Planifikimi i mësimdhënies Planifikimi i mësimdhënies dhe ...

1
2
3
4
5
Planifikimi i mësimdhënies
Planifikimi i mësimdhënies dhe planifikimi i mësimit
1. Planifikimi i mësimdhënies
Kuptimi i planifikimit të mësimdhënies (si fazë paravepruese)
• Dokumente bazë: programi mësimor i lëndës, plani mësimor i shkollës, plani kalendar i
lëndës, plani mësimit të ditës
• Realizohet mbi bazën e qëllimeve arsimore dhe objektivave mësimore
• Hartimi i objektivave mësimorë
• Taksonomia e objektivave
• Procedurat e planifikimit
2. Planifikimi i mësimit
a. Kuptimi i planit të mësimit
b. Përgatitja e planit të mësimit
c. Zbatimi i planit të mësimit
• Planifikimi:
• vjetor, semestral, i kapitullit, i një grupi temash, (I një linje dhe më e gjerë se një
kapitull),
• I një teme
•
Kuptimi i planifikimit të mësimdhënies
Plasifikimi si projektim paraprak mbi:
• Çfarë do të kryhet në klasë (objektivi mësimor)
• Renditja e procedurave dhe veprimtarive
• Racionalizimin e kohës për kryerjen e veprimtarive
• Përgatitja e mjedisit të përshtatshëm social dhe fizik
• zbatimin e parimeve të mësimdhënies bashkëkohore
• Zbatimin e metodologjive dhe teknikaliteteve
• Përdorimin e mjeteve didaktike
• Vlerësimi i nxënësve dhe procesit
•
•
Planifikimi
Mbi bazën e asaj se: Ç’farë nxënësi:
• duhet të dijë (në rafshin e njohurive apo përmbajtjes lëndore),
• të jetë në gjendje të bëjnë (shkathtësitë),
• Si, në ç’ mënyrë duhet të mësojë (udhëzim),
• si të matet produkti (vlerësimi),
• si është i organizuar sistemi arsimor dhe ç’farë synohet (konteksti).
•
•
Planifikimi & Kurrikula
• Kurrikula gjithçka e programuar që shkon në shkollë
• Kurrikula e fshehtë përmban gjithëçka të paprogramuar
• Kurrikula hartohet mbi bazën e standardeve të kërkuara, që janë kërkesa të zyrtarizuara
nga MASH
• Standardadet e përmbajtjes dhe të arritjes
• Plani mësimor (lëndët, shtrirja e tyre, orët përkatëse, kreditet)
• Programi mësimor (syllabuset lëndore), çfarë siguron, si organizohet, rubrikat). Kurrikula
bërthamë, bazë, kurrikula e lëndëve me zgjedhje, Veprimtaritë kros & extra kurrikulare,
orët e lira, projektet ndërlëndore?
• Objektivi përcakton se çfarë duhet të arrijë nxënësi gjatë një cikli shkollimi, një viti, një
semistri, një kapitulli apo një teme
• Planifikimi në përshtatje me shtrirjen lëndore nga planifikimi vjetor deri tek planifikimi i
2012‐05‐27
1

6
7
8
9
10
njëtememësimore
• Objektivat e përgjithshëm dhe objektivat e veçantë
•
Termi kurrikul
curriculum rrjedh nga fjala latine currere. Kuptimi fillestar i referohej vrapimit të qerrreve
romake në pistën ovale. Në fjalorët ndërkombëtar përcakton planprogramin, që
zhvillohet si një i tërë dhe që zhvillohet gjatë një kursi në një institucion arsimor
•
•
•
Interpretime të kurrikulës
• çdo gjë që shkon në shkollë
• ajo që planifikohet nga personeli i shkollës
• ajo që drejtohet nga shkolla dhe mësohet brenda dhe jashtë shkollës
• ajo që mësohet në shkollë
• një kurs studimi
• një grup lë ndësh
• një grup materialesh
• përmbajtja lëndore
• objektivat e performancës
• një seri përvojash të mësuara nga nxënësit në shkollë
• ajo që një nxënës përjeton si rezultat i shkollimit
[Burimi: Peter F. Oliva, Zhvillimi i kurrikulë s. Boston: Little,Broun&
Company. 1982. faqe 5]
Kurrikula (planprogrami)
Planifikimi dhe Qasjet kurrikulare:
• Përcaktimi i kurrikulë s
• Kurrikula e fshehtë
• Kurrikula si mësim
• Bazat filozofike të kurrikulë s
• Kurrikuli si përmbajtje
• Kurrikuli si proces
• Kurrikula si disiplinë
• Kurrikuli si produkt
•
Disa përcaktime
• Tanner (1980) e definon kurrikulën si “planifikim dhe zbatim të përvojave mbi të
mësuarit, duke synuar rezultate, të planifikuara, të
formuluara nëpërmjet rindërtimit sistematik të njohurive të dhe përvojave nën kujdesin
e shkollës, që i shërbejnë ngritjes së nxënësve me pikësynim arritjen e
kompetencës personale sociale"
• Schubert (1987) përcakton planprogramin si përmbajtje të një lënde, e koncepteve dhe
detyrave që duhen fituar, e veprimtarive të planifikuara, të arritjes në pë rmjet të më
suarit së rezultateve dhe pë rvojave të dëshiruara, produkt të kulturës dhe një
agjendë për të reformuar shoqërinë.
• Pratt (1980) përcakton programin si një dokument të shkruar që në mënyrë
sistematike përshkruan qëllimet e planifikuara, objektivat, përmbajtjen, aktivitetet e
mësimit, procedurat e vlerësimit e kështu me radhë.
Përcatime të kurrikulës
• Goodlad dhe Su (1992) të përcaktojë programin si një plan që përmban mundësitë e të
2012‐05‐27
2

11
12
13
14
nxënit në një kohë dhe vend të caktuar, si një instrument që synon të sjellë
ndryshime në sjelljen e nxënësve, si rezultat i aktiviteteve të planifikuara, duke përfshirë
të gjitha përvojat dhe të mësuarit, të marra nga studentët nën drejtimin e shkollës.
• Cronbleth (1992) e përcakton planprogramin si një kërkesë për tju
përgjigjur tri pyetjeve: cilat njohuri, aftësi dhe vlera janë më të vlefshme? Pse janë më
të vlefshme? Si duhet nxënësit ti marrin ato?
•
Objektivat
Hartimi i objektivave:
Realizohen mbi bazën e standardeve, veçorisë së lëndës, nxënësve,
Çfarë duhet të arrijë nxënësi, në fund të…
Duhet (standardi), pikënisja e mundëshme dhe pikëmbritja e domosdoshme
Objektivat:
• Drejtojnë planifikimin e mësimit
• Synojnë të realizohet përparimi i nxënësit
• Nxënësit e dinë dhe motivohen
• Lehtësojnë ndërveprimin mësues-nxënës-prindër
•
•
… Objektivat
• Në tekstin Metodat e mësimdhënies ka sugjerime për të shkruar objektiva, f. 49
• Objektivat e përgjithëshme të kursit (të lëndës), të kapitujve,
• Objektiva të veçanta të një mësimi, sipas veçorisë së lëndës
• Objektivat në fushën e njohjes (sipas taksonomisë së Blumit)
• Objektiva në fushën afektive
• Objektiva në fushën psikomotore
•
Procedurat e planifikimit
Planifikimi i lëndës dhe kapitujve
(Sipas udhëzimeve metodike)
Tabela: Tema, data,vendi, metoda, matjet, veprimtaritë, detyrat, vlerësimi, vërejtjet
Planifikimi dhe parimet për përparimin e nxënësve:
Krahasimi në fillim të lëndës, të kapitullit të mësimit dhe çfarë u arrit (produkti) në fund…
Njohuritë dhe konkretizimi me shembuj
Informacioni dhe asimilimi i tij
Klasa dhe nxënës konkret, sipas nevojave dhe mundësive
Metoda të motivimit, të përforcimit, për të kuptuar nxënësi ecurinë
Pjesëmarrja e nxënësit më planifikimin e mësimit (mbi bazën e interesit dhe
përgjegjshmërisë së tyre)
•
Hartimi i një objektivi
Një objektiv lëndor është një fjali dëftore, e cila përgjithësisht përbëhet nga katër pjesë.
• “Adresa”
• Detyra
• Mënyra
• Kushti
Një objektiv specifik fillon me “adresën”.
• Te adresa tregojmë për cilën pjesë të lëndës po bëjmë fjalë.
• P.sh, Në fund të orës mësimore me temë …nxënësi duhet të (jetë në gjendje) të ...
•
2012‐05‐27
3

15
16
17
18
19
20
… objektivi
Detyra
• Kjo pjesë e objektivit nuk mungon asnjëherë.
• Aty përshkruhet çfarë nxënësi duhet të jetë në gjendje të bëj
• Te renditë …; të përshkruaj; të emrtojë objektet më poshtë; të jape shembuj…
(objektiva të matshëm, ka rëndësi folja e përdorur)
• Objektivi duhet të përmbajë vetëm një detyrë.
Mënyra
• Shpesh, për të kryer një detyrë ka disa mënyra
• Mënyra tregon SI do të kryhet detyra
• P.sh. Të përshkruaj një dukuri me gojë apo me shkrim
Kushti
është i përcaktuar, p.sh. Të gjejë tre elemente të përbashkët të gjitarëve. Ne kete rast,
numri tre eshte nje kusht.
•
•
•
2. Formati dhe detajet e planifikimit të mësimit
Hyrje
• Planifikimi i mësimdhënies është i domosdoshëm
• Planifikimi krijon më shumë lehtësi për organizimin dhe zhvillimin e mësimit.
• Planifikimi ndihmon më shumë mësuesit e rinj
Objektivat e modulit
Në fund të modulit mbi planifikimin e mësimit, pjesëmarrësi duhet të fitojë kompetencën
që:
• Të paraqes strukturën e një plani mësimor, lidhur me një temë mësimore
• Të përshkruajë elementet e përgatitjes për mësim që mundësojnë dhe lehtësojnë
mësimdhënien
•
•
Formati dhe detajimet e planit
Një plan mësimor është një dokument i shkruar që synon:
1. a. të integrojë elementet në çdo mësim
2. b. të paraqes veçoritë e punës me: kapitullin, temën, klasën, datën, orët mësimore
3. c. Plani mësimor pasi realizohet i ushtrohet reflektimit, duke shërbyer:
• si një plan mësimor konkret
• & si bazë për përmirësimin dhe zhvillimin e mësimit në të qrdhmen
Plani mësimor ka
a. Formatin
b. elementet, detajet
•
A. Formati (shablloni) i planit mësimor
B. Detajet e planit mësimor
Të gjitha mësimet, pavarsisht nga temat, duhet të përmbajnë elementet si më poshtë:
• Objektivat e mësimit
• Përmbajtja e mësimit
• Metodat e mësimit
• Materialet mësimore
• Vlerësimi i mësimnxënies & mësimdhënies
Modeli i paraqitur më lartë, mund të modifikohet me detaje të tjera, por duke ruajtur
elementet bazë të planit mësimor
•
Objektivat, koncepte të përgjithëshme
• Për objektivat janë shkruar shumë materiale
• Qasje tëndryshmeofrojnëalternativa
2012‐05‐27
4

21
22
23
Në përgjithësi në pedagogjinë bashkëkohore pranohet se:
• Objektivat ndërtohen mbi bazën e përmbajtjes lëndore
• Objektivat specifik rrjedhin nga objektivat e përgjithshëm të programit
• nga pikëpamja strukturore objektivi-at përmbajnë tre elemente:
1. Një veprim të vëzhgueshëm/sjellje/performancë (pjesa e parë e objektivit)
2. Kushtin
3. Kriterin/standardin
1.
•
Shembuj
Shembujt për objektivat janë të ndryshëm, në varësi të lëndës mësimore
P.sh një objektiv në matematikë mund të formulohet: Në fund të orës së mësimit nxënësi
duhet: të numërojë, deri në 20, pa gabime.
• Veprimi apo performanca: çfarë duhet të jetë i aftë nxënësi të bëjë (duhet të
numërojë). Veprimi duhet të jetë i matshëm, i vëzhgueshëm. Nuk mund të jetë një
qëndrim/sjellje e pavëzhgueshme (hiden behaviour). Objektivi shprehet nëpërmjet një
fojle aktive, duhet të numurojë. Nuk mund të shprehet: mendon, di, kupton, pëlen.
• Kushti: Performanca (duhet të jetë i aftë) nuk mund të jetë i vetmi faktorë/element në
strukturën e një objektivi. Faktori i parë (duhet të numërojë), kërkon, shoqërohet me
kushtin, p.sh deri në 20
• Kriteri, standardi: pa gabime, apo afati kohor, (për sa kohë/minuta duhet ta kryej
veprimin) përbën kriterin apo standardin.
• Shembëll 2: nxënësi në fund të orës duhet të printojë materialin pa gabime, etj.
• Tek elementi i kriterit vihet theksi tek saktesia, afati kohor, krahasimi me një dukuri
tjetër, veçimi, detajimi, etj.
•
Objektivat specifik
• Objektivat specifik formulohen në përvijim të objektivave të përgjithshme, duke i
detajuar/zbërthyer ato (O.Përgjithshëm) në aspekte konkrete
• Objektivat e përgjithshëm përcaktohen nga specialistët e kurrikulës, kur ndërtojnë
programet lëndore, mbi bazën e filozofisë arsimore nga e cila orientohet një shkollë dhe
synimeve të përgjithëshme
• Objektivat specifik hartohen nga mësuesi, sipas programeve lëndore, që janë të
ndryshme.
• Ato mund të emërtohen edhe si objektiva të sjelljes/performancës apo të veprimit. Kjo
në përshtatje me natyrën e tyre, sepse ato realizohen nëpërmjet veprime konkrete të
detajuara të nxënësve
Objektivat specifik zbatohen në fushën e:
• Njohurive. Në përshtatje me njohjen e parimeve, koncepteve, ideve, përkufizimeve,
ligjeve, etj.
• Afektive: të pranimit, qëndrimit, organizmit, vlerësimit, etj.
• Krijimit të aftësive, shprehive, që është edhe një fushë më e vështirë
•
•
Lidhja midis objektivit dhe testit
• Si do të vlerësohet realizimi apo jo i një objektivi?
• Si do të matetet realizimi efikas i performancës së nxënësit?
• Bazë për vlerësimin është krahasimi i nivelit fillestar të nxënësit, që mësuesi e njeh dhe
produkti i arritur në fund të mësimit
• Ndërsa instrumenti i vlerësimit është testi efikas, që ndërtohet sipas kritereve të
përcaktuara dhe të provuara
• objektivi dhe testi përbëjnë dy anë të një ekuacioni, janë në akord
2012‐05‐27
5

24
25
26
27
28
• Vetëm ata që kanë arritur/përmbushur objektivin janë të aftë të kalojnë testin
(përmbushja e objektivit është kriter në formulimin e testit).
• Nxënësit që nuk kanë realizuar objektivin nuk mund ta kalojnë testin
• Për përcaktimin e arritjeve në realizimin e objektivave na ndihmon Taksonomia e Blumit
•
Objektivat dhe taksonomia e Blumit
Përmbajtja e mësimit
• Përmbajtja është njohuria që nxënësi duhet të përvetësojë, gjatë mësimit
• Mësuesi mund të fokusohet në kuptimin e njohurive si një subjekt apo të aftësive që
duhet të fitojë nxënësi (lidhur me planifikimin)
• Sa më e thellë të jetë njohuria dhe kuptimi i përmbajtjes lëndore aq më efikas do të jetë
mësimi
• Vetëm dija e thjeshtë mbi një subjekt nuk mjafton për mësimin efikas, prandaj është e
nevojshme që përmbajtja lëndore të strukturohet
• është e rëndësishme, gjithashtu, që përmbajtja të organizohet dhe të ndjek një renditje
të përshtatshme për grupin mësimor
• Të përshkruhen konceptet, parimet dhe modelet, që përcjellin përmbajtjen
• Strukturimi & organizimi i përmbajtjes i ndihmon nxënësit për të përvetësuar mësimin,
që nga trajtat e thjeshta konkrete në ato abstrakte
• Në një kuptim, përmbajtja lëndore ka fillimin, vazhdimin dhe mbylljen, që nis me
rëndësinë për realizimin e objektiave deri në qartësimin e përfundimeve
•
Metodat e të mësuarit
• Në mënyrë më të detajuar metodat janë objekt i modulit tjetër
• Metodat e të mësuarit përmbajnë planifikimin e strategjive, që përdoren për të ndihmuar
nxënësit që të kuptojnë përmbajtjen dhe për të zhvilluar kompetencën në drejtimin e
caktuar, për të realizuar objektivat
• Metodat më të përdorëshme janë shpjegimi dhe demonstrimi
• Këto metoda bëhen më efikase kur mbështeten në metoda të tjera që promovojnë
pjesëmarrjen dhe ndërveprimin e grupit mësimor
• Përdorimi i metodave duhet të lehtësojë përvetësimin e lëndës
• Në mësimin e aftësive praktike është kusht përdorimi i demonstrimit dhe mbikqyrjes
/supervizionit të praktikës mësimore
• Vetëm shpjegimi është i pamjaftueshëm në fitimin e aftësive
• Metodat janë në përshtatje me përbërjen e grupit mësimor
• Metoda e zgjedhur duhet të promovojë të mësuarin efikas
Materialet mësimore dhe mjedisi i klasës
• Planifikimi i mësimit përmban edhe përdorimin e paisjeve të ndryshme në përshtatje me
metodat e të mësuarit, dhe lehtësimin e procesit mësimor
• Krahas metodave tradicionale shkumës dërrasë mësuesi përdor edhe ato audo-vizive,
kompjuterike, fipçartet, etj., që mundësojnë të mësuarit interaktiv
• Planifikimi i materialeve bëhet në përshtatje me mjedisin fizik të klasës dhe kapacitetet e
nxënësve
• Në se nuk mbahen parasysh parametrat ka të ngjarë që përdorimi i tyre të mos jetë
efikas
• Duhet njohur grupi mësimor, përpjekjet janë më të mëdha në fillim të veprimtarisë
mësimore me ta, duke grumbulluar informacion rreth aftësive dhe karakteristikave të
tyre për të mësuar
• Duhet marrë informacion mbi të mësuarit e tyre në ciklet e mëparëshme, p.sh në
parshkollor, apo nga njeri vit në tjetrin
•
•
Vlerësimi
2012‐05‐27
6

29
30
• Vlerësimi është një proces permanent
• Vlerësimi bëhet përgjatë fazave të ndryshme dhe sidomos në përfundim të procesit
mësimor
• Vlerësimi mund të jetë i brendshëm apo i jashtëm, duhet të përputhen, për të shmangur
vlerësimet subjektiviste
• Vlerësimi fokusohet në evidentimin e karakeristikave të nxënësve dhe efikasitetin e
procesit mësiomor në të gjithë elementet
• Ai shërben edhe si një feedback për nxënësit për të vetëvlerësuar kompetencat e tyre
• Mbi bazën e vlerësimit bëhet edhe përmirësimi/evoluimi i mësimdhënies dhe përgatitja
për të atdhmen
• Vlerësimi efikas na mundëson për të përcaktuar pikat midis asaj që shkoi mirë nga ajo
që nuk shkoi mirë
• Gjetjet mund të harrohen në se ato nuk përfshihen në planin mësimor
•
•
•
Testi, reflektues
Objektivat dhe vlerësimi
• A i keni përcaktuar objektivat në planet tuaja mësimore?
• A janë objektivat të qarta dhe të matshme sipas kritereve?
• A shprehen objektivat tuaja me folje aktive?
• Mbi bazën e vlerësimit të objektivave/procesit a keni evidentuar çështjet për mësimin në
të ardhmen?
Përmbajtja
• A është e qartë përmbajtja lëndore për nxënësin?
• A është strukturuar drejtë ajo?
Hapësira e mësimdhënies dhe burimet fizike
• A krijoni (përcaktoni) një korrnizë të burimeve fizike (materialeve) që përdoren në
mësim?
• A i organizoni burimet e të mësuarit ?
Faleminderit!
2012‐05‐27
7