kwartalnik centralnej stacji ratownictwa górniczego s.a. - Centralna ...

issn 1426-3092 

nr 4 (69) grudzień 2012 r. 

kwartalnik centralnej stacji ratownictwa górniczego s.a.

Redaguje zespół 

Andrzej Plata 

– redaktor naczelny 

Mirosław Bagiński 

– z-ca redaktora naczelnego 

Barbara Kochan 

– z-ca redaktora naczelnego 

Katarzyna Myślińska 

– sekretarz redakcji 

Katarzyna Kajdasz-Szpotko 

Małgorzata Jankowska 

Adres redakcji: 

Centralna Stacja Ratownictwa 

Górniczego S.A. 

41-902 BYTOM 

ul. Chorzowska 25 

tel. (32) 388 04 45 

lub (32) 388 05 92 

fax. (32) 388 04 44 

e-mail: pa@csrg.bytom.pl 

Okręgowa Stacja Ratownictwa 

Górniczego w Bytomiu 

ul. Chorzowska 12d 

41-902 BYTOM 

tel. (32) 388 06 22 

e-mail: osrgbytom@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Jaworznie 

ul. Krakowska 95 

43-600 JAWORZNO 

tel. (32) 616 22 86 

fax. (32) 616 44 33 

e-mail: osrgjaworzno@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Wodzisławiu Śl. 

ul Marklowicka 3 

44-300 WODZISŁAW Śl. 

tel. (32) 455 47 06 

e-mail: osrgwodzislaw@csrg.bytom.pl 


Górniczego w Zabrzu 

ul. Jodłowa 33 

41-800 ZABRZE 

tel. (32) 271 35 06 

e-mail: osrgzabrze@csrg.bytom.pl 

Redakcja nie odpowiada za treść 

reklam i zastrzega sobie prawo dokonywania 

skrótów tekstów oraz zamieszczania 

własnych tytułów 

i śródtytułów. Nie zamówionych 

materiałów nie zwracamy. 

Skład, opracowanie techniczne 

oraz druk: 

Drukarnia Skill 

41-902 Bytom 

ul. Kochanowskiego 25/9 

tel. (32) 387 34 10 

Nakład: 450 egz. 

SPIS TREŚCI 

• Krótko ..............................................................................................................1 

• I Warsztaty Ratownicze 

• Barbara Kochan 

Wywiad z prof. Sułkowskim ..........................................................................2 

• Krzysztof Fabiszak 

Andrzej Plata 

VIII Międzynarodowe Zawody Ratownicze w Doniecku ...........................4 

• Zbigniew Kubica 

Akcja ratownicza w PG Silesii .....................................................................9 

• Tadeusz Kubiczek 

Lucjan Pal 

Akcja w KWK Knurów – Szczygłowice ........................................................11 

• Kaja Gadowska 

Funkcjonowanie ratownictwa górniczego – cz.V ......................................14 

• Piotr Lubczyński 

Akcja zawałowa w KWK Wujek R. Śląsk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 

• Jan Lubaś 

Ratownicza Stacja Górnictwa Otworowego w Krakowie ..........................19 

• Krzysztof Mroziński 

Tomasz Lamczyk 

Ratownicy górniczy pod wodą ...................................................................23 

• Andrzej Plata 

Czy szkolenia są skuteczne? .......................................................................24 

• Krzysztof Mroziński 

Widzialność w dymie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 

• Katarzyna Myślińska 

Szkolenie wysokościowców ........................................................................30 

• Stanisław Suchocki 

Maciej Zatorski 

Łączność ratownicza ..................................................................................31 

Fot. na okładce: Ćwiczenia ratowników górniczych - czałonków zastępów specjalistycznych 

do prac wysokościowych 

Autor zdjęcia: Marek Rybicki

ROK XVII RatOwnIctwO góRnIcze nR 69 nR 4/2012 

KRÓTKO 

Udział pogotowi 

i zastępów 

specjalistycznych 

csRg s.a. w akcjach 

Ratowniczych i pRacach 

pRofilaktycznych. 

akcje pożaRowe 

26.10.2012r. – akcja pożarowa w KWK 

Kazimierz Juliusz. W akcji brały udział 

zawodowe zastępy ratownicze pogotowia 

pomiarowego CSRG S.A. oraz zastępy 

ratownicze OSRG Bytom. 

akcje zawałowe 

19.09.2012r. akcja zawałowa w KWK 

Wujek r. Śląsk. W akcji brały udział zawodowe 

zastępy ratownicze pogotowia 

górniczo - technicznego CSRG S.A. 

oraz zastępy ratownicze OSRG Bytom. 

1 

inne akcje 

KWK Niwka Modrzejów w dniu 

09.10.2012r. - akcja ratownicza polegająca 

na usunięciu zagrożeń dla pompowni 

głównej. W akcji brały udział zawodowe 

zastępy ratownicze pogotowia specjalistycznego 

- PWR 

KWK Piast w dniu 25.10.2012r. – 

akcja ratownicza polegająca na przewietrzaniu 

i penetracji wyrobisk przy 

współdziałaniu pogotowia górniczego 

OSRG Zabrze. 

ŻYCZENIA BARBÓRKOWE 

Z okazji górniczego święta pragnę złożyć - w imieniu własnym, zarządu oraz całej 

społeczności ratowniczej - wszystkim górnikom życzenia wszelkiej pomyślności 

oraz wytrwałości w ciężkiej i niebezpiecznej pracy. Niech 

Święta Barbara nieustannie otacza Was i Wasze Rodziny opieką, 

zapewniając poczucie bezpieczeństwa i pewności dnia jutrzejszego. 

Przyjmijcie również z okazji zbliżającego się Bożego Narodzenia 

najlepsze życzenia ciepłych i rodzinnych Świąt. 

Prezes Zarządu Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu 

dr inż. Andrzej Chłopek 

I warsztaty ratownIcze csrG s.a. 

25 października 2012r. w CSRG S.A. 

odbyły się I Warsztaty Ratownicze. Warsztaty 

organizowane były przez CSRG S.A. 

pod honorowym patronatem naukowym 

Prezesa WUG dr. inż. Piotra Litwy. 

Program I Warsztatów obejmował 

trzy tematy: 

– sprzęt ochrony układu oddechowego 

– łączność ratownicza 

– trudne warunki mikroklimatu 

Referaty były wygłoszone na trzech 

panelach tematycznych, a mianowicie: 

w pierwszej części wygłoszono referaty: 

– „Aparaty ratownicze wczoraj i dziś, 

kierunki rozwoju oraz praktyczne ich 

wykorzystanie w ratownictwie górniczym.” 

- M. Bagiński, T.Konwerski, 

Z.Ożóg, G.Kinel - CSRG S.A.

NR 4/2012 RatowNictwo góRNicze NR 69 RoK XVii 

– „Światowy rynek aparatów ucieczkowych” 

- Yuriy Spivak DZGA, I.B.Bielikov 

GVGSz - Ukraina, 

– „Nowe typy aparatów ratowniczych 

w kopalniach KW S.A.” – M. Świrski, 

P.Toczydłowski, St.Głowik – Kompania 

Węglowa, KWK Knurów-Szczygłowice. 

W drugiej części: 

– „Zagadnienia łączności i transmisji 

danych podczas akcji ratowniczych 

w projektach naukowo-badawczych 

z udziałem CSRG S.A.” - J.Śliwa, P.Golicz 

- CSRG S.A.. 

– „Prace badawcze Komisji Europejskiej 

w zakresie ratownictwa górniczego - 

systemy komunikacji” - D.Brenklay, 

D.Gibson, L.Henderson MRSL – Wielka 

Brytania 

– „Problemy zorganizowania łączności 

podczas akcji ratowniczej w kopalniach. 

Nowe systemy łączności ratow- 

PolItechnIka Śląska 

I ratownIctwo GórnIcze - 

zwIązkI nIerozerwalne 

Z profesorem dr.hab.inż. Józefem Sułkowskim rozmawia Barbara Kochan 

Dr hab. inż. Józef Sułkowski, dr h.c., 

prof. nzw. w Politechnice Śląskiej 

ukończył w 1964r studia magisterskie 

na ówczesnym Wydziale Górniczym 

Politechniki Śląskiej w zakresie 

eksploatacji złóż i został przyjęty na 

staż asystencki w Katedrze Aerologii 

Górniczej. Staż ten łączył z praktyką 

w kopalniach „Sośnica” oraz „Gliwice”. 

W okresie tym podjął również 

zaoczne studia matematyczne na 

Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 

1973-74 i 1977-79 pracował na ½ 

etatu w kopalniach „Bolesław Śmiały” 

i „Pokój”. Na Politechnice Śląskiej 

przeszedł wszystkie szczeble kariery 

zawodowej. Był kierownikiem Zakładu 

Aerologii i Bezpieczeństwa Górniczego 

oraz dyrektorem Instytutu 

Eksploatacji Złóż. W 1984r. został 

prodziekanem Wydziału Górniczego, 

a w latach 1985-1990 był prorektorem 

Politechniki Śląskiej ds. dydaktyki. 

Współpracuje z Politechniką w Do- 

niczej” - A.F. Sin, V.G. Cherechukin, 

V.V. Evseev – firma EMERCOM - Rosja 

– „System RATRA - innowacyjne rozwiązanie 

systemu łączności dla ratownictwa 

górniczego” - P.Walczak 

- KGHM Polska Miedź S.A. o/ 

JRGH, J.Moszumański, A.Butryn, 

R.Pomykała - CIT iNOVA Sp. z o.o 

W trzeciej części : 

– „Obciążenie cieplne górników w wyrobiskach 

kopalnianych” – J.Wacławik 

- AGH, 

– „Obciążenie termiczne ratowników 

górniczych podczas akcji w kopalniach” 

- J.Bugajska - CIOP, 

– „Kontrola ryzyka wystąpienia wtórnego 

wybuchu – Co dalej?” - D.Brenkley, 

D.Gibson, L.Henderson – MRSL 

– Wielka Brytania, 

– „Obciążenie termiczne ratowników 

górniczych pracujących w aparatach 

oddechowych” - M.Bagiński, 

T.Konwerski, J.Syty - CSRG S.A., 

niecku i z Instytutem Górniczo-Geologicznym 

w Sofii, z Uniwersytetem 

w Tuzli, Technicznym Uniwersytetem 

w Koszycach i z Wyższą Szkołą Ban- 

2 

– „Ocena typu WE-3” – Piotr Pietrowski, 

K.Majchrzycka – CIOP PIB. 

Z uwagi na zainteresowanie poszczególnymi 

tematami referatów, uczestnicy 

I Warsztatów Ratowniczych zostali poinformowani 

o możliwości zadawania pytań 

związanych z przedstawionymi tematami 

kierując je do organizatora tych 

warsztatów drogą elektroniczną na adres 

info@csrg.bytom.pl . 

(apl) 

ską w Ostrawie. Działał w Komisji 

ds. Przewietrzania, Klimatyzacji 

i Zagrożeń Pożarowych powołanej 

przez Prezesa WUG i w jej późniejszej 

formie - Komisji ds. Atmosfery Kopalnianej 

i Zagrożeń Aerologicznych. 

Powoływany był przez Prezesa WUG 

do doraźnych komisji badających przyczyny 

i okoliczności niebezpiecznych 

zdarzeń w kopalniach. Prof. Józef 

Sułkowski był przez wiele lat zaangażowany 

w działalność organizacyjną 

na rzecz nauki, był członkiem Rady 

Głównej Szkolnictwa Wyższego przy 

Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa 

Wyższego oraz Komitetu Górnictwa 

PAN, a aktualnie jest przewodniczącym 

Międzynarodowego Biura 

Termofizyki Górniczej. Profesor jest 

wychowawcą wielu pokoleń inżynierów 

górniczych, za co był wielokrotnie 

wyróżniany i odznaczany. Z nowym 

rokiem akademickim w Politechnice 

Śląskiej przechodzi na emeryturę.


Jaki jest wkład Politechniki Śląskiej 

na rzecz górnictwa, a w szczególności 

ratownictwa górniczego? 

Wydział Górnictwa i Geologii (wcześniej 

jako Wydział Górniczy) istnieje już 

ponad 60 lat. Pracowało w nim wielu profesorów 

i doktorów, którzy wnieśli znaczący 

wkład na rzecz górnictwa, w tym 

również dla ratownictwa górniczego. Nawet, 

gdyby pozostać przy okresie, w którym 

kierowałem Zakładem Aerologii 

i Bezpieczeństwa Górniczego i oceniać 

wkład tylko jego pracowników na rzecz 

ratownictwa górniczego, to obok badań 

bezpiecznej ewakuacji górników zagrożonych 

gazami i dymami pożarowymi 

widoczny jest wkład w badania obciążenia 

termicznego i zmian parametrów 

fizjologicznych u ratowników ćwiczących 

w różnych warunkach, a także wkład 

we wdrażanie dwuetapowego systemu 

ucieczkowego z zastosowaniem mobilnej 

stacji wymiany aparatów. 

Z ratownictwem wiążą się też pośrednio 

badania nad podejmowaniem ryzyka 

przez górników znajdujących się w strefie 

zagrożenia atmosferą niezdatną do oddychania, 

których przesłanką były konkretne 

zdarzenia w kopalniach. 

Jak Pańska praca doktorska, dotycząca 

rozwiązalności podstawowych zagadnień 

teorii kopalnianej sieci wentylacyjnej 

wpłynęła na usprawnienie tego obszaru? 

W okresie asystentury w Katedrze Aerologii 

Górniczej, kierowanej wówczas 

przez prof. Andrzeja Frycza, interesowałem 

się przede wszystkim pracami jej 

twórcy i pierwszego kierownika, którym 

był doc. Stefan Barczyk. Wprawdzie nie 

zdążyłem słuchać Jego wykładów, bo tuż 

przed ich rozpoczęciem z naszym rokiem 

studiów zginął w wypadku tramwajowym, 

ale uznałem, że na mnie spadł obowiązek 

kontynuowania badań dotyczących 

sieci wentylacyjnej. Podjąłem dodatkowe 

studia matematyczne, aby wykorzystując 

wyniki teorii grafów i topologii wyjaśnić 

bardziej dogłębnie niektóre własności 

sieci wentylacyjnej. Było to w początkowym 

okresie zastosowanie komputerów 

do obliczeń rozpływu powietrza w sieciach 

wentylacyjnych i rozpoznanie stosowanych 

metod obliczeniowych miało 

również znaczenie praktyczne. Dopiero 

w pracy habilitacyjnej, która była studium 

nad strukturą sieci wentylacyjnej 

pojawiło się odniesienie do oceny możliwości 

ewakuacji górników z zagrożonego 

rejonu wentylacyjnego w zależności od 

struktury tego rejonu. Badania nad siecią 

wentylacyjną kontynuował zmarły prof. 

Marian Kolarczyk, a obecnie kontynuują 

je młodsi koledzy. 

Jak Pan ocenia współpracę z CSRG S.A. 

w zwalczaniu zagrożeń wentylacyjno- 

-pożarowych w kopalniach głębinowych? 

Współpraca z CSRG S.A. w zwalczaniu 

zagrożeń pożarowych istniała dla mnie 

„od zawsze”, bo ją zastałem po zatrudnieniu 

się w ówczesnej Katedrze Aerologii 

Górniczej. Prof. A. Frycz w okresie 

swojej pracy zawodowej w przemyśle 

węglowym kierował kopalnianą stacją 

ratownictwa, brał udział w akcjach ratowniczych 

i było naturalne, że kierując 

Katedrą dbał o współpracę z CSRG 

w Bytomiu. Był uczestnikiem szkoleń 

i różnych gier pożarowych. W tym zakresie 

też współpracował z CSRG prof. 

M. Kolarczyk, a również i ja usiłowałem 

nie pozostać na uboczu. W zakresie badawczym 

niewątpliwym sukcesem były 

wspólne badania w latach 1993-94 prędkości 

poruszania się górników wyrobiskami 

symulującymi drogi ucieczkowe 

w czasie pożaru podziemnego. W ponad 

20 kopalniach przeprowadzono ponad 500 

pomiarów odpowiadających warunkom 

wybranego programu statystycznego 

badań doświadczalnych. Górnicy, jak 

pamiętam, byli wyposażeni w aparaty 

AU-9 z okularami posiadającymi przysłony 

zaciemniające. W badaniach klimatycznych 

w środowiskach gorących, które 

przeprowadzali pracownicy Zakładu już 

kilka lat temu wykorzystywano komorę 

klimatyzacyjną w CSRG. Wspomnę 

również o wieloletnim udostępnieniu 

laboratoriów i wyrobisk ćwiczebnych dla 

praktycznego zaznajomienia studentów 

z problematyką ratownictwa górniczego, 

za co jeszcze raz dziękuję kierownictwom 

CSRG, których o to prosiłem w ostatnich 

20 latach. 

Mogę więc powiedzieć, że współpraca 

Zakładu Aerologii i Bezpieczeństwa Górniczego 

z CSRG była i jest bardzo owocna. 

Pańska działalność naukowa związana 

jest ze zwalczaniem zagrożenia pożarowego, 

dotyczyła ona stanu systemu 

wentylacyjnego w czasie pożaru jak 

również bezpiecznej ewakuacji górników 

zagrożonych dymami pożarowymi. Jakie 

efekty wniosły Pańskie badania dla 

poprawy bezpieczeństwa w górnictwie? 

Idąc „śladami naukowymi” wytyczonymi 

przez doc. S. Barczyka nie mogłem 

pominąć problematyki zwalczania zagro- 

3 

żenia pożarowego, ale już przy współwystępowaniu 

innych zagrożeń naturalnych. 

Staram się, bo wciąż jest to temat moich 

zainteresowań naukowych, stosować podejście 

systemowe do wentylacji oddziału 

lub pola eksploatacyjnego. Rozumiem 

je jako sposób postępowania wykorzystującego 

zespół reguł dla rozpatrzenia 

właściwości działania tych obiektów pod 

wpływem otoczenia, na które składają się 

zjawiska będące wynikiem zaktywizowania 

się sił przyrody spowodowanego 

eksploatacją górniczą. Wydzielanie metanu, 

tworzenie pyłu węglowego, utlenianie 

węgla może z powodu błędu w działaniu 

ludzi, uszkodzeń maszyn lub urządzeń 

prowadzić do pożaru lub/i wybuchu kopalnianego. 

Podejście systemowe, które 

propaguję, pozwala przy zachowaniu 

kompleksowego spojrzenia zredukować 

złożoną sytuację wentylacyjną do postaci 

znacznie prostszej, przez to łatwiejszej do 

zidentyfikowania najistotniejszych relacji 

występujących w obiekcie. 

Funkcjonowanie systemu wentylacyjnego 

oddziału eksploatacyjnego w warunkach 

zagrożenia pożarowego nie może 

pomijać istnienia dróg ucieczkowych 

dla załogi w nim pracującej. Uzyskane 

w latach 1993-94 wyniki wspomnianych 

wcześniej badań prędkości poruszania się 

górników różnymi wyrobiskami są dalej 

podstawą obliczeń czasu ewakuacji w kopalniach, 

mimo że istnieją już również 

metody obliczeń zaproponowane przez 

inne ośrodki naukowe. Czy moje badania 

coś wniosły do poprawy bezpieczeństwa 

w górnictwie, trudno mi sądzić. Najbardziej 

zależało mi zawsze na przekazywaniu 

sposobu podejścia kadry inżynierskiej do 

zagadnień bezpieczeństwa, który mogłem 

przedstawić w czasie zajęć dydaktycznych 

zarówno dla studentów, jak i słuchaczy 

studiów podyplomowych. 

W polskim górnictwie głębinowym 

do analizy określenia migracji powietrza 

przez zroby lub pola pożarowe 

wykorzystywany jest również rozkład 

spadków potencjału aerodynamicznego 

w wyrobiskach górniczych. Czy Pańskim 

zdaniem wykorzystanie analizy rozkładu 

spadku potencjału aerodynamicznego 

w sposób właściwy znajduje zastosowanie 

w sieciach wentylacyjnych? 

Powiem bardzo naukowo, kopalniana 

sieć wentylacyjna jest z punktu widzenia 

teorii sieci tak zwaną siecią potencjalną. 

Oznacza to, że wytworzenie w niej pola, 

czy mówiąc bardziej zrozumiale, różnic


potencjałów wymusza przepływ powietrza 

wyrobiskami podziemnymi. Jeśli więc 

do wyrobisk przylegają zroby lub pola 

pożarowe, to znając rozkład potencjałów 

aerodynamicznych można oszacować 

wielkość migracji powietrza. Można 

oczywiście wspomagać się pomiarami 

przepływu gazu znacznikowego SF6, 

ale nie zawsze to jest możliwe. Pomiar 

ciśnienia powietrza kopalnianego jest 

już obecnie możliwy bardzo dokładnymi 

barometrami, co warunkuje również 

obliczenie potencjału aerodynamicznego 

z dużą dokładnością. Myślę, że te precyzyjne 

barometry trafią „pod strzechy” czyli 

do kopalń. Pomiary ciśnienia powietrza 

i obliczenia rozkładu potencjału aerody- 

VIII MIędzynarodowe zawody 

ratownIcze w donIecku 

W dniach 9-14.09.2012r. w Doniecku 

na Ukrainie odbyły się międzynarodowe 

zawody drużyn ratowniczych. Organizatorem 

tych zawodów był Państwowy 

Paramilitarny Sztab Służb Ratownictwa 

Górniczego. Otwarcie VIII międzynarodowych 

zawodów ratowniczych 

odbyło się w sali konferencyjnej hotelu 

Shakhtar-Plaza. 

zdj.1 . hotel shakhtar Plaza 

Uczestniczyli w nim organizatorzy, 

przedstawiciele wszystkich startujących 

drużyn, obserwatorzy, zaproszeni goście, 

wśród nich polska delegacja ratowników 

z Prezesem CSRG S.A. na czele, 

przedstawiciele sponsorów. Uroczystą 

część ceremonii otwarcia rozpoczęto od 

odczytania listu Prezydenta Ukrainy 

Wiktora Janukowycza, w którym Prezydent 

przywitał wszystkich uczestników 

biorących udział w zawodach i życzył 

wszystkim drużynom osiągnięcia jak 

najlepszego wyniku podczas zawodów. 

Podczas uroczystości podkreślano, że 

międzynarodowe zawody ratownicze 

doskonale służą podnoszeniu kwalifikacji, 

poznawaniu nowych technik pro- 

namicznego w sieci wentylacyjnej będą 

wówczas podstawą do bardziej dokładnej 

oceny migracji powietrza przez zroby. 

Proszę opowiedzieć o swoich dalszych 

planach naukowych i dydaktycznych. 

Człowiek w moim wieku nie powinien 

nic planować w dłuższym horyzoncie czasowym. 

Rozumieją to dobrze bankowcy 

czy ubezpieczyciele. Można natomiast 

mieć plany niewiele wyprzedzające kalendarz, 

który wisi na ścianie. W tych 

planach będą więc próby dalszego „istnienia” 

w dotychczasowej przestrzeni 

badawczej, bo zawsze można dostrzec 

jakieś nieznane aspekty problemu, który 

się w niej pojawi. Można także analizo- 

mgr inż. 

kRzysztof fabiszak 

CSRG S.A. w Bytomiu 

mgr inż. 

andRzej plata 


wadzenia akcji ratowniczych, a przede 

wszystkim są świetną formą integracji 

środowiska ratowniczego. 

W zawodach wzięło udział 26 drużyn 

z 13 krajów (Chiny, Polska, Kazachstan, 

Rosja, Rumunia, Turcja, Ukraina, Kanada, 

Australia, Mongolia, Wietnam, 

Indie i Słowacja). 

zdj.2 – 6. drużyny ratowników z Polski 

Z Polski wystartowało 5 drużyn, a mianowicie 

z Jastrzębskiej Spółki Węglowej 

S.A. – KWK „Borynia” – „Black Hawks”, 

z Katowickiego Holdingu Węglowego 

S.A. – KWK „Wujek” – „Silesian 

Tigers”, z Południowego Koncernu Wę- 

4 

wać prace młodszych kolegów (koleżanek 

rzadziej), chociażby w redakcjach czasopism 

czy w przewodach doktorskich. Nie 

odrzucę oczywiście udziału w większych 

projektach, jeśli będzie taka potrzeba. 

Działalność dydaktyczną planuję kontynuować 

dalej, bo są to plany na semestr, 

na rok. Trzeba też znaleźć czas dla wnuków 

i na turystyczne „wypady” z żoną. 

Już z tego co powiedziałem wynika, że 

będę człowiekiem bardzo zajętym. To 

może cieszyć, bo zgodnie ze znanym 

aforyzmem Franklina „Nie starzeje się 

ten, kto nie ma na to czasu”. 

Dziękuję za rozmowę. 

rozmawiała Barbara Kochan 

zdj.3 

zdj.4 

zdj.5 

zdj.6


glowego S.A. drużyna złożona z ratowników 

Zakładu Górniczego „Sobieski” 

i Zakładu Górniczego „Janina” – „Black 

Gold”, z KGHM Polska Miedź S.A.– 

„White Eagles”, Kompanię Węglową 

S.A. reprezentowała drużyna z KWK 

„Bobrek-Centrum” – „Bytom Team”. 

Zawody ratownicze przebiegały w czterech 

konkurencjach: 

1. Rozpoznanie wyrobisk górniczych. 

2. Współzawodnictwo w zakresie udzielania 

pierwszej pomocy. 

3. Współzawodnictwo mechaników. 

4. Analiza techniczna (inżynierska). 

Każda konkurencja była rozgrywana 

i oceniana oddzielnie. Ze względu 

na ilość startujących drużyn nie 

było możliwości, aby wszystkie wystartowały 

w jednym dniu, zostały więc 

podzielone na dwie grupy. W pierwszym 

dniu zawodów grupa pierwsza brała 

udział w rozpoznaniu wyrobisk, 

natomiast druga grupa wzięła udział 

w pozostałych trzech konkurencjach, 

natomiast drugiego dnia sytuacja się 

odwróciła. Dla konkurencji rozpoznania 

wyrobisk były przygotowane cztery 

tory, co pozwalało jednocześnie startować 

czterem drużynom, natomiast 

dla konkurencji pierwszej pomocy jak 

i konkurencji mechaników przygotowano 

po dwa stanowiska dla aparatów P-30 

i dwa stanowiska dla aparatów BG4-EP. 

Czwarta konkurencja tj. analiza techniczna-inżynierska 

była rozgrywana jedno- 

zdj. 7. widok toru pierwszej konkurencji 

zdj. 8. zastępy ratowników przygotowują 

się do zadań 

zdj. 9. zastępy ratowników przygotowują się do zadań 

cześnie przez wszystkie drużyny biorące 

udział w zawodach. 

Konkurencja pt. „Rozpoznanie wyrobisk 

górniczych” polegała na wykonaniu 

określonych zadań zmierzających do znalezienia 

górników w zadymionych w wyniku 

powstania pożaru wyrobiskach. 

Uczestnicy tej konkurencji po zapoznaniu 

się z założeniami zadania i czynnościach 

przygotowawczych takich jak 

sprawdzenie sprzętu pomiarowego, 

kontroli aparatów regeneracyjnych zgłaszali 

gotowość wejścia do poszukiwań. 

Głównym zadaniem zastępu była penetracja 

wyrobisk w celu znalezienia poszkodowanych 

górników. Po odnalezieniu 

poszkodowanych należało ocenić stan 

ich zdrowia i po odpowiednim zabezpieczeniu 

ran, uszkodzeń ciała przetransportować 

do bazy. Podczas wykonywania 

tego zadania zastęp przeprowadzał 

pomiary stanu atmosfery kopalnianej 

oraz dokumentował na mapie stan penetrowanych 

wyrobisk. Po odnalezieniu 

poszkodowanego i przytransportowaniu 

do bazy zastęp przystępował do kolejnego 

zadania. Celem tego zadania było wykonanie 

regulacji przewietrzania wyrobisk 

w taki sposób aby dymy skierować 

najkrótszą drogą do szybu wydechowego. 

W tym celu zastęp miał wskazać lokalizację 

tam wentylacyjnych w odpowiednich 

wyrobiskach. Na to zadanie zastęp 

miał dwie i pół godziny. 

Konkurencja udzielania pierwszej 

pomocy podzielona była na dwa etapy. 

Celem pierwszego etapu było udzielenie 

pomocy poszkodowanemu, który odniósł 

różnego typu urazy. Drugim etapem tej 

konkurencji było przeprowadzenie resuscytacji 

na manekinie. 

Zgodnie z regulaminem na wykonanie 

zadań drużyny miały 15 minut 

(po przekroczeniu tego czasu doliczane 

były punkty karne). Wszystkie drużyny 

przygotowywały się do zawodów według 

karty ocen przesłanych przez organizatorów. 

Na konkurencję tą składały się 

następujące zadania: resuscytacja krtaniowo-oddechowa, 

wentylacja u osoby 

5 

nieprzytomnej i postępowanie w przypadku 

niedrożności dróg oddechowych 

spowodowane ciałem obcym u osoby 

nieprzytomnej (zadławionej), oraz zabezpieczenie 

poszkodowanego z obrażeniami 

ciała. Zadania te oceniali lekarze, 

którzy zabezpieczają od strony medycznej 

akcje ratownicze na Ukrainie. Resuscytacje 

krążeniowo-oddechowe przeprowadzał 

jeden ratownik na manekinie przez 

2 minuty. Zaskoczeniem dla naszych ratowników 

było to, że otrzymali punkty 

karne za niezbadanie tętna u poszkodowanego 

po 30 uciśnięciach klatki piersiowej. 

Zgodnie z wytycznymi Europejskiej 

Rady Resuscytacji nie wykonuje się takiej 

czynności. Ocenę parametrów życiowych 

przeprowadza się w momencie podjęcia 

przez poszkodowanego oddychania. 

Wentylację i zadławienie na manekinie 

wykonywał również jeden ratownik. 

Ostatnie zadanie polegało na zabezpieczeniu 

pozoranta z urazem głowy, wytrzewieniem 

i amputacją stopy. Wszystkie 

czynności zabezpieczające każdy zespół 

wykonał poprawnie. Do przeprowadzenia 

tego zadania była przygotowana apteczka 

z materiałami opatrunkowymi, 

temblakiem, opaską uciskową, 2 szynami 

Kramera, zimny okład na stłuczenie 

oraz okład z lodu do zabezpieczenia kikuta 

i amputanta. Po zabezpieczeniu należało 

pozoranta ułożyć na desce do której 

były dołączone dwa pasy i klocki deski or- 

zdj.10. konkurencja udzielania pierwszej pomocy 

zdj.11. konkurencja udzielania pierwszej pomocy 

topedyczne (opis konkurencji pierwszej 

pomocy - mgr Jolanta Patlewicz). 

Konkurencja mechaników – mechanik 

mógł wystartować w konkurencji kontroli 

aparatu P-30 produkcji ukraińskiej 

i kontroli aparatu BG4-EP firmy Dreager.


Konkurencja polegała na wykonaniu 

procedury kontroli miesięcznej aparatu. 

W czasie tej kontroli miały być wykryte 

wszystkie usterki tak aby aparat był 

w pełni sprawny do użycia. Podczas wykonywania 

tego zadania mechanik miał 

również przeprowadzić kontrolę maski. 

Na wykonanie tego zadania było 30 minut. 

Analiza techniczna-inżynierska – 

zespół otrzymywał dokumentacje kopalni 

i na podstawie tej dokumenta- 

zdj.12. konkurencja – analiza techniczna- inżynierska 

zdj.13. konkurencja – analiza techniczna- inżynierska 

cji należało wykonać odpowiednie 

obliczenia dotyczące: 

1. Czasu przybycia zastępu ratowniczego 

do rejonu w którym nastąpiła 

awaria. 

2. Czasu potrzebnego do przeprowadzenia 

przez zastęp rozpoznania dotkniętego 

awarią obszaru w niezdatnej 

do oddychania atmosferze. 

3. Parametrów rozwoju pożaru. 

4. Parametrów gaszenia pożaru. 

5. Czasu potrzebnego do zagazowania 

wyrobiska metanem do stężenia 

2%. 

6. Czasu potrzebnego do zagazowania 

wyrobiska mieszanką gazów 

do stężenia wybuchowego. 

7. Wybuchowości mieszanki gazowej. 

Na wykonanie tego zadania drużyny 

miały 90 minut. 

Ogłoszenie wyników zawodów oraz zakończenie 

zawodów odbyło w sali konferencyjnej 

Hotelu Shakhtar-Plaza. 

Przyznano puchary za trzy pierwsze 

miejsca w poszczególnych konkurencjach, 

i tak: 

1. Konkurencja pt. „Rozpoznanie wyrobisk 

górniczych”: 

I miejsce – Krasnyj Łucz – Ukraina 

II miejsce – North Wambo Mines 

Rescue Team – Australia 

III miejsce – Daivik Diamon Mines 

inc. – Kanada 

6 

2. Konkurencja „udzielania pierwszej 

pomocy”: 

I miejsce – Krasnyj Łucz – Ukraina 

II miejsce – Donieck – Ukraina 

III miejsce – PKW S.A. Black Gold 

– Polska 

3. Konkurencja mechaników, aparat 

P-30E: 

I miejsce – PKW S.A. Black Gold – 

Polska 

II miejsce – Krasnyj Łucz – Ukraina 

III miejsce – Kemerowskij w GSO – 

Rosja 

4. Konkurencja mechaników, aparat 

BG4-EP: 

I miejsce – SDIC – Chiny 

II miejsce – PKW S.A. Black Gold – 

Polska 

III miejsce – KGHM Polska Miedź 

white Eagels - Polska 

5. Analiza techniczna-inżynierska: 

I miejsce – BHP Billiton EKATI Diamond 

Mine - Kanada 

II miejsce – Torez – Ukraina 

III miejsce – Xstrata oaky No. 1. – 

Australia 

Po ogłoszeniu wyników wszystkich 

konkurencji zawodów ratowniczych 

(dokładne wyniki zostały przedstawione 

w tabeli) Prezes CSRG S.A. dr inż. Andrzej 

Chłopek przedstawił oficjalna stronę 

internetową międzynarodowych zawodów 

ratowniczych, które odbędą się 

w 2014 roku w Polsce. 

zdj. 14. zakończenie zawodów ratowniczych


Tabela . Oficjalne wyniki VIII Międzynarodowych Zawodów Ratowniczych – Ukraina 2012 

Konkurencja 

Konkurencja 

Rozpoznanie wyrobisk Konkurencja pierwszej 

mechaników aparat mechaników aparat Analiza inżynierska 

górniczych 

pomocy 

lp. Nazwa drużyny Kraj 

P-30E 

BG4-EP 

pkt. miej 

pkt. miej- 

pkt. miej- 

pkt. miej 

pkt. miej- 

czas 

czas 

czas 

czas 

czas 

karne -sce 

karne sce 

karne sce 

karne -sce 

karne sce 

1. White Eagles Polska 141’53” 119 12 13’40” 45 13 - - - 20’20” 0 3 74’00” 3 8 

Black Hawks 

2. Polska 121’54” 77 8 14’20” 14 6 - - - 20’41” 0 4 75’00” - 4 

JSW S.A. 

Silesian 

3. 

Polska 148’00” 214 20 21’20” 33 11 - - - 22’41” 0 7 65’00” 18 18 

Tigers 

T he Singareni 

4. Collieries Indie 135’00” 77 9 09’55” 71 16 - - - 30’00” 51 16 79’00” 1 6 

Company Ltd 

ВГСО 

5. Ростовской Rosja 133’12” 148 15 12’10” 19 7 29’01” 0 6 25’53” 0 8 32’55” 17 15 

области 

6. Кемеровский 

Rosja 134’48” 116 11 16’55” 27 10 23’14” 3 3 - - - 33’45” 4 9 

ВГСО 

7. Bytom Team Polska 143’55” 261 22 13’32” 21 8 - - - 21’55” 0 6 80\15” 2 7 

8. Black Gold Polska 149’00” 87 10 09’25” 8 3 17’30” 0 1 17’50” 0 2 33’25” 10 11 

TTK / 

9. Turcja 130’46” 292 25 - - - 30’00” 15 8 - - - 86’26” 15 14 

ZONGULDAK 

Vietnam Mine 

10. Rescue - Wietnam 124’24” 292 24 07’55” 157 23 29’55” 1 7 - - - 75’00” 33 23 

Vinacomin 

11. HBZS 

Słowacja 126’05” 207 19 09’48” 24 9 - - - 27’15” 25 14 69’30 17 16 

Prievidza 

12. Tata Steel Indie 117’41” 316 26 16’04” 96 20 - - - 30’00” 56 17 68’00” 160 25 

13. Soyombo Mongolia 130’28” 277 23 09’27” 190 25 30’00” 91 11 - - - 64’15” 100 24 

The Rescue 

Team of Xinji 

14. 

Chiny 118’05” 129 13 14’00” 44 12 - - - 16’36” 0 1 90’00” 21 21 

Energy Co. Ltd 

of SDIC 

7


The Rescue 

Team of China 

15. 

Chiny 108’08” 202 16 12’08” 13 5 - - - 30’00” 25 15 88’00” 23 22 

Pingmei 

Shenma Group 

16. ASMS Rumunia 138’23” 205 18 12’50” 105 21 - - - - - - - - - 

Western Mines 

17. Australia 120’20” 29 5 13’43” 54 15 - - - 21’09” 25 12 45’00” 21 20 

Rescue Service 

North Wambo 

18. Mines Rescue Australia 119’15” 22 2 17’46” 94 19 30’00” 49 10 25’11” 16 11 74’00” 1 5 

Team 

19. Grasstree Mine Australia 129’29” 248 21 16’56” 178 24 - - - 30’00” 101 18 32’20” 21 19 

Australia 134’44” 205 17 20’57” 81 18 - - - 25’49” 25 13 61’00” - 3 

Xstrata Oaky 

No.1 

20. 

139’51” 146 14 14’07” 80 17 30’00” 37 9 - - - 63’00” 18 17 

Kazachst 

an 

21. Komir 

О ВГСО 

ГВГСС 

8 

Ukraina 122’28” 26 4 11’11” 7 2 22’46” 5 5 - - - 57’00” 13 13 

22. 

Kanada 125’45” 35 6 13’37” 52 14 - - - 26’40” 0 9 34’35” - 1 

(г. Донецк) 

BHP Billiton 

EKATI 

Diamond Mine 

Diavik 

Diamond 

Mines Inc 

5ВГСО 

ГВГСС 

(г. Красный 

Луч) 

6 ВГСО 

ГВГСС (г. 

Торез) 

23. 

Kanada 124’00” 24 3 11’35” 132 22 - - - 20’55” 0 5 56’06” 7 10 

24. 

Ukraina 111’46” 17 1 08’45” 4 1 21’41” 0 2 24’32” 15 10 34’22” 10 12 

25. 

Ukraina 114’46” 37 7 10’06” 8 4 27’28” 0 4 - - - 43’30” - 2 

26.


akcja ratownIcza w PG sIlesIa 

11.08.2012 około godz. 6 10 w PG 

Silesia Sp. z o.o. doszło do wypadku. 

Pracownik zatrudniony przy pracach 

związanych z zabudową zastawek przy 

napędzie nowobudowanego przenośnika 

zgrzebłowego typu Śląsk 67B 

w pochylni odstawczo- wentylacyjnej 

pokładu 330 z nieznanych przyczyn 

znalazł się na taśmie górnej znajdującego 

się w ruchu przenośnika taśmowego 

PIOMA VT/III -1200 w wyniku 

czego wpadł do zbiornika z węglem. 

mgr inż. 

zbigniew kUbica 

OSRG Jaworzno 

Upadek nastąpił z wysokości kilkunastu 

metrów i poszkodowany został 

zasypany węglem. Natychmiast po zatrzymaniu 

przenośnika rozpoczęto akcję 

ratowniczą wzywając do akcji pogotowie 

OSRG Jaworzno oraz zastęp specjalistyczny 

do prac wysokościowych z CSRG 

w Bytomiu. Do czasu przybycia we- 

9 

zwanych służb tj. od godziny 7 30 prace 

związane z poszukiwaniem poszkodowanego 

prowadził zastęp z PG Silesia. 

Kolejno o godz. 8 30 i 8 40 zameldowały 

się bazie ratowniczej zastępy OSRG Jaworzno 

i zastęp specjalistyczny do prac 

w wyrobiskach pionowych z CSRG. 

O godz. 9 00 wycofano ze zbiornika zastęp 

kopalniany i skierowano do prac 

w zbiorniku 2 ratowników zastępu specjalistycznego 

w celu wykonania lokalizacji 

poszkodowanego odbiornikiem


GLOP. O godz. 10 15 udało się zlokalizować 

lampę poszkodowanego, około 2 m 

poniżej poziomu urobku w miejscu tworzącego 

się leja zasypowego w zachodniej 

części zbiornika. Jednocześnie Kierownik 

Akcji, w celu intensyfikacji poszukiwań 

polecił aby sprowadzić do kopalni przewodnika 

z psem do poszukiwań zasypanych 

ludzi z KWK Piast. Od godz. 11 30 

prowadzono takie poszukiwania, jednak 

bez rezultatu . Równocześnie prowadzono 

przygotowania do wybierania urobku 

ze zbiornika. W tym celu przygotowywano 

kołowrót powietrzny KCH (samohamowny), 

stanowisko do transportu 

urobku oraz opracowano technologię 

opróżniania zbiornika. Ze względu na zagęszczenie 

zabudowy elementów stalowych 

nad zbiornikiem pojawił się problem 

doboru naczynia do wyciągania urobku. 

Mimo, że do dyspozycji było kilka naczyń, 

jedyną możliwością okazało się 

wykorzystanie beczki stalowej o pojemności 

0,2 m 3 . Pierwszą próbę sprawdze- 

nia tego układu transportowego przeprowadzono 

z powodzeniem około godz. 

17 30 i rozpoczęto wyciąganie urobku. 

Około godz. 21 15 zauważono głowicę 

lampy poszkodowanego a po pół godzinie 

natrafiono na akumulator lampy. 

Na polecenie Kierownika Akcji ponownie 

przewodnik z psem spenetrował zbiornik 

z węglem, ale mimo dwukrotnych prób 

nie udało się ustalić z pewnością położenia 

ciała. Następnego dnia o godz. 2 00 

Kierownik Akcji polecił w celu poprawy 

bezpieczeństwa pracujących ratowników, 

wyrównanie poziomu urobku w zbiorniku, 

a następnie sukcesywne jego wybieranie 

po całym obwodzie zbiornika. 

W związku z upływem czasu Kierownik 

Akcji o godz. 6 30 wezwał do akcji przewodnika 

z psem do poszukiwania zwłok 

z PSP w Jastrzębiu. Pierwszą penetrację 

przeprowadzono o godz. 10 17 i mimo podjęcia 

tropu pies nie wskazał jednoznacznie 

miejsca lokalizacji poszkodowanego. 

Kolejną próbę podjęto o godzinie 14 05 ale 

10 

i tym razem wynik poszukiwań nie dał 

jednoznacznego wskazania. Do godz.17 00 

tego dnia wydobyto ze zbiornika 52 

tony urobku i w dalszym ciągu kontynuowano 

wybieranie. O godz. 18 47 

natrafiono na poszkodowanego, który 

nie dawał oznak życia i po około dwóch 

godzinach udało się go odkopać i wytransportować 

na powierzchnię, gdzie 

lekarz stwierdził zgon. Akcję ratowniczą 

zakończono w dniu 13.08 2012 o godz. 

3 30 po zabezpieczeniu rejonu prowadzonych 

prac. W akcji brały udział zastępy 

PG Silesia, zastępy KW S.A. Oddział 

KWK Brzeszcze, OSRG Jaworzno, OSRG 

Zabrze oraz specjalistyczne pogotowie 

do prac w wyrobiskach pionowych CSRG 

w Bytomiu.


akcja w kwk 

knurów – szczyGłowIce 

W celu odzyskania 153 sztuk 

obudowy zmechanizowanej ZZM- 

-22/45POZ i 3 sztuk obudowy ZZM- 

-22/45POZ/BSN uwięzionej w 19 

chodniku wentylacyjnym w pokł. 

405/3 KWK „Knurów-Szczygłowice” 

Ruch „Szczygłowice” zaplanowała 

zawężenie zaizolowanego rejonu 

ściany XXIV w pokładzie 405/3, zamkniętego 

po pożarze zaistniałym, 

podczas prowadzenia prac likwidacyjnych 

tej ściany. Prace otwarcia, 

przewietrzania i penetracji zaizolowanych 

wyrobisk, prowadzone 

były na zasadach akcji ratowniczej 

w KWK ”Knurów-Szczygłowice” 

ruch „Szczygłowice”, w dniach od 

24.03 do 27.03.2012r. 

Pokład 405/3 w partii, którego usytuowana 

była ściana XXIV, zaliczony został 

do IV kategorii zagrożenia metanowego, 

klasy „B” zagrożenia wybuchem pyłu 

węglowego II stopnia zagrożenia wodnego 

oraz do II grupy skłonności do samozapalenia 

węgla. Rejon ściany odizolowany 

został 22 czerwca 2010r. po zaistniałym 

pożarze, korkami o konstrukcji przeciwwybuchowej 

tj. TP-4 usytuowanym 

w przecznicy III na poz. 650m, na południe 

od skrzyżowania z przekopem 

110, TP-5 zlokalizowanym w przecznicy 

IIIa na poz. 650m, na południe od 

skrzyżowania z przekopem łączącym 

do szybu VI, oraz korkiem wodnym 

TP-3, zlokalizowanym na skrzyżowaniu 

chodnika badawczego 68 z przecznicą 

IIb na poz. 850m. 

Prace prowadzone były na zasadach 

akcji ratowniczej, w związku z czym, 

została założona baza ratownicza, zlokalizowana 

w przecznicy IV, na północ 

od skrzyżowania z wytyczną wschodnią 

650m. W bazie ratowniczej przygotowano 

stanowisko chromatograficzne i zabudowano 

chromatograf przygotowany 

mgr inż. 

tadeUsz kUbiczek 

KWK Knurów - Szczygłowice 

lUcjan pal 

OSRG Zabrze 

do pobierania i analizy prób z czterech 

linii chromatograficznych. 

Przebieg akcji przewietrzania wyrobisk 

24.03.2012r. o godz.7 00 Kierownik Akcji 

rozpoczął prowadzenie prac na zasadach 

akcji ratowniczej w celu zawężenia 

zaizolowanego rejonu ściany 

XXIV w pokładzie 405/3. Zaplanowano 

otwarcie, przewietrzanie i penetrację 

zaizolowanych wyrobisk, tj. przecznicy 

III poz. 650m, pochylni 65, przekopu 

74, chodnika 67 i 19 chodnika wentylacyjnego 

w pokł. 405/3 oraz przecznicy 

IIIa poz. 650m (schemat rejonu). 

O godzinie 9 00 zastęp I dotarł do korka 

przeciwwybuchowego TP-5, gdzie 

zastępowy dokonał pomiaru składu atmosfery 

kopalnianej. wyniki pomiaru: O 2 

– 20,9%, CO 2 – 0,07%, CO – 0 ppm, CH 4 

– 0,2%, ts – 23°C, φ – 78%. Na polecenie 

kierownika akcji ratowniczej zastęp wyposażony 

w aparaty powietrzne typu PSS 

7000P otworzył przepust tamowy zdejmując 

z niego pokrywę. Skład atmosfery 

kopalnianej przed korkiem po otwarciu 

przepustu był następujący: O 2 – 17,5%, 

CO 2 – 3,45%, CO – 0 ppm, CH 4 – 4,4%, 

ts – 26°C, φ – 86%. Następnie zastęp 

zamontował na przepuście pokrywę 

regulacyjną i wprowadził do przepustu 

linię chromatograficzną, anemometr 

i czujniki MCCD 437. Po wykonaniu 

zadania, zastęp wycofał się na wytyczną 

wschodnią. 

W tym samym czasie zastęp II wyposażony 

również w aparaty powietrze 

PSS-7000P dotarł do korka przeciwwybuchowego 

TP-4 i otworzył przepust 

tamowy, demontując pokrywę. W jej 

miejsce zamontowano klapę regulacyj- 

11 

ną oraz dokonano rozeznania kierunku 

przepływu powietrza. 

Stwierdzono, że za korkiem występuje 

rozlewisko wody o wysokości ok. 1m. 

zastęp umieścił w przepuście tamowym 

końcówkę linii chromatograficznej L-1 

oraz udrożnił syfon w celu spuszczenia 

wody zza korka. Skład atmosfery 

przed korkiem, mierzony przyrządami 

przenośnymi był następujący: O 2 – 

20,9%, CO 2 – 0,02%, CO – 0 ppm, CH 4 

– 0,0%, ts – 24,5°C, φ – 57,7%. 

Po wykonaniu opisanych czynności 

zastepy zostały wycofane do bazy 

ratowniczej. 

Przewietrzanie rejonu prowadzone 

było tak, aby w szybie VI-tym nie przekroczyć 

wartości 0,75% metanu. 

Na zmianie popołudniowej po przetransportowaniu 

pompy P-2 za korek 

TP-4 i jej uruchomieniu rozpoczęto wypompowywanie 

wody zza korka. Pompowanie 

wody i regulacja przepływu 

powietrza klapą regulacyjną i tamą wentylacyjną 

zlokalizowanej w wytycznej 

wschodniej, kontynuowana była do końca 

zmiany popołudniowej i przez całą 

zmianę nocną. Przewietrzanie rejonu 

kontynuowano ilością powietrza od 

ok. 180m 3 /min zwiększając jego ilość 

do 370m 3 /min, ustaloną o godz. 4 10 . 

25.03.2012r o godz. 6 55 na podstawie 

wyników analizy chromatograficznej 

i współrzędnych punktu obrazującego 

stan mieszaniny stwierdzono, że 

znalazł się on w obszarze trójkąta wybuchowości. 

Ten stan trwał do godziny 

12 50 . W tym czasie zastępy wyczekiwały 

w bazie ratowniczej. 

O godz. 14 45 zastęp i zmiany popołudniowej, 

udał się w kierunku korka TP- 

4, zamykając po drodze drzwi przejścia 

dla załogi w tamie znajdującej się 

w wytycznej wschodniej w celu regulacji 

przepływu powietrza. Następnie 

zastęp ten przeszedł przez przepust 

tamowy korka TP-4, dokonał pomiaru

4 


5 

1 

1 2 

3 

6 

12 

Schemat wyrobisk z rozmieszczeniem posterunków zabezpieczających podczas prowadzenia akcji przewietrzania rejonu ściany XXIV w pokł. 405/3


składu atmosfery i stwierdził całkowite 

wypompowanie wody w wyrobisku. 

Wyniki pomiar składu atmosfery kopalnianej, 

przyrządami przenośnymi za korkiem 

były następujące: O2 – 20,9%, 

CO 2 – 0,0%, CO – 0 ppm, CH 4 – 0,0%, 

ts – 22°C, φ – 75%. Zastęp przedłużył 

linię chromatograficzną na odległość ok. 

15m od korka oraz przetransportował 

przez korek 5 szt. bębnów linii łączności 

ratowniczej wielokrotnego użycia 

w celu zapewnienia łączności ratowniczej 

czasie penetracji wyrobisk. 

Następnie wspólnie z drugim zastępem, 

który w międzyczasie dotarł pod tamę, 

przetransportowano przez korek 2500m 

węża chromatograficznego i części zestawu 

transportującego. Po tych czynnościach 

zastęp pierwszy został wycofany 

do bazy ratowniczej, a zastęp drugi, 

po przejściu za korek rozpoczął montaż 

zestawu transportującego. 

O godzinie 18 45 Kierownik Akcji polecił 

przystąpić do penetracji przecznicy 

III poz. 650m. W odległości 240mb od 

korka TP-4, stwierdzono obwał, występujący 

na długości ok. 6m z prześwitem 

w granicach 0,7x0,8m. Skład atmosfery 

w miejscu obwału mierzony przyrządami 

przenośnymi był nastepujący: O 2 – 

20,9%, CO 2 – 0,0%, CO – 0 ppm, CH 4 

– 0,0%, ts – 22,5°C, φ – 74,4%. 

Rozpoczęto udrożnianie wyrobiska, 

kontynuowane również na zmianie 

nocnej. Równocześnie dokonano wymiany 

i kalibracji czujników na korku 

TP-5 oraz korekty zabudowy końcówki 

linii chromatograficznej. Zabudowano 

również anemometr przy TP-4. 

26.03.2012r, na zm. „A”, skierowano trzy 

zastępy do przecznicy III. Jeden zastęp 

pozostał przed korkiem TP-4 jako ubezpieczający, 

a dwa pozostałe przeszły pod 

obwał w celu kontynuacji udrożnienia wyrobiska. 

Skład atmosfery w miejscu pracy: 

O 2 – 20,9%,O 2 – 0,0%, CO – 0 ppm, CH 4 

– 0,0%, ts – 22°C, φ – 78%. o godzinie 

13 30 udrożniono wyrobisko i zabezpieczono 

obwał. Na zm. „B” w takim samym 

układzie trzech zastępów, prowadzone 

były dalsze prace, związane z usuwa- 

niem skutków obwału oraz umożliwienia 

przejazdu torowiskiem. Po godzinie 

17 15 prace zostały zakończone a zastępy 

wycofane do bazy ratowniczej. O godzinie 

17 45 zastęp III, stanowiący wcześniej 

ubezpieczenie pracujących zastępów, rozpoczął 

penetrację przecznicy III. Spenetrowano 

przecznicę III do chodnika 67 

i wycofano zastęp do bazy ratowniczej. 

Stan obudowy wyrobiska spenetrowanej 

części, oceniono jako dobry. Następnie 

spenetrowano czwartym zastępem ratowniczym 

pochylnię 65 i pochylnię 69 

na odcinku ok. 30m. Pomiar temperatury 

oraz stężeń gazów w wyrobiskach 

objętych penetracją były następujące: 

O 2 – 20,8%, CO 2 – 0,14%, CO – 0 ppm, 

CH 4 – 0,0%, ts – 30°C. 

Po ukończeniu penetracji i przewietrzeniu 

wyrobisk, zabudowano w pochylni 

badawczej 69 w odległości ok. 

24m od chodnika 67 deskową tamę 

izolacyjną. Zabudowano również linię 

chromatograficzną L-3 z końcówką 

wyprowadzoną pod stropem wyrobiska 

za tamę deskową. Skład atmosfery 

kopalnianej w miejscu budowy tamy 

wynosił: O 2 – 20,9%, CO 2 – 0,1%, CO – 0 

ppm, CH 4 – 0,0%, ts – 29,5oC, φ – 89,7%. 

Uruchomiono linię chromatograficzną 

L-3. Wyniki pierwszego pomiaru z godz. 

1 30 : O 2 – 20,11%, CO 2 – 0,15%, CO – 0 

ppm, CH 4 – 0,21%. Podczas dalszych 

prac, spenetrowano chodnik 67 i 20 metrowy 

odcinek pochylni badawczej 73. 

wyniki pomiaru atmosfery w pochylni 

z przyrządów przenośnych:O 2 – 20%, 

CO 2 – 0,5%, CO – 0 ppm, CH 4 – 1,5%, 

ts – 29°C, φ – 85%. 

W pochylni badawczej 73 zabudowano 

deskową tamę izolacyjną w odległości 

umożliwiającej zabudowę korka 

o konstrukcji przeciwwybuchowej 

i linię chromatograficzną L-4 z wlotem 

usytuowanym pod stropem wyrobiska, 

za izolacyjną tamą deskową. 

Skład atmosfery przed tamą deskową 

w pochylni 69: O 2 – 20,5%, CO 2 – 0,0%, 

CO – 0 ppm, CH4 – 0%, ts – 28,4oC, 

φ – 84%, v ± 0,66m/s. Natomiast przed 

tamą w pochylni 73: o2 – 19,6%, CO2 

13 

– 1,0%, CO – 10 ppm, CH – 2,6%, ts – 

4 

30°C, φ – 85%. 

27.03.2012r, na zm. „B” przeprowadzono 

penetrację 19 chodnika wentylacyjnego 

do skrzyżowania z pochylnią 

badawczą 87. Stwierdzono stan skrzyżowania 

dobry. Skład atmosfery: O – 20,1%, 

2 

CO – 0,5%, CO – 6 ppm, CH – 1,5%, 

2 4 

ts – 31°C, φ – 89%. 10 m od skrzyżowania 

w pochylni 87 znajdowała się 

drewniana tama wentylacyjna z otwartymi 

drzwiami. Na polecenie Kierownika 

Akcji drzwi tamy zamknięto, tamę 

doszczelniono płótnem wentylacyjnym 

przekształcając ją w tamę izolacyjną. 

Skład atmosfery przed tamą wynosił: 

O – 19,8%, CO – 0,5%, CO – 6 ppm, 

2 2 

CH – 1,4%, ts – 31°C, φ – 88%. 

4 

Następnie przeprowadzono dalszą 

penetrację 19 chodnika wentylacyjnego 

do skrzyżowania z przecznicą 

IIIa i część przecznicy. Zastęp został 

wycofany do bazy, a dalszą penetrację 

przecznicy IIIa kontynuowano od strony 

korka przeciwwybuchowego TP-5. Zastęp 

doszedł do miejsca zakończenia penetracji 

zastępu pierwszego, kończąc 

w ten sposób penetrację całego rejonu. 

Skład atmosfery w miejscu zakończenia 

penetracji wynosił: O –19,9%, 

2 

CO – 0,64%, CO – 10 ppm, CH – 1,44%, 

2 4 

ts – 32°C, φ – 82%. 

Po wyjściu zastępu penetrującego 

przecznicę IIIa i stwierdzeniu przyrządami 

ręcznymi oraz pomiarami chromatograficznymi 

stężeń zgodnych 

z przepisami Kierownik Akcji zakończył 

o godz. 1500 akcję ratowniczą. Dalsze 

prace w rejonie odbywały się na zasadach 

prac profilaktycznych. 

W pracach wzięło udział łącznie 46 

zastępów na 13 zmianach akcyjnych. 

Podczas otwierania przepustów tamowych 

i penetracji rejonu, zostały wykorzystane 

aparaty powietrzne typu 

PSS 7000P, których użycie przyniosły 

korzyści ekonomiczne, a przede wszystkim 

zapewniły wysoki poziom komfortu 

pracy ratowników.


FunkcjonowanIe 

ratownIctwa GórnIczeGo 

w ŚwIetle wynIków badań socjoloGIcznych 

PrzeProwadzonych wŚród kadry kIerownIczej koPalń 

węGla kaMIenneGo 

częŚć V 

Prezentowane w niniejszym opracowaniu 

wyniki socjologicznych badań 

jakościowych wśród przedstawicieli 

wyższego dozoru kopalń węgla kamiennego 

stanowią wynik realizacji 

finansowanego przez MNiSzW 

projektu badawczego N524 371537 

pt. Kierunki modernizacji funkcjonowania 

ratownictwa górniczego 

w branży górnictwa węgla kamiennego 

z uwzględnieniem uwarunkowań 

ekonomicznych i społecznych. 

Tekst stanowi rozdział książki pod 

redakcją Kai Gadowskiej pt. Ratownictwo 

górnicze w kopalniach węgla 

kamiennego. Uwarunkowania techniczne, 

ekonomiczne, organizacyjne 

i społeczne, opublikowanej nakładem 

Wydawnictwa Głównego Instytutu 

Górnictwa w 2011 r. 

ORGANIZACJA RATOWNICTWA 

GóRNICZEGO 

LICZBA OSóB WChODZąCYCh 

W SKŁAD DRUżYNY 

RATOWNICZEJ 

Zdaniem respondentów nie ma konieczności 

zmiany limitów minimalnej 

liczby ratowników w drużynie ratowniczej 

podziemnego zakładu górniczego, 

która zależy od liczby pracowników zatrudnionych 

w ciągu doby pod ziemią. 

Jednak w praktyce wszystkie zakłady 

utrzymują większą liczbę ratowników 

niż wskazuje minimum. Inaczej – jak 

twierdzili respondenci – nie sposób byłoby 

ułożyć grafiku dyżurów ratowniczych 

w zgodzie z Kodeksem Pracy. Kierownik 

jednej z KSRG stwierdził: Jeśli chodzi 

o drużynę, to rozporządzenie mówi, że 

w zależności od tego ile osób jest na dole, 

tak liczna musi być drużyna ratownicza. 

Dla takiej kopalni jak nasza powinno to 

być 80 osób. Ja mam takich osób około 120. 

Teraz jest pytanie, czy mając 80 osób ja 

byłbym w stanie wszystkie zmiany poukładać? 

Jak zauważył inny z kierowników 

dr 

kaja gadowska 

Uniwersytet Jagielloński 

KSRG: Wszystkie zakłady górnicze mają 

po prostu, że tak powiem, podwojoną tą 

minimalną liczbę ratowników. Bo przy 

obecnym poziomie zatrudnienia to powyżej 

80 ratowników drużyna powinna 

liczyć, a z tego co wiem, żadna kopalnia 

nie ma stanu poniżej 160. […] 80 osób to 

jest za mało. w przypadku prowadzenia 

normalnego ruchu górniczego, licząc, że 

nic się nie wydarzy, owszem, starczy. Ale 

tego nie można zakładać, tym bardziej, 

że jeżeli są prowadzone akcje ratownicze, 

to uczestniczy w nich maksymalna liczba 

zastępów potrzebnych do pracy na każdej 

zmianie. Tak że 80-ciu ludzi to jest 

cała liczba ratowników. Musimy od tego 

odjąć przynajmniej 20 procent absencji 

chorobowych i urlopów. Jeżeli ratownik 

jest na chorobowym, to go nie ściągnę. 

Jeżeli na urlopie gdzieś blisko, to tak. 

Ale jeśli daleko? Jeżeli jest akcja ratownicza, 

to my potrzebujemy w pierwszej 

fazie, pierwsza faza jest najważniejsza, 

żeby to tych ludzi dotrzeć, zapewnić im 

pomoc itd. […] 

Kolejny respondent argumentował: 

Minimalna liczba ratowników w drużynie 

– to jest oderwane zupełnie od rzeczywistości. 

Na każdej zmianie trzeba 

utrzymywać dwa zastępy. Bo jeżeli nie ma 

drugiego zastępu, to wysyłając zastęp do 

jakichś działań ratowniczych, ten zastęp 

nie ma ubezpieczenia. Jakby się komuś 

coś stało, to nie ma kto pomóc. Więc 

trzeba mieć dwa zastępy. Teraz tak – na 

jednej zmianie dwa zastępy, na drugiej 

zmianie dwa zastępy i tak poskładać ich 

wszystkich, to muszą być cztery zmiany. 

Bo jeżeli będą trzy zmiany, to między 5 

a 7 rano nie ma zastępu. […] Przepisy 

mówią tak, że zastępy dyżurujące w wyrobiskach 

podziemnych muszą być na 

dole – zastępy muszą się zmieniać na 

dole, w wyrobiskach podziemnych. No 

14 

więc muszą być cztery zmiany. Cztery 

zmiany po dwa zastępy to jest osiem zastępów. 

w związku z tym, że kopalnia to 

jest ruch ciągły, to zabezpieczać trzeba 

cały czas. Czyli sobota – niedziela. Pracownik 

pracuje od poniedziałku do piątku. 

Jeszcze trzeba by było, żeby jeszcze 

przyszedł w sobotę. w niedzielę też ktoś 

musi przyjść. a tu mamy Kodeks Pracy. 

Trzeba mu dać 11 godzin przerwy i 35 

w ciągu tygodnia. Więc żeby to wszystko 

pożenić, graniczy z cudem, gdyby było 130 

ratowników. Graniczy z cudem. Bo zawsze 

ktoś jest chory, ćwiczenia nawet raz 

w tygodniu to jest 20 ratowników. i tych 

ratowników trzeba wyrwać z tego całego 

ogólnego grafiku. Ten co ma na zmianę B 

przychodzi z pracy o godz. ósmej. 11 godzin 

– nie załapie się na ćwiczenia. 11 

godzin to jest siódma godzina, a do pracy 

na ćwiczenia jest 6:30. Pół godziny mu 

brakuje. Chociaż z przepisów ratowniczych 

wynika, że na ćwiczenia nie można 

zatrudniać ratowników po zmianie 

nocnej. Ale z kodeksu już wynika, że po 

zmianie B też nie. i teraz tak, dzień przed 

ćwiczeniami, jeżeli ktoś jest na zmianie 

B, to muszę mu dać wolne. z nocki muszę 

dać wolne. Niedzielę jak przepracuje, 

to muszę w poniedziałek mu dać wolne, 

albo w piątek. i jeszcze na żądanie może 

wziąć wolne. Więc przy 130 [ratownikach 

w drużynie] trudno się domknąć. To jest 

takie balansowanie – nikt nie ma tego 

urlopu wtedy, nikt nie może wziąć tego 

wolnego wtedy, kiedy by chciał. Wszyscy 

się muszą dostosować. Jest jakaś taka 

presja, że w zasadzie każde wolne musi 

być zaplanowane. Jak komuś coś wypadnie, 

ktoś potrzebuje [wziąć wolne] to się 

tworzą napięcia. Miałem parę lat temu 

taką sytuację, że miałem mało ludzi 

w drużynie i było już trudno. Ktoś chce 

wziąć wolne i nie ma kogo wstawić do 

zastępu. […] Przy tym Kodeksie Pracy, 

co teraz jest, no to jest trudno. Przy 80 

ludziach nie ma szans.


Inny z kierowników KSRG zauważył: 

Liczebność drużyny ratowniczej zależy od 

zagrożeń. Drużyny są zwykle liczniejsze 

niż przewidziane prawem minima. Bo tak, 

każdy z nas ma urlop, ma prawo do opieki, 

różne losowe sprawy, zachorowania, 

choć wśród ratowników patrząc w skali 

to jest niewiele. To jest kwestia obsady. 

Ktoś musi być na stacji, ktoś musi być 

na dole. Tak że tych zastępów jest w sumie 

na dobę osiem. Jeszcze oprócz tego 

są delegacje na badania, trzeba wliczyć 

w to absencje z uwagi na przepracowane 

soboty i niedziele, bo oni mogą wtedy wybrać 

dzień wolny, muszą wybrać nawet. 

To co wynika z Kodeksu Pracy. i mają też 

ćwiczenia sześciu dniówek w roku, mają 

szkolenia zawodowe czy okresowe jako 

ratownicy, co pięć lat 5-dniowe tzw. okresowe. 

Seminarium dla zastępowych też 

jest oderwaniem od pracy. Są ćwiczenia 

ratowników będących specjalistami, bo 

są też w drużynie zastępy specjalistyczne 

do odpowiednich prac. 

Kolejny kierownik kopalnianej stacji 

ratownictwa górniczego wskazywał: 

Są ograniczenia, jeśli idzie o zasady zatrudnienia, 

które wynikają z przepisów 

Kodeksu Pracy. Przepisów trzeba przestrzegać, 

choć czasami nie sposób […]. 

Trzeba się ostro nagimnastykować, żeby 

ułożyć grafik dyżurów. Zastępca kierownika 

KSRG stwierdził: My mamy i tak 

więcej [ratowników w drużynie]. Bo są 

jeszcze prace tzw. profilaktyczne. Nie 

ratownicze, tylko profilaktyczne. Tak że 

my mamy zawsze tak 20 procent ratowników 

więcej. Gdyby wziąć pod uwagę 

wszystkie roboty, jakie mogą być do zrobienia 

i w tym momencie jeszcze akcja. 

Myśmy tutaj mieli taką sytuację. Ale jest 

ten plan pomocy, że my pomagamy i oni 

pomagają, kopalnie ościenne. Ale kwestia 

trwania akcji przez dwa tygodnie. 

Oprócz tego jest normalny ruch kopalni, 

gdzie trzeba zapewnić zastępy na każdej 

zmianie zjeżdżające do ruchu i do akacji. 

i wtedy się ściąga. Ale po tygodniu 

oni wysiadają, też mają swoje zadania. 

Kolejny rozmówca, zastępca kierownika 

ruchu zakładu zauważył: Ratowników 

w drużynie jest więcej niż przewidują 

minima. To ocenia kierownik 

ruchu zakładu. i każdy kierownik ruchu 

wie, jakie zagrożenia u niego występują, 

ma swoje doświadczenia, swoje przemyślenia. 

On przede wszystkim podpisuje 

plany ratownictwa, on za to odpowia- 

da głową. On wie, ilu ludzi potrzebuje. 

Prawda jest taka, że musi być to więcej 

niż minimum określone w przepisach. 

Uważam, że liczba ratowników w drużynie 

jest dobra, bo w momencie, kiedy 

występuje zagrożenie i trzeba na szybko 

zmobilizować zastępy, jeżeli by się ściśle 

trzymać tej cyfry określonej, no to 

mogłoby nas braknąć. Bo są ludzie na 

urlopach, bo są ludzie na chorobowym. 

Tak że doświadczenie kierownika ruchu 

mówi, że tych ratowników musi być więcej 

i jest tak, jak powinno być. 

Inny respondent stwierdził: Przepis 

musi określać minimum, które należy 

spełnić, przeliczone na ilość zatrudnionych 

pracowników. Jeśli prawo mówi, że 

ma być tylu i tylu ratowników na taką 

a taką liczbę zatrudnionych w kopalni, 

można to rozumieć troszeczkę bardziej 

zdroworozsądkowo, a nie tylko literalnie 

– z uwzględnieniem wszystkich uwarunkowań 

wynikających z kodeksu pracy, 

umów zbiorowych itd. Przepisy nie zastąpią 

zdrowego rozsądku. Oczywiście 

powinny jakieś ramy wyznaczyć, żeby 

ktoś nie wykraczał poza nie. Należy zatrudnić 

taką liczbę ratowników, żeby 

bezpiecznie prowadzić ruch. Każdy zakład 

górniczy jest specyficzny, występują 

różne zagrożenia. i to kierownik ruchu 

najlepiej zdaje sobie sprawę z tego, ilu 

ratowników będzie potrzebował. Odpowiedzialność 

spoczywa na kierowniku 

ruchu. Podobne stanowisko zajął następny 

z rozmówców: Przepisy ustalają 

pewne minimum, natomiast kierownik 

ruchu zakładu zawsze może sobie zwiększyć 

ilość ludzi w drużynie ratowniczej. 

Zdaniem jednego z kierowników ruchu 

zakładu górniczego: To wszystko 

jest odpowiednio przeliczone, liczba ratowników 

w drużynie zależy od liczby 

pracujących pod ziemią. Trzymamy się 

przepisów, bo to są dobre przepisy. Inny 

z kierowników akcji, zastępca kierownika 

ruchu zakładu stwierdził: Przepis określa 

to minimum. Natomiast to już wszystko 

mądrość kierownika ruchu zakładu. My 

mamy więcej ratowników tu w naszych 

warunkach. Ale tak jak powiedziałem, to 

kierownik ruchu zakładu górniczego bierze 

odpowiedzialność. Jeżeli jest dobrze, 

jeżeli nie ma zagrożeń, to ta minimalna 

liczba wystarcza. Natomiast jeżeli jest 

silnie zagrożona kopalnia, no to, niestety, 

tych ratowników musi być więcej. 

15 

LICZBA ZASTęPóW 

DYżURUJąCYCh 

Zdaniem rozmówców, liczba zastępów 

dyżurujących od poniedziałku do 

piątku oraz w soboty, niedziele i święta 

jest wystarczająca. 

Jeden z kierowników KSRG stwierdził: 

Przepisy mówią, że w dniach pracy czyli 

od poniedziałku do piątku powinny dyżurować 

po dwa zastępy ratownicze na 

każdej zmianie. Natomiast w dni wolne 

jeden zastęp dyżuruje. Moim zdaniem 

przepisy to właściwie określają. i to jest 

ilość wystarczająca. Podobnie w opinii 

innego respondenta: Liczba zastępów 

dyżurujących jest w zupełności wystarczająca. 

To zależy od tego, ilu ludzi pracuje 

na zmianie. […] w dni wolne oprócz 

tego, że jest zastęp, który jest w pracy, to 

jest następny pod telefonem. a oprócz 

tego są zastępy, które są na pogotowiach. 

Tak że zabezpieczenie jest wystarczające. 

w zupełności. Zdaniem jednego 

z kierowników akcji: Przy normalnym 

ruchu na każdą zmianę dyżurują dwa 

zastępy w układzie czterozmianowym. 

Tak że zmiana jest na miejscu i to jest 

wystarczające. w soboty i niedziele, jeżeli 

prowadzimy wydobycie to również dwa 

zastępy. Jeżeli jest konieczność jakichś 

robót profilaktycznych, to również dwa 

zastępy. Następny respondent stwierdził: 

w ciągu dni roboczych, kiedy prowadzony 

jest fedrunek, mamy na dole dwa zastępy 

dyżurujące. i to jest wystarczająca ilość. 

Natomiast w soboty i niedziele mamy 

jeden zastęp na dole, a drugi na dyżurze 

telefonicznym. Według mnie to jest 

wystarczająca ilość. Kierownik innej 

z KSRG zauważył: w tygodniu są dwa 

zastępy dyżurujące na każdej zmianie. 

Jeżeli w sobotę dyrektor zdecyduje się na 

wydobycie na którejś zmianie, to na tej 

zmianie na której jest wydobycie albo jedzie 

jakiś przodek, są jakieś prace górnicze 

prowadzone związane z eksploatacją, 

to na tej zmianie utrzymywane są dwa 

zastępy. Tylko jeżeli kopalnia stoi, robi 

się tam tylko roboty remontowe, to jest 

jeden zastęp, a drugi jest pod telefonem. 

i to wystarczy. Tego samego zdania był 

jeden z zastępców kierownika ruchu 

zakładu: w dni robocze dwa zastępy na 

zmianę, w dni wolne po jednym zastępie. 

To wystarcza. To w zupełności wystarcza. 

Kolejny rozmówca podsumował: 

Tak że liczba zastępów dyżurujących jest 

oczywiście absolutnie wystarczająca. Te


dwa zastępy na każdej zmianie utrzymywane, 

które prowadzą przeważnie prace 

profilaktyczne, są zatrudnione przy pracach 

profilaktycznych. Kopalnia nie jest 

jakąś kopalnią super dużą. w zasadzie 

eksploatujemy na dwóch poziomach, tak 

że z każdego miejsca mamy transport 

w inne rejony kopalni. [...] w soboty-niedziele 

mamy bardzo dobrze rozwiązane. 

Mamy po jednym zastępie dyżurującym. 

Ale jest dyżur telefoniczny, czyli można 

w każdej chwili wezwać. Jeden z kierowników 

ruchu stwierdził: Liczba zastępów 

dyżurujących jest wystarczająca. Dwa na 

każdej zmianie w normalnych dniach 

pracy, jeden w soboty, niedziele i święta. 

w zupełności to wystarcza. 

Jak zauważył kolejny z rozmówców: 

Dyżurujące zastępy to są te zastępy, 

które są na kopalni. Po to, żeby podjąć 

działania akcyjne dwa zastępy nam już 

wystarczają. Natomiast następne zastępy 

się powołuje z osób, które są w drużynie 

ratowniczej. Czy oni mają dyżur czy oni 

nie mają dyżuru, te osoby mają obowiązek 

natychmiast się stawić. Dodatkowo 

w takiej sytuacji ściągane są zastępy 

z Okręgowej Stacji Ratownictwa, które 

tam też dyżurują. To są zawsze zastępy 

z którejś z kopalń tu okolicznych, między 

innymi nasze też tam jeżdżą, jest 

grafik na to. Więc na rozpoczęcie akcji 

te dwa zastępy wystarczają. Natomiast 

później przy prowadzeniu akcji korzysta 

się z wszystkich osób, które są w drużynie 

ratowniczej naszej, jak również przepisy 

prawa zobowiązują inne podmioty górnicze 

do udzielania nam pomocy. w naszym 

wypadku korzystamy z wszystkich 

drużyn kopalń naszej spółki, jak również, 

jak brakuje, to korzystamy z drużyn innych 

spółek. 

WYPOSAżENIE W SPRZęT 

Stan sprzętu i innych urządzeń niezbędnych 

do prowadzenia akcji będący 

do dyspozycji kopalni jest oceniany jako 

wystarczający do zapewnienia skutecznego 

prowadzenia prac ratowniczych 

i bezpieczeństwa ludzi podczas likwidacji 

zagrożenia. Jeden z kierowników ruchu 

zakładu stwierdził: Wyposażenie w sprzęt 

jest wedle mojego rozeznania wystarczające. 

Oczywiście w czasie większej akcji 

może wyjść, że to czy tamto jest potrzebne. 

w razie takiej sytuacji możemy liczyć na 

sąsiednie stacje i przede wszystkim Okręgową 

Stację i Centralną Stację. To co jest 

wymagane przepisami u nas jest. Plus to 

co my mamy rozeznanie, że jest potrzebne 

do pracy, a niekoniecznie wymagane 

przepisami też jest. Inny z respondentów, 

kierownik akcji na dole zauważył: U nas 

teraz ten sprzęt naprawdę się poprawia 

i dużo nowości się wprowadza. […] Tak 

że to co się wprowadza, to jest na plus 

i to co jest, zapewnia to bezpieczeństwo. 

Kolejny rozmówca, powiedział: Kopalnia 

dysponuje wystarczającą ilością sprzętu do 

prowadzenia akcji ratowniczych. Pomału, 

ale ciągle się tą modernizację prowadzi. 

[…] w razie konieczności użycia jakichś 

specjalistycznych urządzeń, których nie 

mamy, jest możliwość wypożyczenia 

sprzętu z Centralnej Stacji. Zastępca 

kierownika jednej z KSRG zauważył: 

Wyposażenie w sprzęt jest wystarczające. 

Musi być. No dobrze by było, jakbyśmy 

zakupili więcej sprzętu, ale już tego pomiarowego. 

No można by. 

Kierownik jednej KSRG mówił: Nie, 

no jasne, zawsze chętnie kupię nowy 

sprzęt, lepszy, nowocześniejszy. Jeśli tylko 

dostanę na to zgodę. Na szczeblu kopalni 

mogę nawet taką zgodę dostać, ale na 

szczeblu spółki, doświadczenie wskazuje, 

hmm, raczej nie. z tym, że podkreślam 

[…], sprzęt, jaki mam do dyspozycji uważam 

za wystarczający dla zapewnienia 

bezpieczeństwa w razie prowadzenia 

akcji ratowniczej. Inny z rozmówców, 

zastępca kierownika ruchu zakładu, 

wcześniej kierownik kopalnianej stacji 

ratownictwa, stwierdził: Powiem Pani 

tak, my jako spółka węglowa nie mamy 

źle zaopatrzonych swoich magazynów. 

Ten sprzęt podstawowy, który ma być 

na stacjach, on jest dobry. Uważam, że 

sprzęt jest dobry. Oczywiście, jeżeli my 

czegoś nie mamy, to korzystamy z Okręgowej 

Stacji ratownictwa, korzystamy 

z Centralnej. Oczywiście za to płacimy. 

Co prawda są pewne braki, na przykład 

przydałaby się nam kamera termowizyjna, 

przydałyby się nam urządzenia 

do wczesnego wykrywania pożarów na 

przykład. Pewnych rzeczy brakuje na 

kopalniach. Niby jesteśmy bogaci jako 

spółka węglowa, ale tu nam zdeczka 

brakuje i tu by się przydało troszkę tego 

sprzętu dokupić. 

SPRZęT OChRONNY UKŁADU 

ODDEChOWEGO 

W opinii respondentów użytkowany 

sprzęt ochronny układu oddechowego 

– choć przestarzałej konstrukcji – jest 

wielokrotnie sprawdzony w akcjach, 

16 

a poza tym stosunkowo prosty w obsłudze. 

Jednak zdaniem większości rozmówców 

– głównie kierowników kopalnianych 

stacji ratownictwa – powinien 

zostać uzupełniony o sprzęt nowszej 

generacji, jaki mają OSRG i niektóre 

inne kopalnie. Jeden z kierowników 

KSRG stwierdził: My akurat mamy do 

dyspozycji nowoczesny sprzęt, ale wiem, 

że są kopalnie, które nie mogą sobie na 

to pozwolić. i w zasadzie jedyny kontakt 

ze sprzętem nowszej generacji no to ratownicy 

mają w OSRG. 

Kolejny respondent, zastępca kierownika 

ruchu zakładu, zauważył: Mamy 

aparaty W-70. To są dobre aparaty. Sprawdzone, 

działają. Są bardzo dobre w akcji. 

Sam w nich pracowałem. Oczywiście są 

lepsze. Są te aparaty niemieckie firmy 

Draeger. Oczywiście poprawia to komfort, 

są lepsze te aparaty, ale nie stać nas 

po prostu. No tak to jest, krótko powiem. 

Wszyscy nie mogą jeździć mercedesami, 

albo BMW, no tak to jest, życie. w Centralnej 

lepszy sprzęt mają. w Okręgowej 

mają to samo, W-70. 

Jeden z respondentów, zastępca kierownika 

KSRG, opowiadał: No sprzęt 

mamy sprzed trzydziestu lat. Nie ma 

dyskusji na razie żadnej, bo jeśli sprzęt 

wymienimy, to na każdej kopalni. To 

jest koszt potworny. Bo tylko te aparaty 

elektroniczne w tej chwili mają na Centralnej 

i Okręgowej. Bo my mamy jeszcze 

tylko aparaty W-70, stare robocze. Te, 

które były w latach 70. wprowadzone. 

Tam pewne unowocześnienia wprowadzili. 

Maski żeśmy wymieniali, bo maski 

przeszły faktycznie przeobrażenia i teraz 

są dużo wygodniejsze niż kiedyś. Sprzęt 

jest wiekowy, ale jest pewny. Nie było 

przypadku, żeby gdzieś aparat nawalił. 

Zdaniem następnego rozmówcy: Owszem 

aparaty W-70 są, że tak powiem, 

długowieczne, ale w tej chwili nie wymyślono 

nic lepszego. To że tam są BG 4, tam 

jest więcej elektroniki, ale te aparaty nie 

są lżejsze, te aparaty nie mają dłuższego 

czasu ochronnego działania. a to że mają 

trochę więcej elektroniki, to już... Ma je 

Centralna Stacja i Okręgowa. Są teraz 

jeszcze nowe aparaty powietrzne nowe 

PSS-y 7000. Są to dobre aparaty. Ten 

aparat jest troszeczkę ciężejszy od W-70, 

natomiast to jest aparat powietrzny i tu 

jest wielki plus, że ratownik oddycha 

zimnym powietrzem. z upływem czasu 

ten aparat jest coraz to lżejszy. Jednym

Nowoczesne monitorowanie stref – Dräger X-zone 5000 

Dräger X-zone 5000 transformuje osobiste detektory gazowe Dräger X-am 5000 i 5600 

w innowacyjne urządzenie do monitorowania strefowego. 

jednostki łatwe w transporcie, trwałe i wodoszczelne 

natychmiastowa gotowość pomiarowa 

bezprzewodowa transmisja sygnału alarmowego 

stały monitoring strefy pod kątem wystąpienia zdefiniowanego zagrożenia gazowego 

nieprzerwana praca przez max. 120 godzin 

Dopuszczenia ATEX II, I M1 Ex ia I Ma, II 1G Ex ia IIC T3 Ga, II 2G Ex ia d IIC T4 Gb 

wymiary: 490 x 300 x 300 mm 

waga: od 7 go 10 kg 

klasa szczelności: IP 67 

Drager X-dock to nowy modularny system automatycznego serwisowania mierników pomiarowych. 

Stacja X-dock umożliwia równoległe przeprowadzenie 

automatycznej kalibracji, regulacji oraz testu gazowego 

mierników pomiarowych. System składa się z stacji głównej, do 

której istnieje możliwość podłączenia do 10 modułów na 

poszczególne mierniki pomiarowe. Stacja główna automatycznie 

reguluje dopływ gazu do mierników, umożliwia zarządzanie 

funkcjami, miernikami, wydruk raportów i certyfikatów. 

Oprogramowanie komputerowe umożliwia dodatkowo 

zarządzanie dużą ilością mierników tj.: wskazanie ilości 

przyrządów w ruchu oraz w naprawie, przypomnienie o 

terminach kalibracji, ewidencja wydawania itp. 

Więcej informacji na naszej stronie www.draeger.pl 

możliwość konfiguracji do indywidualnych potrzeb 

użytkownika dzięki oprogramowaniu komputerowemu 

powiadomienia alarmowe: 

optyczne (360° – pod świetlany pierścień) 

akustyczne (360° > 105 dB Z odległo ści 1 m) 

możliwość załączania elementów wyposażenia zewnętrznego, 

jak: systemów wentylacyjnych, bramek, buczków, lamp 

sygnalizacyjnych lub drogowych 

Dräger. Technika dla Życia.

Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego S.A. 

Dział Ratownictwa ds. Szkolenia 

41-902 Bytom, ul. Chorzowska 25 

tel. 032 3880419; 032 3880453; fax: 032 2822681 

www.csrg.bytom.pl e-mail: info@csrg.bytom.pl 

Dział Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. oferuje szkolenia: 

dla pracowników zakładów górniczych, wynikające z zapisów rozporządzenia 

Ministra Gospodarki z 12 czerwca 2002r. w sprawie ratownictwa górniczego, 

dla służb kopalnianych, których celem 

jest podniesienie wiedzy w zakresie: 

- pomocy przedmedycznej, 

- profilaktyki pożarowej, 

- pomiarów parametrów fizykochemicznych 

powietrza kopalnianego, 

- obsługi sprzętu ochrony dróg 

oddechowych, 

- innych zagadnień związanych 

z górnictwem podziemnym. 

Dział Szkolenia Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego S.A. w Bytomiu posiada: 

Akredytację Śląskiego Kuratorium Oświaty, 

Stwierdzenie Okręgowego Urzędu Górniczego w Gliwicach o spełnieniu warunków 

do prowadzenia szkoleń pracowników zatrudnionych w ruchu zakładów górniczych. 

Wpis do prowadzonej przez Miasto Bytom ewidencji niepublicznych szkół i placówek 

jako: NIEPUBLICZNA PLACÓWKA DOKSZTAŁCANIA I DOSKONALENIA ZAWODOWEGO 

Zapraszamy 

podmioty trudniące się ratownictwem, 

w różnych branżach zawodowych 

na: 

KURS Z ZAKRESU KWALIFIKOWANEJ 

PIERWSZEJ POMOCY, 

którego program został zatwierdzony przez 

Wojewodę Śląskiego.


wielkim minusem tego aparatu jest, że 

czas ochronnego działania to jest tylko 

90 minut. Niestety, to jest bardzo mało. 

Kolejny respondent, z doświadczeniem 

ratowniczym stwierdził: Aparaty W-70. 

Takich w większości używamy. To nie da 

się wprost odpowiedzieć. Powiem tak, te 

aparaty spełniają wszystkie wymagania, 

jakie stawia się aparatom roboczym do 

pracy w atmosferze niezdatnej do oddychania. 

Co do tego wątpliwości nie ma. 

Oczywiście chciałbym, żeby był lżejszy, 

żeby może dłużej pracował, bo w tej chwili 

z pochłaniaczem to jest maksymalnie 

cztery godziny, z pochłaniaczem roboczym. 

No nie wiem, co jeszcze. Może, 

żeby konstrukcja powodowała, żeby 

mniej grzało się to powietrze. Bo reakcje 

chemiczne, jakie zachodzą podczas 

wydalania dwutlenku węgla powodują 

nagrzewanie się pochłaniacza. Żeby się 

nie nagrzewał. Tylko pytanie: a co innego 

mamy do dyspozycji? Bo to nie jest tak, 

że ja chciałbym mieć lepszy aparat, tylko 

mogę wybierać spośród W-70 i innych konstrukcji 

dostępnych na rynku. Wprowadza 

się obecnie aparaty produkcji Draegera. 

i tu by trzeba zapytać ratowników, jak 

im się pracuje w tych aparatach. To jest 

generalnie pytanie do tych, którzy w tych 

aparatach pracują na co dzień. 

Inny z rozmówców, kierownik akcji 

zauważył: Jeżeli chodzi o aparaty, generalnie 

W-70, pracujemy na tych. i dalej 

one spisują się bardzo dobrze i na nich 

generalnie bazujemy. Chociaż nowości na 

rynku pojawia się coraz więcej, być może 

sprawniejsze. No niestety, w dobie tutaj 

naszych realiów póki co nie stać nas na 

wymianę taką gruntowną sprzętu. Aparaty 

W-70 generalnie uważam za dobre. 

Ale wcześniej czy później na pewno będziemy 

sukcesywnie wycofywać i wprowadzać 

nowe rozwiązania. Cały świat 

tak robi, tak że to jest też nieuniknione. 

Zdaniem jednego z kierowników akcji 

na dole: Aparaty W-70 są może stare, ale 

są sprawdzone. Nie zawsze skomplikowane 

urządzenia, szczególnie w pracy na dole, 

się sprawdzają. a te aparaty wybitnie się 

sprawdzają. Są przetestowane i myślę, 

że są odpowiednie. Owszem, prędzej czy 

później, wszechobecna technika, elektronika 

nas zmusi do zmiany tego. Urządzenia 

te są proste, przejrzyste, w miarę 

nieskomplikowane i przede wszystkim 

sprawdzone. Konserwatyzm przeze mnie 

przemawia, no ale takie jest moje zda- 

nie. Przede wszystkim ratownicy w tym 

pracują, są pewni tego, wiedzą, czego 

można się spodziewać po tym aparacie. 

Inny respondent argumentował: Naprawdę 

aparaty W-70, te które są użytkowane 

w kopalniach, właściwie w większości, 

to jest bardzo dobry sprzęt. […] 

Stacja Okręgowa zakupiła sprzęt nowej 

generacji, firmy niemieckiej, no.. nieważne, 

cały naszpikowany elektroniką. 

i pytanie jest, jak on się zachowa w warunkach 

wilgoci, nie? Tam jest cały panel 

elektroniczny i on pada. Nie ma odczytów, 

nie ma nic. a stary sprzęt w przypadku 

zalania działa. Tak że jest to sprzęt długo 

użytkowany, sprawdzony w różnych 

warunkach i on działa. 

Kierownik jednej z KSRG stwierdził: 

Użytkujemy aparaty W-70, z lat, no jak 

to nazwa wskazuje, konstrukcja jest z lat 

siedemdziesiątych. i co? One są utrzymywane 

przez mechaników sprzętu ratowniczego 

w ciągłej gotowości. One są 

sprawne. Natomiast nasuwa się jeszcze 

inne pytanie, czy one przystają swoją 

konstrukcja do czasów, w których żyjemy. 

i teraz my musimy sami wspólnie 

i kierownicy stacji, i władze kopalń z szefami 

naszych spółek, i z Centralną Stacją 

zastanowić się wspólnie, zadać sobie 

pytanie, w jakim kierunku my musimy 

teraz iść, jeśli chodzi o nowy typ wprowadzanych 

aparatów. Stacja chce kupić 

aparaty powietrzne firmy Draeger. Czy 

nas na jakimś etapie nie utrącą, tego nie 

wiem. Bo może tak być. Jeśli my je zakupimy, 

tą pierwsza dziesiątkę, jeśli byśmy 

je dostali, ja ich przez pierwsze dwa 

lata nie wprowadzę do użycia, ponieważ 

najpierw muszę tą załogę przeszkolić. 

Tzn. moi chłopcy już w tych aparatach 

chodzili, ponieważ one są w Okręgowej 

stacji, stacja je sobie zakupiła, kilkanaście 

sztuk, i oni w tych aparatach ćwiczą 

i bardzo je sobie chwalą. Natomiast kiedy 

ja je wprowadzę na kopalni, ja W-70 nie 

wycofam jeszcze, ponieważ one będą uzupełnieniem 

tych aparatów starych W-70. 

Ponieważ aparaty powietrzne są według 

mnie dedykowane do innego typu akcji. 

Są to aparaty, w których jest bardzo dobry 

komfort oddychania, wtedy kiedy trzeba 

robić jakieś penetracje, kiedy jest bardzo 

gorąco. Natomiast W-70 sprawdza się bardzo 

dobrze przy akcjach zawałowych, jest 

dużo bardziej odporny na wstrząsy, na 

uderzenia. Tak że nie ma jednoznacznej 

17 

odpowiedzi, jaki sprzęt miałby zastąpić 

aparaty W-70. 

Inny z kierowników kopalnianych 

stacji ratownictwa górniczego zauważył: 

Aparaty W-70, no wiadomo, że są 

nowocześniejsze. Są dostępne, czy to 

niemieckie czy amerykańskie. Są, jeżeli 

chodzi o trudne warunki mikroklimatu, 

dla ratownika lepsze. Jeśli mówimy 

o aparatach regeneracyjnych, bo są też 

aparaty powietrzne butlowe i te na pewno 

też z czasem będą wprowadzane, te 

aparaty mają klimatyzowane powietrze 

czyli schładzacz lodowy i dają ten komfort 

ratownikowi, że to powietrze, które 

wdycha w tym ciepłym otoczeniu jest 

chłodniejsze. Co roku schodzimy w dół 

z wydobyciem. Wiąże się to oczywiście 

z coraz trudniejszymi warunkami cieplnymi. 

Tam jest gorąco, warunki coraz 

trudniejsze, jeśli idzie o mikroklimat. 

Aparaty w warunkach prowadzenia 

akcji powinny sprostać tym warunkom. 

My mamy, co prawda, do nich [aparatów 

W-70] schładzacze, mamy kamizelki z żelowymi 

wkładami. No ale taki nowoczesny 

aparat, który miałby cechy aparatu 

W-70, ale z tym schładzaczem już nie 

tam gdzieś plątającym się dodatkowym 

urządzeniem na wężu, które przeszkadza, 

tylko już ze schładzaczem wbudowanym 

w aparacie byłby konieczny. To 

jest najważniejsza rzecz, którą by można 

poprawić. Ale to jest koszt. 

Pojawiały się też opinie zdecydowanie 

bardziej krytyczne wobec użytkowanych 

aparatów W-70: Te aparaty W-70, które 

są jeszcze po stacjach, one nie spełniają 

norm europejskich. No nie spełniają. Mogą 

być one wykorzystywane na zasadzie 

takiej jak ta „Syrenka”. Czyli „Syrenka” 

była wyprodukowana bez pasów i można 

jeździć w tej „Syrence” bez pasów. Ale 

ogólnie Kodeks Drogowy przewiduje, że 

trzeba jeździć w pasach. […] i tak się to 

właśnie odbywa z W-70. On jest skonstruowany 

zgodnie normami polskimi, 

jakie wtedy obowiązywały i on te normy 

spełnia. On ma dopuszczenie do użytkowania. 

Ale europejskich norm on nie 

spełnia. i nowego aparatu W-70, takiego 

jak on jest teraz, nie można wyprodukować 

i wypuścić na rynek europejski, bo 

nie spełnia standardów europejskich. Ale 

można go naprawiać. i się go naprawia. 

Tylko że części są już… No i czas już jest 

pomału wymieniać sprzęt.


19 września 2012 r., o godzinie 5 35 

w KhW S.A. KWK „Wujek” Ruch 

„Śląsk”, doszło do obwału skał stropowych 

w wyniku czego wypadkowi 

śmiertelnemu uległ górnik rabunkarz 

oddziału wydobywczego KG-3. 

Wypadek miał miejsce w dowierzchni 3 

wtórnej - przyścianowej ściany 3 - w pokładzie 

504, w partii „K”, na poziomie 

850 m. Ściana 3 o długości około 225 

m, wyposażona w 149 sekcji obudowy 

zmechanizowanej eksploatowana była 

systemem poprzecznym z zawałem stropu, 

na wysokość do 3,0 m. Eksploatację 

prowadzono pomiędzy dowierzchnią 

3 wtórną (odstawczą) i dowierzchnią 4 

(wentylacyjną) w warunkach I stopnia 

zagrożenia tąpaniami. 

Dowierzchnia 3 wtórna wykonana 

została w obudowie typu ŁP10/V32/4A, 

w rozstawie 1,0 m. Wyrobisko likwidowano 

wraz z postępem ściany poprzez 

rabowanie obudowy – odcinkami – maksymalnie 

do 6 m. Na utrzymywanym 

odcinku za ścianą obudowa wzmacniana 

była podciągiem drewnianym, 

KWK „Wujek” Ruch „Śląsk”. 

akcja zawałowa 

mgr inż. 

piotR lUbczyński 

OSRG Bytom 

podbudowanym stojakami stalowymi 

typu „Valent”. 

W dniu 19.09.2012 r., po zakończeniu 

wydobycia ok. godziny 4 40 przystąpiono 

do prac związanych z rabunkiem obudowy 

dowierzchni 3 wtórnej, za linią zawału 

ściany. Brygada rabunkowa składająca 

się z trzech 3 górników rabunkarzy 

miała zadanie wyrabowania 5 odrzwi 

obudowy typu ŁP 10/V32/4A. Podczas 

wybijania kilofem klinów stojaka typu 

„Valent”, spod stropnicy piątych odrzwi 

ok. godz. 5 35 nastąpił opad skał stropowych 

powodując przysypanie górnika 

przodowego. 

Niezwłocznie podjęto akcję ratowniczą 

z udziałem pracowników zatrudnionych 

w rejonie ściany 3 oraz zastępów 

własnych KWK „Wujek” Ruch „Śląsk”. 

Ponadto ok. godz. 5 50 o zdarzeniu został 

poinformowany dyspozytor Centralnej 

Stacji Ratownictwa Górniczego S.A., który 

skierował do udziału w akcji 4 zastępy 

18 

ratownicze tj., dwa dyżurujące zawodowe 

zastępy ratownicze oraz dwa zastępy 

pełniące dyżur dla grupy zakładów górniczych 

z KWK „Murcki-Staszic” Ruch 

„Staszic”, które dotarły na kopalnię ok. 

godz. 6 25 . Dodatkowo zostały zmobilizowane 

dwa zastępy ratownicze z KWK 

„Wujek” Ruch „Wujek”. 

Przystępując do prac ratownicy 

w pierwszej kolejności zabezpieczyli 

strop wyrobiska w miejscu wyrabowanej 

obudowy, a następnie przystąpili do 

sukcesywnego przebierania skał stropowych. 

ok. godziny 10 35 ratownicy wydobyli 

poszkodowanego spod gruzowiska, 

a następnie przetransportowali go w rejon 

skrzyżowania ściany 3 z dowierzchnią 3 

wtórną. Pomimo niezwłocznego podjęcia 

akcji ratowniczej, olbrzymiej determinacji 

i zaangażowania osób biorących udział 

w akcji, przebywający w rejonie lekarz 

ok. godz. 10 41 stwierdził zgon poszkodowanego. 

Po zabezpieczeniu miejsca 

zdarzenia Kierownik Akcji o godz. 10 55 

podjął decyzję o jej zakończeniu.


Ratownictwo górnicze 

ratownIcza stacja GórnIctwa 

otworoweGo w krakowIe 

Oddział Ratownicza Stacja Górnictwa 

Otworowego w Krakowie jest podmiotem 

zawodowo trudniącym się ratownictwem 

górniczym w rozumieniu art. 122 

ust. 1 pkt 2 ustawy z 9 czerwca 2011 roku 

„Prawo geologiczne i górnicze” Dz.U. 

Nr. 163 poz 981 i stanowi zasadniczy 

element służby ratownictwa górniczego 

przedsiębiorcy, którym jest Polskie 

Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA. 

Za początek ratownictwa górniczego 

w przemyśle naftowym możemy 

przyjąć połowę 1971 roku. Wówczas 

na przestrzeni kilku miesięcy, w trakcie 

prowadzonych prac związanych 

z dowiercaniem do złoża na otworach 

„Barczew-4” oraz „Mierzyn-1”, doszło 

do poważnych erupcji gazu z siarkowodorem. 

W związku z tymi wydarzeniami 

i trudnościami związanymi z prowadzeniem 

akcji ratowniczej Ministerstwo 

Górnictwa poleciło zorganizować 

w zakładach górnictwa naftowego drużyny 

ratownicze oraz magazyny sprzętu 

i materiałów dla potrzeb prowadzenia 

akcji ratowniczych. w efekcie tej decyzji 

w czerwcu 1971 r. zorganizowano drużyny 

ratownicze w Przedsiębiorstwach 

Poszukiwań Naftowych: Kraków, Jasło, 

Zielona Góra, Wołomin i Piła. Łącznie 

w górnictwie naftowym powołano po 

raz pierwszy 62 ratowników. 

Wydarzeniem które zadecydowało 

o powstaniu i lokalizacji stałej Stacji 

Ratownictwa Górniczego w Krakowie 

była erupcja solanki z siarkowodorem 

z otworu „Rawicz-8” w 1974 roku, która 

spowodowała poważne zagrożenie bezpieczeństwa 

mieszkańców miejscowości 

Rawicz. Okazało się bowiem, że pomimo 

powołania cztery lata wcześniej drużyn 

ratowniczych, nadal brakowało odpowiednio 

doświadczonych i przygotowanych 

służb ratownictwa. Konieczne było 

wezwanie na pomoc służb ratowniczych 

górnictwa naftowego z Połtawy (dzisiejszego 

zagłębia naftowego Ukrainy). Po 

zakończeniu akcji uznano za niezbędne 

powołanie stałej stacji ratownictwa dla 

potrzeb górnictwa naftowego. 

mgr inż. 

jan lUbaś 

Z-ca Dyrektora ds. Technicznych 

Kierownik Jednostki Ratownictwa 

Utworzona decyzją Ministra Górnictwa 

w 1976 r. Okręgowa Stacja Ratownictwa 

Górniczego z siedzibą w Krakowie została 

włączona w struktury Centralnej Stacji 

Ratownictwa Górniczego w Bytomiu. 

Okręgowa Stacja Ratownictwa Górniczego 

rozpoczęła działalność w dniu 

01.08.1976 r. przy ulicy Sołtysowskiej 

w Krakowie i objęła swoim zakresem 

działania wszystkie jednostki organizacyjne 

ówczesnego Zjednoczenia 

Górnictwa Naftowego i Gazownictwa. 

W 1995 roku przekształcono Okręgową 

Stację Ratownictwa Górniczego 

w Krakowie w Ratowniczą Stację Górnictwa 

Otworowego „RSGO w Krakowie”, 

działającą jako służba ratownicza Polskiego 

Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, 

administrowana przez Zakład 

Poszukiwania Nafty i Gazu w Krakowie. 

w trakcie uruchomienia produkcji ropy 

naftowej ze złoża Barnówko - Mostno – 

Buszewo w 1999 roku utworzona została 

Jednostka Terenowa RSGO z siedzibą 

w Sulisławiu przy Ośrodku Kopalń Gorzów 

Wielkopolski. Jednostka Terenowa 

objęła swoją działalnością teren północno 

- zachodniej Polski. 

Od 01.01.2011 Ratownicza Stacja Górnictwa 

Otworowego została przekształcona 

w Oddział PGNiG S.A., który 

podstawowy przedmiot działalności 

realizuje za pośrednictwem 21 osobowego 

Zawodowego Górniczego Pogotowia 

Specjalistycznego (ZGPS), nazywanego 

też pogotowiem górniczym. Zastępy 

ratownicze zapewniają mobilizowani 

w razie potrzeby dyżurujący ratownicy 

górniczy z Oddziałów i spółek PGNiG S.A. 

Działalność RSGO, jako jednostki 

ratownictwa górniczego PGNiG S.A., 

można podzielić na dwa wzajemnie 

przenikające się segmenty: ratownictwo 

i profilaktyka oraz szkolenia. Oba 

te segmenty działalności realizowane 

19 

są w oparciu o powołane Zawodowe 

Górnicze Pogotowie Specjalistyczne, 

które pozostaje do dyspozycji przedsiębiorców, 

w tym dla oddziałów i spółek 

Grupy PGNiG S.A. prowadzących prace 

geologiczne i górnicze na terenie Polski 

i poza jej granicami. 

W ramach działalności profilaktycznej 

zadaniem ZGPS i ratowników górniczych 

jest zabezpieczenie w terenie 

załóg wiertniczych i serwisów podczas 

prowadzonych prac związanych z: dowiercaniem 

i przewiercaniem utworów 

geologicznych zawierających H 2 S, przeprowadzeniem 

testów produkcyjnych na 

złożach ropy i gazu z zawartością H 2 S, 

przeprowadzaniem rekonstrukcji i obróbki 

otworów przy dużym zagrożeniu 

wybuchowym i siarkowodorowym. Do 

innych zadań profilaktycznych należy 

przeprowadzanie kontroli bezpieczeństwa 

przeciwerupcyjnego urządzeń wiertniczych, 

prowadzenie monitoringu gazów 

toksycznych i wybuchowych podczas prac 

wiertniczych i serwisowych na złożach 

konwencjonalnych i niekonwencjonalnych. 

W trakcie swej dotychczasowej 

działalności pracownicy ZGPS brali 

udział w najgłośniejszych akcjach ratowniczych 

prowadzonych w Polsce, między 

innymi pożar ropy naftowej w Karlinie 

(zdjęcie nr 1), wypływ gazu z zawarto- 

zdj.1. Pożar - karlino


ścią H 2 S z otworu Różańsko, erupcja 

solanki z otworu Żołynia (zdjęcie nr 2) 

i ostatni pożar urządzenia wiertniczego 

na magazynie gazu w Wierzchowicach 

(zdjęcie nr 3). 

zdj.2. erupcja solanki - Żołynia 

zdj.3.erupcja i pożar – wierzchowice 

Zawodowe Górnicze Pogotowie Specjalistyczne 

z Krakowa wyjeżdżało zarówno 

do akcji ratowniczych jak i prac 

profilaktycznych. Poniżej przedstawiono 

ilość akcji ratowniczych oraz prac profilaktycznych 

w latach 1977-2011 

RSGO w Krakowie jako Jednostka 

Ratownictwa Górniczego PGNiG S.A. 

od roku 2011 pozostaje w gotowości do 

udziału w akcjach ratowniczych lub pracach 

profilaktycznych oraz pełni również 

rolę służb ratowniczych przedsiębiorcy 

dla firm posiadających koncesję na poszukiwanie 

gazu ze złóż konwencjonalnych 

i niekonwencjonalnych (z tzw. łupków). 

Partnerami RSGO są firmy należące 

do największych potentatów w branży 

naftowej na świecie, co sprzyja stałemu 

podnoszeniu kwalifikacji do najwyższych 

światowych standardów. Stąd też normą 

jest swobodne posługiwanie się przez 

osoby dozoru ruchu wchodzące w skład 

pogotowia górniczego językiem angiel- 

skim oraz legitymowanie się międzynarodowymi 

certyfikatami NEBOSH oraz 

wykładowców i egzaminatorów IWCF. 

Pracownicy ZGPS zaangażowani są 

w tworzenie obowiązujących w PGNiG 

S.A. instrukcji bezpieczeństwa oraz prawidłowego 

wykonywania prac. Także 

w jednostce ratownictwa w Krakowie 

powstało wiele podręczników dla ratowników 

górniczych, mechaników sprzętu 

ratowniczego oraz z zakresu opanowania 

i likwidacji erupcji dla osób dozoru 

prowadzących prace wiertnicze. 

Wiedza i doświadczenie pracowników 

RSGO, potwierdzone międzynarodowymi 

certyfikatami, daje mocne podstawy 

do prowadzenia i ciągłego rozwijania 

działalności szkoleniowej dla ratowników 

górniczych, mechaników sprzętu 

ratowniczego w górnictwie naftowym 

oraz prowadzenia kursów i szkoleń 

z zakresu profilaktyki i bezpieczeństwa 

wykonywania prac w górnictwie naftowym. 

Dodatkowym autem prowadzonych 

zajęć w Jednostce Ratownictwa Górniczego 

jest fakt udziału pracowników 

ZGPS w pracach w terenie, wobec czego 

przekazywane na kursach informacje są 

silnie podparte doświadczeniem zawodowym. 

Obecnie Jednostka Ratownictwa 

Górniczego w ramach działalności 

dydaktycznej prowadzi: 

– kursy z zakresu zapobiegania i likwidacji 

erupcji płynu złożowego dla osób 

dozoru górniczego – poziom wiertacz 

i wyższy dozór ruchu, 

20 

– kursy podstawowe i okresowe dla ratowników 

górniczych w górnictwie 

naftowym, 

– kursy podstawowe i okresowe dla 

mechaników sprzętu ratowniczego 

w górnictwie naftowym, 

– kursy z zakresu ratownictwa górniczego 

dla osób kierownictwa i dozoru ruchu 

zakładu górniczego nie wchodzących 

w skład drużyny ratowniczej zakładu, 

– kursy dla kierowników akcji ratowniczych 

w obiekcie i kierowników baz 

ratowniczych, 

– kursy dla kierowników zakładowych 

stacji ratownictwa górniczego, 

– kursy dla zastępowych z zakresu udzielania 

pomocy przedmedycznej, 

– kursy z zakresu bezpiecznego wykonywania 

prac poszukiwawczych i eksploatacyjnych 

gazu i ropy naftowej 

przy występującym zagrożeniu H 2 S, 

– kursy z zakresu użytkowania i obsługi 

przenośnych aparatów powietrznych, 

– kursy z zakresu obsługi sprężarek 

i napełniania powietrznych zbiorników 

ciśnieniowych, 

– seminarium dla kierowników ruchu 

i ich zastępców w zakresie zwalczania 

zagrożeń oraz prowadzenia i organizacji 

akcji ratowniczych, 

– seminarium dla specjalistów wchodzących 

w skład drużyny ratowniczej 

zakładu. 

Pogotowie górnicze prowadzi ćwiczenia 

dla ratowników górniczych z oddziałów 

i spółek PGNiG S.A. oraz firmy LOTOS 

Petrobaltic. Ratownicy górniczy odby- 

wykres 1. Ilość akcji ratowinczych i prac profilaktycznych


wają ćwiczenia w JRG w Krakowie i w JT 

w Sulisławiu. Do dyspozycji ratowników 

są przygotowane stanowiska ćwiczeń na 

terenie jednostek oraz wyłączone z ruchu 

urządzenie wiertnicze N16. Urządzenie 

to przystosowane jest do symulowania 

erupcji płynu złożowego i innych awarii 

mogących wystąpić w trakcie prowadzenia 

prac wiertniczych. Na urządzeniu wiertniczym 

każdy zastęp odbywa raz w roku 

ćwiczenia polegające na opanowaniu 

erupcji płynu złożowego (zdjęcie nr 4). 

Od kilku lat działalność RSGO wychodzi 

poza granice kraju. Pracownicy 

pogotowia górniczego kilkakrotnie brali 

udział w pracach związanych z zabezpieczeniem 

pracowników podczas prowadzonych 

prac wiertniczych na terenie 

Republiki Kazachstanu w ramach pro- 

wadzonych kontraktów przez spółkę 

PNiG Kraków S.A. Na przełomie roku 

2011/2012 ZGPS z Krakowa zabezpieczało 

prace związane z dowiercaniem 

21 

zdj.4. ćwiczenia ratownicze na urządzeniu wiertniczym 

do złoża z obecnością H 2 S na terytorium 

królestwa Danii. Zasady udziału 

pogotowia górniczego w tych pracach 

różniły się od organizacji prac w kraju.


ZGPS występowało jako serwis zabezpieczający, 

monitorujący i dozorujący 

prace przy zagrożeniu siarkowodorowym. 

Każdorazowo udział pogotowia 

górniczego w pracach poza granicami 

kraju wiąże się z koniecznością poznania 

lokalnego prawa górniczego i poznania 

zdj.6. wóz bojowy rsGo 

z przepisów HSE obowiązujących na 

terenie danego państwa. 

Eksplozja zainteresowania pozyskiwaniem 

węglowodorów z polskich złóż 

niekonwencjonalnych (shale gas, tight 

gas, CBM) odbiła się szerokim echem 

w kraju i za granicą (zdjęcie nr 5). Koncesje 

poszukiwawcze na terenie Polski 

wykupili światowi giganci tacy jak: 

Aurelian, Chevron, Conoco Philips, 

ENI, FX Energy, Marathon, SanLeon 

czy Talizman. 

Dzięki wysoko wykwalifikowanej 

i doświadczonej kadrze, RSGO oferuje 

z powodzeniem tym firmom usługi 

z zakresu ratownictwa, w tym szeroko 

pojęte doradztwo, we wszelkich aspektach 

prowadzenia prac wiertniczych. 

RSGO w Krakowie oferuje Operatorom 

do wykorzystania podczas prowadzonych 

prac: 

– Nowoczesny wóz bojowy, wykonany 

na indywidualne zamówienie i według 

specjalnego projektu (zdjęcie nr 6). 

Pojazd ten prócz zagwarantowania 

zaplecza sprzętowo-warsztatowego 

spełniać może jednocześnie funkcję 

mobilnej bazy ratowniczej; 

– System kaskadowy firmy Drager (zdjęcie 

nr 7), zapewniający ciągłe dostarczanie 

powietrza osobom pracującym 

w zintegrowanym z systemem sprzętem 

izolującym drogi oddechowe na obszarze 

skażonym, gdzie konieczne jest 

realizowanie czynności operacyjnych; 

– Wysokiej klasy systemy monitorujące 

zawartość gazów toksycznych i wybuchowych 

w powietrzu – w opcjach 

22 

kablowej lub bezprzewodowej (zdjęcie 

nr 8); 

– Szereg narzędzi ręcznych a także ubrań 

ochronnych wykonanych w technologii 

EX, co pozwala na pracę w środowisku 

zagrożenia wybuchowego. 

Współpraca z zagranicznymi kontrahentami 

to dobra okazja do poznania 

najnowocześniejszych światowych technologii 

naftowych i utrwalenia dobrych 

praktyk wiertniczych. Uzmysławia to, 

jak ważne jest utrzymywanie wysokich 

standardów oferowanych przez RSGO 

usług, m.in. przez nieustające doskonalenie 

i aktualizowanie procesów, kwalifikacji 

oraz wyposażenia. 

Wychodząc naprzeciw nowym wyzwaniom 

RSGO nawiązuje ścisłą współpracę 

z krajowymi i zagranicznymi instytucjami 

naukowymi. W sposób ciągły wprowadza 

nowe i udoskonala posiadane wyposażenie 

ratownicze. Poszukuje nowych 

nisz, gdzie w ramach swojej działalności 

mogłaby zaoferować swoje usługi. 

Doskonałym przykładem tego typu 

aktywności jest projekt wprowadzenia 

nowatorskich programów szkoleń w zakresie 

prac rekonstrukcyjnych otworów 

wiertniczych bądź szeroko pojętej ochrony 

przed siarkowodorem, spełniających 

wymogi (a czasem wręcz przewyższających) 

światowych standardów. 

Planowane są kolejne nowinki m.in. 

z wizualizacją 3D sprzętu wiertniczego 

i warunków otworowych. 

zdj.7. system kaskadowy zdj.8. Monitoring bezprzewodowy


ratownIcy GórnIczy Pod wodą 

zgrupowanie kondycyjno szkoleniowe w Zarzeczu nad jeziorem Żywieckim 

Zgrupowanie, które odbyło się nad 

Jeziorem żywieckim to jedno z cyklu 

szkoleń, które musi obowiązkowo 

zaliczyć każdy z ratowników - nurków, 

wchodzących w skład zastępów 

do wykonywania prac podwodnych. 

Członkowie górniczego pogotowia 

nurkowego przechodzą specjalistyczne 

przeszkolenie i w ciągu roku każdy 

ratownik górniczy - nurek musi zaliczyć 

4 ćwiczenia specjalistyczne, 3 na 

zbiornikach otwartych i 1 ćwiczenie 

na pływalni. 

Obecnie w szeregach pogotowia dużo 

jest młodych ratowników górniczych, 

nurków, ale są również i tacy, którzy 

na początku lat 90 przechodzili specjalistyczny 

kurs, uzyskując uprawnienia 

wydane przez Urząd Morski w Gdyni. 

Pogotowie nurkowe jest wpisane 

w struktury ratownictwa górniczego 

już od kilkudziesięciu lat. Działa ono 

w ramach pogotowia wodnego Centralnej 

Stacji Ratownictwa Górniczego SA, 

a dokładnie jako specjalistyczne zastępy 

do prac podwodnych. 

Takie właśnie zastępy ratownicze znajdują 

się również przy kopalni „Borynia 

– Zofiówka” Ruch „Borynia”, należącej 

do Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A., 

a ich funkcjonowanie koordynowane 

jest przez dyrektora OSRG Wodzisław. 

mgr inż. 

kRzysztof MRoziński 

OSRG Wodzisław 

mgr inż. 

toMasz laMczyk 


Przez lata ratownicy ci brali udział 

w akcjach pod wodą nie tylko wyrobiskach 

podziemnych, ale również w studniach, 

zamkniętych zbiornikach czy też 

w akwenach otwartych wspomagając 

przy tym działania prewencyjne i poszukiwawcze 

innych służb ratowniczych. 

Tak było w przypadku kopalni piasku 

w Tomaszowie Mazowieckim, gdzie 

w kwietniu ubiegłego roku 40-letni 

pracownik wpadł do rozlewiska wodnego. 

Kiedy z poszukiwań wycofały się 

jednostki straży pożarnej, na miejsce 

zostały wówczas skierowane specjalistyczne 

zastępy do prac podwodnych. 

Ponadto, wielokrotnie, zastępy te brały 

również udział w akcjach ratunkowych 

w czasie zeszłorocznej powodzi. 

To właśnie oni: kierownicy prac podwodnych, 

mechanicy sprzętu nurkowego, 

ratownicy – nurkowie, a w tym chronometrażyści 

i sygnaliści mogli dzielić się 

swym doświadczeniem z młodszymi 

kolegami, w ramach realizacji programu 

tego zgrupowania. 

23 

zdj.1 

Ponieważ celem nurkowania w trakcie 

ćwiczeń jest przede wszystkim praca 

w warunkach symulujących działania 

rzeczywiste, a nie nurkowanie rekreacyjne 

- samo w sobie, to do jego realizacji 

wybierany jest taki akwen którego 

charakterystyka podwodna (mętna 

woda, bagniste dno, itp.) spełnia takie 

oczekiwania. 

zdj.2 

W trakcie pięciodniowego zgrupowania 

ratownicy – nurkowie codziennie 

realizowali jedną z części teoretycznej 

i praktycznej programu ćwiczeń. 

Tematyka zajęć teoretycznych obejmowała 

m.in. zagadnienia z fizyki i fizjologii 

nurkowania ze szczególnym 

uwzględnieniem przyczyn, objawów 

oraz leczenia chorób nurkowych, oraz 

utrwalenie zasad udzielania pierwszej 

pomocy. Ta część zajęć prowadzona była 

przez lekarza – ratownika, który posiada 

specjalistyczne kwalifikacje w zakresie 

fizjopatolgii nurkowania. 

Natomiast, kierownicy prac podwodnych 

omawiali problematykę dotyczącą 

organizacji i zasad prowadzenia podwodnych 

prac ratowniczych w podziemiach 

kopalni, zasad prowadzenia penetracji 

podwodnej wyrobisk górniczych, nawiązywania 

kontaktów z załogą odciętą, 

sposobów ewakuacji podwodnej. 

Ponadto w ramach zajęć teoretycznych 

ratownicy musieli wykazać się wiedzą 

w zakresie znajomości zasady budowy 

i działania sprzętu nurkowego, przepisów 

bezpieczeństwa pracy nurków, 

zastosowania komór dekompresyjnych 

oraz umiejętność interpretacji tabel dekompresyjnych.


Niezbędnym warunkiem w trakcie ćwiczeń 

podwodnych była pełna sprawność 

fizyczna ratowników, dlatego przed ich 

rozpoczęciem każdy przechodził badania 

lekarskie, stwierdzające jego zdolność. 

W pierwszym dniu zgrupowania zajęcia 

praktyczne rozpoczęto od doskonalenia 

elementów penetracji podwodnej, 

zachowania właściwej orientacji nurka 

względem bazy, w wodzie o ograniczonej 

widoczności. Wykorzystano do tego 

celu suche skafandry klasy HD oraz 

specjalistyczne hełmy G2000SS, zwane 

potocznie hełmami Górskiego. Hełm ten 

zasilany jest z tablicy zasilającej niskociśnieniowej 

dla 2 nurków, z systemem 

pomiaru głębokości nurka „pneumo” 

i łącznością bezprzewodową. Nurek tak 

wyposażony może rozpocząć akcję, przy 

czym czas jej trwania jest uzależniony 

od takich czynników, jak warunki mikroklimatyczne, 

sposób dostarczania 

powietrza, łączność z bazą oraz głębokość, 

na którą schodzi. 

W kolejnych dniach oprócz utrwalania 

techniki nurkowania na różnych 

głębokościach, doskonalono umiejętności 

prowadzenia montażu pod wodą elementów 

stalowych (skręcanie rurociągu) 

zdj.3 

prowadzone przez dwóch nurków i wydobywanie 

zatopionych przedmiotów. 

Bardzo ciekawe, a przy tym efektowne 

dla obserwujących z brzegu podwodne 

działania nurków było wykonywanie 

przez nich prac spawalniczych. Wtedy, 

czasie cięcia stalowego elementu konstrukcji 

przy użyciu palnika ultratermicznego 

nad powierzchnią wody unosi się 

charakterystyczny obłok gęstego dymu. 

Warto wspomnieć, że metoda ta została 

opracowana przez specjalistów marynarki 

wojennej USA (US Navy) w latach 

70. Jest jedną z najbardziej skutecznych 

metod (poza pirotechniczną) cięcia różnorakich 

materiałów na powierzchni, 

jak również pod wodą i to na znacznych 

24 

głębokościach, nawet do kilkuset metrów 

poniżej powierzchni wody. 

Jednym z bardziej wyczerpujących 

zadań był pozorowany transport odciętej 

załogi przez zalane wyrobisko. 

Ćwiczenie to równocześnie realizowało 

dwóch nurków, którzy wyposażeni w dodatkowy 

aparat nurkowy, po pokonaniu 

podwodnego odcinaka drogi docierali 

do poszkodowanego oczekującego na 

nich na przeciwległym brzegu. 

Po zabezpieczeniu i wyposażeniu 

poszkodowanego w niezależny aparat 

oddechowy nurkowie przystępowali do 

transportu poszkodowanego do bazy. 

Ćwiczenie to wymaga szczególnej koordynacji, 

tak ze strony kierownika prac 

podwodnych jak również samych nurków. 

Należy przy tym wspomnieć, że wszystkie 

ćwiczenia praktyczne realizowane 

były pod stałym nadzorem kierownika 

prac podwodnych, i ciągłym zabezpieczeniem 

medycznym przez lekarza. 

Zgrupowania ratowników górniczych- 

-nurków odbywają się od lat 70-tych, tzn. 

od początku funkcjonowania tych zastępów 

i jak podkreślają sami nurkowie 

bardzo skutecznie wpływają na utrzymanie 

sprawności nurkowej. 

czy szkolenIa są skuteczne? 

Kadra kierująca akcjami ratowniczymi 

oraz członkowie drużyn ratowniczych 

muszą stale podnosić swoje kwalifikacje, 

ciągle rozwijać się zawodowo. Powstają 

nowe technologie, przyrządy, sprzęt, 

nowe metody organizacji akcji o których 

możemy przeczytać w branżowych czasopismach, 

w książkach lub też dowiemy 

się o tym uczestnicząc w szkoleniach. 

Przepisy ratownicze ustawiają w sposób 

jasny zadania dla osób kierujących 

akcjami ratowniczymi, dla ratowników 

górniczych jak również dla osób tworzących 

zabezpieczenie organizacyjne 

akcji ratowniczych. Jednak zdarza się, że 

człowiek zawiedzie być może z powodu 

braku wiedzy z zakresu nowych metod 

organizacji akcji, kierowania tą akcją czy 

też wykorzystania sprzętu ratowniczego 

w warunkach nietuzinkowych zagrożeń. 

W tym aspekcie pojawia się pytanie czy 

szkolimy skutecznie? Zadajmy sobie to 

pytanie. Jeśli mamy wątpliwości co do 

skuteczności to zadajmy kolejne pytanie 

– co powoduje że skuteczność szkolenia 

jest mniejsza od oczekiwanej. 

mgr inż. 

andRzej plata 


Uważam, że skuteczność szkolenia 

zależy od wielu czynników wśród których 

występują następująco określane: 

- konieczność czy chęć zdobycia wiedzy 

przez osobę szkoloną, 

- nastawienie osoby szkolonej do konkretnego 

szkolenia – często słyszymy 

poruszając temat szkolenia opinie następujące 

– „znajdę to w Internecie”, „przeczytam 

w przepisach i będę wiedział”, 

„ale ja już to wiem”, „byłem na szkoleniu 

i nic nowego mi nie powiedzieli”, 

- umiejętności wykładowcy takie jak 

komunikacja ze słuchaczami, efektywne 

dydaktycznie prezentacje, stosowanie 

odpowiednich technik wywołujących 

pozytywne interakcje szkolonego powodujące 

modyfikowanie przez niego 

wzorców postrzegania czy też myślenia, 

- zastosowanie w szkoleniu zajęć wykorzystujących 

technikę komunikacji 

werbalnej i niewerbalnej powodujących 

skuteczniejsze utrwalenie przekazywanej 

wiedzy. 

Często w przypadku szkoleń technicznych 

a takimi są szkolenia organizowane 

w CSRG S.A. osoby prowadzące 

szkolenie wyrażają się skrótowo ponieważ 

uważają, że osoby uczestniczące 

w szkoleniu posiadają już odpowiedni 

zasób wiedzy i oczekują zaakceptowania 

przekazywanych treści bez zbędnych 

objaśnień, trzymają się wypracowanego 

schematu i konspektu zajęć. Taki sposób 

prowadzenia zajęć może stworzyć barierę 

między szkolonym a wykładowcą, którego 

wiedzy nie można kwestionować 

w związku z tym nie wypada zadawać 

pytań i tu już może pojawić się poczucie 

wyalienowania, wynikające z braku 

zrozumienia tematu. Pojawiają się pytania, 

które odciągają uwagę od prezentacji, 

następuje poczucie pogubienia, a w 

końcu zniechęcenie. 

Zatem jak zaangażować uczestnika 

szkolenia tak aby świadomie i z poczuciem 

dowartościowania uczestniczył 

w szkoleniu? Praktyka i teoria prowa


dzenia szkoleń czyli edukacji wymaga 

od każdego wykładowcy posiadania wiedzy 

pedagogicznej, którą można zdobyć 

w ramach określonego systemu szkolenia. 

Poznając metody edukacji i wiedzy na 

temat ludzkiego umysłu łatwiej można 

dotrzeć do szkolonych. Korzystając 

z wiedzy pedagogicznej wydaje się, że 

przede wszystkim należy ustalić jasne 

reguły prowadzenia szkolenia, czyli 

np. ustalić plan szkolenia, określić czas 

przerw, podać zasady zadawania pytań 

tj. czy w trakcie prezentacji czy po niej, 

przygotować interesujący wstęp, ustalić 

poziom wiedzy czy doświadczenia 

uczestników szkolenia zadając im z góry 

przygotowane pytania typu „w ilu akcjach 

ratowniczych uczestniczyliście” „ile lat 

jesteś ratownikiem”. Możemy też zapytać 

uczestników wprost jakie mają oczekiwania, 

czego na szkoleniu chcieliby się 

nauczyć. Wykładowca musi nawiązać też 

kontakt wzrokowy z odbiorcą – osobą 

szkoloną, nie można patrzeć w podłogę 

lub też czytać slajdy. Wykładowca powinien 

akcentować ważne informacje używając 

gestów, modulacji głosu, powinien 

się też przemieszczać po sali ponieważ 

to prowokuje słuchaczy do śledzenia 

wzrokiem, co też buduje kontakt. 

Różne źródła podają, że z prezentacji, 

wykładów zapamiętujemy od 10 do 30 

procent danych, zatem wykładowca powinien 

upewnić się czy w tej liczbie są 

wiadomości najważniejsze. Umysł ludzki 

zapisuje informacje wzrokowo, słuchowo 

czy też poprzez odczucia. Świadomie 

używając stosownych technik możemy 

bardziej zaangażować szkolonych. Stosując 

zróżnicowane metody szkolenia 

takie jak animacje przeplatane statycznymi 

obrazami o żywych barwach lub 

czarnobiałych, pokazując urywki filmów 

ilustrujących dany temat szybciej 

dotrzemy do świadomości szkolonego. 

Powinniśmy zapewnić uczestnikom szkolenia 

materiały zawierające zasadniczą, 

istotną treść wykładów prowadzonych 

w czasie szkolenia. Generalnie z powodów 

dydaktycznych nie powinniśmy dawać 

określonych materiałów szkoleniowych 

przed wykładem ponieważ ryzykujemy, 

że szkoleni skupią się na czytaniu ich, 

a nie na tym co im przekazujemy. Zaleca 

się dawanie pomocy szkoleniowych dopiero 

wtedy kiedy się do nich odnosimy. 

Należy też prowokować szkolonych do 

myślenia, zadawać pytania, zachęcać do 

znalezienia odpowiedzi. Jednak należy 

uważać w przypadku braku właściwej, 

konkretnej odpowiedzi aby nie zniechęcić 

uczestników niewłaściwą reakcją, typu 

kategorycznego „nie”, bowiem blokuje 

to aktywność uczestnika w obawie przed 

reakcją grupy. Raczej w tym przypadku 

można zapytać co inni na ten temat sądzą, 

jakie jest ich odpowiedź na zadane 

pytanie. Można powiedzieć że nie ma 

głupich pytań czy też opornego uczestnika 

szkolenia, ale trzeba znaleźć sposób 

dotarcia do każdego uczestnika szkolenia. 

Ponieważ każdy ze słuchaczy skupia się 

na innych właściwościach danego pojęcia 

czy tez tematu należy próbować dotrzeć 

do jego umysłu opisując dane zagadnienie 

zróżnicowanymi słowami lub posiłkując 

się określonym przykładem dokładnie 

ilustrującym dane zagadnienie. 

Należy pamiętać również o przerwach. 

Godzina przyswajania informacji dla 

naszego mózgu jak stwierdzają pedagodzy 

to bardzo dużo. Na zakończenie 

szkolenia należy zadać konkretne 

pytania ujęte w ankiecie sprawdzającej 

efektywność pracy wykładowcy czy też 

grupy wykładowców. 

Możemy szkolić efektywnie i efektownie. 

Podam przykład jak szkolimy 

kierowników akcji na dole. Program 

szkolenia został określony w rozporządzeniu 

ratowniczym i narzuca tematykę 

szkolenia. w związku z tym temat 

dotyczący przepisów ratowniczych jest 

najbardziej wymagający w aspekcie 

sposobu przekazania. Czytać przepisy 

i ewentualnie tłumaczyć zawiłości – nikt 

tego nie wytrzyma, pojawią się głosy 

szkolonych, że „ my też umiemy czytać, 

to sobie poczytamy”. Co z tego czytania 

wynika często obserwujemy zadając 

pytania na wstępie zajęć. Można zatem 

omówić stosowanie przepisów przedstawiając 

przykłady akcji ratowniczych 

i omawiając poszczególne etapy rozwoju 

tych akcji podać w oparciu o jakie zapisy 

przepisów wykonywano określo- 

25 

ne działania ratownicze. Oczywiście 

omówienie tematu musi być wykonane 

za pomocą wcześniej przygotowanych 

prezentacji multimedialnych z wykorzystaniem 

np. tablicy interaktywnej, 

programów wizualizujących sytuację 

w czasie akcji, filmów poglądowych itp. 

pomocy szkoleniowych. Praktykę z zakresu 

kierowania akcją i uczenia się jej 

organizacji można wstępnie nabyć np. 

w czasie wirtualnych akcji ratowniczych 

prowadzonych w symulatorze. 

W pomieszczeniu symulatora w sposób 

werbalny i niewerbalny uczestnik 

musi rozwiązać problemy występujące 

w czasie rzeczywistych akcji ratowniczych, 

dodatkowo dochodzą elementy 

coachingu, czyli uczenia się podczas 

wykonywania pracy dzięki pozyskiwaniu 

informacji zwrotnych. W czasie 

zajęć w symulatorze wykorzystywane są 

również elementy treningu interpersonalnego 

bowiem stwarzane są sytuacje 

wymagające różnorodnych nieraz spontanicznych 

interakcji między uczestnikami 

szkolenia. Następuje również doskonalenie 

procesów komunikowania 

się poprzez pełniejsze wykorzystanie 

zmysłów uczestników takich jak wzrok, 

słuch, emocje, dotyk. Każdy z nas posiada 

różne style uczenia się i zapamiętywania 

wiadomości. Symulacja pozwala na 

połączenie tych elementów i wydobycie 

przez uczestników im potrzebnych detali, 

które pozwalają na zapamiętanie całości 

treningu, wszystkich jego elementów. 

Szkolenie kierowników akcji na dole, 

kierowników baz, ratowników poprzez 

ćwiczenia, trening, oczywiście na podbudowie 

posiadanej lub nabywanej wiedzy 

teoretycznej przynoszą najwięcej 

korzyści w procesie pozyskiwania lub 

ugruntowywania wiedzy i poprawia 

uzyskanie pewności podejmowania decyzji 

w czasie rzeczywistych wydarzeń 

w podziemnych zakładach górniczych. 

zdj.1. szkolenie w sali komputerowej z wykorzystaniem tablicy interaktywnej i programów komputerowych 

– autor zdj. łukasz burda


wIdzIalnoŚć w dyMIe 

Charakterystyka wybranych czynników w aspekcie wycofywania się górników wyrobiskami 

podziemnymi w czasie pożaru w kopalni. 

WIDZIALNOŚĆ CZY 

WIDOCZNOŚĆ? 

Według językoznawców granica między 

znaczeniami tych dwóch podobnych 

słów nie jest ostra. Niemniej w technicznej 

wymowie powyższych pojęć można 

dostrzec istotne różnice: 

– widoczność (visual) – możliwość dojrzenia 

przedmiotu z pewnej odległości 

przy określonej widzialności (zależne 

jest to od człowieka), 

– widzialność (visibility) – określona 

przez przyrządy mierzące przejrzystość 

(podawana w [m] lub [km]; niezależna 

od człowieka). [ 10 ] 

Innymi słowy ograniczenie widzialności 

to ograniczenie przeźroczystości 

powietrza. Pojęcie widzialności zostało 

powszechnie zastosowane w meteorologii 

w odniesieniu do obszarów zamglonych, 

a tym samym do bezpiecznego poruszania 

się po drogach. 

W Głównej Szkole Służby Pożarniczej 

w Warszawie prowadzone są badania 

dotyczące zmian zasięgu widzialności 

w dymie powstałym w czasie rozkładu 

termicznego i spalania różnych materiałów 

w układzie pomieszczenie-korytarz 

podczas różnych faz pożaru. Badany jest 

między innymi wpływ wartości gęstości 

zewnętrznego strumienia ciepła oraz 

środków ogniochronnych na przebieg 

zmian w czasie zasięgu widzialności 

W dymie jako jednego z możliwych 

kryteriów oceny możliwości ewakuacji 

ludzi z budynków objętych pożarem. 

Ustalono, że ograniczenie zasięgu widzialności 

W jest pierwszym czynnikiem 

zagrożenia człowieka przez pożar, 

jeszcze przed termicznym oddziaływaniem 

dymu. Natomiast zasięg widzialności 

w jest parametrem określającym 

z jakiej odległości dany przedmiot jest 

jeszcze widoczny przez warstwę dymu. 

Dla stałych warunków oświetlenia zasięg 

widzialności W [m] jest odwrotnie 

proporcjonalny do współczynnika wygaszania 

światła. 

W opracowaniach dotyczących ewakuacji 

z budynków wskazano, że opóźnienie 

lub całkowite uniemożliwienie 

ewakuacji następuje przy zasięgu wi- 

mgr inż. 

kRzysztof MRoziński 


dzialności rzędu kilku metrów. Ponadto 

ustalono, że w dy mie drażniącym oczy, 

zasięg widzialności zmniejsza się 2,5 

razy w porównaniu z zasięgami w dymie 

niedrażniącym, przy tej samej wartości 

współczynnika osłabienia kontrastu. 

Jest to spowodowane przede wszystkim 

oddziaływa niem toksycznych związków 

drażniących na oczy (łzawienie) i drogi 

oddechowe (kaszel, krótki oddech) 

[ 4 ],[ 5 ],[ 6 ],[ 7 ],[ 8 ],[ 9 ]. 

Podobnie w wyrobiskach podziemnych 

ograniczona przez dymy widzialność 

utrudni ewakuację pracowników 

ze strefy zagrożenia, a w działaniach 

ratowniczych wpłynie na czas gaszenia 

pożaru bez względu na charakter jego 

powstawania. Możliwość poruszania się 

(ewakuacji) po drogach ucieczkowych 

niezadymionych ze strefy zagrożenia objętej 

pożarem podnosić będzie poczucie 

bezpieczeństwa i może sprzyjać podwyższeniu 

wydolności organizmu ludzkiego 

w warunkach ewakuacji obniżając przy 

tym element paniki wśród wycofujących 

się. Niestety bardzo często szczególnie 

w przypadku pożarów egzogenicznych 

następuje szybkie przejście w fazę pożaru 

rozwiniętego, a w konsekwencji 

pojawienie się w tych wyrobiskach dymów 

o wysokiej intensywności. w takiej 

sytuacji wycofanie załogi ze strefy 

zagrożonej wydłuża się lub co gorsza 

staje się niemożliwe [ 1 ],[ 2 ],[ 3 ]. 

BADANIE STOPNIA 

ZADYMIENIA I WIDZIALNOŚCI 

W DYMIE W OSRG WODZISŁAW. 

W ramach realizacji projektu pt.”Metodyka 

określania czasu ewakuacji załogi 

drogami ucieczkowymi w przypadku 

konieczności wycofania się ze strefy 

zagrożenia z użyciem aparatów regeneracyjnych 

ucieczkowych lub sprzętu 

oczyszczającego ucieczkowego z zastosowaniem 

okularów symulujących zadymienie”, 

w OSRG Wodzisław przeprowadzono 

test takich okularów. Celem 

26 

testu było ujednolicenie rodzaju i ilości 

przysłon, które mogłyby symulować 

sklasyfikowany na podstawie pracy [ 3 ] 

stopień zadymienia. Należy podkreślić, 

że w trakcie realizacji badania wzorowano 

się na ustalonym w latach 1993- 

94 sposobie ich prowadzenia. W tym 

okresie Centralna Stacja Ratownictwa 

Górniczego w Bytomiu wraz z Instytutem 

Technicznej Eksploatacji Złóż 

Politechniki Śląskiej w Gliwicach przeprowadziła 

szereg testów związanych 

z określeniem prędkości poruszania się 

górników wyrobiskami symulującymi 

drogi ucieczkowe w czasie pożaru podziemnego 

z równoczesną oceną stopnia 

zadymienia wyrobiska symulowanego 

optycznymi wkładkami foliowymi do 

okularów ochronnych. 

REALIZACJA TESTU 

WIDZIALNOŚCI W DYMIE. 

Przed realizacją testu zostały zdefiniowane 

dwa problemy: 

– jaki zastosować rodzaj (typ) okularów, 

– w jakiego typu przysłony wyposażyć 

okulary. 

Podobnie jak w badaniach [ 3 ] stojącemu 

obserwatorowi za pomocą przygotowanych 

okularów ograniczano widzialność 

do momentu zaniku cięć w odpowiednich 

pierścieniach Landolt’a. 

Jednocześnie ratownik (obserwator) 

miał wskazać, które okulary (o nieznanej 

mu liczbie przysłon) oddają różne 

stopnie zadymienia. Przyjęto warunek, 

że pierścienie obserwuje się ze stałej 

rys.1. Pierścienie „landolt’a”


odległości od obserwatora równej 2m 

w zaciemnionym pomieszczeniu. 

– silny stopień zadymienia przy zaniku 

cięcia w pierścieniu dużym, 

– średni stopień zadymienia przy zaniku 

cięcia w pierścieniu średnim, 

– słaby stopień zadymienia przy zaniku 

cięcia w pierścieniu małym. 

Ponieważ wycofujący się zadymionymi 

wyrobiskami górnicy wyposażeni 

są w oświetlenie osobiste, to badanie 

przeprowadzono z użyciem lampy LN 

-10 i SMART – LIGHT 05/NT. 

zdj.1. realizacja testu w komorze ćwiczeń 

osrG wodzisław (ratownik – obserwator) 


osrG wodzisław (stanowisko kontrolne) 


osrG wodzisław (odczytywanie cięć na 

tarczy z pierścieniami landol’ta.). 

Zastosowano przy tym różnego typu 

okulary ochronne, tj.: 

a) okulary spawalnicze z unoszonymi 

do góry filtrami ochronnymi o stopniu 

ochrony 5, 6, 

b) okulary ochronne typu „Gogle” 

z systemem wentylacji bezpośredniej 

wyposażone w miękkie winylowe 

oprawki, 

c) okulary z tlenowych aparatów regeneracyjnych 

ucieczkowych typu SR-60, 

d) okulary z tlenowych aparatów regeneracyjnych 

ucieczkowych OXY – K50. 

W okularach pt. (b – d) zaciemniane 

uzyskano poprzez naklejenie na szybki 

warstw folii przyciemniających. Okazało 

się, że okulary typu gogle nie spełniają 

założonych oczekiwań, ponieważ winylowe 

przeźroczyste oprawy ułatwiały 

przenikliwość światła z lampy nahełmej 

co w efekcie powodowało zakłócenie 

pomiarów. Natomiast, w przypadku 

użycia okularów spawalniczych w wersji 

niezaparowującej z unoszonymi do góry 

filtrami ochronnymi o stopniu ochrony 

5, 6 obserwatorzy z łatwością odróżniali 

większość przerw na pierścieniach Landolt’a. 

Ostatecznie test zrealizowano 

z użyciem okularów, które pozyskano 

z wycofywanych z eksploatacji tlenowych 

aparatów regeneracyjny ucieczkowych 

typu: SR-60 i OXY-K50s. Do testu przygotowano 

zestawy okularów o liczbie 

warstw folii (przysłon) od 2 do 7. 

W początkowej fazie eksperymentu 

zastosowano następujące folie przyciemniające: 

– folia do przyciemniania szyb samochodowych 

- Classis i Llumar, 

– folia przyciemniająca - transparentna. 

Ustalone zostało, że skala oceny widzialności 

w przypadku zastosowania 

foli samochodowych jest ograniczona 

ponieważ naklejenie trzech warstw foli 

na szkła okularów powodowało, że próg 

wrażliwości wzrokowej osiągnął wartość 

minimalną, czyli nie uzyskano zamierzonego 

zakresu symulowanego stopnia 

Nr 

osoby 

Ilość przysłon w okularach [szt.] 

0 1 2 3 4 5 6 7 

1 + + + + II III III IIII 

2 + + + I II III III IIII 



5 + + + + II II III IIII 




















27 

zadymienia. Dlatego do dalszych badań 

zastosowano samoprzylepną folię transparentną 

tj., półprzeźroczystą matową folię 

PCV o równomiernym zabarwieniu przy 

świetle odbitym i przechodzącym, która 

warstwami przyklejana była na szybki 

okularów. Zastosowana folia charakteryzowała 

się zmniejszonym połyskiem 

powierzchniowym, co zapobiegało powstawaniu 

niepożądanych refleksów. 

Stosunkowo łatwe przenoszenie folii 

na docelowe podłoże zapewniał jednostronnie 

powlekany papier silikonowy 

na którym była ułożona . 

W celu weryfikacji otrzymanych wyników 

w warunkach rzeczywistych 

(w realnym zadymieniu), przy pomocy 

wytwornicy dymu typu User Manual 

Fogger 3000 DMX, zadymiano wyznaczone 

do tego celu pomieszczenie komory 

ćwiczebnej. Po 20 minutach przebywania 

ratowników w aparacie roboczym 

W-70 w tym pomieszczeniu przeprowadzono 

ponowny test rozpoznawania 

cięć pierścieni Landol’ta. W przypadku 

zbyt silnego zadymienia ratownicy nie 

rozpoznawali cięć z odległości 2m, wobec 

czego sprawdzono z jakiej odległości 

je rozpoznają. Następnie załączono 

wentylator w następstwie czego wraz 

z upływem czasu zadymienie ulegało 

rozrzedzeniu, co widać w załączanych 

Legenda: 

+ (cięcie widoczne 

we wszystkich 

pierścieniach) 

I (zanik cięcia 

w małym pierścieniu) 

II (zanik cięcia 

w średnim pierścieniu) 

III (cięcie na dużym 

pierścieniu bardzo 

słabo widoczne) 

IIII (cięcia 

niewidoczne) 


tabela nr 1. test doboru folii optycznie symulującej zadymienie.


wynikach badań – tabela i dlatego po 

doświadczeniu z piątym ratownikiem 

ponownie uruchomiono wytwornicę 

dymu. Kolejne działania miały charakter 

cykliczny tj., okresowo zadymiano 

i oddymiano pomieszczenie w komorze 

ćwiczeń. Równocześnie dokonano 

porównania, które okulary (o znanej 

liczbie przysłon ) oddają stan fizycznego 

zadymienia. 

Optyczna weryfikacja testu w pomieszczeniu 

zadymionym. 

Niezależnie od przeprowadzonej przez 

grupę ratowników w badaniu bezpośrednim 

wspomnianej próby wzrokowej, 

dla każdego z rodzajów folii wykonano 

niezależną próbę oceny rzeczywistej 

Odległość 

Numer z jakiej badany 

rozpoznaje cięcie 

osoby na największym 

pierścieniu [m] 

1 1,6 

2 1,5 

3 1,5 

4 1,4 

5 1,4 

6 1,4 

7 2 

8 2 

9 2 

10 2,2 

11 1,8 

12 1,8 

13 1,5 

14 1,5 

15 1,5 

16 1,5 

17 1,8 

18 2 

19 2 

20 1,5 

21 1,4 

22 1,5 

23 1,5 

24 2 

25 2 

tabela nr 2. rozpoznawanie cięć pierścieni 

landol’ta w pomieszczeniu zadymionym. 

transmisji światła widzialnego względem 

powietrza. Do tego celu wykorzystano 

przenośne urządzenie do pomiaru 

przepuszczalności światła szyb zamontowanych 

w pojazdach mechanicznych 

- miernik przepuszczalności świetlnej 

typu: AMX 710. 

Niestety stwierdzono, że badanie 

wielu warstw foli niezależnie od jej rodzaju 

(typu) jest niemożliwe, ponieważ 

wartość transmisji światła widzialnego 

wyniosła 0,0%. 

Weryfikacja wyników badania widzialności 

w zadymieniu przeprowadzana 

w pomieszczeniach komory 

ćwiczeń w odniesieniu do kontrolowanego 

przejścia ratowników w sztolni 

ćwiczebnej OSRG Wodzisław. 

zdj.4. ocena rzeczywistej transmisji światła widzialnego 

względem powietrza, przenośnym miernikiem 

przepuszczalności świetlnej typu aMX 710 

W celu sprawdzenia oraz porównania 

otrzymanych wyników z badania 

widzialności w zadymieniu, przeprowadzono 

dodatkowy test kontrolowanego 

przejścia ratowników w sztolni 

ćwiczebnej OSRG Wodzisław z użyciem 

wcześniej stosowanych okularów symulujących 

zadymienie. Sztolnia wykonana 

jest w obudowie łukowej. Parametry 

wyrobiska: 

– długość – 90m, 

– wysokość – 3,0m, 

Nr osoby 

Wiek 

[lata] 

28 

Wzrost 

[cm] 

– szerokość – 4,2m, 

– nachylenie – 0°, 

– czynniki temperatury oraz wilgotności 

pominięto. 

Oświetlenie elektryczne w sztolni na 

czas badania zostało wyłączone. Zadaniem 

ratowników było przejście odcinka 

sztolni o długości 180m (do końca 

wyrobiska i z powrotem), z założonymi 

okularami o nieznanej liczbie przysłon 

i z użyciem lamy świetlnej SMART – LI- 

GHT 05/NT, lub lampy LN-10. Lampy 

były założone na hełm. Uczestnikom 

testu wytłumaczono cel oraz zakres 

doświadczenia, zalecono przy tym poruszanie 

się średnim tempem marszu. 

Ratownicy zostali podzieleni na dwie 

grupy tj. 

– grupa realizująca zadanie z użyciem 

treningowych aparatów ucieczkowych, 

– grupa realizująca zadanie bez użycia 

treningowych aparatów ucieczkowych. 

Stwierdzono że, użycie treningowego 

aparatu ucieczkowego w warunkach sztolni 

ćwiczebnej nie ma istotnego wpływu 

na prędkość marszu ratowników. 

Waga 

[kg] 

Ilość przysłon 

w okularach 

[szt.] 

czas 

przejścia 

[minuty] 

1 

2 

36 

33 

178 

186 

79 

98 

2 

2 

2,11 

3 

4 

40 

33 

178 

180 

73 

94 

3 

3 

3,00 

5 

6 

42 

35 

182 

196 

93 

98 

4 

4 

3,54 

7 

8 

43 

35 

176 

182 

70 

84 

5 

5 

8,13 

9 

10 

38 

22 

175 

169 

78 

64 

6 

6 

10,53 

11 

12 

33 

39 

180 

178 

78 

90 

7 

7 

12,10 

tabela nr 3. test kontrolowanego przejścia ratowników w sztolni ćwiczebnej osrG wodzisław. 

ustalenie wpływu ilości przysłon w okularach na prędkość marszu. 

rys.2. wykres zależności prędkość poruszania się ratowników 

od ilości przysłon w okularach symulujących zadymienie.


zdj.5. realizacja testu w sztolni ćwiczebnej, (przejście 

bez używania treningowych aparatów ucieczkowych). 

zdj.6. realizacja testu sztolni w ćwiczebnej, przejście 

(z użyciem treningowych aparatów ucieczkowych). 

Ustalenie orientacyjnej prędkości 

marszu z zastosowaniem okularów symulujących 

zadymienie wyposażonych 

w 3 lub 4 przysłony na odcinku 360m. 

Podobnie jak w poprzednim doświadczeniu 

zadaniem ratowników było przejście 

odcinka sztolni (do końca wyrobiska 

i z powrotem), warunki oświetlenia pozostały 

niezmienione. Tym razem trasa 

symulowanej ewakuacji została wydłużona 

dwukrotnie i wynosiła 360m. Ratownicy 

wyposażeni zostali w okulary 

(o nieznanej liczbie przysłon) i pokonywali 

trasę pojedynczo. Informacja 

o czasie przejścia pozostałych uczestników 

do końca testu była utajniona. Test 

przeprowadzono z użyciem tlenowych 

aparatów regeneracyjnych ucieczkowych 

(treningowych). 

WNIOSKI 

W podsumowaniu testu realizowanego 

w sztolni ćwiczebnej ratownicy zwracali 

uwagę na stan niepewności jaki występował 

w pierwszej fazie pokonywania 

drogi ucieczkowej. Wraz z upływem czasu 

ratownicy oswajali się z panującymi 

warunkami. Uczestniczy testu w sposób 

intuicyjny starali się zlokalizować na 

trasie marszu ułatwienia rozłożone co 

przedstawiono na zdjęciach 5,6,7. 

Okazuje się, że ściągnięcie głowicy 

lampy z hełmu przez osobę ewakuującą 

się i wykonywanie nią okrężnych ruchów 

ułatwia wycofywanie. W ten sposób osoba 

ta powiększa ograniczony przez zadymienie 

obszar widzenia i może zwrócić 

uwagę czy na trasie marszu występują 

utrudnienia lub ułatwienia. Jak przedstawiono 

w tabeli nr 4, czas przejścia 

drugiego odcinka w 10 przypadkach był 

szybszy niż odcinka pierwszego. Istotny 

wpływ na prędkość poruszania się miała 

również znajomość przebytej wcześniej 

drogi ucieczkowej. Ustalono, że wartość 

zadymienia średniego odpowiada czterem 

warstwom folii przyciemniającej. 

Literatura: 

[ 1 ] h. Badura i inni: „Czynniki decydujące 

o prędkości wycofywania się załogi 

zadymionymi wyrobiskami w czasie 

pożaru w kopalni. Przegląd górniczy nr 

6 (8763), 1996 

[ 2 ] J. Sułkowski „Drogi ucieczkowe ograniczenie 

widoczności powodowane przez 

dymy” – Zbiór materiałów szkoleniowych 

Miedziowe Centrum Kształcenia 

Nr 

osoby 

zdj.7. realizacja testu w sztolni ćwiczebnej, 

przejście odcinka o długości 360m. 

29 

Kadr 2002. 

[ 3 ] Praca Zbiorowa: Badania prędkości 

poruszani się górników wyrobiskami 

podziemnymi symulującymi drogi ucieczkowe 

w czasie pożaru. IEZ Politechnika 

Śląska, CSRG Gliwice-Bytom, grudzień 

1994, (niepublikowana) 

[ 4 ] Z. Sychta „Badanie nad dymotwórczością 

materiałów i zadymień na statku 

morskim”. Prace Naukowe Politechniki 

Śląskiej nr 299. Instytut Okrętowy nr 12. 

Szczecin 1985. 

[ 5 ] A. Bogdan, M. Chludzińska „Wybrane 

aspekty ochrony przeciwpożarowej w budynkach” 

Bezpieczeństwo Pracy 2/2008 

[ 6 ] Z.Sychta, K.Sychta „Metoda badania 

właściwości dymnotwórczych materiałów 

wg P-89/B-02856 Wydanie: 

B-KTZ/14/2007 Procedura badawcza 

nr PB-KTZ-04 

[ 7 ] Badanie dymotwórczości wg PN- 

-89/B-02856. Część doświadczalna 

[ 8 ] M. Konecki, M. Półka „Analiza zasięgu 

widzialności w dymie powstałym 

w czasie spalania materiałów poliestrowych” 

Polimery 2006, Nr 4 

[ 9 ] A. Maciążek Pomiary Widzialność 

Gazeta Obserwatora IMGW nr 4, 2005 

[ 10 ] Strony internetowe: 

http://www.helicopters.zafriko.pl/kat/ 

podzial_na_strefy 

http://poradnia.pwn.pl/lista.php?id=753 

http://ocean.am.gdynia.pl/student/meteo1/widzialnosc.html 

rys.3. wykres wpływu ilości przysłon (3 lub 4) w okularach symulujących zadymienie 

na prędkość poruszania się ratowników 

Wiek 

[lata] 

Wzrost 

[cm] 

Waga 

[kg] 

Ilość przysłon 

w okularach 

[szt.] 

Czas przejścia 

odcinka nr 1 

[minuty] 

Czas przejścia 

odcinka nr 2 

[minuty] 

Sumaryczna 

czas przejścia 

[minuty] 

1 35 179 89 3 2,50 2,40 5,30 

2 36 180 96 4 3,10 3,00 6,10 

3 42 183 80 3 3,00 2,55 5,55 

4 39 178 94 4 3,54 3,30 7,24 

5 41 173 78 3 3,19 3,25 6,44 

6 40 179 86 4 3,42 3,30 7,12 

7 42 176 96 3 3,25 3,10 6,35 

8 38 168 70 4 4,20 4,15 8,35 

9 38 178 86 3 3,00 2,55 5,55 

10 30 182 96 4 3,35 3,20 6,55 

11 42 181 80 3 2,50 2,50 5,40 

12 39 178 90 4 4,00 3,55 7,55 

tab.4. test kontrolowanego przejścia ratowników (grupy eksperckiej) w sztolni ćwiczebnej. ustalenie orientacyjnej 

prędkości marszu z zastosowaniem okularów symulujących zadymienie wyposażonych w 3 lub 4 przysłony 

na odcinku 360m.


szkolenIe w kroczycach 

W dniach 24-28.09.2012r. 

i 1-05.10.2012r. Centralna Stacja Ra- 

townictwa Górniczego S.A w Bytomiu 

zorganizowała kurs okresowy dla ratowników 

górniczych, członków specjalistycznych 

zastępów do prac z użyciem 

technik alpinistycznych w wyrobiskach 

pionowych lub o dużym nachyleniu. 

Szkolenie przeprowadzono w okolicach 

Kroczyc, miejscowości położonej w zespole 

parków krajobrazowych województwa 

śląskiego, w obrębie rzek Krztyni 

i Białki, na Skałach Biblioteki, w jaskini 

Żabia i Szpatowców stanowiących jeden 

z najatrakcyjniejszych terenów Wyżyny 

Krakowsko – Częstochowskiej zwanej 

„Perłą polskiego krajobrazu” zapewniających 

atrakcje krajobrazowe, przyrodnicze 

i turystyczne a dla naszych 

ratowników możliwość przećwiczenia 

w terenie swoich umiejętności zdobytych 

podczas kursu podstawowego dla 

ratowników górniczych, kandydatów na 

członków specjalistycznych zastępów. 

Ponadto zajęcia praktyczne przeprowadzone 

zostały również w warunkach 

dołowych w Kopalni Zabytkowej Srebra 

w Tarnowskich Górach. Podczas szkolenia 

ratownicy górniczy mieli możliwość 

przećwiczyć i udoskonalić umiejętności 

w posługiwania się sprzętem alpinistycznym, 

sprzętem firmy Holmatro, 

Dräger, Kong, sprzętem będącym na 

wyposażeniu Centralnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego S.A. w tym m.in. 

łącznością stosowaną w ratownictwie 

wysokościowym. Ćwiczono wykonywanie 

określonych węzłów ratowniczych, 

technik budowy stanowisk, zasad prowadzenia 

asekuracji, zjazdów prostych 

i przez przepięcia, autoratownictwa, 

wychodzenia po linach, opuszczania 

i wyciągania ratownika. Zajęcia prowa- 

kataRzyna Myślińska 


dzili doświadczeni instruktorzy technik 

alpinistycznych GOPR oraz instruktorzy 

specjalistycznych zastępów ratowniczych 

CSRG S.A. 

W w/w szkoleniach wzięli udział ratownicy 

górniczy KWK „Pniówek” 

– 5 osób, KWK „Borynia-Zofiówka” – 

5 osób, KWK „Chwałowice” – 5 osób, 

KWK „Jas-Mos” – 12 osób, KWK „Mysłowice-Wesoła” 

– 12 osób oraz członkowie 

zastępów specjalistycznych CSRG 

S.A – 21 osób. Ogółem przeszkolono 60 

ratowników górniczych. 

30 

zdj.1. 

zdj.2.


nowoczesna łącznoŚć 

ratownIcza 

Podczas prowadzenia prac profilaktycznych 

i akcji ratowniczych konieczne 

jest utrzymywanie stałej łączności pomiędzy 

kierownictwem akcji a ratownikami. 

Takie sytuacje mają miejsce 

podczas np. otwierania czasowo otamowanych 

wyrobisk górniczych, penetracji 

wyrobisk jak również prowadzenia 

wszelkiego rodzaju akcji ratowniczych. 

Szczególnie ważne jest utrzymywanie 

stałej łączności z zastępem ratowników 

w czasie prowadzenia akcji ratowniczych 

w trudnych warunkach mikroklimatycznych. 

W Centrum Usług Specjalistycznych 

Centralnej Stacji Ratownictwa 

Górniczego w Bytomiu opracowano 

i wdrożono do produkcji nowy model 

urządzenia łączności ratowniczej UŁR- 

10. Prace nad tym urządzeniem trwały 

od 2010 roku. Urządzenie UŁR-10 jest 

przeznaczone do: 

mgr inż. 

stanisław sUchocki 

CEN-RAT Sp. z o.o. 

Maciej zatoRski 

CEN-RAT Sp. z o.o. 

– dwustronnego porozumiewania się 

pomiędzy zastępem ratowniczym 

a obsługą aparatu bazowego, 

– dwustronnego porozumiewania się 

pomiędzy obsługą aparatu bazowego 

a sztabem akcji, 

– pomiaru temperatury i wilgotności 

w miejscu przebywania zastępu ratowniczego 

(odczyt w aparacie bazowym), 

– nagrywania rozmów przy użyciu nagrywarki 

dołączonej do aparatu sztabowego. 

W skład urządzenia łączności ratowniczej 

UŁR-10 wchodzi: 

– aparat bazowy wraz z aparatem rozmówczym, 

3 aparaty ratownika z czuj- 

31 

nikiem temperatury i wilgotności, 2 

iskrobezpieczne źródła zasilania, ładownica, 

aparat sztabowy, nagrywarka 

rozmów oraz pokrowiec skórzany. 

Aparat bazowy może być połączony 

z trzema aparatami ratownika (zdj.1) 

(trzema zastępami) przewodem płaskim 

2 x 0,22 mm2 typu TLY rozwijanym 

z pojemnika jednorazowego użycia typu 

PJU-250 lub z bębna wielokrotnego użycia 

BWU -1/07. W drodze powrotnej ratownik 

ma możliwość podłączenia się do 

linii przewodowej w dowolnym miejscu 

przy pomocy wpinaka WLT-10, w który 

wyposażany jest zastęp ratowników. 

FUNKCJE URZąDZENIA ŁąCZ- 

NOŚCI RATOWNICZEJ UŁR-10 

APARAT BAZOWY 

– możliwość nasłuchu lub wydawanie 

poleceń do każdego z trzech zastępów 

ratowników,


– możliwość wywołania każdego z trzech 

zastępów ratowników, 

– odczyt parametrów temperatury i wilgotności 

z czujników zabudowanych 

w aparatach ratownika zastępów, 

– wyjście przyłączeniowe linii telefonicznej 

do połączenia z aparatem 

sztabowym, 

– wskaźnik naładowania baterii, 

– kontrolę ciągłości linii rozmówczych 

z aparatami ratowników (sygnalizacja 

zwarcia lub przerwy linii), 

– możliwość komunikacji głosowej z aparatem 

sztabowym (nadawanie-odbiór), 

– możliwość wywołania aparatu sztabowego 

(zdj. 2). 

APARAT SZTABOWY 

– nasłuch wszystkich prowadzonych 

rozmów bazy z zastępami ratowniczymi 

i zastępów z bazą, 

– możliwość komunikacji głosowej z aparatem 

bazowym (nadawanie, odbiór), 

– możliwość wywołania aparatu bazowego, 

– wyjście do podłączenia nagrywarki 

lub komputera (zdj.3). 

Urządzenie łączności ratowniczej 

UŁR-10 współpracować może z linią 

rozmówczą o długości do 2,5 km z wykorzystaniem 

bębnów wielokrotnego 

użycia BWU-1/07 lub pojemnikami 

jednorazowego użycia PJU-250. Ciężar 

zestawu UŁR-10 wynosi około 3 kg. 

NAGRYWARKA ROZMóW 

CYFROWA 

Nagrywarka przeznaczona jest do rejestracji 

wszystkich rozmów prowadzonych 

pomiędzy zastępami ratowników a bazą 

ratowniczą i słyszalnymi poprzez aparat 

sztabowy na powierzchni. Nośnikiem 

cyfrowym nagrywanych rozmów może 

być karta pamięci SD/MMC o pojemności 

do 4 GB, FAT32 lub pamięć USB. 

Zapisane pliki dźwiękowe nagrywane są 

w formacie MP3 i mogą być odtwarzane 

przy pomocy nagrywarki, jak również 

każdego innego odtwarzacza plików 

w formacie MP3. Nagrywarka zasilana 

jest przewodem z aparatu sztabowego 

urządzenia UŁR-10. Nagrywarka cyfrowa 

jest przeznaczona tylko do stosowania 

w przestrzeniach niezagrożonych 

wybuchem. 

ZALETY URZąDZENIA 

ŁąCZNOŚCI RATOWNICZEJ 

UŁR-10 (ZDJ.4) W STOSUNKU DO 

UŁR-86 

– Urządzenie łączności ratowniczej obecnie 

produkowane pozwala na wykonanie 

pomiaru wilgotności i temperatury 

w miejscu przebywania któregokolwiek 

z trzech zastępów. UŁR-10 wykorzystuje 

linię cyfrową do wykonania wyżej 

wymienionych pomiarów. 

– W urządzeniu łączności ratowniczej 

UŁR-86 podczas wycofywania zastępu, 

zawsze trzeba było uszkodzić 

linię ratowniczą, aby móc połączyć 

się z bazą, a obecnie linia jest tylko 

nacięta przy pomocy wpinaka i nadaje 

się do dalszej eksploatacji. 

– UŁR-10 posiada w zestawie nagrywarkę 

cyfrową rejestrującą każdą rozmo- 

32 

wę zarówno pomiędzy ratownikami 

a bazą, jak i pomiędzy sztabem i bazą. 

W UŁR-86 bardzo często wyłączano 

nagrywanie rozmów bazy do sztabu, 

co skutkowało brakiem łączności pomiędzy 

sztabem i bazą. 

– Słyszalność każdego z zastępów w urządzeniu 

UŁR-10 uzyskuje się do długości 

linii 2500 m, przy czym maksymalna 

długość linii to 5000 m z obniżeniem 

nieznacznym słyszalności rozmów. 

Natomiast w UŁR-86 była to linia jedynie 

do 2000 m. 

– UŁR-10 posiada dwa wymienne źródła 

zasilania, co pozwala na dłuższy czas 

eksploatacji bez konieczności wywożenia 

na powierzchnię. 

– Czas działania UŁR-86 wynosił tylko 

8 godzin, który w UŁR-10 wynosi aż 

14 godzin na jednym tylko z dwóch 

źródeł zasilania. 

Urządzenie łączności ratowniczej UŁR- 

10 posiada certyfikat badania typu WE. 

W 2012 roku CEN-RAT Sp. z o.o. 

przeprowadziła próby z urządzeniem 

łączności ratowniczej UŁR-10 w: 

– 3 próby w wyrobiskach CSRG w kwietniu 

2012 r., 

– 1 próbę w KWK „Wujek” Ruch „Wujek” 

– maj 2012 r., 

– 1 próbę w KWK „Krupiński” w czerwcu 

2012 roku, 

– 1 próbę w KWK „Jas-Mos” w sierpniu 

2012 roku, 

– 1 próbę w KWK „Bobrek-Centrum” 

Ruch „Centrum” w październiku 2012 

roku. 

Wszystkie próby potwierdziły niezawodne 

działanie systemu łączności.

CENTRALNA STACJA RATOWNIICTWA GÓRNIICZEGO S. .A. . 

W BYTOMIIU 

Redakcja kwartalnika „Ratownictwo Górnicze” oferuje miejsce 

na łamach czasopisma na reklamy i artykuły sponsorowane, w których Państwo możecie 

zaprezentować swoją firmę lub produkty firmy. 

Reklamy i artykuły mogą być zamieszczane doraźnie wg zlecenia lub systemowo w oparciu 

1. Reklama kolorowa -wkładka 

o zawartą umowę. 

( 1 strona – format A-4, pełny kolor, papier kredowy - 1.200,00 PLN + 23% VAT 

2. Reklama kolorowa – 3 strona okładki 

( 1 strona – format A-4, pełny kolor, papier kredowy - 1200,00 PLN + 23% VAT 

3. Artykuł reklamowy 

( 1 strona - format A-4, czarno-biały, papier offsetowy – 70g) - 1.000,00 PLN + 23% VAT 

Materiały reklamowe prosimy przesyłać na CD wraz z zleceniem na reklamę. Zlecenie 

doraźne proszę wypisać w oparciu o w/w cennik i podać, w którym numerze kwartalnika ma 

być zamieszczony materiał. W przypadku zamiaru zamieszczania reklam systemowo prosimy 

o kontakt na e-mail: pa@csrg.bytom.pl lub tel. 3880-419 w godz. 7-15 

Redakcja

Centralna 

Stacja 

Ratownictwa 

Górniczego S.A. 

ul. Chorzowska 25 

41 – 902 Bytom 

tel. 32 282 – 25 – 25 

fax. 32 282 – 26 – 81 

e-mail: 

info@csrg.bytom.pl 

http://www.csrg.bytom.pl

kwartalnik centralnej stacji ratownictwa górniczego s.a. - Centralna ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?