëm, etj.) 

ee) Krijimi i shtigjeve të përbashkëta me Maqedoninë 

ff) Krijimi hapësirave për kampe 

201

gg) Krijimi i hapësirave për piknik 

hh) Trajnim për mikpritje për punonjësit e hotelit 

ii) Krijimi i vendeve për banim që ofrojnë fjetje dhe mëngjes (grante të vogla për renovim për t’i 

arritur standardet e larta për mysafirët, trajnimi për mikpritje, uebfaqja për rezervime) 

jj) Lidhje të staneve në bjeshkë me shtigje të tjera të shëtitje në atë zonë dhe me vende të tjera. 

Bashkëpunimi: 

kk) Dragash dhe Kosova në përgjithësi nuk mund të mbijetojnë vetëm si destinacion turistik. 

Bashkëpunimi dhe planifikimi me komunat e tjera është thelbësor. 

ll) Me të përfunduar strategjia e turizmit për Dragash, komuna duhet të fillojë të bashkëpunoj me 

komunat e tjera në hartimin e strategjisë së përbashkët për turizmin; 

- Kjo mund të bëhet në dy grupe të ndryshme; 

1) Të gjitha komunat në kuadër të parkut nacional; 

2) Komunat e afërta me vende tërheqëse shtesë për turizëm (vera e Rahovecit): Prizreni 

(natyra, kultura dhe urbanizmi); 

mm) Bashkëpunimi ndërkufitar me Shqipërinë dhe Ish Republikën Jugosllave të Maqedonisë. 

Çështjet urgjente të cilat duhet të trajtohen 

Menaxhimi i mbeturinave: 

Ashtu si shumë zona rurale në Ballkan, Dragashi ka probleme me menaxhimin e mbeturinave të ngurta 

dhe se bërlloku ndodhet në të dy anët e rrugës, në lumenj, dhe përgjatë shtigjeve malore. Pasuria 

kryesore e Dragashit për marketing është bukuria natyrore dhe produktet e shëndetshme që prodhohen 

në rajon. Grupet më e synuara për turizëm janë të vetëdijshëm për çështjet mjedisore. Bërlloku jo 

vetëm që i prish përjetimet gjatë pushimit, por edhe e kërcënon marketingun dhe certifikimin potencial 

të rajonit. 

Problemi nuk qëndron vetëm me çështjen brenda fshatrave të Dragashit, por edhe në hyrje të komunës. 

Prizreni ka krijuar hapësira për mbeturina gjatë rrugës kryesore që të çon në Dragash. Ky është imazhi i 

parë që e shohin vizitorët kur fillojnë të ngjiten bjeshkëve. Imazhi i djegies së bërllokut do t’i prishte të 

gjitha përpjekjet për ta promovuar Dragashin si destinacion turistik me bazë natyrën. 

Duhet të organizohet niveli i pastrimit në fshatra dhe të një sistemi të qëndrueshëm të heqjes së 

mbeturinave. 

Autoritetet komunale duhet t’i fillojnë diskutimet me komunën e Prizrenit në mënyrë që të fillojnë 

diskutimet për zhvendosjen e hapësirës ku hidhen mbeturinat. 

Zona e Brodit për skijim: 

Siç e kemi përmendur më herët, hoteli Arxhena planifikon që të ndërtojë një teleferik deri në maje të një 

bjeshke aty të afërte, dhe në këtë mënyrë krijohet një qendër skijimi. Ministria e mjedisit është duke e 

vlerësuar çështjen. Megjithëkëtë, në të njëjtën kohë zgjerimi i parkut nacional të Sharrit është duke u 

diskutuar dhe se zona e propozuar për teleferikun do të hyjë ose në Zonën 1 të hapësirës së kufizuar ose 

202

në Zonën 2 zonë varësisht prej vendndodhjes. Pa plane të plota në dispozicion nuk është e mundur që të 

identifikohen pikat e caktuara. 

Rekomandohet që të bëhet vlerësimi mbi ndikimin në mjedis të teleferikut të skijimit dhe të shtegut. 

Nëse nuk ka ndonjë ndikim të dëmshëm në natyrën përreth, rekomandohet që Zona të ndryshohet në 

klasën 3 e cila do të mundësonte zhvillimin e turizmit. Shtimi i teleferikut të skijimit ka potencial për 

rritjen e opsioneve dimërore të argëtimit, duke i dhënë shtytje ekonomisë dhe punësimit. Megjithëkëtë, 

të gjitha standardet e duhura duhet të kujdesen për ruajtjen e bukurisë së zonës dhe të sigurisë së 

skitarëve. Tani për tani shtegu prapa Hotelit Arxhena paraqet kërcënim si për mjedisin dhe për 

shëtitësit, pasi pjesa e sipërme e dheut është hequr. 

Përmbledhje: Strategjia turistike me bazë natyrën 

1. Hyrje 

a. Rëndësia e sektorit natyror të turizmit për zhvillimin rural dhe mbrojtjen e mjedisit 

2. Qëllimi i strategjisë turistike 

3. Përfitimet e mundshme të sektorit të turizmit për ekonominë e Dragashit 

a. Vizioni, misioni dhe qëllimi 

4. Pozita konkurrente e Dragashit 

a. Pozita vendore 

b. Pozita rajonale 

5. Analiza e anëve të fuqishme, të dobëta, për sektorin e turizmit në Dragash. 

a. Kultura 

b. Trashëgimia 

c. Natyra, 

d. Aventura 

e. Infrastruktura 

6. Tregjet e synuara 

a. Profili i turistit mesatar në profil 

b. Tregjet primare të synuara 

c. Tregjet dytësore të synuara 

7. Bashkëpunimi publiko-privat 

a. Përgjegjësitë e sektorit të publikut 

i. Korniza e caktuar 

ii. Zhvillimi i prodhimeve/produkteve 

iii. Infrastruktura 

iv. Informacionet turistike 

v. Promovimi 

vi. Rajoni 

b. Sektori privat 

i. Ruajtja e pasurive turistike si dhe të produkteve që mund të dalin në treg. 

c. Palët kryesore të interesit për sektorin e policisë 

d. Palët më kryesore të sektorit privat 

e. Palët kryesore joqeveritare të inversit 

8. Plani i veprimit 

a. Zhvillimi i hapësirave pilot duke u bazuar në produktet kryesore për turizëm 

203

. Klasifikimi i 2 hapësirave pilotuese dhe zhvillimi i llojeve të aseteve turistike 

c. Projektet kryesore turistike për zbatim mbi 5-10 vjet të ndarë në klasifikimin si vijon;: 

i. Zhvillimi i produkteve 

ii. Korniza institucionale dhe partneriteti publiko-privat. 

iii. Marketingu, promovimi dhe marrëdhëniet me publikun 

iv. Cilësia dhe standardet 

v. Korniza ligjore 

204

Shtojca 21 Shtegu për Shetitje te Liqeni Shutman në Brod: Studim 

Zhvillimi i Qëndrueshëm i Turizmit në Natyrë në Dragash – Kosovë – projekt i UNDP 

DRAFT STUDIM RASTI PËR PLAN TË VEPRIMIT PËR LIQENIN E SHUTMANIT 

Zhvillim i infrastrukturës dhe i Turizmit nëpërmjet Shtigjeve për Shetitje 

Përmbajtja 

1. Historiku 

2. Objektivat 

3. Pasuritë 

4. Dobësitë 

4.1 Erozioni 

4.2 Menaxhimi i mbeturinave 

4.3 Analiza e ndikimit në mjedis 

5. Strategjia për shtegun e liqenit të Shutmanit 

5.1 Karakteristikat e shtegut për te Shutmani 

5.2 Përparësitë 

5.3 Mangësitë 

6. Rekomandimet 

HISTORIKU 

Më poshtë po japim një analizë të nevojave turistike dhe infrastrukturës së një shtegu – prej Brodit deri 

te liqeni i Shutmanit. Kjo analizë është ofruar si një model potencial për planifikimet e ardhshme in 

infrastrukturë dhe turizëm që ka të bëjë me turizmin në natyrë në Dragash, si dhe në veçanti me 

Udhërrëfyesin për shëtitje në Dragash. 

OBJEKTIVAT 

Ofrimi i strategjisë së qëndrueshme të investimeve për infrastrukturën e nevojshme për shtigjet e 

shëtitjes për t’ia arritur qëllimet në vijim: 

c) Aktivitet të shtuar turistik dhe shpenzime në euro për turizëm në komunën e Dragashit 

d) Mbrojtja e mjedisit përmes turizmit të qëndrueshëm të bazuar në natyrë 

PASURITË 

Investimet në sektorin e turizmit nevojiten jashtëzakonisht shumë në Dragash dhe veçanërisht në 

fshatin Brod, për ta inkurajuar turizmin. Tash për tash pasuritë më të mëdha turistike që ekzistojnë në 

Brod përfshijnë: 

1. Bukuria natyrore duke përfshirë peizazhe unike të bjeshkëve, dhe lumenj të pastër 

205

a. Shkëmbinj me tufa dhish në mëngjes 

b. Liqeni i Shutmani 

c. Sistemi i 3 lumenjve 

2. 8 shtigje për shëtitje të identifikuara dhe përfshira në Udhërrëfyesin e komunës së Dragashit për 

shtigjet shëtitjes 

3. Produktet lokale duke përfshirë djathin, qumështin, mjaltin dhe mishin 

4. Hoteli Arxhena 

5. Qëndrimet në mjedise shtëpiake që gjinden në shtëpitë e Brodit prej 10-14 personave 

6. Restorante dhe kafene të ndryshme 

Dobësitë 

Ka mungesë të madhe të njohurive dhe planifikimit në fshatin Brod, si dhe në zonën më të gjerë të 

Dragashit sa i përket lidhjes midis atraksioneve të turizmit natyror me tregun aktual. Mungesa e lidhjeve 

dhe e planifikimit mes ndikimit, shpenzimeve, dhe numrit të vizitorëve është mjaft i vështirë sa i përket 

planifikimit të investimeve afatshkurtra dhe afatgjata në turizmit. 

Shtigjet për shëtitje dhe karakteristikat natyrore janë aspekte të strategjisë më të zgjeruar turistike e cila 

ndihmon në inkurajimin e vizitorëve që vijnë në Dragash. Sesi ndërveprojnë me natyrën këta vizitorë 

duhet të rregullohet dhe të planifikohet që prej fillimit. Kjo është një mundësi për ta planifikuar 

infrastrukturën turistike e cila jo vetëm që e mbron mjedisin, por edhe inkurajon vizitorët të shpenzojnë 

shumën maksimale të mundshme gjatë vizitave të tyre. 

Tash për tash, ekziston mungesë e 3 fushave kryesore të cilat kanë ndikim jo vetëm në shtigjet e 

shëtitjes dhe të mjedisit përreth, por edhe të mundësive të lehta të qasjes në zonat natyrore. 

Erozioni 

1. Gjendja e vegjetacionit që e ka mbuluar, gurët dhe pjerrinat përgjatë shtegut, veçanërisht mbi 

ose nën kullota apo në pjesët me presion të lartë për shkak të migrimit të gjësë së gjallë me 

qëllim të identifikimit dhe përshkrimit të pjesëve me potenciale të mundshme të erozionit. 

2. Eksplorimi i vetëdijes dhe i njohurive të banorëve lokalë, në veçanti të barinjve sa u përket 

këtyre problemeve dhe të opsioneve që i prekin ata. 

3. Eksplorimi i strategjisë për menaxhimin e zonave të lartpërmendura dhe krijimin e shtigjeve të 

qëndrueshme për shëtitje. 

4. Dizajnimi i një katalogu me masa konkrete për njërin ose dy pjesëve. 


1. Eksplorimi i strategjive të duhura për menaxhimin e suksesshëm të mbeturinave përgjatë 

shtigjeve të shëtitjes si dhe në pikën e fillimit dhe të mbarimit të shtegut. 

2. Hartimi i një strategjie për menaxhimin e mbeturinave për një ose dy shtigje pilot në 

bashkëpunim me bashkësinë lokale, identifikimi i masave të duhura duke përfshirë llogaritjet e 

kostove. 

206

3. Formulimi i një kapitulli lidhur me çështjet martesore dhe menaxhimin e mbeturinave që duhet 

të përfshihen ne udhërrëfyesin për shtigjet e shëtitjes. 

Analiza e ndikimit në mjedis 

Ndikimi mjedisor i shtigjeve të shëtitjes duhet të analizohet në më shumë detaje. Kjo përfshinë: 

Erozionin 

Menaxhimin e mbeturinave 

Shqetësimi i habitatit të kafshëve të egra 

Shkatërrimi apo shqetësimi i vegjetacionit dhe i specieve të rëndësishme 

Konflikti me bagëtinë 

Gjendja e trafikut dhe e transportit 

Hapat e punës: 

1. Krijimi i një qasje standarde 

2. Zgjidhja e dy shtigjeve pilot 

3. Ekzekutimi i EIA 

Strategjia për shtegun e liqenit të Shutmanit 

Siç e pamë më lartë në pjesën e “dobësive”, secili investim në infrastrukturë dhe qasje në shtigjet për 

shëtitje duhet të përfshijë një analizë të ndikimit si dhe të perspektives së qëndrueshme në forca 

vetanake sa i përket mirëmbajtjes. Sugjerohet se çdo investim në shtegun e Shutmanit, dhe në sistemin 

e shtigjeve të Brodit në përgjithësi, kanë një plan konkret të qëndrueshëm, i cili i përfshinë çështjet si në 

vijim: 

1) Ndikimi më pakët i mundshëm në natyrë 

2) Përmbajtja me rregullat e ardhshme të zonave të parkut nacional 

3) Parandalimi i erozionit 

4) Menaxhimi i mbeturinave 

5) Ndikimi në florën dhe faunën 

6) Konflikti me bagëtinë 

7) Plani ekonomik 

8) Marketingu dhe mirëmbajtja e shtigjeve 

Karakteristikat e shtegut për te Shutmani 

Shtegu i Shutmanit është një prej shtigjeve të mirëmbajtura më së miri në të gjithë Dragashin. 

Përparësitë 

Shteg i pastër për shkak të përdorimit të shpeshtë nga barinjtë dhe shëtitësit në këtë pjesë 

Dy zona fillestare prej qytezës së Brodit, ose Hotelit Axhena 

Lidhja me 3 shtigje të tjera shtesë në Udhërrëfyesin e shtegut të shëtitjes 

207

Veçori të rëndësishme natyrale, duke përfshirë katarakte, një liqen të vogël (Shutmanin) dhe një 

luginë lumi. 

Parking në fillim të secilit shteg 

Mangësitë 

Nuk ka shenja të shtegut apo të shënjimit gjatë rrugës 

Mungesë e informacionit dhe e shenjave të shtigjeve 

Potenciali për të ndërvepruar me qentë e Sharrit në dy zona gjatë shëtitjes 

Kushte të vështira të shtegut prej dhe deri te Hotel Arxhena 

Shtegu zhduket afër seksionit të fundit të shëtitjes 

Shteg i gjatë për shëtitje dhe se do t’i tërheqë vetëm një numër të vogël të vizitorëve në atë 

zonë (tregu aktiv i këtij aktiviteti). Shtegu është afër 8 km i gjatë prej Brodit deri te Liqeni dhe 

bën afro 4 orë për ta arritur atje, dhe afër 6 ½ në dy drejtimet. 

Ngritje konstante që arrin mbi 600 metra 

Rekomandimet 

Natyra e shtegut të Shutmanit, gjatësia, koha dhe qasja në natyrën e paprekur tregon se investimet afër 

liqenit nuk janë të këshillueshme. Paraja e shpenzuar në liqe do t’i ketë 4 dobësi kryesore: 

1) Ndërtimi i strukturave nuk përkon me rregulloren e propozuar të zonave të parkut nacional. 

Shutmani është në zonën 1. Shëtitja, si aktivitet, mund të lejohet sipas negociatave aktuale, 

porse strukturat nuk do të lejohen edhe nëse hapësira e Shutmani kalon në Zonën 2 (zonë e 

mbrojtur) 

2) Çfarëdo infrastrukture do të ketë ndikim të panevojshëm në mjedisin natyror dhe do ta rrënoj 

vetë atraksionin. Shëtitësit që dëshirojnë të shkojnë në një distancë të tillë të gjatë kanë për 

qëllim të përjetojnë natyrën e plotë me sa më pak ndikim të dorës së njeriut 

3) Distance prej shërbimeve nënkupton se shëtitësit do ta kalojnë pjesën më të madhe jashtë 

Brodit dhe prej zonave ku mund t’i blejnë shërbimet. 

4) Distanca e bënë të shtrenjtë mbledhjen e mbeturinave, veçanërisht kur ekzistojnë probleme me 

mbledhjen e mbeturinave në afërsi të Brodit. 

Investimet do të bëheshin më mirë në aktivitetet e mëposhtme që kanë të bëjnë me shtegun e 

Shutmanit 

1) Strategjia e shtegut e krijuar dhe e pilotuar për në Shutman dhe në një shteg tjetër. 

2) Shenja atraktive që e shënojnë fillimin e shtegut. Këto shenja duhet të përfshijnë një hartë të 

shtegut, shtigjet e tjera që e kryqëzojnë, specifikat e shtegut si distanca, koha, tatëpjetat. 

Informacionet shtesë mund të përfshijnë fotografi të florës dhe faunës së zakonshme gjatë 

shtegut, kufijtë e parkut nacional 

3) Shenjat e shtegut duhet të theksojnë me SHKRONJA TË MËDHA praktikën e sjelljes së bërllokut 

me vete pas shëtitjes (shpaketim, paketim dhe pa lënë gjurmë pas) 

208

4) Shenjat e ndritura (ngjyrë të kuqe në rreth me të bardh brenda) gjatë shtegut kështu që 

shëtitësit ta dinë se ku po shkojnë. 

5) Shenja në pikat kryqësore të shtegut 

6) Krijimi shtigjeve prej hotelit Arxhena deri te shtegu kryesor më lartë 

7) Rehabilitimi i shtegut prej kataraktit deri te liqeni i Shutmanit 

8) Drenazhimi i zonave ku shtegu është vërshuar 

9) Vlerësimi i ndikimit të florës, faunës, konfliktit të bagëtisë 

10) Investim i mundshëm me ulëse në vendet strategjike përmbi hotelin Arxhena. Nuk është e 

nevojshme që të kihen ulëse më tej shtegut dhe të ndikohet natyra në mënyrë negative. Nëse 

kemi ulëse afër hotelit dhe në fillim të shtegut për shëtitje u mundëson shëtitësve që nuk kanë 

përvojë që të ecin paksa dhe të kënaqen me natyrën. 

11) Krijimi i zonave të përbashkëta të piknikut afër qytezës së Brodit, por në afërsi të bjeshkës. Kjo 

mund të bëhet me krijimin e ulëseve, tavolinave dhe hapësirave të mbuluara në mënyrë 

natyrale të cilat mund të promovohen gjatë kohës me mot të ngrohtë. Afërsia me Brodin mund 

t’u shërbejë shëtitësve si bazë, si dhe t’u ofrojë mallra dhe shërbime që shiten prej banorëve 

vendorë. 

Rrethi i Knafelc-it i krijuar prej Alojzij Knafelc në vitet e 20-ta të shekullit të kaluar 

dhe i cili përdorej kudo në ish Jugosllavi, duke i përfshirë edhe malet e Sharrit. 

209

210

Shtojca 22 Aplikacioni për ushtrimin për planifikim pjesëmarrës 

për Fshat 

FORMULAR APLIKIMI 

Bërja pjesë e procesit të planifikimit përmes pjesëmarrjes nën 

Projektin e UNDP / ART GOLD në Dragash dhe KOMUNËN E DRAGASHIT 

Aplikacioni duhet të dorëzohet në zyrat e projektit të UNDP-së në Dragash 

Afati i fundit: 30/11/2011/ ora 17:00 

Adresa: Sheshi i Dëshmoreve, Dragash 

Ndërtesa e Drejtorisë së Arsimit – kati i parë 

Të dhënat për kontakt: 

Kaltrina Salihu 

Programi Art Gold, Zyrtare për komunitete 

044/434-491 

Kaltrina.Salihu@undp.org 

Bashkim Susuri 

UNDP Dragash, Bashkërendues i projektit 

044/242-390 

Bashkim.Susuri@undp.org 

211

Historiku i Projektit 

Përes projektit për ruajtjen e biodiversitetit dhe menaxhimit të qëndrueshëm të përdorimit të tokës në 

Dragash, UNDP-ja po zbaton një projekt 3-vjeçar (2010 deri 2013) me synim krijimin e kuadrit 

institucional për të mundësuar zhvillimin e qëndrueshëm. 

Katër fushat e ndërhyrjes të këtij projekti përfshijnë: a) Mbrojtjen e biodiversitetit, b) zhvillimin 

ekonomik lokal, c) zhvillimin e një strategjie lokale të qëndrueshme të energjisë dhe d) zhvillimin e 

kapaciteteve në kuadër të komunës për të siguruar që korniza e lartëcekur të mund të mbështëtet dhe 

të jetë e qëndrueshmë në kohë të duhur. 

Sfidat e projektit orientohen për t’i siguruar Komunës instrumente të përshtatshme për të nxitur 

zhvillimin, bazuar në ruajtjen e biodiversitetit, menaxhim të duhur të përdorimit të tokës dhe sigurimi i 

një mjedisi të përshtatshëm për komunitetet e saj. Një nga kufizimet e hasura sot nga komunitetet 

lokale i referohet mungesës së ujit, si në aspekt sasiorë ashtu edhe efikas, trajtim të ujrave të zeza dhe 

shërbimet e menaxhimit të mbeturinave. 

Në të njëjtën kohë, programi i UNDP Art Gold është arritur dhe integruar në projektin e Dragashit për të 

promovuar dhe shfrytëzuar planifikimin pjesëmarrës në nivelin komunal për të mbështetur përgatitjen e 

Planit Zhvillimor Komunal i cili është duke u prodhuar në kuadër të projektit të UNDP-së në Dragash. Kjo 

qasje thekson dhe promovon pjesëmarrjen e qytetarëve në diskutime dhe procesin e vendimmarrjes në 

çështjet me interes për publikun, si planifikimin e zhvillimit, në këtë rast. 

Që nga qershori 2010, metodologjia e Art Gold është duke u aplikuar në pesë fshatra të vënë në 

objektiv në Komunën e Dragashit (Bellobrad, Brrut, Brod, Blac dhe Restelicë) nëpërmjet grupeve 

punuese lokale dhe në nivelin komunal nëpërmjet Grupit Punues Komunal. Si rezultat i aplikimit të një 

procesi katër mujor të planifikimit përmes pjesëmarrjes, grupet punuese në këto 5 fshatra qenë në 

gjendje të njohin kufizimet dhe mundësitë e tyre të zhvillimit dhe gjithashtu arritën t’i dentifikonin dhe 

vënin sipas prioriteteve zgjidhjet e problemeve të tyre. 

Ky proces i planifikimit ka prodhuar një listë të plotë të prioriteteve dhe projekteve që adresojnë 

çështjet që janë relevante për problemet që prekin shumicën e anëtarëve të komunitetit. Ky proces ka 

qenë gjithashtu i shoqëruar nga zbatimi i një projekti në secilin fshat dhe krijimin e marrëdhënieve në 

mes të këtyre komuniteteve dhe një rrjeti të gjerë global të partnerëve të decentralizuar. 

Programi Art Gold do të zgjerojë punën e saj në pesë fshatra të tjera të komunës së Dragashit. Për këtë 

qëllim një proces konkurrues përzgjedhës do të zbatohet dhe fshatra të reja do të përzgjidhen në bazë 

të kritereve të qëndrueshmërisë të përmendura këtu më poshtë: 

1. Një grup të interesuar të anëtarëve të komunitetit, të gatshëm të punojnë në një bazë të 

koordinuar multisektoriale për të mirën dhe nevojat e të gjithë komunitetit 

2. Një grup të anëtarëve të komunitetit të aftë për t’u organizuar dhe krijuar udhëheqje 

përmes shembujve dhe vlerave të ndershmërisë, drejtësisë, bashkëpunimit, mirëqenies 

së përbashkët 

3. Ekzistimi i kapaciteteve të njohura udhëheqjeje në mesin e anëtarëve të grupit të cilët 

parashtrojnë aplikacionin 

4. Besueshmëri e vërtetë dhe interesim për organizimin e komunitetit dhe ndërtimin e 

konsensusit 

5. Mundësi të mundshme janë identifikuar për të përmirësuar mjedisin (pyllëzimin dhe 

menaxhimin e mbeturinave), dhe zhvillimin e biznesit në fushat si në vijim: potencialin e 

turizmit, fidanishte, mbledhjen e manave / bimëve mjekësore, qumështore dhe prodhim 

të djathit 

6. Në fusha ku ka nvestime publike të pakëta 

212

Për të mundësuar shqyrtimin e këtyre kritereve, ftohen grupet e interesuara të komunitetit që të 

plotësojnë formularin e aplikimit të paraqitur në vijim 

FORMULAR APLIKIMI 

Emri i grupit aplikues të fshatit dhe Emri i Fshatit 

Numri i anëtarëve të grupit të aplikantit 

Emri i përfaqësuesit të grupit / të dhëna për kontakt: Telefoni, adresa dhe adresa e postës elektronike 

1. Paraqitni një përmbledhje e shkurtër të fshatit tuaj / Pikat e forta dhe të dobëta (Përfshirë një 

fotografi të fshatit) 

Fotografia e fshatit (ju lutem vendoseni këtu) 

1. A ka fshati këshill funksional? PO JO / nëse PO 

Shënoni emrat e anëtarëve të këshillit të fshatit 

2. Nëse JO, përshkruani se si organizohet fshati për t’u përgjigjur ndaj problemeve / 

ngjarjeve që kanë të ëjnë me komunitetin 

Kush janë udhëheqësit e zakonshëm në grupin tuaj? 

3. Përshkruani se si do ta themeloni grupin punues; si do t’i informoni njerëzit? 

4. Si do të përfshihen gratë në grupin e punës / procesin planifikues përmes pjesëmarrjes? 

Në mënyrë të drejtëpërdrejtë / tërthore (Ju lutem shpjegoni) 

5. Shpjegoni se si do të ndikojë në komunitetin tuaj zbatimi I procesit të planifikimit përmes 

pjesëmarrjes 

Ju lutem shënoni 5 deri 10 investime (projekte) të cilat janë bërë në fshatin tuaj gjatë tri viteve të 

fundit nga ana e sektorit publik apo organizata tjera 

213

Shtojca 23 Raport i implementimit të përbashkët 2011 Art 

Gold Dragash 

Agjensitë donatore: Qeveria e Belgjikës, Qeveria e Finlandës (Donacione në formë 

mallrash dhe shërbimesh) 

Realizues: Komuna e Dragashit, UNDP-ja në Dragash në kuadër të projektit 

“Ruajtja e biodiversitetit dhe shfrytëzimi i mençur i tokës” dhe zyra 

gjenoviane e programit ART të UNDP-së 

Periudha e raportimit: Janar-dhjetor, 2011 

Përgatitur nga: Maria Elena Zuniga, udhëheqëse e projektit të UNDP-së në Dragash dhe 

Kaltrina Salihu, zyrtare për terren e programit ART Gold për Kosovë 

Miratuar nga: Krenar Loshi, Kryesues i Grupit për Qeverisje Demokratike 

Janar, 2012 

Përmbledhja ekzekutive 

Programi ART GOLD në Dragash ka zbatuar plotësisht fund e krye ciklet planifikuese me 

bashkëpjesëmarrje lokale në pesë fshatra të komunës së Dragashit. Brenda kësaj periudhe, janë 

themeluar pesë grupe punuese lokale dhe një grup punues komunal. Ky cikël projektesh ka zgjatur se 

paku katër muaj të plotë. Janë dizajnuar projekte me ndikim të shpejtë për pesë fshatra: Bellobradin, 

Brrutin, Brodin, Blaçin dhe Restelicën. 

Në katër prej këtyre fshatrave, projektet me ndikim të shpejtë janë zbatuar me përfshirjen e komunës. 

Komuna dhe Projekti për Dragash kanë nënshkruar një marrëveshje me anë të së cilës është bërë 

transferimi i resurseve tek komuna për zbatimin e këtyre projekteve. 

Udhëheqësve kyçë të grupeve punuese të fshatrave, si dhe zyrtarëve komunalë u kemi ndihmuar në 

zhvillimin e aftësive për përgatitje projektesh. 

Projekti ka qenë në gjendje të mobilizojë resurse shtesë në saje të nismës për blogim "Ndërlidhja e 

bashkësive në Dragash" të financuar nga Qendra Rajonale e Bratisllavës dhe UNDP-ja e Nju Jorkut. 

214

Njëherazi, projekti ka rritur angazhimin në trajtimin e çështjeve gjinore dhe të zhvillimit të biznesit në 

bashkësi duke i angazhuar bashkësitë dhe grupet e themeluara punuese të fshatrave. 

Në fazat fillestare të procesit, në fund të vitit 2010 ishte organizuar një konferencë mbi “Qeverisjen me 

bashkëpjesëmarrje për zhvillim të qëndrueshëm në Dragash”dhe është bërë një publikim me procesin e 

planifikimit përmes bashkëpjesëmarrjes dhe me informata tjera relevante rreth fshatrave, i cili është 

shpërndarë gjerësisht në 3 gjuhë. Gjatë vitit 2011 ka dalë edicioni i dytë i këtij publikimi, "Udhëzimet 

komunale për bashkëpunim të decentralizuar” në tri gjuhë. 

2. Historiku 

Objektivat kryesore të fazës përgatitore nidhmëse të AGK-së (ART GOLD Kosovë) janë dy: 

(i) Institucionalizimi i mekanizmave të nevojshëm për të themeluar metodologjinë dhe 

kornizën e punës për bashkëpjesëmarrje dhe qëndrueshmërinë e zhvillimit lokal në 

Kosovë (komunat/rajonet e zgjedhura); 

(ii) Identifkimi i pilot-projekteve përmes planifikimit me bashkëpjesëmarrje për t’i 

demonstruar përfitimet praktike të lidhura me qasjen e ART-it; 

Në komunën e Dragashit, projekti ART GOLD zbatohet në bashkëpunim me projektin e UNDP-së për 

Dragash “Ruajtja e Biodiversitetit dhe menagjimi i qëndrueshëm i shfrytëzimit të tokës” dhe synon 

mbështetjen e komunës së Dragashit në: 

- Integrimin e qasjes dhe metodologjisë planifikuese të ART-it në proceset e 

planifikimit komunal; 

- Identifkimin dhe lehtësimin e procesit të zbatimit të Projekteve me Ndikim të 

Shpejtë; dhe 

- Themelimin e rrjeteve të decentralizuara të bashkëpunimit me partnerët e 

interesuar ndërkombëtar në zhvillimin e llojeve të ndryshme të bashkëpunimit me 

qëllim kontribuimi në përmirësimin e kushteve për jetesë të qytetareve të Dragashit. 

Objektivat e lartcekura janë në harmoni dhe plotësojnë objektivat e projekteve të Dragashit për 

themelimin e kornizës punuese për zhvillim të qëndrueshëm. Qasja e planifikimit me bashkëpjesëmarrje 

e ART GOLD-it është shndërruar në një mjet për qëndrueshmëri me afrimin e projektit për Dragashin me 

një platformë konkrete për ndërveprim me bashkësinë përgjatë procesit të identifikimit dhe dhënies 

prioritet të problemeve, çeshtjeve dhe më e rëndësishmja në formimin e Vizion-it/-eve lokale për 

zhvillim në të ardhmen. 

(Vërejtje: më shumë të dhëna rreth Dragashit mund të gjeni në faqet e para të raportit vjetor Dragashi 

2011). 

3. Vlerësimi i përparimit vjetor 

Programi ART GOLD në Dragash ka arritur gati se të gjitha rezultatet e synuara. Ka filluar me sukses ciklin 

e planifikimit me bashkëpjesëmarrje. Ka arritur të organizojë bashkësinë rreth një qasjeje shumë- 

215

sektoriale gjithëpërfshirëse, u ka mundësuar anëtarëve lokalë të bashkësive të kuptojnë qasjen e të 

identifikuarit të problemeve që peshojnë mbi shumicën si dhe shkaktarët e atyre problemeve. Çka është 

më e rëndësishmja, u ka mundësuar anëtarëve të bashkësive të arrijnë konsensus mbi zgjidhjet nga të 

cilat do përfitojnë një masë më e madhe e anëtarëve të bashkësive. Të menduarit kolektiv në këto 

fshatra është bërë një qasje e re. 

Grupeve lokale u janë ofruar trajnime për dizajne të projekteve, gjë që ka ndikuar në propozime 

projektesh të zhvilluara plotësisht nga grupet punuese të fshatrave dhe komunës. Katër nga pesë 

projektet e dizajnuara janë zbatuar plotësisht gjatë vitit 2011. Ato janë: 

1. Në Bellobrad: meremetimi i bibliotekës 

2. Në Brrut: ndërtimi i fushës së sportit të shkollës fillore; 

3. Në Restelicë: pastrimi i pikave ilegale të hedhjes së mbeturinave në fshat dhe sigurimi i lidhjes së 

fshatrave me shërbimet për pastrimin e mbeturinave; dhe, 

4. Në Blaç: është përmirësuar-ndërtuar rruga. 

Në pritje për t’u zbatuar gjatë vitit 2012 është një prej projekteve për fshatra pasiqë ai lidhet me 

infrastrukturën e ujit. Për këtë projekt është menduar që të pritet derisa i tërë ekipi inxhinierisë për 

plane finale për ujin në Dragash të bëjë një vlerësim dhe propozim të kuptueshëm për fshatin Brod. 

Zbatimi i projekteve të lartcekura është bërë përmes komunës dhe ka pasur parasysh angazhimin e plotë 

të organeve teknike të komunës. Për të ndodhur kjo gjë, është nënshkruar një marrëveshje dhe një 

Memorandum i Mirëkuptimit (MiM) me komunën që të bëhet fuqizimi dhe aftësimi i tyre për të zbatuar 

këto projekte. 

Projekti në Dragash ka arritur poashtu nxjerrjen e projektit për gratë mbi mundësitë e krijimit të 

bizneseve përmes artizanateve. Ky projekt synon mbështetjen e grupeve punuese të grave nga fshatrat 

dhe përtej kësaj, që ato të bëhen ekonomikisht aktive përmes aftësive të tyre ekzistuese. Projekti ART 

poashtu ka koordinuar veprime të mundshme me UNICEF-in. Ka punuar edhe me dy bashkësi të tjera, në 

Rapcë dhe Kërstec në dizajnimin e projektit për prodhimin e fidanëve dhe ripyllëzimin. Këto dy fshatra 

gjinden në malin e Koritnikut që është një nën-regjion e që kufizohet me Shqipërinë. 

Projekti ka shtrirë një qasje të komunikimit duke krijuar dhe mbledhur fonde për një ushtrim përmes 

blogimit me të pesë grupe punuese ekzistuese. Kjo nismë e fundit (e quajtur “laboratori i risive” - 

inkurajimi i qasjeve të reja ndaj bashkësive’ ndërveprimi në Dragash, Kosovë) ka për qëllim ta bëjë 

procesin e monitorimit dhe raportimit për bashkësitë më të lehtë dhe më interesant. Për pesë 

bashkësitë që kanë qenë në fokus (Bellobrad, Brrut, Blac, Brod, Restelicë) do të lansohet një faqe zyrtare 

blogimi e bashkësisë e në anën tjetër janë organizuar trajnime mbi përdorimin e blogimit. Ky blog 

fillimisht ishte në operim për tre muaj; periudha testuese (tetor- nëntor- dhjetor 2011). Qëllimi i dytë i 

kësaj nisme është që t’i bëjë raportet monitoruese më të dobishme për më shume njerëz, që të hapë 

raportimin mbi projektin për një audiencë më të gjerë se ajo e financuesit. Komunikimi i përmirësuar në 

mes të akterëve lokalë tek fshatarët dhe në mes të fshatrave ua mundëson atyre të jenë më aktivë në 

mbërritjen e zgjidhjeve përmes bashkëpunimit, qëllime që janë në të njëjtën vijë me filozofinë e 

mekanizmave të bashkëpunimit të decentralizuar të rrjetit ART GOLD. 

216

Kjo nismë u ofron fshatrave të Dragashit një mjet që: 

-Mundëson një mënyrë të re raportimi ndërmjet fshatrave (Bellobrad, Brrut, Blaç, Brod, Restelicë), si 

dhe projektit të UNDP-së në Dragash dhe udhëheqësisë së komunës së Dragashit 

-Mundëson komunikimin jozyrtar ndërmjet bashkësive 

-Ndihmon në shkëmbimin e përvojave dhe ideve ndërmjet bashkësive dhe me mbarë botën 

-Thekson identitetin e bashkësive dhe shërben si letërnjoftim në raste ndërveprimi me partnerë të 

mundshëm në nivel shteti dhe ndërkombëtar 

-Rrit pjesëmarrjen e grave në procesin e planifikimit të punëve publike, si dhe në diksutime dhe 

vendimmarrje 

-Përmirëson ndërlidhjen me rrjetet e decentralizuara të bashkëpunimit 

Një tjetër arritje e vitit 2011 ka qenë thirrja për aplikacione për zgjerimin dhe përsëritjen e punës në 5 

fshatra të tjerë. Procesi u udhëhoq me përkrahjen e grupit punues komunal, me të cilin u diskutuan dhe 

miratuan kushtet për përzgjedhjen e fshatrave të rinj. Deri në fund të 2011-ës, edhe një numër fshatrash 

të tjerë kanë shfaqur dëshirën të merren parasysh në përzgjedhje të ardhshme të fshatrave. 

Ia vlen të përmendet edhe projekti i realizuar në fshatin Restelicë. Realizimi i këtij projekti ka marrë disa 

muaj pasiqë ka qenë e nevojshme përfshirja e OJQ-ve, si dhe e një pjese të madhe e fshatit. Synim i këtij 

projekti ishte pastrimi i 8 vendeve ku janë hedhur mbeturinat, si dhe themelimi i sistemit për 

grumbullimin e mbeturinave. Pjesë e këtij projekti kanë qenë edhe fushatat vetëdijesuese për të 600 

shtëpitë e fshatit, me qëllim që ata ta kuptojnë rëndësinë e përfshirjes në sistem, duke përfshirë edhe 

pagimin e shumës zyrtare. Puna e kryer nga këshilli i fshatit dhe OJQ-ja e angazhuar ka rezultuar në mbi 

400 kontrata të nënshkruara ndërmjet familjeve dhe ndërmarrjes për mbledhjen e mbeturinave. Kjo 

ndërmarrje do të mbledhë mbeturinat një herë në javë, karshi shumës që do të paguajë secila shtëpi. 

Projekti ka financuar pastrimin e disa prej pikave ku janë hedhur më së shumti mbeturina. 

Udhëheqja e këtij procesi nuk ka qenë e lehtë; ai ka përfshirë koordinimin e veprimtarive, si dhe 

përkrahjen e komunës gjatë marrëveshjes që ka arritur me ndërmarrjen për grumbullimin e 

mbeturinave. 

2. Përfshirja e gjinisë femërore 

Përfshirja e grave është një detyrë e vështirë në Dragash, pasiqë ai është një rajon rural që 

karakterizohet me tradita tejet konzervative, të cilat diktojnë që gratë të mos jenë aktive në zhvillimin 

shoqëror dhe ekonomik. Në përgjithësi, femrat nuk shkollohen pas moshës 14 vjeçare dhe nuk 

përfshihen në veprimtari zyrtare ekonomike. 

Gjatë realizimit të projektit ka qenë e vështirë të përfshihen gratë në grupet punuese, sidomos në 

fshtrat gorane, të cilët janë në përgjithësi më konzervative sesa ata shqiptare. Në kuadër të projektit, ia 

kemi dalë të krijojmë 3 grupe punuese grash, mirëpo këto grupe nuk kanë qenë aktive gjatë tërë kohës. 

217

3. Partneritetet 

Programi Art Gold punon në bashkëpunim me projektin e UNDP-së në Dragash "Ruajtja e biodiversitetit dhe 

përdorimi i mençur i tokës”, duke i ndihmuar me metodologji të planifikimit me pjesëmarrje projektit që synon të 

mundësojnë zhvillimin e qëndrueshëm të komunës së Dragashit. 

Projekti po realizohet në bashkëpunim të ngushtë me komunën e Dragashit, duke përfshirë këtu grupet punuese 

komunale, OJQ-të dhe sektorin privat. 

6. Sfidat, reagimet dhe mësimet e marra 

Nevojitet aktivizim i plotë i rrjetit për bashkëpunim të decentralizuar Art. Fshatarët që kanë qenë të 

përfshirë në realizimin e projekteve me ndikim të shpejtë janë në njëfarë mase të brengosur që këto 

projekte, megjithëse janë të mirëseardhura dhe shihen si tepër pozitive, në shumicën e rasteve nuk 

çojnë në zhvillim të qëndrueshëm. Ata nuk kanë mundur të përfitojnë nga bashkëpunimi i 

decentralizuar, pasiqë ky projekt nuk ia ka dalë ta zhvillojë këtë segment në tërësi. Njëra prej shkaqeve 

prapa kësaj mund të jetë që numri i vogël i punonjësve pamundëson zgjerimin e plotë dhe angazhimin 

për formimin e lidhjeve me bashkëpunëtorë. Kjo në njëfarë mase zbutet prej faktit që projekti i 

Dragashit po financon dhe aktivizon nisma të tjera zhvillimi, si nisma afariste për përfshirjen e grave dhe 

nisma e bujqësisë dhe pylltarisë, për realizimin e të cilave po ndihmojnë zyrtarët e proektit ART në 

Dragash. 

Qyteti dhe fshatrat e Dragashit kanë shumë nevoja të paplotësuara në sektorin e infrastrukturës dhe 

grupet punuese të fshatrave zakonisht kërkojnë projekte që kanë të bëjnë me infrastrukturën. Ka qenë e 

pamundur t'i shtyjmë fshatarët të kërkojnë projekte të një natyre më shoqërore. 

Për të përmbledhur, sfidat për 2012-ën kanë të bëjnë me shtrirjen dhe llojin e projekteve me ndikim të 

shpejtë, përfshirjen shoqërore të grave, si dhe rritjen e bashkëpunimit të decentralizuar. 

Fotografi që paraqesin realizimin e tre projekteve në nivel fshati: 

Bellobrad: Meremetimi i bibliotekës së fshatit; Brrut: Ndërtimi i fushës sportive në oborrin e shkollës 

fillore; Restelicë: Pastrimi i vendeve ku janë hedhur mbeturinat dhe nisja e shërbimit të mbledhjes së 

mbeturinave në fshat 

218

Fshati Restelicë: Pika kryesore për hedhjen e mbeturinave në Restelicë 

Fshati Restelicë: Pikë tjetër për hedhjen e mbeturinave në Restelicë 

219

Fshati Restelicë: Shpërndarja e fletushkave vetëdijesuese në fshat 

Fshati Restelicë: Pastrimi i vendeve ku janë hedhur mbeturinat 

220



221

Fshati Restelicë: Nënshkrimi i kontratave me ndërmarrjen për mbledhjen e mbeturinave Ecoregjioni 

Fshati Bellograd: Kështu dukej biblioteka e fshatit para meremetimit 

222

Fshati Bellobrad: Kështu dukej biblioteka e fshatit para meremetimit 


223


Fshati Bellobrad: Kështu duket biblioteka e fshatit pas meremetimit 

224



225


Fshati Brrut: Fusha sportive para realizimit të projektit 

226

Fshati Brrut: Ndërtimi i fushës sportive 

227

Fshati Brrut: Fusha sportive në oborrin e shkollës fillore, e përfunduar 

Projekti Vendi Realizuar nga Periudha e realizimit 

Tab. 1. Projektet e realizuara në nivel fshati në kuadër të programit të planifikimit me pjesëmarrje 

228

Meremetimi i bibliotekës së 

fshatit 

Ndërtimi i fushës sportive në 

oborrin e shkollës fillore 

Pastrimi i vendgrumbullimeve 

të 

mbeturinave dhe themelimi i 

shërbimit për mbledhjen e 

tyre 

Ndërtimi i rrugës që çon në 

shkollën fillore të fshatit 

Meremetimi i pjesshëm i 

sistemit të ujit 

Fshati Bellobrad, 

Dragash 

Fshati Brrut, 

Dragash 

Fshati Restelicë, 

Dragash 

Fshati Blaç, 

Dragash 

Komuna e 

Dragashit 

Komuna e 

Dragashit 

Komuna e 

Dragashit 

Komuna e 

Dragashit 

Fshati Brod Do të 

realizohet 

nga komuna 

e Dragashit 

Shtator-tetor 2012 



Nëntor-dhjetor 2011 

Maj-qershor 2012 

Ende s'është vendosur 

229

Shtojca 1 - UNDP Kosovo

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?